ملا عبدالله شوشتری
«ملا عبدالله شوشتری» (م، ۱۰۲۱ ق)، از علمای ربانی و فقهای بزرگ شیعه در قرن ۱۱ قمری، و از شاگردان مقدس اردبیلی و محقق ثانی بود. او مدتی «شیخ الاسلام» و مرجع رسیدگی به امور فقهی و قضایی شهر اصفهان بوده است. عالمان بزرگی چون محمدتقی مجلسی و شیخ لطف‌الله میسی از شاگردان او هستند.
| نام کامل | ملا عبدالله شوشتری |
| زادگاه | شوشتر |
| وفات | ۱۰۲۱ قمری |
| مدفن | کربلا |
|
| |
| اساتید |
مقدس اردبیلی، محقق ثانی، شیخ ابراهیم عاملی، احمد بن نعمت‌الله عاملی،... |
| شاگردان |
|
| آثار |
تتمیم شرح قواعد الاحکام، شرح ارشاد الاذهان، شرح الفیه، حاشیه بر مختصر عضدی، رساله فی عینیة صلاةالجمعة،... |
محتویات
تحصیل و تدریس
عزالدین عبدالله بن حسین شوشتری (تستری) در اصل اهل شوشتر بود، و پس از رشد لازم به نجف اشرف مهاجرت کرد و در محضر اعاظم آن حوزه مقدسه به کسب علم و دانش پرداخت. او از اساتید بزرگی همچون مقدس اردبیلی و محقق ثانی کسب فیض نمود. همچنین شیخ ابراهیم عاملی و احمد بن نعمت الله عاملی از مشایخ روایی اوست.
ملا عبدالله بعد از سی سال از نجف اشرف به ایران آمد و اصفهان را که حوزه بزرگی بود را برای اقامت برگزید. ایشان از اساتید بزرگ آن دیار شد و شاگردان بسیار بزرگی را پروراند از آن جمله: محمدتقی مجلسی، میرداماد، محقق خوانساری، محقق سبزواری، شیخ لطف الله میسی، سید مصطفی تفرشی، ملاحسنعلی شوشتری، سید رفیع‌الدین محمد نائینی، امیرمحمد قاسم قهپایی و... . همچنین بایزید بسطامی ثانی، شیخ عامر جزایری و شیخ علی استرآبادی از اجازه دارندگان از وی هستند.
تلاش‌های فراوان شوشتری در توسعه دانش‌های شیعی بخصوص فقه و اصول به نحوی بوده است که نوشته اند در اول ورود او به اصفهان پنجاه طلبه علوم دینی در آن شهر نبوده است، ولی در حین وفات او بیش از هزار نفر از اَکابر و فضلا در اصفهان تعلیم یافته و مجتمع بوده اند.
آثار و تألیفات
ملا عبدالله شوشتری در اخبار و رجال و اصول مهارت کامل داشت و تحقیقات بسیاری از ایشان به ظهور رسیده که برای اهل فن بسیار مفید است. از جمله آثار او عبارتند از:
- تتمیم «شرح قواعد الاحکام» محقق کرکی (در ۷ جلد)،
- شرح «ارشاد الاذهان» علامه حلی،
- شرح «الفیه» شهید اول،
- حاشیه بر «مختصر عضدی»،
- رساله فی عینیة صلاة الجمعة (وجوب نماز جمعه).
فعالیت‌های اجتماعی
مرحوم ملا عبدالله تستری در امور خیریه و عام المنفعه سرمشق روزگار بود. در قرن دهم و یازدهم در اصفهان، میدان امام، مسجد شیخ لطف الله و مدرسه ملا عبدالله در میدان نقش جهان به اشاره وی بنا شد و ایشان در همان مکان نیز تدریس و ترویج دین می نمود. یک باستانشناس فرانسوی از قول "شاردن" آن را بزرگترین و غنی ترین مدرسه اصفهان در زمان صفویه دانسته است. مرحوم شوشتری به جز تدریس، در آن جا اقامه نماز هم می نمود.
همچنین استادش ملا احمد مقدس اردبیلی به وی اجازه داده بود تا نماز جمعه و جماعت بخواند و مسایل اجتهادیه را حسب استنباط خود عمل و به نیازمندان ارائه کند.
گفته شده که ملا عبدالله مدتی شیخ الاسلام اصفهان و مرجع رسیدگی به امور فقهی و قضایی این شهر بوده است. نفوذ معنوی این شیخ جلیل‌القدر در دستگاه شاه عباس صفوی، باعث ترویج مذهب و احداث مساجد و مدارس علمیه گردید و شاه صفوی موقوفات معروفه چهارده معصوم علیهم‌السلام را به پیشنهاد معظم‌له بنا کرد. همچنین مرحوم ملا عبدالله شوشتری چند سالی نیز به مشهدالرضا مشرف شده و در آنجا نیز در تجدید بنای حرم مطهر، مساجد و مدارس و خرابی‌هایی که از هجوم وحشیانه ازبکان پدید آمده بود، نقش مؤثری داشت.
ویژگی‌های اخلاقی
علامه شوشتری در تمام عمر، اعمالش بر مدار واجب و مستحب دور می زد. مردی ذاکر و اهل تهجد بود و نماز شبش ترک نمی شد. ملاعبدالله در بعد معنوی و اخلاقی به مقامات والایی دست یافته، و در تقوا و پارسایی یگانه زمان خود بود. در احوالاتش نوشته‌اند: هیچ‌یک از نوافل را ترک نمی‌کرد، روزها را روزه می‌گرفت و روزگار را به سادگی و قناعت سپری می‌کرد.
صاحب حدایق به نقل از اساتید خود می گوید: «شبی تا صبح با عده ای از علما به منزل شیخ بهایی تا به سحرگاهان به بحث و مذاکرات علمی نشستند. قبل از اذان از حضار اجازه مرخصی خواست، حضار مخصوصا شیخ بهائی به او اصرار نمودند بمانید تا به فضل جماعت شما نیز بهره‌مند باشیم. از حضار اصرار به ماندن و از او اصرار به رفتن. یکی از شاگردان او می گوید بعداً از علامه شوشتری پرسیدم چرا آن شب برای اقامه جماعت صبحگاهی به خانه شیخ بهائی نماندید؟ جواب داد به خود اندیشیدم که اگر علامه ثانی شیخ بهائی به من اقتدا کند وضع حالم با سایر احوال در مقابل کاشف الاسرار یکی نخواهد بود».
ملاعبدالله در نگاه بزرگان
- محمدتقی مجلسی در وصف استاد بزرگوارش یعنی ملا عبدالله شوشتری این گونه می نویسد: «شیخ ما و شیخ همه طایفه امامیه، علامه محقق و مدقق، زاهد و پرهیزکار، عالم به علم رجال و اخبار که در اصول فقهی کسی به پایه او نیست... بسیاری از کتاب‌های عقلی و نقلی را از محضر او استفاده کردم و کلیه کتب حدیث و امثال آنها را به من اجازه داد».
- صاحب روضات می‌نویسد: «ملاعبدالله از دانشمندان مشهور و برجستگان روزگار خود بود، در معقول و منقول استاد و در فروع و اصول، مجتهدی مسلم بود. در علم فقه تحقیقاتی به کمال داشت و در فن حدیث، مدققی بزرگوار به شمار می‌آمد ...».
- محدث قمی در کتاب شریف «فوائدالرضویه» این گونه آورده است: «عزالدین شیخ اجل، مربی فقها و محدثین، تاج زهاد و ناسکین، جامع معقول و منقول و مجتهدی در فروع و اصول...».
- شاه عباس صفوی نیز در باب تحکیم موقعیت ملا عبدالله حکمی صادر نموده که در آن این گونه آورده است: «مقرر فرمودیم که ارباب مراتب و مناصب و حکام و کلانتران و کدخدایان امصار و قرایا، توفیر و تمکین او نمایند و در اجرای اوامر شرعیه مطاوعت و متابعت او کنند و شکر و شکایت او را مؤثر و منتج شمارند».
وفات
ملا عبدالله شوشتری سرانجام در دهه اول و یا ۲۶ محرم الحرام سال ۱۰۲۱ قمری در اصفهان از دنیا رفت و در مسجد جامع این شهر توسط میر محمدباقر داماد نماز گذارده شد و بعد از کمتر از یک سال که پیکر ایشان به صورت امانت در امامزاده اسماعیل به خاک سپرده شده بود، به کربلای معلی انتقال داده شد و در جوار مرقد منور حضرت سیدالشهداء حسین بن علی علیه‌السلام مدفون گشت.
منابع
- "ملا عبدالله شوشتری"، سید محمد ناظم زاده قمی.
- "ملا عبدالله شوشتری شهید بخارا"، محمد علی نجفی، در دسترس: کتاب شناسی شیعه، بازیابی: ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۲.
- "ملا عبدالله شوشتری"، مجله افق حوزه، ۲۹ آبانماه ۱۳۹۱، در دسترس: پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
