شیخ رضی الدین استرآبادی

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

شیخ رضی الدین محمد بن حسن استرآبادی، معروف به «شیخ رضی» و ملقب به «نجم الائمه»، از مفاخر دانشمندان شیعه در قرن ۷ هجری، در عرصه ادبیات عرب، صرف و نحو و بلاغت است و به قول علامه خوانساری او از نوادر روزگار و اعجوبه زمان است، کسی که عجم و عرب به او افتخار می کند. شیخ رضی از مردم استرآباد ایران (گرگان کنونی) بوده، و در نجف اشرف سکونت داشته است.

آثار و تألیفات

شیخ رضی در اواسط سده هفتم هجری می زیسته و آثار گرانقدری از خود به یادگار گذاشته است. وی در کنار بارگاه ملکوتی مولای متقیان و امیرمؤمنان علی (علیه السلام) آثار گرانبهای علمی و ادبی کم نظیر خود را پدید آورده است.

دو کتابی که مایه شهرت شیخ رضی شده یکی «شرح کافیه»، و دیگری «شرح شافیه» است که کتاب (کافیه) در علم نحو، و (شافیه) در علم صرف است.

علامه خوانساری در ادامه شرح حال شیخ رضی می افزاید: و نیز شرح قصائد هفت گانه ابن ابی الحدید معتزلی در مدح مولا امیرالمؤمنین (علیه السلام) از اوست و کتابهایی دیگر.

در گفتار بزرگان

۱. سیوطی می گوید: مانند او کسی شرحی بر کافیه ننوشته است، بلکه در غالب کتب نحو، نظیر آن در جمع و تحقیق و حسن تعلیل یافت نمی شود. دانشوران توجه خاصی به آن دارند و دست به دست می گردانند. استادان این عصر و پیش از آنان در مصنفات و دروس خود اعتماد به آن دارند. رضی در شرح کافیه با علمای نحو، بحثهای زیاد و نظریات فراوان دارد، و دارای اقوال و آرائی است که منحصر به فرد است.

۲. علامه خوانساری پس از گفتار سیوطی ـ که پیش از این بیان گردید ـ می گوید: تعجب از حافظ سیوطی است که معروف به تتبع و مهارت است، چگونه شرح حال این دانشمند را به اختصار برگزار کرده است؟!، بهر حال وی یکی از نوادر روزگار و شگفتی های زمان و باعث افتخار عجم بر عرب و شیعه بر سایر فرقه‌های اسلامی است، پس از شرحی می نویسد: نسخه ای از شرح شافیه او در علم صرف نزد ماست که فاضل هندی آنرا تصحیح نموده، و در آخر از اینکه آنرا بدست آورده و در تملک دارد اظهار مسرت نموده و نوشته است: «الحمد لله الذی اطلع هذا النجم الزاهر بل البدر الباهر فی اقلیم ملکی البائر».

۳. قاضی نور الله شوشتری در کتاب مجالس المؤمنین می نویسد: آن شرح را (شرح کافیه) بر وجهی که در خطبه آن ذکر نموده در آستانه مقدس غروی و مشهد مقدس مرتضوی (نجف اشرف) نوشته و گفته که اگر قبول طبع اهل روزگار خواهد بود، از برکات وقوع در آن جوار است.

۴. محمد بن حسن بن محمد اصفهانی (مشهور به فاضل هندی) می گوید: کتاب شرح شافیه شیخ رضی ستاره تابناک حق و حقیقت و ملت و دین، کسی که مروارید سخنان او فروزانتر از ستارگان آسمان است و ... او در بین پیشوایان علوم ادبی و صرف و نحو پادشاهی است که سنی و شیعه در تمام سرزمینها ـ یعنی همه جا ـ فرمانش رانده می شود و همگی از او اطاعت می کنند.

۵. میر سید شریف جرجانی: او هم از بزرگان علمای صرف و نحو و علوم ادبی است و خود بر این شرح تعلیقاتی نوشته است. وی در اجازه ای که به یکی از شاگردانش داده، این شرح و مؤلف آنرا ـ یعنی شیخ رضی نجم الائمه ـ را سخت ستوده است، و اوست که به شیخ رضی لقب «نجم الائمه» را داده است.

وفات

عدم ثبت شرح حال وی در مصادر قدیمی باعث شده که در سال وفات او اختلاف شود، به نحوی که برخی آنرا سال ۶۸۴ ه.ق نوشته اند، اما در آخر نسخه شافیه تصریح شده که کتاب در سال ۶۸۸ ه.ق به پایان رسیده است. همین نکته ثابت می کند که شیخ رضی لااقل تا این زمان حیات داشته است.

پيوندها

• زندگينامه

• کتاب شرح الكافيه

منابع

• سایت اندیشه قم