تاریخ

لغت و اصطلاح تاریخ

تاریخ در لغت به معنای صریح «تعریف وقت» (تعیین زمان)، اثبات چیزی و به طور کنایی غایت و نهایت چیزی و در اصطلاح یعنی بازشناساندن حوادث و زمان وقوع آن‌ها نسبت به مبداء زمانی است.

موضوع تاریخ بررسی حوادث و تحولاتی است که در اندیشه و حیات آدمی رخ می‌دهد و تاریخ‌نگاری به عنوان اصطلاحی خاص به معنی وصف و ثبت وجوه گوناگون حیات و احوال انسان در عرصه سیاست و اجتماع.

تاریخ در قرآن

قرآن به طور صریح و قاطع تاریخ را برای مطالعه عرضه می‌دارد و آن را یک منبع برای شناخت معرفی می کند.

در این زمینه در قرآن آیاتی‌ وجود دارد مانند:

«قُلْ سيرُوا فِي الْأَرْضِ ثُمَّ انْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُكَذِّبينَ». (سوره انعام/11) بگو: در روى زمين بگرديد و بنگريد كه پايان كار تكذيب‌كنندگان چگونه بوده است.

«قُلْ سيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الْمُجْرِمينَ». (سوره نمل/69) بگو: در زمين سير كنيد و بنگريد كه پايان كار مجرمان چگونه بوده است.

«قُلْ سيرُوا فِي الْأَرْضِ فَانْظُرُوا كَيْفَ كانَ عاقِبَةُ الَّذينَ مِنْ قَبْلُ كانَ أَكْثَرُهُمْ مُشْرِكينَ» (سوره روم/42) بگو: در زمين بگرديد و بنگريد كه عاقبت پيشينيان كه بيشترينشان از مشركان بودند، چگونه بوده است.

«أَفَلَمْ يَسِيرُواْ فىِ الْأَرْضِ فَيَنظُرُواْ كَيْفَ كاَنَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كاَنُواْ أَكْثرََ مِنهُْمْ وَ أَشَدَّ قُوَّةً وَ ءَاثَارًا فىِ الْأَرْضِ فَمَا أَغْنىَ‌ عَنهُْم مَّا كاَنُواْ يَكْسِبُونَ». (سوره غافر/82) آيا در زمين سير نكرده‌ اند تا بنگرند كه عاقبت كسانى كه پيش از آنها مى‌آيسته‌اند چگونه بوده است؟ مردمى كه نيرويشان بيشتر و آثارشان در روى زمين فراوان‌تر بود. پس آن چيزها كه بدست مى آوردند، سودشان نبخشيد.

«أَفَلَمْ يَسِيرُواْ فىِ الْأَرْضِ فَيَنظُرُواْ كَيْفَ كاَنَ عَاقِبَةُ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ دَمَّرَاللَّهُ عَلَيهِْمْ وَلِلْكَافِرِينَ أَمْثَالُهَا». (سوره محمد/10) آيا در زمين سير نكرده‌اند تا بنگرند كه عاقبت كسانى كه پيش از آنها بوده‌اند، چگونه بوده است؟ خدا هلاكشان كرد و كافران نيز عاقبتى آن چنان خواهند داشت.

مهمترین فایده تاریخ مطابق با این آیات پند و عبرت از سرگذشت پیشینیان است.