معارج الوصول إلی معرفة فضل آل الرسول و البتول (کتاب)
«معارج الوصول إلی معرفة فضل آل الرسول و البتول» تألیف محمد بن یوسف زرندى (۶۹۲-۷۵۷ ق)، کتابی مشتمل بر فضائل و مناقب ائمه اطهار علیهم‌السلام و بیان مختصری از زندگی ایشان است.
 | |
| نویسنده | محمد بن یوسف زرندی |
| موضوع | فضایل ائمه علیهم‌السلام |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | ۱ |
| تحقیق | محمدكاظم محمودى |
|
| |
محتویات
معرفی کتاب
محمد بن یوسف زرندی، کتاب «معارج الوصول» را پس از تدوین کتاب مشهورش «نظم دُرر السِمطین» و در شیراز تألیف نمود. مؤلف در مقدمه مى‌نویسد این کتاب را به درخواست بعضى از سادات نوشته است.
این اثر که رساله‌اى کوتاه بوده و با حواشى و پاورقى‌هاى محقق آن محمدکاظم محمودى حجیم شده است، به زندگانى دوازده امام علیهم‌السلام مى‌پردازد. مؤلف در عین حال از صحابه و همسران رسول خدا صلی الله علیه وآله نیز تجلیل مى‌کند.
این کتاب رواج چندانى در میان نویسندگان بعدى نیافته و گویا نویسندگان متقدم شیعى از این کتاب اطلاع نداشته‌اند. اما برخى از نویسندگان اهل سنت مانند سمهودى (م. ۹۱۱) در «جواهر العقدین» و قندوزى (م. ۱۲۹۴) در «ینابیع المودة» از این کتاب استفاده کرده‌اند.
محتوای کتاب
مؤلف در این رساله، گاه از شیوه سجع استفاده کرده و گویا در پردازش و نحوه چینش مطالب کتاب، منابع اختصاصى نگارش یافته در باره ائمه علیهم‌السلام را در اختیار نداشته که از آنها بهره ببرد، چنانکه خود در پایان کتاب مى‌گوید: در موضوع فضائل ائمه دوازدگانه نوشته‌اى را ندیده که الگوى کار خویش قرار دهد.
شیوه دسته بندى مطالب براى همه ائمه یکسان است و پس از بیان آنکه چندمین امام است او را با عبارات بلندى مى ستاید و القاب وى را ذکر مى‌کند، سپس اخبارى را درباره اطلاعات شخصى هر امام و در پایان هر شرح حال، عنوانى را به سخنان امام اختصاص مى دهد.
نویسنده هرچند همچون شیعیان از ائمه با عنوان «امام» یاد مى‌کند و به ترتیب شیعیان از امام اول تا امام دوازدهم را برمى شمارد، اما از ویژگى‌هاى دیگرى همچون عصمت امامان سخن نمى‌گوید و از نقل اخبار خوارق عادات به دست ائمه پرهیز کرده و این موارد را گزارش نمى‌کند.
این کتاب، مطالبى نادر یا اشتباه نیز دربر دارد، مانند آنچه درباره غیبت امام عصر علیه السلام آورده و آن را در سال ۲۹۶ هجری مى‌داند، در حالی که غیبت کبرا در سال ۳۲۹ هجری آغاز شده است.
منابع کتاب
مطالب این کتاب در بخش سه امام نخستین، گزینشى از مطالب کتاب دیگر نویسنده با عنوان «نظم دُرر السمطین» است. در تدوین کتاب گویا منابع زیادى در دسترس نداشته و به ویژه به منابع شیعیان در زندگانى ائمه دست نیافته است.
علاوه بر «نظم درر السمطین» که به نظر مى‌رسد از منابع اصلى این اثر به شمار مى‌رود، از آثار دیگرى چون «السنة الکبیره» نوشته عبدالله بن محمد معروف به ابى الشیخ اصفهانى، «التبصره» عبدالرحمان بن جوزی، و آثار عالمان تصوف مانند «حلیة الاولیاء» ابونعیم اصفهانى و «تاریخ الصوفیه» نسوى، و «شواهد التصوف» ابومنصور معمر نقل مى‌کند و گرایش صوفیانه خود را نشان مى‌دهد. مؤلف اطلاعات شخصى مربوط به امام رضا علیه السلام را از نصر بن على جهضمى نقل مى‌کند.
منابع
- نرم افزار سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
