محمدتقی ادیب نیشابوری

«محمدتقی ادیب نیشابوری» معروف به «ادیب ثانی» (۱۳۱۵ - ۱۳۹۶ ق)، عالم ربانی، شاعر و ادیب شیعه در قرن ۱۴ قمری است. ادیب نیشابوری در رشته‌های ادبیات عرب، منطق، فلسفه، ریاضیات، اصول، فقه، رجال، حدیث، تفسیر و طب متبحر بود و نزدیک شصت سال به تدریس در حوزه ادبیات اشتغال داشت. «تاریخ ادبیات عرب» و «تاریخ ادبیات ایران» از جمله آثار اوست.

نام کامل	محمدتقی ادیب نیشابوری
زادروز	۱۳۱۵ قمری
زادگاه	نیشابور
وفات	۱۳۹۶ قمری
مدفن	مشهد، حرم امام رضا علیه السلام
اساتید	عبدالجواد ادیب نیشابوری، آقا بزرگ حکیم، شیخ حسن برسی، شیخ اسدالله یزدی، میرزا باقر مدرس رضوی، سید جعفر شهرستانی،...
آثار	تاریخ ادبیات عرب، تاریخ ادبیات ایران، آیین نامه، ستایش نامه، طریقت نامه، حدیث جان و جانان، مجمع راز، تابش جان و بینش روان، رساله قافیه، آرایش سخن،...

ولادت و وفات

محمدتقی ادیب نیشابوری، مشهور به ادیب دوم، در سال ۱۳۱۵ قمری (۱۲۷۴ ش) در یکی از روستاهای عشق آباد نیشابور پا به جهان نهاد. پدرش اسد الله نام داشت و از دانش بی بهره نبود.

ادیب انسانی آزاده و عارف مسلک بود و نسبت به امور دنیوی، مقامات و شخصیتها بی اعتنا بود و مناعت طبع داشت و از تملق و ریا دوری می جست.

مرحوم محمدتقی ادیب نیشابوری در ۲۰ ذی الحجه ۱۳۹۶ قمری (۲۱ آذر ۱۳۵۵ ش)، در ۸۱ سالگی بدرود حیات گفت و در زاویه غربی صحن عتیق حرم مطهر رضوی مدفون گردید.

تحصیل و استادان

محمدتقی نزد پدرش خواندن و نوشتن را فراگرفت و در ۱۸ سالگی به دستور پدر عازم مشهد شد و نزد دایی خود حاج شیخ محمد کدکنی (م، ۱۳۵۷ ق) مقدمات را فراگرفت و در اواخر سال ۱۳۳۳ ق. وارد حوزه درس میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری معروف به «ادیب اول» (م، ۱۳۰۵ ش) گردید. وی از محضر میرزا عبدالجواد، کمال استفاده را برد و در آموختن ادبیات عرب، فارسی، منطق، فلسفه، ریاضیات، تفسیر، حدیث، رجال، فقه، اصول، طب، علوم غریبه و علوم جدید رنجها کشید.

شیخ محمدتقی در کسب این دانشها به جز میرزا عبدالجواد، از محضر اساتید دیگر از جمله آقا میرزا عسکری مشهور به آقا بزرگ حکیم (م، ۱۳۵۵ ق)، شیخ حسن برسی (م، ۱۳۴۰ ق)، شیخ اسدالله یزدی (متوفی ۱۳۵۰ ق)، میرزا باقر مدرس رضوی (م، ۱۳۴۳ ق)، آقا سید جعفر شهرستانی، قوام الحکما، مشیر الاطباء و حکیم فاضل خراسانی بهره برد.

تدریس

ادیب نیشابوری متون ادبی، منطقی و اصولی، از جمله سیوطی، مغنی، شرح مطوّل، شرح نظام، حاشیه ملا عبدالله، معالم، مقامات حریری، عروض و قافیه را در مدرسه های خیراتخان، سلیمانیه، میرزا جعفر، مسجد ترکها، مسجد گوهرشاد و در سال ۱۳۲۵ ش، چند ماهی در آموزش و پرورش تدریس کرد. او همیشه زودتر از دیگران در جایی، بالای حجره چهارزانو می نشست و درس را شروع می کرد.

در سال ۱۳۴۱ ش. با پیشنهاد سید جلال الدین تهرانی، استاندار و نایب التولیه وقت آستان قدس، عنوان مدرسی آستان قدس را پذیرفت و در آرامگاه شیخ بهایی به تدریس پرداخت و این امر هفت سال ادامه یافت تا این که در زمستان ۱۳۴۸ پایش آسیب دید و از آن پس تا زمان ارتحال در منزل تدریس می نمود.

آثار و تألیفات

محمدتقی ادیب نیشابوری آثار علمی و ادبی زیادی از خود بر جای گذاشت، از جمله:

1. گوهر تابنده،
2. آیین نامه،
3. ستایش نامه،
4. طریقت نامه،
5. حدیث جان و جانان،
6. رساله یعقوبیه،
7. مجمع راز،
8. فیروز جاوید،
9. آسایش نامه،
10. تاریخ ادبیات عرب،
11. تاریخ ادبیات ایران،
12. تابش جان و بینش روان،
13. البدایه و النهایه،
14. گوهر مراد،
15. رساله قافیه،
16. آرایش سخن.

منابع

• "ادیب نیشابوری، محمد تقی"، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
• "محمدتقی اديب نيشابوری"، خبرگزاری بین المللی قرآن، ایکنا.