حرم کاظمین
مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.
(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)
حرم كاظمين علیهم‌السلام
«عتبات عاليات »، پيوسته شوق برانگيز بوده است و گوهرى كه در «كاظمين » مدفون است، همواره دل‌هاى مشتاق را ربوده است.
آنچه در اين شهر، كهرباى جان زائر است، مرقد دو حجت الهى، دو امام بزرگوار، امام کاظم، موسی بن جعفر و امام جواد عليهماالسلام است، نه آثار باستانى اين شهر، نه سابقه ديرين اين ديار كه به پيش از ميلاد مسيح مى رسد و نه به خاطر آن كه روزى به نام «مقابر قريش » شهرت داشته است و نه به خاطر آن كه اين گورستان قريش راپس از بناى بغداد در سال 164 هجرى به دست منصور دوانيقى در غرب اين پايتخت عباسى بنا كردند و نام قديمش «شونيزيه » بوده است.
هر چند امروز هم هر كس در گوشه و كنار اين ديار بچرخد، به بقاياى بناهاى باستانى برمى خورد كه از روزگاران كهن مانده است و شكوهى تأمل برانگيز دارد؛ ليكن پرجاذبه ترين اثر ماندگار اين سرزمين، مرقد منور فرزندان فاطمه، دو امام معصوم از نسل رسول خدا صلی الله علیه و آله است كه چون نگينى مكرر، زينت بخش اين شهر است.
آرميده اين حرم
از آن پس كه امام كاظم علیه‌السلام در 25 رجب 183 هجرى در 55 سالگى در تربت پاكش آرميد، سپس امام جواد علیه‌السلام در آخر ذی القعده 220 هجرى در اين شهر به خاك سپرده شد، اين شهر به تدريج به «كاظمين » شهرت يافت. اين دو نور، هر دو جلوه اى از يك حقيقت ناب بودند. بدين سبب اين حرم شريف را حرم كاظمين و حرم جوادين هم گفته اند، چرا كه امام كاظم، همان امام جواد است و هر دو، هم كاظمند و هم جواد. هر دو «باب الحوائج » و برآورنده نيازهاى سائلان و متوسلانند.
زيارت مرقد امام كاظم علیه‌السلام در روايات، همپاى زيارت پيامبر اسلام و امیرالمومنین و سيدالشهدا علیهم‌السلام به حساب آمده است. در دوران‌هايى هم همچون كربلا، مورد سختگيرى سلطه هاى جور بوده و زيارت قبر اين دو امام، آسان و بى خطر نبوده است.
از امام رضا علیه‌السلام مى پرسند: پاداش كسى كه قبر پدرت را زيارت كند، چيست؟ پاسخ مى دهد: بهشت! پس آن را زيارت كن. در روزگارى كه ديوارى بر مقابر قريش احاطه داشته و قبر امام به آسانى در دسترس نبوده است و مخالفان اهل بيت نيز در اين شهر سيطره داشته اند، امامان به لحاظ تقيد دستور مى دادند كه شيعيان از پشت ديوار، زيارت كنند.
حسين بن يسار واسطى كه فضيلت زيارت امام كاظم علیه‌السلام را از حضرت رضا علیه‌السلام مى شنود كه همتاى زيارت حضرت رسول است، مى پرسد: «اگر بيم داشته باشم و نتوانم وارد آنجا شوم؟...» حضرت مى فرمايد: «از پشت ديوار سلام بده» به مرور زمان، بر مزار اين دو امام، قبه و بارگاهى بنا شد. در سال 336 هجرى به دستور معزالدوله، حرم كاظمين تجديدبنا گرديد، با ساختمانى نو و ضريح و دو گنبد كه بر روى قبر ساختند و ديوارى پيرامون آن كشيدند.
سابقه تاريخى كاظمين، نشان از خراب شدن هاى مكرر دارد، چه با سيل‌هاى متعدد و طغيان آب، چه با هجوم فتنه گران به اين شهر و قتل عام و غارت و تخريب. اما هر بار، باز هم مرمت و آبادان شده و محل سكونت مردم گشته است.
در قرن پنجم، در اواخر حكومت آل بويه، حرم شكوه و موقعيت و آراستگى بيشترى يافت و مرقد كاظمين، جاذبه هاى معنوى فراوانى براى زيارت و سكونت در اطراف اين حرم نورانى پيدا كرد.
وضع كنونى
اينك حرم كاظمين، با دو گنبد طلايى و چهار گلدسته زرين، ضريحى زيبا و مقدس را در بر گرفته است كه درون آن، دو قبر مقدس از دو امام معصوم است، همچون صندوقى كه دو گوهر نفيس را در خود نهان دارد.
آميختگى هنر و دين و تلاقى ذوق هنرى و احساس معنوى و عشق به اهل بيت را كه در هنر مسلمانان تجلى يافته است، در مجموعه حرم كاظمين مى توان ديد.
روزى كه به دستور هارون الرشيد، امام كاظم علیه‌السلام به دست سندى بن شاهك با خرماى زهرآلود در زندان مسموم و شهيد شد و آن گاه پيكرش را روى «جسر بغداد» نهادند، سپس شكوهمندانه تشييع شد و در غرب بغداد، در مقابل قريش به خاك سپرده شد، آرى... آن روز تصور نمى رفت كه اين مدفن پاك، روزى مزار عاشقان صاحبدل گردد.
جاذبه قداست
كاظمين از ديرباز مورد توجه خاص پيروان حق بوده است و شخصیت ها و عالمانى فرزانه در آن زيسته و درگذشته و به خاك سپرده شده اند. فقها و علماى بزرگى هم در آن جا تلاش عملى داشته و حوزه علميه برپا داشته اند و در مبارزات عظيم بر ضد دشمنان اسلام و مهاجمان به وطن اسلامى، قامت مردانگى افراشته اند.
از مدفونين در آستانه مقدسه كاظمين، مى توان به موارد زير اشاره كرد:
- «ابن قولويه قمى » (متوفى 368 هـ) كه پيش پاى امام كاظم علیه‌السلام مدفون است.
- «شيخ مفيد» (متوفى 413 هـ) كه استاد سيد رضى و سيد مرتضى و از برجسته ترين شخصيت‌هاى شيعه بود.
- «خواجه نصير طوسى » (متوفى 672 هـ) كه در سردابى در حرم موسى بن جعفر علیه‌السلام به خاك سپرده شد. و اين بنا به وصيت خودش بود كه در حرم كاظمين دفن شود.
- «فرهاد ميرزا» (متوفى 1305 هـ) مولف قمقام زخار در تاريخ شهادت امام حسين علیه‌السلام و... بسيارى ديگر از چهره هاى باايمان و نيكان و صالحان.
منابع
جواد محدثى، فرهنگ كوثر، شماره 15، ارديبهشت 1377
