میرزا محمد استرآبادی
«میرزا محمد استرآبادى» (متوفای ۱۰۲۸ ق)، فقیه اصولی و محدث رجالی معروف شیعه در قرن یازدهم قمری و از شاگردان مقدس اردبیلی است. او در علم حدیث و رجال تخصص کامل داشت و آثاری از جمله «منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال» از خود بجای گذاشت. محمدامین استرآبادی از مبتکرین مکتب اخباری، شاگرد اوست.
| نام کامل | میرزا محمد بن علی استرآبادی |
| وفات | ۱۰۲۸ قمری |
| مدفن | مکه، قبرستان حجون |
|
| |
| اساتید |
مقدس اردبیلی، ابواسحاق ابراهیم عاملی، سید یوسف حسینی عاملی، سید محسن شیرازی دشتکی،... |
| شاگردان |
محمدامین استرآبادی، شیخ فخرالدین محمد عاملی، ابوالحسن بن عبدالله شیرازی، سید شرف‌الدین علی شولستانی،... |
| آثار |
منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، تلخیص الاقوال فی معرفة الرجال، توضیح المقال، آیات الاحکام، حاشیه علی التهذیب،... |
زندگی‌نامه
محمد بن علی بن ابراهیم معروف به میرزا محمد استرآبادی، از اعلام معروف شیعه در اوایل قرن یازدهم قمری است. از جزئیات زندگی وی اطلاعی در دست نیست. استرآبادی در نجف نزد مقدس اردبیلی کسب دانش کرد و پس از مرگ استادش (۹۹۳ق) به مکه رفت و تا پایان عمر در مکه اقامت گزید. میرزا عبدالله افندی علت ترک نجف را چنین نقل کرده که چون مقدس اردبیلی وی را به عنوان جانشین خویش معرفی نکرد، او آنجا را جای مناسبی برای خویش نیافت و رهسپار مکه شد.
میرزای استرآبادی سرانجام در ۱۳ ذی الحجه و یا ۳ ذی القعده سال ۱۰۲۸ قمری در قبرستان حجون و در جوار قبر خدیجه کبری علیها السلام مدفون گردید.
استادان
- احمد بن محمد اردبیلی مشهور به مقدس اردبیلی، صاحب کتاب «مجمع الفائدة و البرهان» متوفای صفر سال ۹۹۳ ق.
- شیخ ظهیرالدین ابواسحاق ابراهیم عاملی مشهور به ابن مفلح (متوفای سال ۱۰۳۲ق) فرزند علی بن عبدالعالی میسی.
- سید یوسف بن محمد حسینی عاملی شامی، صاحب کتاب «ترتیب اختیار کشی» و «کتاب جامع الاقوال».
- سید محسن بن میر شرف‌الدین علی حسینی شیرازی دشتکی.
شاگردان
- محمدامین استرآبادی صاحب کتاب الفوائد المدنیه (متوفای ۱۰۳۳ق) داماد میرزای استرآبادی. امین استرابادی در مکه نزد وی حدود ۱۰ سال فقه، حدیث و رجال آموخت و از وی اجازه روایت داشت. گویا امین در تبیین طریقه اخباریه تحت تأثیر تعالیم استاد خود بوده است.
- شیخ فخرالدین محمد فرزند شیخ حسن بن شیخ زین‌الدین شهید ثانی صاحب کتاب «استقصاء الاعتبار» (متوفای ۱۰۳۰ ق) نیز در مکه از او بهره علم و حدیث و رجال نموده است.
- ابوالحسن بن عبدالله شیرازی، ناسخ «منهج المقال» استرآبادی در سال ۱۰۵۱ق. است و به آن الفوائد الرجالیه را ملحق کرده است.
- سید شرف‌الدین علی بن حجةالله حسینی شولستانی (متوفای ۱۰۶۰ق)، مؤلف کتاب «توضیح المقال فی شرح الاثنی عشریه فی الصلاة» که از استرآبادی روایت کرده است.
- شیخ محمد بن جابر بن عباس نجفی، محدث رجالی.
- ملا محمد تونی (متوفای قبل از سال ۱۰۶۰).
- محمد علی بن میر ولی حسینی اصفهانی.
- زین‌الدین علی بن سید بدرالدین حسن، معروف به سید بن شدقم (متوفای مدینه در سال ۱۰۳۳ ق).
آثار و تألیفات
- منهج المقال فی تحقیق احوال الرجال، معروف به رجال کبیر؛ وی تألیف این کتاب را در ۹۸۶ق. در نجف به پایان برده است. کتاب رجال او از بهترین و جامع ترین کتب این فن محسوب می شود.
- تلخیص الاقوال (المقال) فی معرفة الرجال، یا رجال وسیط.
- توضیح المقال، موسوم به وجیز یا رجال صغیر، که در مکه به سال ۱۰۱۶ق. تألیف شده بوده است.
- آیات الاحکام؛ مجلد اول این کتاب تا پایان بحث زکات به کوشش محمد باقر شریف زاده در ۱۳۹۴ق. به چاپ رسیده است.
- حاشیه علی التهذیب.
- حاشیه علی الاستبصار.
- رساله‌ای در احوالات زید شهید.
از منظر عالمان
- محمدامین استرآبادی: «او (میرزا محمد) عالم فاضل و در حدیث و رجال سرآمد عصر خویش است.»[۱]
- علامه محمدباقر مجلسی: «سید سند، میرزا محمد استرآبادی، صاحب فضل و برخوردار از تقوای والا و ورع است».[۲] همچنین وی را در زمره کسانی دانسته که به لقای امام زمان عجل الله تعالی فرجه در غیبت کبری نایل شده اند.[۳]
- شیخ حر عاملی صاحب اَمل آمل: او را عالمی فاضل و محققی با دقت و پارسائی پرهیزکار و مورد اطمینان معرفی می کند.
- میرزا عبدالله افندی، صاحب ریاض العلماء: «میرزا محمد بن علی بن ابراهیم استرآبادی عالم محقق و مدقق، از بندگان الهی صاحب ورع و ثقه و عارف به حدیث و رجال است و مصنفات وی در علم رجال، سرآمد است».[۴]
- میرزا محمد تنکابنی: «میرزا محمد بن علی بن ابراهیم استرآبادی، اعبد عباد و ازهد زهاد بود و در کلام و تفسیر و رجال از اهل علم پیشی گرفته بود».[۵]
- سید مصطفی حسینی تفرشی صاحب نقد الرجال: «میرزا محمد استرآبادی، فقیه و متکلم نامی، از ثقات و زهاد زمانه و کتاب رجال وی از خوب ترین و مشهورترین کتب رجالی با حسن ترتیب و شامل اسامی همه رجال می باشد».[۶]
- علامه نوری صاحب مستدرک: میرزا محمد فرزند سید علی خود از دودمان ائمه اطهار بوده و «منهج الرجال» او خیلی مورد توجه وحید بهبهانی قدس سره الشریف قرار گرفت و تحقیقات رجالی خود را بر پایه کتاب میرزای مذکور استوار نمود.
- محدث قمی: «محمد بن علی بن ابراهیم (میرزای استرآبادی) عالم عامل، جلیل کامل، متکلم و محقق مدقق و عابد زاهد و صاحب ورع و تقوای حقیقی و استاد ائمه رجال است».[۷]
پانویس
منابع
- "استرآبادی، میرزامحمد"، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- "استرآبادی"، پایگاه شعائر.
- "استرآبادی، محمد بن علی"، ویکی نور.
