آیه 128 سوره انعام
| <<127 | آیه 128 سوره انعام | 129>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و (یاد آر) روزی که همه آنها را محشور می‌کند (و به شیاطین خطاب کند که) ای گروه جن، شما بسیاری از انسانها را پیرو خود ساختید. در آن حال دوستداران شیاطین از جنس بشر گویند: پروردگارا، ما بعضی از (اضلال) بعضی دیگر بهره‌مند گردیده و به اجلی که معین نموده‌ای رسیدیم. خدا گوید: آتش منزلگاه شماست و همیشه در آن خواهید بود مگر آنچه خدا بخواهد (که برخی را بیرون آورد)، که پروردگار تو درست کردار و داناست.
و [یاد کنید] روزی که همه جن و انس را جمع می کنیم [و به طایفه جن می گوییم:] ای گروه جن! شما [با وسوسه و اغواگریِ خود] در بسیاری از انسان ها میل و رغبت کردید [تا آنان را گمراه کنید] و دوستانشان از میان انسان ها می گویند: پروردگارا! هر یک از ما دو گروه [پیشوایان و پیروان] از دیگری بهره برداری کردیم [ما پیروان به بهره های نامشروع رسیدیم، و پیشوایان از منحرف کردن ما بهره ناروا بردند] تا به آن مدت از عمری که برای ما مقرّر کرده بودی، رسیدیم. [خدا] می گوید: آتش، جایگاه شماست، در آن جاودانه اید، مگر آنکه خدا نجات شما را بخواهد؛ یقیناً پروردگارت حکیم و داناست.
و [ياد كن] روزى را كه همه آنان را گرد مى‌آورد [و مى‌فرمايد:] «اى گروه جنيان، از آدميان [پيروان] فراوان يافتيد.» و هواخواهان آنها از [نوع] انسان مى‌گويند: «پروردگارا، برخى از ما از برخى ديگر بهره بردارى كرد، و به پايانى كه براى ما معين كردى رسيديم.» [خدا] مى‌فرمايد: «جايگاه شما آتش است؛ در آن ماندگار خواهيد بود، مگر آنچه را خدا بخواهد [كه خود تخفيف دهد]؛ آرى، پروردگار تو حكيم داناست.»
و روزى كه همگان را گرد آورد و گويد: اى گروه جنيان، شما بسيارى از آدميان را پيرو خويش ساختيد. يارانشان از ميان آدميان گويند: اى پروردگار ما، ما از يكديگر بهره‌مند مى‌شديم و به پايان زمانى كه براى زيستن ما قرار داده بودى رسيديم. گويد: جايگاه شما آتش است، جاودانه در آنجا خواهيد بود، مگر آنچه خدا بخواهد. هرآينه پروردگار تو حكيم و داناست.
در آن روز که (خدا) همه آنها را جمع و محشور میسازد، (می‌گوید:) ای جمعیّت شیاطین و جن! ّ شما افراد زیادی از انسانها را گمراه ساختید! دوستان و پیروان آنها از میان انسانها می‌گویند: «پروردگارا! هر یک از ما دو گروه [= پیشوایان و پیروان‌گمراه] از دیگری استفاده کردیم؛ (ما به لذّات هوس آلود و زودگذر رسیدیم؛ و آنها بر ما حکومت کردند؛) و به اجلی که برای ما مقرّر داشته بودی رسیدیم.» (خداوند) می‌گوید: «آتش جایگاه شماست؛ جاودانه در آن خواهید ماند، مگر آنچه خدا بخواهد» پروردگار تو حکیم و داناست.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
يحشرهم: حشر: جمع كردن. «يحشرهم» جمع مى كند آنها را (روز قيامت).
معشر: جماعت، عشر در لغت به معنى معاشرت و مصاحبت است. ظاهرا به جماعت و گروه از آن معشر گفته اند كه با هم مصاحبت دارند.
استكثرتم: كثرت: زيادت. استكثار و اكثار: زياد كردن كار. «اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ» يعنى: بسيار كرديد از فريفتن انسانها.
استمتع: استمتاع: انتفاع و بهره بردن. «استمتع» يعنى نفع برد.
اجلت: اجل: مدت معين. تأجيل: معين كردن مدت. «اجلت» معين كردى.
مثواكم: ثواء: اقامت، مثوى: اقامتگاه.[۱]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَ قالَ أَوْلِياؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنا قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ خالِدِينَ فِيها إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ «128»
و (به ياد آوريد) روزى كه خداوند، همه‌ى آنان را گرد مى‌آورد (سپس به جِنّيان خطاب مى‌فرمايد:) اى گروه جنّ! از انسانها (پيروان) بسيارى يافتيد. و دوستان ايشان از نسل بشر گفتند: پروردگارا! ما انسانها و شياطين از يكديگر بهره گرفتيم و اينك به سرانجامى كه برايمان قرار داده بودى رسيديم. خداوند مى‌فرمايد: آتش جايگاهتان است كه هميشه در آن خواهيد بود، مگر آنكه خداوند بخواهد (كه گروهى از شمارا ببخشايد). همانا پروردگار تو حكيمى داناست.
نکته ها
در آيات قبل، به كارهاى شياطين و وسوسه‌هايشان اشاره شد، در اينجا سرنوشت
جلد 2 - صفحه 553
وسوسه‌پذيرى از شياطين را كه دوزخ است، بيان مى‌كند. ضمناً به گفته‌ى قرآن، شيطان از جنّ است و جنّى كه مردم را گمراه كرده همان شيطان است.
پیام ها
1- به عاقبت كار خود بينديشيم. «وَ يَوْمَ» (هر كجا كلمه‌ى «يَوْمَ» در آغاز آيه بكار رفته، مراد يادآورى چنين روزى است.)
2- جنّ، مكلّف و مختار است و مورد خطاب و توبيخ وكيفر و پاداش قرار مى‌گيرد. «يا مَعْشَرَ الْجِنِّ»
3- شيطان، به گمراه كردن گروه كم راضى نيست و گروه زيادى از انسانها را منحرف كرده است. «قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ» در آيه‌اى ديگر مى‌فرمايد: «وَ لَقَدْ أَضَلَّ مِنْكُمْ جِبِلًّا كَثِيراً أَ فَلَمْ تَكُونُوا تَعْقِلُونَ» «1»
4- در قيامت، جنّ اغواگر پاسخى در برابر توبيخ ندارد و تنها پيروان انسانى او سخن مى‌گويند. يا مَعْشَرَ الْجِنِ ... قالَ أَوْلِياؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ
5- بهره‌گيرى انسان و جنّ از يكديگر طرفينى است. «اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ»
6- در قيامت، انسان و جنّ، همگى محشور مى‌شوند. «جَمِيعاً»
7- پيروى از وسوسه‌هاى شيطانى، به تدريج انسان را به ولايت‌پذيرى از او وامى‌دارد. «أَوْلِياؤُهُمْ»
8- همه‌ى منحرفان، كيفر يكسان ندارند و باقى‌ماندن در آتش، وابسته به اراده‌ى خداوند است. «إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ»
9- احكام دادگاه الهى، بر مبناى علم و حكمت است. «حَكِيمٌ عَلِيمٌ»
«1». يس، 62.
تفسير نور(10جلدى)، ج2، ص: 554
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَ قالَ أَوْلِياؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنا قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ خالِدِينَ فِيها إِلاَّ ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ (128)
و يوم نحشرهم جميعا: و ياد كن روزى را كه حشر كنم جن و انس را تماما. و حفص «يَحْشُرُهُمْ» خوانده «1»، يعنى حشر مى‌فرمايد خداوند همه مكلفان را و گوئيم: يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ: اى گروه جن، بتحقيق بسيار خواستيد گمراهى آدميان را، يا بسيار يافتيد ايشان را كه پيرو شما باشند و بدان جهت محشور شدند با شما وَ قالَ أَوْلِياؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ: و گويند دوستان شياطين از آدميان و آنها كه تابع شدند رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ: پروردگار ما، منتفع و بهره‌مند شدند برخى از آدميان به بعض از جن به اين وجه كه پيروى ايشان كردند بر شهوات و مستلذات نفسانيه: 1- نفع گرفتند جن از انس به اين طريق كه آنها را مطيع خود ساختند. 2- مراد استمتاع آنكه در معصيت معاون يكديگرند كه جن آدميان را به گناه وسوسه نمايند و آدميان پيروى كنند وَ بَلَغْنا
«1» يعنى بالياء خوانده، ولى ديگران غير از حفص با نون خوانده‌اند: «نحشرهم» مجمع البيان ج 2 ص 365.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 376
أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنا: و گويند بار خدايا رسيديم به وقتى كه مقرر كرده بودى، يعنى مرگ يا بعث از قبور. اين اعتراف آنهاست به آنچه نموده باشند از طاعت ايشان و اتباع هوى و تكذيب بعث و تحسر بر حال خود. پس گويند اكنون حال ما چگونه خواهد بود قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ خالِدِينَ فِيها: جواب فرمايد: اى گمراهان، جهنم جاى شما است در حالتى كه دائم و مخلد باشيد در آن إِلَّا ما شاءَ اللَّهُ.
تنبيه- در اين استثناء چند قول است: 1- آنكه خواهد از يك نوع عذاب به نوعى ديگر منتقل سازد. 2- به مقدار حشر و مدت محاسبه اعمال. 3- ابن عباس گفته: استثناء از وعيد كفار است كه مبهم واقع شده و بعد مقطوع نموده به آيه «إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ»*. «1» 4- استثناء از روز قيامت، زيرا آيه «وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً» روز قيامت است. إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ: بدرستى كه پروردگار تو حكيم است در آنچه فرمايد با جن و انس، و عليم است به افعال و اعمال ايشان.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ يَوْمَ يَحْشُرُهُمْ جَمِيعاً يا مَعْشَرَ الْجِنِّ قَدِ اسْتَكْثَرْتُمْ مِنَ الْإِنْسِ وَ قالَ أَوْلِياؤُهُمْ مِنَ الْإِنْسِ رَبَّنَا اسْتَمْتَعَ بَعْضُنا بِبَعْضٍ وَ بَلَغْنا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلْتَ لَنا قالَ النَّارُ مَثْواكُمْ خالِدِينَ فِيها إِلاَّ ما شاءَ اللَّهُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ (128)
ترجمه
و روز كه جمع كند ايشان را تمامى ميگويد اى گروه جنّ بتحقيق بسيار گمراه گردانيديد شما از آدميان و گويند دوستان آنها از آدميان پروردگار ما برخوردار شدند برخى از ما ببرخى و رسيديم ما باجلمان كه تعيين كردى از براى ما گويد آتش مسكن شما است جاودانيانيد در آن مگر آنچه خواهد خدا بدرستيكه پروردگار تو درست كردار دانا است.
تفسير
روز قيامت كه تمام جنّ و انس در پيشگاه الهى حاضر و مجتمع ميگردند خطاب عتاب آميز از مصدر جلال نسبت بشياطين جن صادر ميشود باين مضمون كه شما
جلد 2 صفحه 381
چه بسيار از مردم را گمراه نموديد و پيرو خود كرديد و كسانيكه دوست و پيرو آنها بودند در دنيا از مردم از طرف خودشان و آنها عرضه ميدارند پروردگارا ما از آنها بهره برديم در دنيا كه بدلالت و امر آنها بشهوات خودمان نائل شديم و آنها هم بهره بردند از ما كه ما را مطيع خودشان نمودند و بمقصودشان رسيدند و بالاخره همگى در موقع مقرر در پيشگاه تو حاضر شديم و منتظر فرمانيم جواب ميرسد مقرّ شما جهنم است كه بايد هميشه در آن باشيد مگر وقتى كه خدا بخواهد شما را از جهنم بيرون بياورد و ببهشت ببرد اگر مؤمن باشيد همانا خداوند افعالش بر وفق حكمت و عدالت است و عالم است كه بمقدار استحقاق هر كس را عذاب ميفرمايد و زياده را روا ندارد و قمى ره فرموده است هر كس دوست بدارد قوميرا او از آنها است اگر چه از جنس آنها نباشد و مراد از اجل بالغ قيامت است و بعضى گفته‌اند استثناء باعتبار زمان محاسبه يا انتقال بزمهرير است كه از شدت سرما مايل بعود در جهنم ميشوند و نحشرهم بصيغه متكلّم مع الغير نيز قرائت شده است.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ يَوم‌َ يَحشُرُهُم جَمِيعاً يا مَعشَرَ الجِن‌ِّ قَدِ استَكثَرتُم مِنَ الإِنس‌ِ وَ قالَ أَولِياؤُهُم مِنَ الإِنس‌ِ رَبَّنَا استَمتَع‌َ بَعضُنا بِبَعض‌ٍ وَ بَلَغنا أَجَلَنَا الَّذِي أَجَّلت‌َ لَنا قالَ النّارُ مَثواكُم خالِدِينَ فِيها إِلاّ ما شاءَ اللّه‌ُ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٌ (128)
و روزي که خداوند محشور ميكند جميع آنها را اي طائفه جن هراينه شما زيادتر از طائفه انس هستيد و گفتند دوستان آنها از انس پروردگار ما بعض ما از بعض ديگر استفاده و بهره‌برداري كردند و رسيديم ما بآخرين مدت عمرمان
جلد 7 - صفحه 202
آن مدتي که تو معين فرمودي از براي ما خداوند فرمود آتش جايگاه شما است هميشه در آن مخلّد هستيد مگر آنچه را خدا بخواهد محققا پروردگار تو حكيم عليم است.
وَ يَوم‌َ يَحشُرُهُم سياهي قرآن بياء است و ضمير مرجعش خداوند است و بعضي بنون قرائت كرده‌اند و مكرر گفته‌ايم که قرائت بر خلاف سياهي اعتبار ندارد و مستند باجتهاد قاري است و استحسان او مدرك خبري ندارد چه رسد بتواتر و قطع بسند و مرجع ضمير هم تمام افراد جن و انس از اول خلقت تا انقراض عالم بخصوص با تأكيد بلفظ جميعا و يوم حشر روز قيامت است که خلق اولين و آخرين مجتمع ميشوند.
يا مَعشَرَ الجِن‌ِّ خطاب بطائفه جنّ است مخاطب بالكسر خدا است كانّه ميفرمايد و يقول يا معشر الجن، و پيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم بلكه بسياري از انبياء سلف مبعوث بر كافّه جنّ و انس هستند حتي شيطان مريد مكلف بايمان بپيغمبر (ص) و اطاعت آن بزرگوار است و اطاعت اوصياء آن حضرت و مأمور شدن بسجده آدم هم براي اينکه بوده که بايد در تحت اطاعت او باشي بلكه استفاده ميشود که جميع ملائكه هم مأمورند در تحت اطاعت خلفاء اللّه باشند از انبياء و اوصياء و كساني که منكر وجود جن هستند و شيطان را بنفس امّاره تفسير كردند منكر قرآن و ضروري دين و كافر و نجس هستند و نصوص قرآن بر اينکه مطلب ناطق است مثل وَ الجَان‌َّ خَلَقناه‌ُ مِن قَبل‌ُ مِن نارِ السَّمُوم‌ِ حجر آيه 27، بضميمه قول شيطان خَلَقتَنِي مِن نارٍ اعراف آيه 11، و مثل أَنَّه‌ُ استَمَع‌َ نَفَرٌ مِنَ الجِن‌ِّ الي آخر الآيات سوره جنّ آيه 2، و موارد ديگر و اخبار در اينکه باب اكثر از حد تواتر است.
و طائفه جنّ سه قبيله هستند: 1- شياطين شيطان و ذريه او و اينها اكثريت دارند و عده آنها بسيار است که در حديث است انسان اگر بخواهد صدقه دهد هفتاد
جلد 7 - صفحه 203
شيطان او را منع ميكنند و امير المؤمنين عليه السّلام فرمود بآن ملعون که انس بوده يا يزيد اصبحي که پرسيد ريش من چند مو دارد فرمود زير هر مويي شيطانيست که تو را اغواء ميكند. 2- كفار جن هستند و اينها هم بسيار هستند. 3- مؤمنين جنّ هستند که در طرف اقليت هستند.
قَدِ استَكثَرتُم مِنَ الإِنس‌ِ بلكه مدت زماني چندين هزار سال پيش از انس خلق شده‌اند و اعمار آنها هم اطول از اعمار بني آدم و نسل آنها هم زيادتر از نسل اينها است.
وَ قالَ أَولِياؤُهُم مِنَ الإِنس‌ِ که كهنه و جادوگران و سحره که تماس با جن داشتند و تسخير جن ميكردند و اجنه بطرف آسمانها ميرفتند و استراق سمع از ملائكه ميكردند و باينها خبر ميدادند تا زمان ولادت حضرت عيسي عليه السّلام از آسمان چهارم ببالا ممنوع شدند تا زمان ولادت حضرت خاتم الانبياء صلّي اللّه عليه و آله و سلّم بكلي ممنوع شدند چنانچه ميفرمايد وَ حَفِظناها مِن كُل‌ِّ شَيطان‌ٍ رَجِيم‌ٍ إِلّا مَن‌ِ استَرَق‌َ السَّمع‌َ فَأَتبَعَه‌ُ شِهاب‌ٌ مُبِين‌ٌ حجر آيه 18، و نيز ميفرمايد وَ حِفظاً مِن كُل‌ِّ شَيطان‌ٍ مارِدٍ، الي قوله تعالي: إِلّا مَن خَطِف‌َ الخَطفَةَ فَأَتبَعَه‌ُ شِهاب‌ٌ ثاقِب‌ٌ و الصافات آيه 7- 10، و لذا علم كهانت و سحر باطل شد، و ممكن است فساق و فجار و كفار باشند که بوساوس شياطين اغواء ميشوند چنانچه در قرآن از آن حكايت ميفرمايد قالَ فَبِعِزَّتِك‌َ لَأُغوِيَنَّهُم أَجمَعِين‌َ إِلّا عِبادَك‌َ مِنهُم‌ُ المُخلَصِين‌َ، الي قوله تعالي:
لَأَملَأَن‌َّ جَهَنَّم‌َ مِنك‌َ وَ مِمَّن تَبِعَك‌َ مِنهُم أَجمَعِين‌َ ص آيه 83- 85، و بالجمله اولياء جن و شياطين بسيار هستند.
رَبَّنَا استَمتَع‌َ بَعضُنا بِبَعض‌ٍ استمتاع بهره‌برداريست و مراد لذائذ دنيويست از مال و منال و مأكول و منكوح و مشروب و رياست و جاه و مقام هم بعض انس از بعض ديگر يا از بعض شياطين يا از كفار جن چنانچه فرداي قيامت بآنها خطاب
جلد 7 - صفحه 204
ميشود أَذهَبتُم طَيِّباتِكُم فِي حَياتِكُم‌ُ الدُّنيا وَ استَمتَعتُم بِها فَاليَوم‌َ تُجزَون‌َ عَذاب‌َ الهُون‌ِ احقاف آيه 19 وَ بَلَغنا أَجَلَنَا تا رسيديم بآخر عمر که اجل ما در رسيد و از دنيا رحلت كرديم كنايه از اينكه اگر قبل از بلوغ اجل متنبه شده بودند و موفق بتوبه و ايمان شده بودند نجات داشتند و لو يك عمر طولاني در كفر و فسق و شهوتراني بسر برده بودند الَّذِي أَجَّلت‌َ لَنا انسان و بني الجان قبل از خلقت ساعات عمر بلكه دقائق و آنات آن و روزي آن از ملبوس و منكوح و مأكول و مشروب و غير اينها معين و مقدر شده و تا نفس آخر نرسد نميميرد و تا آخرين روزي را درك نكند از دنيا نميرود از پيغمبر اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم است فرمود
(روح القدس نفس في روعي انّه لا يموت نفس حتي تستكمل رزقه.)
قالَ النّارُ مَثواكُم خطاب بتمام شياطين و كفار جنّ و انس و فسّاق و و فجّار که اتباع شيطان هستند و مثوي جايگاه است خالِدِينَ فِيها که ديگر تمام شدن ندارد و آمدي از براي آن نيست إِلّا ما شاءَ اللّه‌ُ که فساق مؤمنين از جن و انس هستند که باغواي شياطين مرتكب معاصي شدند بسا مورد شفاعت و مغفرت و رحمت الهي شوند و از آتش نجات يابند اگر با ايمان از دنيا روند.
إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ ميداند كي قابل شفاعت و مغفرت است و كي لياقت ندارد عليم بتمام خصوصيات هر كس دانا است.
برگزیده تفسیر نمونه
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
- ↑ تفسیر احسن الحدیث، سید علی اکبر قرشی
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
