آیه 187 سوره بقره
<<186 | آیه 187 سوره بقره | 188>> | ||||||||||||||
|
محتویات
ترجمه های فارسی
برای شما در شبهای ماه رمضان مباشرت با زنان خود حلال شد، که آنها جامه عفاف شما و شما نیز لباس عفّت آنها هستید. و خدا دانست که شما (در کار مباشرت زنان به نافرمانی و اطاعت شهوت نفس) خود را به ورطه گناه میافکنید لذا از حکم حرمت درگذشت و گناه شما را بخشید، از اکنون (در شب رمضان) رواست که با زنهای خود (به حلال) مباشرت کنید و از خدا آنچه مقدّر فرموده بخواهید. و بخورید و بیاشامید تا خط سفیدی روز از سیاهی شب در سپیده دم پدیدار گردد، پس از آن روزه را به پایان برسانید تا اول شب. و با زنان هنگام اعتکاف در مساجد مباشرت نکنید. این احکام، حدود دین خداست، زنهار در آن راه مخالفت مپویید! خداوند این گونه آیات خود را برای مردم بیان فرماید، باشد که پرهیزکار شوند.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
رفث: جماع. سخن گفتن با زن درباره جماع و سخن قبيح (صحاح) مراد از آن در آيه جماع است. لفظ «الى» حاكى است كه معنى ميل به آن تضمين شده است.
باشروهن: مباشرت، رسيدن دو پوست بدن به همديگر است، مراد از آن در آيه مجامعت مى باشد.
خيط: رشته، نخ، مراد از رشته سفيد، صبح و از خيط اسود تاريكى شب است.
عاكفون: عاكف و معتكف كسى است كه عمل اعتكاف انجام دهد كه خواهد آمد. عكف و عكوف در اصل ملازمت با تعظيم است.
حدود: مرزها. مفرد آن حد است.[۱]
نزول
محل نزول:
این آیه در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۲]
شأن نزول:
«شیخ طوسی» گويند: عمر بن الخطاب در شب ماه رمضان قصد نزديكى با زوجه خود را بعد از آن كه اندكى خوابيده بود نمود. پس از انجام عمل نزديكى فرداى آن شب قضيه را براى رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل نمود و اين آيه نازل گرديد و درباره بقيه آيه گويند: كه درباره ابوقيس بن صرمة نازل شده كه در زمين خود مشغول كار بود خوابش برد بعد از خواب براى او غذا آوردند، نخورد. خبر به رسول خدا دادند سپس اين آيه نازل گرديد.[۳][۴][۵]
از امام محمدباقر عليهالسلام روايت گرديده كه اين آيه درباره خوّات بن جبير نازل شده كه مانند قضيه ابوقيس بن صرمة بوده با اين تفاوت كه موضوع خوّات در روز جنگ خندق اتفاق افتاده و جريان ابوقيس در مزرعه خودش[۶][۷] و موضوع ابوقيس بن صرمة از امام باقر عليهالسلام نيز روايت گرديده است [۸][۹].[۱۰]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«187» أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى نِسائِكُمْ هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتابَ عَلَيْكُمْ وَ عَفا عَنْكُمْ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ وَ كُلُوا وَ اشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ وَ لا تُبَاشِرُوهُنَّ وَ أَنْتُمْ عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلا تَقْرَبُوها كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آياتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ
در شبهاى روزه (ماه رمضان)، آميزش با همسرانتان براى شما حلال شد، آنها براى شما (همچون) لباسند و شما براى آنها (همچون) لباس. خداوند مىدانست كه شما به خود خيانت مىكرديد (وآميزش را كه ممنوع بود، بعضاً انجام مىداديد) پس توبه شما را پذيرفت و از شما درگذشت. اكنون (مىتوانيد) با آنها هم بستر شويد و آنچه را خداوند بر شما مقرّر فرموده، طلب كنيد. و بخوريد و بياشاميد تا رشته سفيد از رشته سياه (شب) براى شما آشكار گردد. سپس روزه را تا شب به اتمام رسانيد. و در حالى كه معتكف در مساجد هستيد، با زنان آميزش نكنيد. اين حدود واحكام الهى است پس (به قصد تجاوز وگناه) به آن نزديك نشويد. خداوند اين چنين آيات خود را براى مردم، روشن مىسازد، باشد كه پرهيزگار گردند.
نکته ها
در آغاز اسلام، در شب و روز ماه رمضان، آميزش با همسر ممنوع بود و همچنين در ساعت معيّنى از شب مىتوانستند افطار كنند و اگر روزهدار خوابش مىگرفت بعد از بيدارى حقّ غذا خوردن نداشت. برخى مسلمانان عليرغم ممنوع بودن آميزش جنسى اين كار را انجام مىدادند، ولى برخى ديگر با وجود زحمت و سختى، از خوردن در شب بعد از بيدارى خوددارى مىكردند. يكى از ياران پيامبر به نام مطعمبن جبير هنگام افطار به علّت دير
جلد 1 - صفحه 292
حاضر شدن غذا خوابش برد، وقتى بيدار شد گفت: من ديگر حقّ غذا خوردن ندارم و فردا را بدون غذا روزه گرفت و براى كندن خندق اطراف مدينه حاضر شد. در بين كار به علّت شدّت ضعف از حال رفت و بيهوش شد. پيامبر صلى الله عليه و آله بسيار متأثّر شد و اين آيه نازل گرديد كه غذا خوردن تا طلوع فجر آزاد است و آميزش با همسران در شبهاى ماه رمضان مانع ندارد.
خداوند متعال مىداند كه شما به خويشتن خيانت مىكرديد و قدرت صبر و خوددارى نداشته و نداريد، به همين دليل تكليف را بر شما آسان و گذشتهى شما را عفو نمود.
اعتكاف، به معناى بريدن از دنيا و پناهنده شدن به خداست. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله با گرفتارىها و مشكلاتى كه داشتند، گاهى در مسجد براى چند روز معتكف مىشدند و بدين وسيله روح خود را صفا و آرامش بيشتر مىدادند. از آنجا كه در غير حال اعتكاف نيز آميزش در مسجد ممنوع است. به نظر مىرسد مراد از كلمه «عاكفون» همان سكونت در مسجد باشد، نه اعتكاف به معناى عبادت مخصوص.
در تشبيه همسر به لباس، نكات و لطايف بسيارى نهفته است:
- لباس بايد در طرح و رنگ و جنس مناسب انسان باشد، همسر نيز بايد كفو انسان و متناسب با فكر و فرهنگ و شخصيّت انسان باشد.
- لباس مايهى زينت و آرامش است، همسر وفرزند نيز مايهى زينت و آرامش خانوادهاند.
- لباس عيوب انسان را مىپوشاند، هريك از زن و مرد نيز بايد عيوب و نارسايىهاى يكديگر را بپوشانند.
- لباس انسان را از سرما و گرما حفظ مىكند، وجود همسر نيز كانون خانواده را گرم و زندگى را از سردى مىرهاند.
- دورى از لباس، مايهى رسوايى است، دورى از ازدواج و همسر نيز گاهى سبب انحراف و رسوايى انسان مىگردد.
- در هواى سرد لباس ضخيم و در هواى گرم لباس نازك استفاده مىشود، هر يك از دو همسر نيز بايد اخلاق و رفتار خود را متناسب با نياز روحى طرف مقابل تنظيم كند؛ اگر مرد عصبانى است، زن با لطافت با او برخورد كند و اگر زن خسته است، مرد با او مدارا كند.
جلد 1 - صفحه 293
- انسان بايد لباس خود را از آلودگى حفظ كند، هر يك از دو همسر نيز بايد ديگرى را از آلوده شدن به گناه حفظ نمايد.
پیام ها
1- تخفيف وآسانگيرى در احكام، از ويژگىهاى دين اسلام است. «أُحِلَّ لَكُمْ»
2- رعايت ادب در سخن، از ويژگىهاى قرآن است. «رفث» به معناى سخن گفتن پيرامون مسائل زناشويى است كه در آيه به كنايه از آميزش آمده است.
3- هر كجا خواستيد راهى را ببنديد، يك راه مشروع را باز بگذاريد. چون خداوند در روز رمضان، آميزش را ممنوع مىكند، لذا در شب آنرا مجاز مىشمرد. «1» «أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ»
4- عبادتِ روز و لذّت مشروع شب، نشانهى جامعيّت دين است. در يك آيه، هم احكام روزه وهم مسائل زناشويى آمده است. «أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى نِسائِكُمْ»
5- اسلام به نيازهاى طبيعى توجّه كامل دارد. «الرَّفَثُ إِلى نِسائِكُمْ»
6- نياز زن و مرد به يكديگر، دو طرفه است و هريك براى پوشش نيازهاى طبيعى خود به ديگرى نيازمند است. «هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ»
7- خداوند از جزئيات كارهاى انسان آگاه است. «عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ»
8- انسان، جايزالخطا وغريزه جنسى در او قوى است. «كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ»
9- ترك فرمان خدا، خيانت و ظلمى است به خود ما. «تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ»
10- در آميزش و فرزند خواهى، براى خداوند تكليف معيّن نكنيد كه پسر باشد يا دختر. «وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ»
11- حتّى آميزش جنسى بايد هدفدار باشد. «وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ»
«1». با اينكه آميزش جنسى، در اوّل هر ماه مكروه است، لكن در اوّل ماه رمضان مستحبّ است و شايد به خاطر اين است كه بايد به نحوى مردم را تأمين نمود، سپس از آنان تكليف خواست.
جلد 1 - صفحه 294
12- معيار احكام اسلامى، معيارهاى عمومى، طبيعى و ساده است. پيدا شدن سپيدهى صبح يا تاريكى شب را، هركس در هر كجا باشد مىتواند بفهمد.
«يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ»
13- نقش زمانبندى را در عبادات فراموش نكنيم. «أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ»
14- اعتكاف، سكونت در مسجد است، مشروط به روزه گرفتن. «عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ»
15- پيشگيرى از گناه لازم است. قرآن مىفرمايد: به گناه نزديك نشويد. چون نزديك شدن به گناه همان و افتادن در آن همان. «فَلا تَقْرَبُوها»
16- تقوا، فلسفهى احكام الهى است. روزه براى تقواست، آميزش جنسى مشروع نيز براى تقواست. «1» «لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ»
17- عمل به دستورات الهى، بستر رشد و تقوا مىباشد. «لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ»
پانویس
- پرش به بالا ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
- پرش به بالا ↑ طبرسی، مجمع البيان في تفسير القرآن، ج 1، ص 111.
- پرش به بالا ↑ احمد و ابوداود و حاكم از طريق عبدالرحمن بن ابى ليلى او از معاذ بن جبل روايت كنند: كه عمر در شب رمضان پس از اندكى خوابيدن با زن خود نزديكى كرد سپس قضيه را براى رسول خدا صلى الله عليه و آله بيان نمود، - بخارى از براء نقل نمايد وقتى كه روزه رمضان واجب گرديد، مسلمين در شبهاى آن با زنان خود نزديكى نمى كردند و بودند مردانى كه برخلاف آن رفتار مينموده و نزديكى ميكردند سپس اين آيه نازل گرديد، - صاحب روض الجنان چنين گويد: در ابتداى امر در اوقات رمضان وقتى كه افطار ميكردند تا وقت نماز عشاء درباره خوردن و آشاميدن و نزديكى با زنان مجاز بودند پس از آن تا شب ديگر خوردن و آشاميدن و نزديكى با زنان حرام ميگرديد و نيز اگر كسى ميخوابيد بعد از افطار، پس از بيدار شدن بخوردن و آشاميدن و نزديكى با زنان تا شب بعد مجاز نمى بود تا اين كه شبى عمر بن الخطاب بعد از خواب با زوجه خويش نزديكى نمود و سخت پشيمان گشت و بامداد نزد رسول خدا آمد و قصه خويش را گفت. پيامبر فرمود: خطا كردى! سايرين از صحابه كه نشسته بودند، گفتند: يا رسول الله براى ما نيز چنين پيش آمدى كرده ولى ما از ذكر آن شرم مى داشتيم. آيا از براى اين كار مجاز ميباشيم يا نه؟ پيامبر فرمود: اجازه اين كار با خداوند است سپس اين آيه نازل گرديد.
- پرش به بالا ↑ در تفاسير طبرى و ابن ابىحاتم از طريق عبدالله بن كعب بن مالك او از پدرش اين موضوع را نيز روايت نموده اند.
- پرش به بالا ↑ در تفسير طبرى از قتاده نقل گرديده كه بعضى از مردم در هنگام اعتكاف از مسجد بيرون آمده در منزل با زنان خويش نزديكى مينمودند سپس دوباره به اعتكاف برميخواستند تا اين كه آيه «ولاتباشروهنّ» نازل شد.
- پرش به بالا ↑ صاحب تفسير كشف الاسرار گويد: درباره ابوقيس آمد نام او صرمة بن انس بن صرمة بود كه همه روز به كار كشاورزى اشتغال داشت و روزهدار بود چون هنگام افطار گرديد براى او طعام گرم حاضر ساختند. ابوقيس از زيادى خستگى قبل از خوردن اندكى به خواب رفت. وقتى بيدار گشت، گفت: نمى خورم زيرا مخالف شرع است و روزه را نگه داشت و چيزى نخورد تا ظهر فرداى آن شب، بى طاقت گشت و از هوش رفت. پيامبر چون وى را رنجور ديد، قضيه را پرسيد: پس از بيان ابوقيس اين آيه نازل گرديد، صاحب مجمع البيان گويد: ابوقيس از انصار بوده و نام او را به اختلاف: ابوقيس بن صرمة، قيس بن صرمة، ابوصرمة، صرمة بن اياس ذكر كرده اند و نيز گويد: جوانان مسلمين در شبهاى رمضان به طور پنهانى با زنان خود نزديكى مينمودند تا اين كه اين آيه نازل گرديد و نيز موضوع أبوقيس را احمد و ابوداود و حاكم از معاذ بن جبل روايت كرده اند.
- پرش به بالا ↑ اين موضوع را صاحب مجمع البيان بنام مطعم بن جبير برادر عبدالله بن جبير با اندك اختلاف از على بن ابراهيم بن هاشم از پدرش و او مرفوعا از امام صادق عليهالسلام نقل نموده است.
- پرش به بالا ↑ موضوع خوّات بن جبير الانصارى را نيز كلينى بعد از چهار واسطه از ابوبصير و او از يكى از امامين باقر و صادق عليهمالسلام و نيز عياشى از سماعة او از امام صادق عليهالسلام روايت و نقل نموده اند،- چنانكه صاحب تفسير برهان ذكر نموده است -.
- پرش به بالا ↑ بخارى از سهل بن سعيد روايت كند: كه در مرحله نخست آيه «كُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ» بدون ذكر جمله «من الفجر» بوده، لذا مردم در هنگام سحر دو نخ سفيد و سياهى روى دو پاى خود مى نهادند و مى خوردند و مى آشاميدند تا آن دو نخ سفيد و سياه را رؤيت بتوانند، نمود ولى وقتى كه آيه «من الفجر» نازل گرديد، معلوم شد منظور از خيط اسود و خيط ابيض نخ سفيد و سياه نيست بلكه منظور از آن روز و شب است.
- پرش به بالا ↑ محمدباقر محقق، نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص 56.
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.