بصائر الدرجات (کتاب)
 | |
| نویسنده | محمد بن حسن صفار |
| موضوع | فضايل چهارده معصوم. |
| زبان | عربی |
| تعداد جلد | 1 |
| مصحح | ميرزا محسن كوچه باغي |
|
| |
اين كتاب نوشته محمد بن حسن صفار( م 290 ق) از علماى شيعه اماميه و صحابى امام حسن عسكرى( ع) است كه درباره شناخت ائمه و خصوصيات امام نوشته شده است.
محتویات
مؤلف
ابوجعفر محمد بن حسن بن فروخ صفار قمی (م 290 ق).
زندگینامه و اظهارنظرها
وی از یاران امام حسن عسکری علیه السلام و از چهره های سرشناس یاران ائمه اطهار علیهم السلام و راویان حدیث بشمار می آید. او را می توان از بزرگان قرن سوم برشمرد.
نجاشی درباره او می گوید: «محمد بن حسن بن فروخ صفار، یکی از چهره های درخشان شیعه در شهر قم و شخصیتی مورد اطمینان و دارای ارزشی والا است که روایات او بر بسیاری از روایات ترجیح داده می شود. او تألیفات فراوانی نیز دارد».
شیخ طوسی در کتاب فهرست می فرماید: «محمد بن حسن صفار اهل قم می باشد. وی تألیفات فراوانی دارد. او نامه هایی به امام حسن عسکری علیه السلام فرستاده که آن نامه ها و جواب آن ها موجودند».
علامه حلی در کتاب خلاصه می فرماید: «محمد بن حسن بن فروخ، از چهره های سرشناس شیعه در شهر قم و مورد اطمینان است و شخصیتی عظیم الشأن است که روایات او برترند».
استادان
ابراهیم بن اسحاق، احمد بن ابوعبدالله برقی، احمد بن حسن بن علی بن فضال، احمد بن محمد بن ابونصر، احمد بن محمد بن مسلم، ایوب بن نوح، حسن بن علی بن فضال، علی بن ابراهیم.
شاگردان
احمد بن ادریس، علی بن حسین بن بابویه، احمد بن داوود بن علی، احمد بن محمد، سعد بن عبدالله، محمد بن جعفر مؤدب، محمد بن حسن بن ولید، محمد بن حسین، محمد بن یحیی عطار، محمد بن یعقوب کلینی و دیگر چهره های علم و دانش.
تألیفات
کتاب الصلاة، کتاب الوضوء، کتاب الجنائز، کتاب الصیام، کتاب الحج، کتاب النکاح، کتاب الطلاق، کتاب المزار، کتاب التقیه، کتاب المناقب، کتاب بصائر الدرجات، کتاب ماروی فی اولاد الائمه، کتاب جهاد.
معرفی اجمالی کتاب
محتوای كتاب كتاب بصائر الدرجات مشتمل بر 1881 حديث می‌باشد كه در ده بخش تنظيم شده و هر بخش حدوداً شامل بيست باب است. عناوين برخی بخش‌ها( اجزاء) عبارتند از: ارزش علم و اينكه علمای حقيقی، آل محمد( عليهم‌السلام) هستند، مقام و منزلت ائمه، ائمه وارث علم انبيايند، ودايع پيامبر نزد ايشان است، اسم اعظم و علم الكتاب نزد آنهاست، از مرگ شيعيان خبر دارند، علومی كه پيامبر به علی( ع) آموخت، فرق پيامبران با ائمه. با آنكه اين اثر قدمت زيادی دارد ليكن فصل‌بندی خوبی بر تمام آن حاكم است و مؤلف، عناوين متعددی را برای ابواب انتخاب كرده و در مواردی كه عنوانی برای روايات نياورده، آن را ذيل« باب نادر» آورده است. يكی از ويژگی‌های اين كتاب آن است كه مؤلف آن، همه اسناد روايات خود را به طور كامل ذكر می‌كند. اما وی درباره روايات هيچ‌گونه اظهار نظری ندارد و فقط به نقل آنها پرداخته است. اين اثر مشتمل بر روايت عجيبی درباره مقامات امامان شيعه و گستره علم آنان است. به گونه‌ای كه برخی روايت آن را غاليانه می‌دانند. البته دسته‌ای از همين روايات در كتبی چون كافی نيز آمده است، ليكن صفار مطالب بيشتری در اين زمينه نقل كرده است. مامقانی در تنقيح المقال به نقل از علامه مجلسی می‌نويسد: شايد علت آنكه ابن الوليد استاد شيخ صدوق، بصائر الدرجات را روايت نكرده است( چنانكه نجاشی و طوسی در فهرست خود به اين نكته اشاره كرده‌اند) مطالب غلوّ آميز آن در شأن ائمه باشد. با اين حال بصائرالدرجات از كتب معتبر و كهن شيعه به شمار می‌رود كه از زمان نگارش تا كنون پيوسته مورد توجه علما و بزرگان قرار داشته و بسيار به آن استناد نموده‌اند؛ چنانكه مرحوم كلينی در كتاب كافی، شيخ حر عاملی در كتاب وسائل الشيعه و علامه مجلسی در بحار الانوار از آن نقل كرده‌اند. صفار دو كتاب كوچك و بزرگ با اين نام داشته كه در اين زمان فقط نسخه بزرگ آن در اختيار ماست و گويا مؤلف با افزودن مطالبی بر بصائر صغير، بصائر كبير را نوشته است. اين اثر تا سالهای طولانی، فقط يك چاپ داشت و در سالهای اخير چاپ ديگری از روی همان نسخه انجام شده است. در عين حال اهميت اثر سبب شده مراكز حديثی، چاپ تحقيق آن را در دستور كار خود قرار دهند. قابل ذكر است كه سعد بن عبدالله اشعری قمی( معاصر صفار) نيز كتابی با همين عنوان داشته كه به دست ما نرسيده ولی بخشی از آن در كتاب مختصر البصائر حلی آمده است.
وضعیت نشر
این کتاب، به زبان عربی در یک جلد با تلاش منشورات الاعلمی تهران در سال 1404 هـ.ق منتشر شده است.
منابع
- محمدرضا ضميري، کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، صفحه 361.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الحادیث 3 [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی.
پیوندها
