آقا رضی قزوینی
«محمد بن حسن قزوینی» معروف به «آقا رضی» (۱۰۲۵-۱۰۹۶ ق)، فقیه، محدث و از علمای فاضل شیعه در قرن یازدهم هجری بوده است. آقا رضی در علم حدیث و فقه، شاگرد ملا خلیل قزوینی (م، ۱۰۸۹ ق) بود و برخی او را از علمای اخباری دانسته‌اند. مهمترین اثر وی «لسان الخواص فی ذکر معانی الالفاظ الاصطلاحیة للعلماء» است.
| نام کامل | محمد بن حسن قزوینی |
| زادروز | ۱۰۲۵ قمری |
| زادگاه | قزوین |
| وفات | ۱۰۹۶ قمری |
|
| |
| اساتید |
ملا خلیل قزوینی،... |
|
| |
| آثار |
لسان الخواص فی ذکر معانی الالفاظ، ضیافة الاخوان و هدیة الخلّان، رساله شیر و شکر، رساله المولودیه، رساله الوقتیه،... |
زندگی‌نامه
"رضی‌الدین محمد بن حسن قزوینی" معروف به "آقا رضی"، متولد سال ۱۰۲۵ قمری در قزوین، و از دانشمندان معاصر علامه مجلسی و شیخ حر عاملی بوده است.
مرحوم آقا رضی قزوینی در سال ۱۰۹۶ قمری توسط افغانیان مهاجم به شهادت رسید. در نحوه شهادتش علامه امینی می نویسد: در قریه دیال آباد از دهکده های قزوین، همراه جمع کثیری در برابر افغانیان شورشی که هجوم آورده بودند، ایستادگی کرد و در جریان آن مقاومت، به شهادت رسید. او فتوا داده بود که جنگیدن با افغانیان آشوبگر شورشی و دفاع در برابر حملات آنها واجب است.
ویژگی‌های علمی
سید رضی الدین در علم حدیث و فقه، محضر حاج ملا خلیل قزوینی (م ۱۰۸۹ ق) را بسیار غنیمت شمرد و فواید علمی فراوان را از او دریافت نمود.
بر خلاف آنچه بعضی پنداشته‌اند، از سخنان آقا رضی در کتاب «لسان الخواص» و نیز «ضیافة الإخوان»، پیداست که طریقه او اخباری بوده، نه اصولی. چنانچه میرزا محمّد اخباری (م ۱۲۳۲ ق) نیز در آثار مختلف خود، از وی و از کتاب «لسان الخواص» او تمجید کرده و او را محقّقی دانسته که بر ضدّ مجتهدان، اقامه دلیل می‌کند.
او به واسطه‌ی معلومات عالیه، لطافت بیان، حسن گفتار، تقوی و وارستگی در نزد همشهریان خود محبوبیت بسزایی داشته است. وی علاوه بر سخن سرائی، در فنّ نظم و شعر نیز کمال مهارت را داشته و متخلص به "مسرور" بوده است.
تراجم نویسان در تمجید و تجلیل آقا رضی سخن گفته اند. شیخ حر عاملی در امل الآمل می نویسد: «آقا رضی، فاضلی است دانشمند و محققی با دقت و متکلمی ماهر از معاصران است». شیخ عباس قمی نیز در توصیف این فقیه جلیل القدر، با اوصافی از قبیل «عالم جلیل، فاضل نبیل، محقق مدقق، متکلم ماهر، و خبیر کامل» یاد کرده است.
آثار و تألیفات
از این شخصیت برجسته تألیفات سودمند و با ارزشی بجا مانده است. مهمترین اثر وی «لسان الخواص فی ذکر معانی الالفاظ الاصطلاحیة للعلماء» است که در واقع دایرةالمعارفی از علوم مختلف بوده و در آن اصطلاحات رایج علمای آن عصر، و حلّ مشکلات آیات و اخبار مطرح شده است. از این دایرةالمعارف، تنها یک مجلد باقی مانده که در آن درباره‌ی تفسیر حروف ابجد، ابداع، اجماع، اجتهاد، اختیار، اراده، تناسب چهارگانه، نسبت اجسام و اختلاف وزنی و حجمی آنها و احکام چهارگانه حرمت، حلیت، نجاست و طهارت و حساب و خواص اعداد صحبت شده است.
از دیگر آثار وی عبارتند از:
- «ضیافة الاخوان و هدیة الخلّان»؛ در تاریخ علمای قزوین و شرح حال رُوات ثقه امامی مذهب آن دیار، از اصحاب ائمه علیهم السلام گرفته تا دیگر بزرگان شیعه قزوین؛ هرچند در لابه‌لای آن، مطالبی از تفسیر، عقاید و فقه نیز وجود دارد.
- «رساله شیر و شکر»؛ به فارسی و عربی، درباره‌ی نکات متفرقه،
- «رسالة المولودیه»؛ در تعیین تاریخ تولد حضرت محمد (صلی الله علیه وآله)،
- «رساله نوروزیه»؛ در تعیین نوروز،
- «رساله الوقتیه»؛ در تعیین اوقات نماز،
- «رساله العیاریة»؛ در تعیین عیار فلزات،
- «ابطال الرمل»،
- «قبله آفاق»،
- «کُحل الابصار»،
- «رساله مقادیر»،
- «دیوان شعر» به فارسی.
منابع
- اخباریگری (تاریخ و عقاید)، ابراهیم بهشتی، ص۱۳۵.
- "رواق شهیدان؛ آقا رضی قزوینی"، مجله افق حوزه، ۵ اسفند ۱۳۸۸، شماره ۲۶۱.
