امامزادگان قم
مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
علاوه بر بارگاه قدسى حضرت معصومه علیهاالسلام در شهر قم، ستارگان فروزان دیگرى بر خاک آن خفته اند. پس از به ولایتعهدى رسیدن امام رضا علیه السلام علویان و سادات بسیارى به شوق دیدار وى راهى سرزمین ایران گشتند. ولى بعض از آنان هنوز در نیمه هاى راه بودند که خبر شهادت امام رضا علیه السلام را شنیدند و دیگر به حجاز بازنگشته و از خوف جان خویش در مناطق امن ایران به خصوص شهر قم سکونت گزیدند.
از این رو بسیارى از امامزادگان به این منطقه مهاجرت کرده و پس از گذراندن عمر طبیعى خویش در همین دیار به خاک آرمیدند و برکات و معنویات بسیارى را براى این دیار به بار آوردند. و این نیز از افتخارات این شهر و مردمش به شمار مى رود، زیرا زمانى که فرزندان امامان در گوشه و کنار سرزمین‌هاى مختلف به شهادت مى رسیدند، امامزادگان بسیارى در کمال آرامش، زندگى خویش را در این منطقه سپرى مى کردند.
مردم این دیار همان گونه که از دختر گرامى امام موسى بن جعفر علیه السلام به گرمى استقبال نمودند، از دیگر امامزادگان و مهاجران سادات نیز استقبال نمودند و برگ افتخار دیگرى بر کتاب تاریخ خویش افزودند. شاهد این مطلب، تعداد زیادى از امامزادگان این شهر مى باشد. به طورى که رقم امامزادگان این خطه را چهارصد و چهل و چهار عدد بیان داشته اند که بعضى از آنان داراى بقعه و ضریح نیز مى باشند و از زیباترین شیوه هاى معمارى عصر و دوران خود بهره مندند.
در این نوشتار سعى ما بر آن است تا به امامزادگان مشهور و بدون واسطه این دیار اشاره داشته و سپس به اسامى دیگر امامزادگان بسنده کنیم و مشتاقان و جویندگان این بحث را به کتاب‌هاى «تربت پاکان» و «گنجینه آثار قم» که در این باره به بحث مفصل پرداخته اند، ارجاع مى دهیم.
چهل اختران:
بقعه چهل اختران، مقبره جمعى از سادات و امامزادگان - واقع در خیابان آذر - است که در سابق مرکب از سه بنا (چهل اختران، شاهزاده زید، موسى مبرقع) بوده است ولى اکنون از مجموعه قبور آنان تشکیل یافته و زیارتگاهى مشترک را به خود اختصاص داده است.
در این مکان مقدس، «موسى مبرقع» فرزند امام محمدتقى علیه السلام از ستارگان درخشان و امامزادگان معروف، به خاک سپرده شده است. وى نخستین کس از سادات رضویه است که در سال ۲۵۶ هجری در قم رحل اقامت افکنده و در این شهر باقى مانده است. تا جایى که تمام سادات رضویه را از نسل ایشان مى دانند. امامزاده موسى در سال ۲۹۶ هجری از دنیا رحلت نموده و در منزل خویش - مزار کنونی اش در مقربه چهل اختران - دفن گردیده است. در جوار قبر موسى، امامزادگانى چون «محمد» و «زینب» دو فرزند بزرگوار موسى مبرقع؛ «ام کلثوم»، «فاطمه»، «بریهه»، «ام سلمه» و «احمد بن محمد بن احمد بن موسى» از نوادگان آن بزرگوار و شاهزاده «زید بن على» از نوادگان سیدالساجدین علیه السلام نیز به خاک سپرده شده اند.
امامزاده حمزه:
مزار این امامزاده در خیابان آذر نزدیک به «میدان کهنه» قرار گرفته و مرکب از دو بقعه است:
- ۱- بقعه و مزار شاه حمزه فرزند (بدون واسطه) موسى بن جعفر علیه السلام و برادر احمد بن موسى (شاهچراغ در شیراز).
- ۲- بقعه و مزار شاهزاده احمد که از نوادگان موسى بن جعفر علیه السلام محسوب مى شود.
امامزاده احمد:
چهار امامزاده در شهر قم بدین نام شهرت دارند که هر کدام داراى بقعه و مزار جدا مى باشند:
- ۱- امامزاده احمد (در جوار شاه حمزه).
- ۲- امامزاده احمد (واقع در بلوار ۱۵ خرداد - نرسیده به شاه سید على - که معروف به احمد میانى و ابواحمد و از نوادگان محمد بن حنیفه است).
- ۳- امامزاده احمد (واقع در خاکفرج).
- ۴- امامزاده احمد بن قاسم (واقع در فلکه امامزاده قاسم - دروازه قلعه) درباره اجداد این امامزاده اختلاف نظر است؛ بعضى او را از فرزندان موسى بن جعفر علیه السلام و برخى وى را از نوادگان امام جعفر صادق علیه السلام مى دانند. حسن قمى نویسنده کتاب «تاریخ قم» و شیخ عباس قمى در کتاب «منتهى الآمال» او را از فرزندان امام صادق علیه السلام مى خوانند.
امامزاده على بن جعفر علیه السلام:
امامزاده على بن جعفر علیه السلام از فرزندان بدون واسطه امام صادق علیه السلام مى باشد که در خیابان چهارمردان جنب گلزار شهدا، زیارتگاهی به او منسوب است. در مزار این امامزاده نیز اقوال دیگرى وجود دارد؛ از جمله قلعه سمنان در خارج سمنان و قریه عریض در یک فرسخى مدینه مکان هایى است که به عنوان مدفن وى نسبت داده شده است. ولى محمدتقی مجلسى، مدفن وى را در قم دانسته اند.
امامزاده شاه اسماعیل:
امامزاده شاه اسماعیل (معروف به سید سربخش) از نوادگان امام صادق علیه السلام و مزارش واقع در خیابان آذر - روبروى چهل اختران - است.
شاهزاده ابراهیم:
به این نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد:
- ۱- امامزاده ابراهیم بن احمد: واقع در خیابان چهارمردان روبروى گلزار شهدا. وى را از نوادگان امام موسى بن جعفر علیه السلام معرفى نموده اند.
- ۲- امامزاده ابراهیم (بخشى): واقع در خیابان امامزاده ابراهیم، در این مکان مزار دو تن از نوادگان موسى بن جعفر علیه السلام به نام «ابراهیم » و «محمد» قرار دارد.
امامزاده شاه جعفر:
امامزاده جعفر شهید، واقع در خیابان امامزاده ابراهیم که یکى از کهن ترین مزارهاى شهر و از نوادگان امام کاظم علیه السلام به حساب آمده است.
امامزاده سید معصوم:
امامزاده سید معصوم، واقع در انتهاى خیابان نیروگاه و از اولاد امام زین العابدین علیه السلام است.
شاهزاده عبدالله:
امامزاده عبدالله، از نوادگان امام سجاد علیه السلام که در سابق به آن «شاه زید» مى گفتند. این مزار بعد از امامزاده سید معصوم (در قلعه صدرى) واقع است.
شاه جعفر غریب:
امامزاده شاه جعفر غریب، واقع در جاده کاشان نزدیک قبرستان بقیع و از نوادگان امام موسى بن جعفر علیه السلام است.
شاه سید على:
واقع در بلوار ۱۵ خرداد، و از اولاد باواسطه حضرت ابوالفضل العباس شمرده شده است. (این مزار از احترام خاصى در بین اهل شهر برخوردار مى باشد.)
چهار امامزاده:
بقعه چهار امامزاده، در روبروى بقعه امامزاده سید على - خیابان امامزاده شاه سید على، مزار چهار تن از نوادگان امام سجاد - به نام‌هاى «حسن»، «حسین»، «ابراهیم» و «جعفر» به چشم مى خورد که به نام «ملا آقابابا» (خادم آنجا) مشهور است.
امامزاه شاه جمال:
به این نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد که عبارتند از:
- ۱- بقعه شاه جمال از اولاد موسى بن جعفر علیه السلام، واقع در ابتدای جاده قم به اراک (اول اتوبان کمربندى شهر).
- ۲- بقعه شاه جمال معروف به «جمال زینب» و «شاه جمال غریب» از اولاد موسى بن جعفر علیه السلام واقع در جاده کاشان جنب «قبرستان بقیع».
امامزاده ناصرالدین:
امامزاده ناصرالدین از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام، واقع در چهار راه بازار روبروى در شمالى مسجد امام حسن عسکرى علیه السلام است.
امامزاده سلطان محمد شریف:
امامزاده سلطان محمد شریف، از نوادگان حضرت امام زین العابدین علیه السلام است که مزار و گنبد وى در خیابان چهارمردان در محله اى به همین نام قرار دارد.
منابع
- عبدالوحید وفائى، فرهنگ کوثر، شماره ۱، فروردین ۱۳۷۶.
