عیون اخبارالرضا (کتاب)

مؤلف

ابوجعفر محمد بن علی بن حسین بن بابویه قمی، معروف به شیخ صدوق (م 381 ق).

معرفی اجمالی کتاب

شیخ صدوق در این کتاب روایات مربوط به امام رضا علیه السلام و مجموعه روایاتی را که از آن حضرت روایت شده، جمع آوری کرده است. مؤلف، کتاب مذکور را برای هدیه به کتابخانه صاحب بن عباد دیلمی، وزیر وقت و حاکم شیعی آن دوران، نگاشته است.

صاحب بن عباد در مدح و ستایش امام رضا علیه السلام اشعاری می سراید و آن را به شیخ صدوق هدیه می دهد و شیخ نیز این کتاب را در پاسخ به هدیه ایشان به نگارش در می آورد. این کتاب از معتبرترین منابع روایی شیعه است و مانند دیگر کتاب های شیخ صدوق از ارزش و اعتبار خاصی برخوردار است.

عیون اخبارالرضا کتابی ارزشمند و مفید در شرح و توضیح بسیاری از عقاید شیعه است. شیخ صدوق با جمع آوری سخنان و بحث های امام رضا علیه السلام با دیگر اندیشمندان آن دوران بسیاری از مباحث مهم اسلامی را مطرح کرده است.

ساختار

كتاب، مجموعا داراى يك مقدمه و 69 باب است. گزارش محتوا پاره‌اى از ابواب كتاب، به اين شرح است:

1. باب العلة التى من اجلها سمى على بن موسى( ع) الرضا.

2. باب فى ذكر ما جاء فى ام الرضا( ع) و اسمها.

3. باب فى ذكر مولد الرضا( ع).

4. باب فى نص ابى الحسن موسى بن جعفر( ع) على ابنه على بن موسى( ع) بالامامة و الوصية و يذكر فيها ثمانية و عشرون نصا.

5. باب فى ذكر نسخة وصية موسى بن جعفر( ع).

6. باب النصوص على الرضا( ع) بالامامة فى جملة الائمة الاثنى عشر( ع).

7. باب جمل من اخبار موسى بن جعفر( ع) مع هارون الرشيد و مع موسى بن المهدى.

8. باب الاخبار التى رويت فى صحة وفاة ابى ابراهيم موسى بن جعفر بن محمد بن على بن الحسين بن على بن ابى طالب( ع).

9. باب من قتله الرشيد من اولاد رسول الله( ص) فى ليلة واحدة بعد قتله لموسى بن جعفر( ع) سوى من قتل منهم فى سائر الايام و الليالى.

10. باب السبب الذى من اجله قيل بالوقف على موسى بن جعفر( ع).

11. باب ما جاء عن الرضا( ع) من الاخبار فى التوحيد و خطبة الرضا( ع) فى التوحيد.

12. باب ذكر مجلس الرضا( ع) مع اهل الاديان و اصحاب المقالات فى التوحيد عند المأمون.

13. باب فى ذكر مجلس الرضا( ع) مع سليمان المروزى متكلم خراسان عند المأمون فى التوحيد.

14. باب ذكر مجلس آخر للرضا( ع) عند المأمون مع اهل الملل و المقالات و ما اجاب به على بن محمد بن الجهم فى عصمة الانبياء( ع).

15. باب ذكر مجلس آخر للرضا( ع) عند المأمون فى عصمة الانبياء( ع).

16. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى حديث اصحاب الرس.

17. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى قول الله عز و جل:« و فديناه بذبح عظيم».

18. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى قول النبى( ص):« انا ابن الذبيحين».

19. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى علامات الامام.

20. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى وصف الامامة و الامام و ذكر فضل الامام و رتبته.

21. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى تزويج فاطمة( ع).

22. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى الايمان و انه معرفة بالقلب و اقرار باللسان و عمل.

23. باب فى ذكر مجلس الرضا( ع) مع المأمون فى الفرق بين العترة و الامة.

24. باب ما جاء عن الرضا( ع) من خبر الشامى و ما سأل عنه امير المؤمنين( ع).

25. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى زيد بن على( ع).

26. باب ما جاء عن الرضا( ع) من الاخبار النادرة فى فنون شتى.

27. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى هاروت و ماروت.

28. باب فى ما جاء عن الرضا( ع) من الاخبار المتفرقة.

29. باب ما جاء عن الرضا( ع) فى صفة النبى( ص) من الاخبار المنثورة عن الرضا( ع).

30. باب فى ما جاء عن الرضا( ع) من الاخبار المجموعة.

31. باب ما جاء عن الرضا( ع) من العلل.

32. باب ذكر ما كتب به الرضا( ع) الى محمد بن سنان فى جواب مسائله فى العلل.

شروح و ترجمه ها

اين كتاب، بسيار مورد توجه علما و انديشمندان اسلامى قرار گرفته است و ترجمه‌ها و شروح فراوانى بر آن نگاشته شده، مانند: 1. ترجمه‌اى از محمد صالح بن محمد باقر قزوينى.

2. ترجمه عيون از سيد جليل ميرزا ذبيح الله بن ميرزا هداية الله.

3. ترجمه‌اى از مولى على بن طيفور بسطامى.

4. ترجمه‌اى از سيد على بن محمد بن اسد الله امامى.

5. ترجمه‌اى توسط حاج شيخ محمد تقى بن محمد باقر اصفهانى.

6. ترجمه‌اى به نام كاشف النقاب.

7. ترجمه‌اى به نام بركات المشهد المقدس.

8. ترجمه عيون، نوشته يكى از افاضل مشهد رضوى، در سال 1245 ق كه به امر سيد محمد بن سيد دلدار على نقوى نصيرآبادى نوشته شده است.

9. ترجمه علامه مجلسى از بخش‌هايى از كتاب، مانند ترجمه خطبه امام در توحيد و...

10. شرح عيون أخبار الرضا، نوشته على اصغر بن سيد حسين، حكيم بن سيد على شوشترى.

2. شرح كتاب، توسط محمد على حزين بن شيخ ابو طالب زاهدى گيلانى.

3. شرح عيون أخبار الرضا، نوشته سيد نعمت الله جزايرى.

4. شرح عيون أخبار الرضا، نوشته مولى هادى بنابى.

5. شرح خطبة الرضا، نوشته حسن بن على گوهر قراچه‌داغى كه شرح خطبه توحيد اين كتاب است.

وضعیت نشر

این کتاب به تصحیح استاد علی اکبر غفاری و ترجمه حمیدرضا مستفید در دو جلد چاپ شده و همچنین به همت انتشارات جهان، در قطع وزیری، به سال 1378 ش به چاپ رسیده است.

منابع

• محمدرضا ضميري، کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي، صفحه 374.
• مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، نرم افزار جامع الحادیث 3 [لوح فشرده]، بخش کتابشناسی

متن کتاب عيون أخبار الرضا عليه السلام

عيون أخبار الرضا عليه السلام