شیخ عبدالرحیم نهاوندی
شیخ عبدالرحیم نهاوندی (۱۳۰۴-۱۲۳۷ ق)، عالم ربانی از مفاخر شیعه و از فقهای و ادبای صاحب نام در قرن سیزدهم هجری به شمار می آید. او از شاگردان ممتاز شیخ محمدحسن نجفی و شیخ مرتضی انصارى بود.
محتویات
ولادت
ایشان در سال ۱۲۳۷ قمری در خاندان دانش و تقوا در شهر نهاوند دیده به جهان گشود و تحت نظارت پدرش میرزا نجف مستوفی که از عالمان برجسته عصر خویش و از مروجین مکتب اهل بیت علیهم‌السلام در منطقه بود، تربیت و رشد نمود.
تحصیلات و استادان
میرزا عبدالرحیم در جوانی زادگاهش نهاوند را به مقصد بروجرد ترک کرد و با جدیت تمام به تحصیل علوم دینی پرداخت. پس از اتمام دروس سطح، برای تکمیل اندوخته‌های علمی خویش به نجف اشرف عزیمت کرد و سال‌ها نزد اساتید برجسته آن حوزه مبارکه به تحصیل علم و تهذیب نفس پرداخت و سرانجام تلاش بی‌وقفه‌اش به ثمر نشست و خود در ردیف فقیهان بزرگ و پژوهشگران ژرف‌اندیش قرار گرفت.
آیت الله نهاوندی در فقه و اصول ید طولایی داشت و از شاگردان ممتاز صاحب جواهر به شمار می‌رفت و استاد نیز عنایت خاصی به ایشان داشته و چنانچه نقل شده، صاحب جواهر روزی بر فراز کرسی درس به اجتهاد چهار نفر از شاگردانش اشاره کرد که یکی از آن‌ها شیخ عبدالرحیم نهاوندى بود.
به جز پدر بزرگوارش میرزا نجف مستولی و شیخ محمدحسن نجفی (صاحب جواهر)، شیخ مرتضی انصارى و شیخ اسدالله حجت الاسلام، از دیگر اساتید او هستند.
تدریس و شاگردان
مهم‌ترین فعالیت علمی و فرهنگی آیت الله نهاوندی، تدریس علوم دینی و تربیت طلاب و فضلا در حوزه‌های علمیه بود. ایشان در زمان حیات استادش مرحوم شیخ مرتضی انصارى و بعد از وفات ایشان، به تدریس فقه و اصول اشتغال داشت که بعد از رحلت مرحوم شیخ، حوزه درسی آیت الله نهاوندی یکی از معتبرترین و پربارترین حوزه‌های درسی نجف به شمار می‌رفت و روزانه بسیاری از مشتاقان علوم و معارف اهل بیت علیهم‌السلام، از آن محضر نورانی و پربار، بهره‌مند می‌شدند.
این فقیه متقی در سال ۱۲۸۱ قمری به قصد زیارت امام رضا (علیه آلاف التحیة والثنا) به مشهد مقدس عزیمت کرد و یک سال از سکونتش در آن دیار قدسی نگذشته بود که با دعوت علمای برجسته تهران مبنی بر سکونت در تهران مواجه شد، بنابراین به مرکز کشور عزیمت نمود و تا پایان عمر شریفش به تدریس و تربیت شاگردان ادامه داد.
دوران تدریس ایشان در نجف و تهران، حدود ۲۰ سال به طول انجامید و در این مدت، بزرگان زیادی از جویبار علم و معرفت وی سیراب شده و به مدارج عالی علم و کمال دست یافتند، از جمله:
سید محمد بحرالعلوم، سید مهدی گلستانه، علامه میرزا محمود تهرانى، شیخ علی‌اکبر نهاوندى، آقا شیخ علی قمی و...
آثار و تألیفات
کتاب العتق، کتاب الوقف، حاشیه علی القوانین فی الاصول، حاشیه بر رسائل شیخ انصارى، دیوان شعر و...
آیت الله نهاوندی در عرصه شعر و ادب نیز صاحب نظر بود و در زمره ادیبان و شاعران بزرگ قرار داشت. اشعار و دیوان شعری به یادگار مانده ایشان گویای این حقیقت است. در این جا به گزیده‌ای از اشعار آن فقیه دلسوخته در رثای سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین علیه‌السلام اشاره می‌شود:
ای آه راه به ناله ده، ای ناله راه به آه که افتاد راه دختر زهرا به قتلگاه
در بر کشیده پیکر پاک برادرش وز دل کشید ناله جانسوز وا اخاه
گفت ای به خون تپیده که در آفتاب گرم خوش خفته‌ای که نیست امیدت به انتباه
ناید ز من، رعایت اطفال بی‌‌پدر ناید ز من، حمایت زن‌های بی‌پناه
از لطمه طپانچه، ببین عارضم کبود وز ضرب تازیانه، نگر پیکرم سیاه...
از نگاه عالمان
ارباب تراجم از آیت الله شیخ عبدالرحیم نهاوندی با تعابیری که حاکی از مقام بلندش در دانش و فضل است، یاد کرده‌اند:
مؤلف ریحانةالادب می‌نویسد: شیخ عبدالرحیم نهاوندى، از عالمان بزرگ اوایل قرن چهاردهم است. وی فقیهی اصولى، ادیبی شاعر و زاهدی متقی بود و در احاطه بر مسایل فقه و اصول مشهور و در فنون شعر و ادب، کم‌نظیر بود.
مرحوم حاج شیخ عباس قمی نیز در فوائدالرضویه این چنین می‌نویسد: در علم اصول و فقه، شهره آفاق و در زهد و تقوا، محل اتفاق و در شعر و ادب، یگانه و طاق بوده... .
رهبر معظم انقلاب حضرت آیت الله خامنه‌ای در سفری که در سال ۱۳۸۳ شمسی به استان همدان داشتند، در جمع روحانیون ضمن اشاره به شخصیت‌های علمی این استان، از آیت الله نهاوندی و فرزندش شیخ محمد نهاوندی تجلیل کردند.
وفات
این فقیه پارسا پس از سال‌ها تحصیل و تدریس و تربیت شاگردان بزرگ و تأثیرگذار در جهان اسلام، در نهم ربیع الاول سال ۱۳۰۴ قمری به سرای جاوید پرکشید. پیکر پاک آن عالم وارسته پس از تجلیل از تهران به قم انتقال یافت و در جوار مرقد منور کریمه اهل بیت، حضرت فاطمه معصومه سلام الله علیها به خاک سپرده شد.
منابع
- مجله افق حوزه، ۲۴ اسفند ۱۳۸۷، شماره ۲۲۲، آیت اللّه شیخ عبدالرحیم نهاوندی، در دسترس در پایگاه اطلاع رسانی حوزه، بازیابی: ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۳.
- حسن رضا رضايي، تفسیر و مفسران قرآن، اندیشه قم، بازیابی: ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۳.
