سید عبدالله موسوی شیرازی

آیت الله العظمی شیرازی (۱۲۷۰ - ۱۳۶۳ ش) فقیه، مجتهد و از مراجع تقلید عالم تشیع سده بیستم میلادی و از نوادگان امامزاده احمد بن موسی سلام الله علیه، معروف به شاه‌چراغ است. به علت نقشی که در واقعه مسجد گوهرشاد در دوران رضاخان پهلوی داشت، به تهران کوچ داده شد. در جریان انقلاب اسلامی سال 1357 زمام امور خراسان را به عهده گرفت.


نام کامل	سید عبدالله موسوی شیرازی
زادروز	۱۲۷۰ شمسی
زادگاه	شیراز
وفات	۱۳۶۳ شمسی
مدفن	مشهد

اساتید	آیت الله علی ابوالوردی، آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی، آیت الله العظمی شیخ ضیاءالدین عراقی و آیت الله العظمی شیخ محمدحسین نائینی

آثار	الاحتجاجات العشره، الامامه والشیعه، پوشش زن از دیدگاه اسلام، امام و امامت از دیدگاه اسلام و کتب فقهی

ولادت

در شب 13 شعبان 1309 هـ.ق مطابق با 13/12/1271، كودكی در یكی از محله‌های شیراز كه بیشترشان سادات موسوی بودند، دیده به جهان گشود كه نامش را «سید عبدالله» نهادند. مادرش، بی‌بی علویه از تبار قاضی حسین دزفولی، از خاندان خوزستانی بود.

تحصیل

سید عبدالله در آغازین روزهای 7 سالگی، با جمعی از كودكان هم‌بازی خود وارد مكتب‌خانه شد. او روخوانی قرآن را در آن جا و خواندن و نوشتن كتاب‌های فارسی و ادبیات مرسوم را نزد پدر خود فراگرفت. وی در نزدیك‌ترین حوزه علمیه زادگاهش، به آموختن لغت، صرف و نحو و ادبیات عرب پرداخت و برخی از كتاب‌های اصولی و فقهی و منطق و فلسفه را نزد استادان حوزه علمیه شیراز و پدر خویش آموخت.

اساتید

استادان وی اندك بودند. آیت الله شیخ علی ابوالوردی، آیت الله میرزا محمدصادق مجتهد و آیت الله حاج شیخ محمدرضا شامنی استادان او در حوزه علمیه شیراز بودند. او بسیاری از كتاب‌های درسی حوزه را مطالعه كرد. وی در 21 سالگی به اجتهاد رسید. بارها استادش، آیت الله شیخ علی ابوالوردی در جمع علما و طلاب، ‌تصریح نمود: «آقا سید عبدالله احتیاج به نجف رفتن ندارد.» آیت الله شیرازی از وی اجازه اجتهاد مطلق گرفته بود.

آیت الله حاج سید محمدباقر آیت اللهی كه از استوانه‌های حوزه علمیه شیراز بود، فرمود: «من اجازه اجتهاد مرحوم حاج شیخ علی ابوالوردی را كه در سال 1332 هـ.ق به آیت الله العظمی شیرازی داده بود، دیدم و خواندم».

آیت الله العظمی سید ابوالحسن اصفهانی، آیت الله العظمی شیخ ضیاءالدین عراقی و آیت الله العظمی شیخ محمدحسین نائینی استادان او در حوزه علمیه نجف بودند. آیت الله شیخ ضیاءالدین عراقی در حضور شاگردانش از آیت الله سید عبدالله شیرازی تعریف كرد و گفت: «من ایشان را برای آینده نزدیك نجف اشرف ذخیره نموده‌ام و ایشان امید علمی آینده من است».

حوزه علمیه نجف

آیت الله شیرازی به دلیل فعالیت‌های سیاسی علیه خاندان پهلوی و استعمارگران، عرصه را بر خود تنگ دید و به ناچار در جمادی الاول 1333 هـ.ق شیراز را به قصد ادامه تحصیل در حوزه علمیه نجف ترك گفت. وی در مدرسه بزرگ آیت الله آخوند خراسانی حجره گرفت و با تمام وجود، به تحصیل علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام پرداخت؛ به طوری كه در مدتی كوتاه، طلبه مهاجر شیرازی در میان طلاب حوزه علمیه نجف شهره گشت. او درباره روزهای نخست تحصیل خود در نجف می‌گوید: «...عشق و علاقه من به تحصیل و رسیدن هر چه سریعتر به مراتب عالیه در این حد بود. دورانی كه در مدرسه بزرگ آخوند بودم، از میان 63 نفر طلبه، فقط دو نفرشان درس كفایه می‌خواندند و بقیه مراحلی از درس خارج را گذرانده بودیم و غالباً یا مجتهد بودند یا قریب الاجتهاد... بالاخره در مدرسه قزوینی حجره گرفتم... كه اكثر ساكنانش از مجتهدان مسلم یا در حد اجتهاد بودند...».

تشكیل مجمع علمای مبارز مشهد

آیت الله شیرازی حیات دوباره‌ای به حوزه علمیه خراسان بخشید. شور و شوق زایدالوصفی در میان طلاب و علما افتاده بود. گردهمایی های بزرگی از سوی طلاب و فضلای خراسان برای مبارزه با كشف حجاب برگزار گردید. روحانیت تشكل یافت و می‌رفت كه قیامی بزرگ علیه رژیم شاه اتفاق افتد. پس از نشست‌های فراوان روحانیون طراز اول شهر، به اوضاع سر در گم شهر قدری انسجام بخشیدند و سمت و سوی انقلاب تا حدی شفاف و چهره منحوس رژیم پهلوی برملا گشت. دولت از این خیزش، سخت برآشفته شده بود.

ویژگی اخلاقی

او بیشتر پیاده رفت و آمد می‌كرد. كمتر اتفاق می‌افتاد كه از ماشین سواری استفاده كند. می‌گفتند: آقا چرا سوار وسیله نقلیه نمی‌شوید؟ می‌فرمود: می‌ترسم عادت كنم. او در میان علمای معاصر، ‌در تواضع یگانه بود با همه یكسان برخورد می‌كرد. ارباب رجوع را با چهره باز استقبال می‌نمود و میان كوچك و بزرگ، عوام و خواص، فقیر و ثروتمند فرقی نمی‌گذاشت. غذای اندرونی و خدمه یكسان بود. او بیشتر همراه خادمان، شاگردان و مهمانان، در مهمانخانه غذا را صرف می‌كرد. وی از افراد متملق و چاپلوس كراهت داشت. دوست نداشت خدمه جلو آقا دست به سینه بایستند. بارها گوشزد كرد كه همانند فراعنه، با مردم و نزدیكان و خدمه خویش رفتار نكنید. او بیشتر اوقات تنها برای تدریس می‌آمد. عبای خودش را به سر می‌كشید و متواضعانه از كوچه پس كوچه‌های شهر عبور می‌كرد.

تا آخرین روزهای زندگی، ظرف غذای خود را خودش می‌شست. او در منزل خدمتكار مخصوص نداشت، او و همسرش كارهای خانه را انجام می‌دادند. آیت الله شیرازی از مردان نمونه روزگار بود. او در نیمه‌های شب با معشوق خود خلوت می‌كرد، حتی برای یك بار هم نماز شب او ترك نشد. وی در تعقیبات نمازش، بیشتر دعای ابوحمزه ثمالی را می‌خواند. او نوافل را ترك نمی‌كرد. وی از 13 سالگی روزه ماه مبارك رمضان را آغاز كرد و تا دو سال قبل از رحلتش ادامه داد. پزشكان معالج اصرار داشتند كه نباید آقا روزه بگیرد، ولی ایشان می‌فرمود: در طول هشتاد سال و اندی، یك روز بدون دلیل روزه‌ام را افطار نكرده‌ام. می‌گفت: دوست دارم در این اواخر عمر، با زبان روزه‌دار خدا را ملاقات نمایم.

آیت الله شیرازی در زهد یگانه عصر خود بود. او هیچگاه از موقعیت و مقامی كه كسب كرده بود، سود دنیوی نبرد. او همانند یك طلبه معمولی زندگی می‌كرد. آیت الله شیرازی تا آخر عمرش اجازه نداد در اتاقش ساده‌ترین فرش پهن گردد. دوستانش به او پیشنهاد كردند: آقا، دو تكه فرش لازم است در حجره پهن شود. فرمود: «می‌خواهید در این آخر عمر وضع زندگی مرا تغییر دهید و آن را اعیانی نمایید؟! سبحان الله... ابداً اجازه نمی‌دهم».

وی تا زمانی كه در نجف بود حاضر نشد از كولر، پنكه و یخچال كه از ضروریات اولیه زندگی است، ‌استفاده نماید و می‌گفت: «حالا كه اكثر مردم فاقد یخچال هستند، چرا ما نباشیم؛ مگر بدون یخچال نمی‌شود زندگی كرد...» وی از ساده‌ترین غذاهای موجود استفاده می‌كرد. هرگز دیده نشد سر سفره وی دو نوع غذا گسترده شود. خوراكش، بیشتر آبگوشت و دوغ بود.

آثار

آیت الله شیرازی با این كه به تدریس و حضور در امور سیاسی و اجتماعی مردم مشغول بودند،‌ آثار زیادی از ایشان به یادگار مانده است كه اینك فقط به آثار چاپ شده ایشان اشاره می‌گردد:

عمده الوسائل فی الحاشیه علی الرسائل، حاشیه بر «رسائل» شیخ مرتضی انصاری در اصول فقه، 4 جلد
كتاب القضاء، فقه استدلالی، در قضاوت و احكام آن، 2 جلد
الدّرر المبیض فی منجزات المریض، فقه استدلالی در موضوع ارث
ازاحه الشبهات فی الشك فی الركعات، فقه استدلالی در بیان احكام شك‌های نماز
رفع الحاجب فی الاجره علی الواجب، فقه استدلالی در بیان احكام اخذ بهاء و اجرت نیابت در عبادت
ازاحه الشبهه فی حكم الافاق المتحده والمختلفه، فقه استدلالی در بیان حكم رؤیت هلال ماه
التحفه الكاظمیه فی قتل الحیوانات بالآلات الكهربائیه، فقه استدلالی در بیان حكم ذبح حیوانات به وسیله ابزار برقی

كتاب القضاء - یکی از آثار آیت الله العظمی شیرازی
الرساله الرجبیه، فقه استدلالی، توضیح درباره حجاب از نظر قرآن و روایات
الرساله الربیعیه فی تصحیح النیابه العبادیه، فقه استدلالی در بیان حكم نیابت در عبادت
المسأله الرجوعیه فی حكم المطلقه الرجعیه، فقه استدلالی در بیان حكم مطلقه به طلاق رجعی
الحاشیه علی العروه الوثقی، فقه استدلالی، مجموعه نظریات در تمام مباحث فقهی، حاشیه بر كتاب عروه الوثقی، تألیف علامه سید محمدكاظم یزدی قدس سره
الاحتجاجات العشره، بحث و مناظره با دانشمندان اهل سنت، درباره مسائل اعتقادی. این كتاب چندین بار به وسیله نویسندگان مبرز حوزه‌های علمیه نجف اشرف و قم و تهران، به زبان فارسی ترجمه و نیز در خارج از كشور به زبان‌های اردو و انگلیسی و گجراتی ترجمه و چاپ شده است.
الامامه والشیعه، بحثی كلامی درباره مسئله امامت از دیدگاه شیعه
پوشش زن از دیدگاه اسلام
امام و امامت از دیدگاه اسلام
مناظرات دهگانه با علمای اهل سنت، درباره بعضی عقاید شیعه
ذخیره الصالحین. مجموعه فتاوای آیت الله شیرازی در تمام ابواب فقه، رساله عملیه به زبان عربی، 2 جلد
توضیح المسائل، مجموعه فتاوای وی در تمام ابواب فقه، رساله عملیه به زبان فارسی. این رساله تاكنون چند بار به زبان اردو و انگلیسی به چاپ رسیده و در اختیار مسلمانان كشورهای اروپایی، آفریقایی، هند و پاكستان قرار گرفته است.
مناسك حج، مجموعه احكام حج به زبان‌های فارسی، عربی، انگلیسی و اردو
انیس المقلدین، اولین رساله عملیه وی كه به زبان فارسی، در سال 1363 هـ.ق به چاپ رسید.

وفات

سرانجام این عالم وارسته، فقیه برجسته، مجاهد نستوه، اسطوره زهد و پارسایی و ستاره پرفروغ خراسان كه وجودش در یك قرن اخیر مایه خیر و بركت بود، در 96 سالگی، در سحرگاه اول محرم 1405 هـ.ق 5/7/1363 به لقاءالله پیوست، و بدن مطهرش در جوار آرامگاه امام رضا علیه السلام پس از تشییع باشكوهی به خاك سپرده شد.

منابع

تلخيص از مجموعه گلشن ابرار، جلد 3، زندگی نامه "آیت الله سید عبدالله شیرازی" از سيد حسن احمدي‌نژاد.
آیت اللّه العظمی سید عبدالله شیرازی، افق حوزه، 25 دی 1387، شماره 215، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: 25 اسفند 1392.

آرشیو عکس و تصویر

سید عبدالله موسوی شیرازی در ایام نوجوانی
از راست: سید عبدالله موسوی شیرازی، سید محمدطاهر موسوی شیرازی و برادران موسوی شیرازی
سید عبدالله موسوی شیرازی بعد از دستیگیری واقعه تحصن مسجد گوهرشاد
از راست: ناشناس، سید عبدالله موسوی شیرازی و سید هدایت‌الله تقوی شیرازی
اجازه اجتهاد سید عبدالله موسوی شیرازی توسط سید ابوالحسن موسوی اصفهانی
سید روح الله موسوی مصطفوی خمینی و سید عبدالله موسوی شیرازی
1. سید علی حسینی خامنه ای و 2. سید عبدالله موسوی شیرازی
1. سید عبدالله موسوی شیرازی 2. حسین لنکرانی 3. علی ابوالحسنی (منذر) در حسینیه فاطمیون تهران
از راست: سید نورالدین طاهری شیرازی، ناشناس، حسین وحید خراسانی، سید عبدالله موسوی شیرازی و علی نمازی شاهرودی
محمدتقی بهلول و سید عبدالله موسوی شیرازی
از راست: شهید عطاالله اشرفی خوزانی (اصفهانی)، سید عبدالله موسوی شیرازی و ناشناس
از راست: جوادآقا تهرانی، عبدالنبی کجوری، سید عبدالله موسوی شیرازی، سید کاظم اخوان مرعشی و سید موسی شبیری (حسینی) زنجانی
از راست: سید عبدالله موسوی شیرازی و سید شهاب الدین حسینی مرعشی نجفی
از راست: سید عبدالله موسوی شیرازی، محمدعلی اراکی و ناشناسان
از راست: ناشناسان، سید عبدالله موسوی شیرازی و سید محمدرضا موسوی گلپایگانی
از راست: سید محمدحسین فضل‌الله و سید عبدالله موسوی شیرازی
نماز جماعت سید عبدالله موسوی شیرازی در حرم امام رضا علیه السلام
سید عبدالله موسوی شیرازی و سید محمدحسین طباطبایی
تشییع پیکر سید عبدالله موسوی شیرازی در مشهد