This is the straight path of your Lord. We have already elaborated the signs for a people who take admonition.
And this is the path of your Lord, (a) right (path); indeed We have made the communications clear for a people who mind.
This is the path of thy Lord, a straight path. We have detailed Our revelations for a people who take heed.
This is the way of thy Lord, leading straight: We have detailed the signs for those who receive admonition.
معانی کلمات آیه
«هذا»: این. مراد اسلام یا قرآن است، و یا این که مراد سرافرازی و خوشبختی مؤمنان و سیهروزی و بدبختی کافران در این جهان و آن جهان است. «مُسْتَقِیماً»: راست. حال مؤکّد برای (صِراطُ) است. چرا که راه خدا پیوسته مستقیم است.
«2» تفسير نور الثقلين، جلد اوّل، صفحه 634، حديث 282 (بنقل از روضه كافى)
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 374
وَ هذا صِراطُ رَبِّكَ مُسْتَقِيماً: اين طريق قرآن يا اسلام، راه پروردگار تو است در حالتى كه مستقيم است و هيچ كجى در آن نيست. اضافه صراط به رب، جهت آنكه واضع و مبين آن حق تعالى است قَدْ فَصَّلْنَا الْآياتِ لِقَوْمٍ يَذَّكَّرُونَ: بتحقيق بيان و تفصيل داديم آيات قرآنى را براى قومى كه متذكر شوند و پند پذيرند و مىدانند قادر مطلق، ذات احديت الهى است نه غير او، و آنچه فرمايد محض حكمت و عدل است.
موعظه- يكى از بزرگان فرمايد: قبول شنوائى كن اى عاقل موعظه را، و اعراض نكن، و غلبه نما بر هوى، و مجاهده كن با نفس، و فارغ كن قلب خود را؛ پس بدرستى كه مقرر شد گوش تا نگاه دارى به آن احكام شرع را، و چشم براى عبرت آنچه بينى از خلق آسمان و زمين و آنچه بين آنهاست از مخلوقات، و زبان تا شكر نمائى به آن نعم الهى و سابقه لطفش را و حمد نمائى و تلاوت نمائى كتابش را. و عطا فرموده قلب را تا تفكر كنى به آن پس قرار دهى شغل خود را در امر آخرت و بازگشت خود.
و اين راه پروردگار تو است كه راست است بتحقيق تفصيل داديم آيتها را براى گروهى كه پند پذيرند.
تفسير
اين مسلك و طريقه و عادت و سيره مرضيّه الهيّه است در توفيق اهل حق و خذلان اهل باطل كه اعوجاج و اختلاف و انحرافى در آن نيست بلكه عدل و ثابت و آشكار است و اين آيات الهيّه كه مفصلا بيان شد بحال كسانى نافع است كه اهل پند و اندرزند و ميدانند كه مؤثر در وجود خداوند است و تمام امور بقضا و قدر الهى جارى است و همه بر وفق حكمت و عدالت و صلاح مرتب شده است و قمى ره فرموده مراد از صراط مستقيم طريق واضح است ..
و اينست راه پروردگار تو در حالي که راست است و انحرافي در او نيست بتحقيق ما ببيان واضح روشن آيات و نشانههاي اينکه صراط را بيان كرديم براي قومي که متذكر ميشوند.
تفصيل صراط مستقيم را در سوره مباركه حمد در تفسير اهدِنَا الصِّراطَ المُستَقِيمَ در مجلد اول صفحه 113- 118 بيان كرديم که دو صراط داريم يكي در قيامت که جسر جهنم است و هفت قنطره دارد و در هر قنطره سؤال از يك چيز ميكند اول از ايمان و آخر از مظالم، و يكي در دنيا و در اخبار تفسير بدين اسلام و بقرآن و بامير المؤمنين عليه السّلام و بائمه طاهرين عليهم السّلام شده و مرجع همه يكيست بآنجا مراجعه فرمائيد.
جلد 7 - صفحه 200
وَ هذا صِراطُ رَبِّكَ و هذا ممكن است اشاره بقرآن يا دين مقدس اسلام يا طريق ولايت امير المؤمنين عليه السّلام و ائمه طاهرين عليهم السّلام باشد چنانچه ذكر شد و در حديث منسوب بپيغمبر صلّي اللّه عليه و آله و سلّم فرمود
صراط علي حق فاتبعوه
و اضافه برب براي اينست که بجعل الهيست قرآن فرستاده او است، دين اسلام تشريع او است، ولايت بجعل او است مستقيما حال است از براي صراط و بهر معنايي باشد اعوجاج و انحراف در او نيست و البته اگر كسي بخواهد بر طبق دستورات قرآن و اسلام و ائمه اطهار عليهم السّلام رفتار كند و خردلي انحراف پيدا نكند از مو باريكتر است و فقط منحصر بمعصومين صلوات اللّه عليهم اجمعين است چه از جنبه علمي و اعتقادي و چه از جنبه اخلاقي و چه از جنبه افعالي.
قَد فَصَّلنَا الآياتِ چيزي فروگذار نشد حتي ارش خدش چه در قرآنش وَ لا رَطبٍ وَ لا يابِسٍ إِلّا فِي كِتابٍ مُبِينٍ انعام آيه 59، و چه از جهت اتمام حجت از معجزات صاده از اينکه خانواده، برداريد كتاب مدينة المعاجز را مطالعه كنيد با اينكه صد يك از آنها را ضبط نكرده بلكه همه روزه از قبور مطهره آنها و از توسلات بآنها چه معجزاتي ظاهر ميشود و چه از مواعظ و نصايح و چه از بيان اخلاق و چه از احكام تكليفيه و وضعيه از عبادات و معاملات و معاشرات و حقوق و حدود و ديات و غير اينها لكن چشم بينا و دل بيدار ميخواهد لذا ميفرمايد:
در این آیه به عنوان تأکید بحث گذشته می گوید: «این مطلب (که مددهای الهی شامل حال حق طلبان می گردد و سلب موفقیت به سراغ دشمنان حق می رود) یک سنت مستقیم و ثابت و دگرگونی ناپذیر الهی است» (وَ هذا صِراطُ رَبِّکَ مُستَقِیماً).
در پایان آیه باز تأکید می کند که: «ما نشانه ها و آیات خود را برای آنها که دلی پذیرا و گوشی شنوا دارند شرح دادیم» (قَد فَصَّلنَا الآیاتِ لِقَومٍ یذَّکرُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید: