سید عبدالکریم بن طاووس
«سید عبدالکریم بن طاووس حلی» (۶۴۸-۶۹۳ ق) فرزند سید احمد بن طاووس، فقیه، محدث، نسّابه و ادیب بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری و از شاگردان محقق حلى و یحیی بن سعید حلی است. وی منصب نقابت علویان را در روزگار خویش بر عهده داشت. کتاب مشهور «فرحة الغری» از آثار اوست.
| نام کامل | سید عبدالکریم بن طاووس حلی |
| زادروز | ۶۴۸ قمری |
| زادگاه | کربلا |
| وفات | ۶۹۳ قمری |
| مدفن | نجف |
|
| |
| اساتید |
سید احمد بن طاووس، على بن موسى بن طاووس، محقق حلى، خواجه نصیرالدین طوسى، یحیی بن سعید حلی،... |
| شاگردان |
ابن داود حلى، عبدالصمد بن ابىالجیش حنبلى، على بن حسین لیثى، ابن فوطی بغدادی،... |
| آثار |
فرحة الغری بصرحة القرى، الشمل المنظوم فی مصنفی العلوم، حاشیه بر دعای سمات، الحواشی علی المجدی، کتاب الإجازات،... |
محتویات
ولادت و خاندان
غیاث الدین، سید عبدالکریم بن احمد بن طاووس حلى، در سال ۶۴۸ هجرى در شهر کربلا متولد شد. او پس از مدتى عازم حله شد و دوران نوجوانى خود را در حله سپرى کرد. وی در مدت کوتاهى در حالى که یازده سال داشت حافظ قرآن شد. سید عبدالکریم پس از چند سال براى کسب علم و استفاده از بزرگان، رو به بغداد نمود و تا اواخر عمر خویش در آنجا به تحصیل و تدریس پرداخت.
سید عبدالکریم فرزند سید احمد بن طاووس و برادرزاده سید على بن طاووس صاحب «اقبال الأعمال» است. خاندان ابن طاووس نه تنها از نظر علم و دانش، بلکه از حیث تقوا و زهد و سلوک الى الله زبانزد خاص و عام مى باشند.
از جمله فرزندان عبدالکریم مى توان به «سید محمد» اشاره کرد که در سال ۶۷۰ هجرى در بغداد به دنیا آمد. «سید على»، فرزند دیگر اوست که از علماى بزرگ بوده، و سید عبدالحمید بن فخار بن معدّ در اجازه خود به سید عبدالکریم به او نیز اجازه نقل روایت داده و از او تعریف کرده است.
استادان و شاگردان
سید عبدالکریم حلی در محضر بسیارى از بزرگان عصر خویش شاگردى نمود تا آن که خود استادى توانمند گشت. از جمله اساتید او عبارتند از:
- پدرش سید احمد بن طاووس
- عموى بزرگوارش على بن موسى بن طاووس
- شیخ حسن بن محمد بن حسین بن طحال
- محقق حلى
- خواجه نصیرالدین طوسى
- یحیی بن سعید حلی
- ابن جهم حلى، معروف به مفید
- سید عبدالحمید بن فخار بن معد موسوى
اما از جمله شاگردان و پرورش یافتگان در مکتب او مى توان به این افراد اشاره نمود:
- ابن داود حلى؛ وی با استادش سید عبدالکریم، اختلاف سنی زیادی نداشته، با این وجود از وی بهره میبرد. کتاب او در علم رجال معروف است.
- عبدالصمد بن ابى الجیش حنبلى
- شیخ على بن حسین بن حماد لیثى
- کمالالدین عبدالرزاق شیبانی بغدادی معروف به ابن الفُوَطی (۶۴۲ـ۷۲۳ ق)، عالم اهل سنت
آثار و تألیفات
برخی از تألیفات سید عبدالکریم عبارتند از:
- فرحة الغری بصرحة القرى؛ دربارهٔ تعیین مرقد امام علی علیه السلام است و علامه مجلسی این کتاب را به فارسی ترجمه کرده است.
- الشمل المنظوم فی مصنفی العلوم؛ شرح احوال دانشمندانی است که در یکی از علوم مهم کتابهایی نوشتهاند و ابن داود حلى آن را در میان کتب شیعه بینظیر دانسته است.
- حاشیه بر دعای سمات: نسخه خطی این اثر در کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران موجود است.
- الحواشی علی المجدی: در علم انساب نگاشته شده و مؤلف در نگاشتن آن، از کتاب «البیان و التبین فی المناسب آل ابی طالب»، نوشته «حسن بن عبدالله طالبی جعفری» بهره برده است.
- کتاب الإجازات: آقا بزرگ تهرانی این کتاب را غیر از کتاب الإجازاتی دانسته که عموی او، على بن موسى بن طاووس نگاشته و نام کامل آن را «الاجازات لکشف طرق المفازات فیما یحصی» معرفی کرده است. به گفته شیخ آقا بزرگ، مؤلف «ریاض العلماء» تصور کرده این کتاب، تألیف عموی اوست.
ویژگیهای علمی و اخلاقی
سید عبدالکریم حلی، فقیه و در دانشهای ادبی، مانند نحو و عروض ماهر بود. او علم انساب، به ویژه انساب علویان و خاندانهای علمی را به خوبی شناخته و نقابت علویان را در روزگار خویش بر عهده داشت.
استاد وی یحیی بن سعید حلی در اجازه (علم الحدیث)اجازهای که برای او نگاشته، سید عبدالکریم را «سید امجد، دانشمند مسدد، فقیه محقق، فاضل بسیار دقیق، جامع علوم و حاوی انواع فضایل، شیخ شیعیان، صدر شریعت، مفتی فرقههای مسلمانان، دارای نسب ریشهدار، طیب و طاهر، دارای خلق و خوی پسندیده و خصال ستوده» معرفی کرده است.
ابن داود حلى (م. ۷۱۵ق) در «رجال» خود در مورد شخصیت سید عبدالکریم، چنین مى گوید: من و او از کودکى با هم بودیم. در اخلاق و معاشرت نمونه بود و در هوش و ذکاوت و قدرت حافظه کسى را مانند او ندیده ام و هرگز سخنی به ذهن عبدالکریم راه نیافت که آن را فراموش کند. به گفته او، سید عبدالکریم در چهار سالگى در زمینه خطاطی، پس از ۴۰ روز، خواندن و نوشتن را آموخت و از استاد خط بینیاز شد.
ابن فوطی بغدادی، از عالمان اهل سنت و شاگرد عبدالکریم، او را در حافظه قوی ستوده، خانهاش را جای گردآمدن بزرگان و عالمان معرفی کرده و برخی حاکمان و اشراف را از دانش او بهرهمند دانسته است.
شیخ حر عاملی و محمد بن علی اردبیلی نیز، او را در پارسایی و عبادت ستودهاند.
وفات
سید عبدالکریم در سال ۶۹۳ هجرى در شهر کاظمین وفات یافت. بدن شریف او را به نجف منتقل نموده و در کنار بارگاه امیرالمؤمنین على علیه السلام به خاک سپردند.
البته در تاریخ حله چنین آمده که: سید عبدالکریم در حله وفات یافت و قبر او نیز در نزدیکى قبر عمویش سید على بن طاووس قرار دارد.
منابع
- نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
- "ابن طاووس"، دایرةالمعارف جامع اسلامی، عباسعلی اختری.
- "حیات سید عبدالکریم بن طاووس"، غلارمضا گلی زواره، فصلنامه فرهنگ زیارت، شماره هجدهم، بهار ۱۳۹۳.
