اسلام

از نظر قرآن کریم، «اسلام» -به معنای تسليم شدن به فرمان خدا- همان دین پذیرفته شده نزد خداست و با این تعریف، همه پیامبران به دین اسلام دعوت می نموده اند. اما در اصطلاح نامی است برای آخرین شریعت توحیدی که به واسطه حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) برای هدایت بشر آمده است. جمعیت مسلمانان جهان حدود یک و نیم میلیارد نفر است.

اسلام دین الهی از آدم تا خاتم

«اسلام» در لغت به معناى تسليم و گردن نهادن است و با توجه به آن، دین اسلام آئینی است که برنامه کلى آن تسليم شدن انسان است به خداى جهان و جهانيان و با این تعریف، همه پیامبران به دین اسلام دعوت می نموده اند. این مطلب را قرآن نیز تصدیق می نماید:

• «وَمَنْ أَحْسَنُ دِينًا مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَهُوَ مُحْسِنٌ وَاتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا؛ کدام دين بهتر از آن است که شخص خودش را تسليم حکم خدا کند و نيکوکار هم باشد و از آيين پاک و معتدل ابراهيم پيروى نمايد».
• «قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَىٰ كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ ۚ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ؛ به اهل کتاب بگو بياييد در يک سخن مشترک با هم همکارى کنيم. جز خدا را عبادت نکنيم و شريکى برايش قرار ندهيم و بعضى از ما بعض ديگر را ارباب قرار ندهد اگر از اين سخن اعراض کردند به ايشان بگو: پس گواه باشيد ما تسليم حق هستيم».
• «إِنَ‌ الدِّينَ‌ عِنْدَ اللَّهِ‌ الْإِسْلاَمُ‌؛ مسلماً دینِ [واقعی که همه پیامبرانْ مُبلّغ آن بودند] نزد خدا، اسلام است (که در اثر اين تسليم، پرستش نکند جز خداى يگانه را و طاعت نکند جز فرمان او را).

مطابق با قرآن مجید، اولين کسى که اين دين را «اسلام» و پيروان آن را «مسلمان» ناميد، حضرت ابراهيم عليه‌السلام بود، آنجا که فرمود: «رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِنْ ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُسْلِمَةً لَكَ؛ (ابراهيم و اسماعيل گفتند:) پروردگارا! ما را تسليم فرمان خود گردان و از فرزندان ما نيز امتى را مسلم قرار ده». و در آیه دیگر آمده است: «مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ قَبْلُ؛ اين آيين پدر شما ابراهيم است، اوست که شما را مسلمان (تسليم شونده) ناميده است».

اسلام (شریعت خاتم)

اسلام در اصطلاح، آخرین شریعت توحیدی است که خدا توسط پیامبر گرانقدرش حضرت محمد (صلی الله علیه و آله) برای هدایت مردم فرستاده است. این شریعت در کتاب آسمانی قرآن تبیین شده و این کتاب شریف به همراه روایات پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله)، مرجع مسلمانان برای شناخت باورها و دستور العمل های دینی است.

هر فرد با گفتن دو جمله «أشهد أن لا إله إلا الله» و «أشهد أن محمداً رسول الله» وارد دین اسلام می‌شود. ذکر این جملات در واقع شهادت دادن به یگانگی خداوند و رسالت پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) است.

همچنین «معاد» به معنای بازگشت به سوی خدا و مشاهده پاداش یا جزای اعمال، پس از توحید و نبوت، از اصول اعتقادی مسلمانان است.

در دین اسلام دستورالعمل های مربوط به عبادات و چگونگی انجام بسیاری از امور زندگی به گونه ای که مطابق با شریعت اسلام باشد، احکام عملی نامیده می‌شود که دانشی به نام فقه مسؤولیت تدوین و تبیین آن بر اساس قرآن و گفتار و رفتار پیامبر (و امامان معصوم مطابق با اعتقاد شیعه) را بر عهده دارد.

در اسلام آموزه‌های فراوانی برای رفتارهای اخلاقی نیز وجود دارد. معرفی اخلاق پسندیده و ناپسند و راههای عملی رسیدن به کمالات اخلاقی، توصیه به رعایت حقوق دیگران و دستوراتی برای تنظیم روابط اجتماعی و خانوادگی، جزو تعالیم اخلاقی اسلام است.

مسلمانان در مسئله جانشینی پیامبر اکرم به دو دسته اهل سنت و شیعه تقسیم می شوند. اهل سنت معمولا جانشینان پیامبر را کسانی می دانند که پس از ایشان، به ترتیب حکومت اسلامی را به دست گرفته اند؛ ولی شیعه معتقد است پس از رحلت پیامبر، از دستور الهی -که جانشینی حضرت علی علیه السلام بوده- تخطی شده و امامت، که به دست گرفتن حکومت جزئی از آن است، بنا به تعیین الهی ویژۀ امامان معصوم -یعنی امام علی علیه السلام و سایر امامان مشخص شده از نسل او- است. مطابق با اعتقاد شیعه، روایات ائمه معصومین نیز در ردیف روایات پیامبر اسلام قرار دارد.

مسلمانان امروزه در بیشتر کشورهای جهان حضور دارند. جمعیت مسلمانان جهان حدود یک و نیم میلیارد نفر است. اکثر مسلمانان در قاره آسیا و به ویژه خاورمیانه زندگی می‌کنند.

وصف اسلام در زبان امیرالمؤمنین

امام علی علیه السلام در نهج البلاغه «اسلام» را اینگونه توصیف می نماید:

«خدا را سپاس كه اسلام را تشريع (کرد)، و آبشخوارهاى آن را براى آن‌كه بخواهد وارد شود آسان نمود، و اركانش را در برابر آن‌كه قصد غلبه بر آن دارد غير قابل شكست قرار داد، و آن را براى كسى كه به آن آويخت پناهگاه امن و براى وارد بر آن حريم سلامت قرار داد. آن را برهان ساخت براى كسى كه به وسيله آن سخن گفت، و شاهد براى كسى كه به وسيله آن به دفاع برخاست، و نور براى آن‌كه طلب روشنى كرد، و فهم براى آن‌كه انديشه نمود، و مغز براى آن‌كه آراسته به تدبير شد، و نشانه براى بافراستى كه راه حق جست، و بينايى براى كسى كه عزم جزم كرد، و پند براى كسى كه پند آموخت، و نجات براى آن‌كه تصديق كرد، و تكيه ‌گاه براى كسى كه به آن متّكى شد، و آسايش براى آن‌كه خود را به آن واگذاشت، و سپر براى آن‌كه صبر پيشه كرد. اسلام روشن‌ترين راه، و آشكارترين مسلك‌هاست، علائم راهش بلند، جاده هايش روشن، چراغهايش درخشان، ميدان تمرينش آماده براى مسابقه، هدفش مرتفع، و جاى ‌دهنده مسابقه گذاران است، جايزه ‌اش مورد رغبت، و سوارانش شريف. راهش تصديق، نشانه ‌اش اعمال شايسته، پايانش مرگ، ميدان تمرينش دنيا، محل گرد آمدن مسابقه گذارانش قيامت، و جايزه مسابقه‌ اش بهشت است.»

جمعیت مسلمانان در کشورهای جهان

اسلام بعد از مسیحیت پرجمعیت ترین دین در جهان است. بنا به گزارش مرکز تحقیقاتی پیو (pew) جمعیت مسلمانان جهان تا سال ۲۰۱۵ میلادی حدود یک میلیارد و ۷۵۲ میلیون و ۶۲۰ هزار نفر بوده است. در حال حاضر مسلمانان ۲۵ درصد از جمعیت کل جهان را تشکیل می‌دهند. که بعد از مسیحیت با ۲.۴ میلیارد پیرو که ۳۱ درصد از جمعیت جهان را به خود اختصاص می دهد قرار دارد. و این در حالی است که یهودیان ۰.۲ درصد از جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند.

طبق تحقیق این مرکز نزدیک به دو سوم (۶۲ درصد) مسلمانان جهان در منطقه آسیا و اقیانوسیه زندگی می‌کنند.

منابع

• محمدحسین طباطبائی، شیعه در اسلام.
• مدخل اسلام در ویکی شیعه.
• نهج البلاغه.