آیه 38 سوره نحل
| <<37 | آیه 38 سوره نحل | 39>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
و کافران با مبالغه و تأکید کامل به خدا قسم یاد می‌کنند که هرگز کسی که مرد خدا او را زنده نخواهد کرد (و قیامتی وجود نخواهد داشت) چرا، البته قیامت وعده حتمی خداست و لیکن اکثر مردم از آن آگاه نیستند.
با سخت ترین سوگندهایشان به خدا سوگند یاد کردند که خدا کسانی را که می میرند، برنمی انگیزد!! آری، [با قدرت بی نهایتش برمی انگیزد] این وعده حقّی بر عهده اوست، ولی بیشتر مردم نمی دانند [و به علت نادانی و جهلشان انکار می کنند.]
و با سخت‌ترين سوگندهايشان بخدا سوگند ياد كردند كه خدا كسى را كه مى‌ميرد بر نخواهد انگيخت. آرى، [انجام] اين وعده بر او حق است، ليكن بيشتر مردم نمى‌دانند.
تا آنجا كه مى‌توانستند به خدا قسم خوردند، كه خدا كسانى را كه مى‌ميرند به رستاخيز زنده نمى‌كند. آرى اين وعده‌اى است كه انجام دادن آن بر عهده اوست، ولى بيشتر مردم نمى‌دانند.
آنها سوگندهای شدید به خدا یاد کردند که: «هرگز خداوند کسی را که می‌میرد، برنمی‌انگیزد!» آری، این وعده قطعی خداست (که همه مردگان را برای جزا بازمی‌گرداند)؛ ولی بیشتر مردم نمی‌دانند!
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
جهد: جهد (به فتح و ضم اول): صعوبت و مشقت، يا تلاش توام با رنج. آن در آيه، به معنى مجهود و مؤكد است . جَهْدَ أَيْمانِهِمْ : سوگندهاى مؤكدشان.[۱]
نزول
از امام صادق علیه‌السلام مرفوعا نقل شده که فرمود مردم درباره این آیه چه مى گویند، گفته شد که چنین گویند که این آیه درباره کفار نازل گردیده است. فرمود: کفار که به خداوند اعتقاد ندارند تا به او قسم یاد کنند بلکه درباره عده اى از امت محمد صلى الله علیه و آله نازل شده که وقتى به آنها گفته شود که شما بعد از مرگ قبل از قیامت خواهید بازگشت نمود، قسم یاد کنند که آنها بازگشت نخواهند نمود و خداوند در رد عقاید آنها چنین فرموده.[۲]
ابوالعالیه گوید: یک نفر از مشرکین به یکى از مسلمین مبلغى به قرض داده بود، مشرک مزبور تقاضاى قرض خویش را نموده بود. شخص مسلمان ضمن درخواست مهلت مشرک مزبور را به امیدوارى بعد از مرگ نیز نوید داده بود. مشرک به وى گفت: تو گمان می‌برى که بعد از مرگ زنده خواهى شد ولى من سوگند یاد می‌کنم که کسى بعد از مرگ زنده نمی‌شود. موضوع مشاجره آنها به رسول خدا صلى الله علیه و آله رسید و این آیه نازل گردید[۳].[۴]
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ لا يَبْعَثُ اللَّهُ مَنْ يَمُوتُ بَلى وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ «38»
وبا شديدترين نوع سوگندشان، به خدا سوگند ياد كردند كه هر كس مى‌ميرد خداوند او را برنخواهد انگيخت. آرى (رستاخيز مردگان) وعده حقّى است بر خداوند (وآن را وفا خواهد كرد) وليكن بيشتر مردم نمى‌دانند.
جلد 4 - صفحه 521
نکته ها
مطابق روايتى كه در كتاب روضه‌ى كافى، از امام صادق عليه السلام نقل شده است، يكى از مصاديق اين آيه، رجعت است كه خداوند در همين دنيا، در زمان قيام امام زمان عليه السلام گروهى را زنده مى‌كند، امّا مخالفان شيعه، آن را انكار مى‌كنند.
پیام ها
1- سوگند، همه جا نشانه‌ى صحت و صداقت نيست. أَقْسَمُوا بِاللَّهِ ... لا يَعْلَمُونَ
2- بدتر از جهل و كفر، پافشارى و اصرار بر آن است. «جَهْدَ أَيْمانِهِمْ»
3- تفكيك توحيد از معاد، عقيده‌ى جاهليّت است. أَقْسَمُوا بِاللَّهِ ... لا يَبْعَثُ اللَّهُ
4- قيامت، وعده‌گاه الهى براى كيفر و پاداش است. «وَعْداً عَلَيْهِ»
5- زنده شدن مردگان در قيامت، حقّ است. «حَقًّا»
6- ريشه‌ى انكار معاد، جهل است. «لا يَعْلَمُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ لا يَبْعَثُ اللَّهُ مَنْ يَمُوتُ بَلى وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ (38)
شأن نزول: ابو الفتوح رازى «1» قدس الله سره از أبو العالية نقل نموده كه:
مسلمانى را بر مشركى دينى بود، با هم گفتگوئى كردند، مسلمان گفت: به آن خدائى كه خلق را بعد از مرگ زنده فرمايد، چنين و چنان كنم. مشرك گفت:
تو اميد دارى پس از مرگ كسى زنده خواهد شد، آنگاه قسم غليظ خورد كه هيچ كس زنده نشود؛ آيه شريفه نازل شد.
وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ: و سوگند ياد نمودند به خداى تعالى غايت سوگندشان كه: لا يَبْعَثُ اللَّهُ مَنْ يَمُوتُ: زنده نفرمايد خداى تعالى هر كه را كه بميرد.
تفسير برهان «2» چند روايت وارد شد، خلاصه آنها آنكه ابو بصير گويد:
حضرت صادق عليه السّلام از من سؤال فرمود: مردم در اين آيه چه گويند؟
عرض كردم: زعم آنها اينست كه در شأن كفار نازل شده. فرمود: واى بر ايشان،
«1» تفسير ابو الفتوح، جلد 6، صفحه 198.
«2» تفسير برهان جلد 2، صفحه 368.
جلد 7 - صفحه 203
مشركين قسم خورند به خدا يا به لات و عزى؛ بعد درخواست بيان را نمودم، فرمود:
وقتى قيام نمايد قائم ما عليه السّلام خداوند برانگيزاند جماعتى از شيعيان ما را و بيعت نمايند و شمشيرها بر شانه‌هاى ايشان، پس دسته‌اى كه نمرده باشند گويند: مبعوث شدند فلان و فلان و فلان از قبرهاى خود با قائم عليه السّلام اين سخن به دشمنان ما رسد، گويند: اى گروه شيعه، چقدر دروغگو هستيد اين دولت شما و دروغ گوئيد در آن. چنين نيست، قسم به خدا زنده نشدند و زندگى نيافتند. پس حق تعالى حكايت فرمايد قول آنها را كه قسم خوردند قسم سخت كه زنده نفرمايد خداى تعالى آن كه ميميرد.
سپس تكذيب مى‌فرمايد آنها را كه: بَلى وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا: بلى، هرآينه البته مبعوث فرمايد ايشان را وعده فرمود براى اين وعده ثابت محققى. بر ذات الهى، برآوردن آن لازم است محققا، زيرا ممتنع باشد خلف وعده سبحانى به برهان عقلى و نقلى. وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ: و لكن بيشتر مردمان نمى‌دانند صحت بعث بعد از موت را بواسطه كفر به خدا و انكار نبوت انبياء.
تبصره: يكى از ضروريات مذهب شيعه اثنى عشرى اعتقاد به رجعت است، يعنى برگشتن بعضى از مردم از قبرهاى خود به اين دنيا زمان ظهور دولت حقه و زندگانى كردن آنان مدتى و رجعت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و ائمه هدى عليهم السّلام و تمكن به سلطنت و انتقام از دشمنان. و آيات شريفه و اخبار كثيره دال است بر آن، از جمله اين آيه شريفه به سبب اخبارى كه در تفسير آن از امام وارد شده و عقل سليم هم تصديق آن را نمايد، زيرا رجعت نظير قيامت باشد. ايضا- وجه اشتراك رجعت و قيامت تعلق قدرت سبحانى و آن محقق و ثابت باشد. ايضا- ادلّ دليل بر امكان امرى، وقوع آنست، و در امم سابقه به صريح آيات، رجعت واقع شده، پس شبهه‌اى نخواهد داشت وقوع آن در اين امت.
جلد 7 - صفحه 204
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَيْمانِهِمْ لا يَبْعَثُ اللَّهُ مَنْ يَمُوتُ بَلى وَعْداً عَلَيْهِ حَقًّا وَ لكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لا يَعْلَمُونَ (38) لِيُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي يَخْتَلِفُونَ فِيهِ وَ لِيَعْلَمَ الَّذِينَ كَفَرُوا أَنَّهُمْ كانُوا كاذِبِينَ (39) إِنَّما قَوْلُنا لِشَيْ‌ءٍ إِذا أَرَدْناهُ أَنْ نَقُولَ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ (40)
ترجمه
و سوگند ياد نمودند بخدا بسخت‌ترين سوگندهاشان كه
جلد 3 صفحه 286
بر نمى‌انگيزد خدا كسيرا كه ميميرد آرى وعده داده وعده دادنى كه بر او حق است ولى بيشتر مردم نميدانند
تا آشكار كند از براى آنها آنچه را اختلاف ميكنند در آن و تا بدانند آنانكه كافر شدند كه آنها بودند دروغگويان
جز اين نيست گفتار ما مر چيزيرا چون بخواهيم آنرا كه ميگوئيم مر آنرا كه باش پس ميباشد.
تفسير
- كفارى كه منكر توحيد و رسالت بودند قسم بخدا ياد نمودند با تأكيد و جدّ و جهد تمام كه زنده نميكند در قيامت خداوند كسانيرا كه مرده‌اند بمجرد استبعاد كه چگونه ممكن است بدنهاى پوسيده خاك شده زنده شوند و خدا از آنها دو جواب فرموده يكى آنكه خداوند بتوسط انبياء عظام وعده فرموده كه مردم را زنده كند و بپاداش اعمالشان برساند و وعده خدا حق است و تخلف‌پذير نيست ولى بيشتر مردم نميدانند كه بر خداوند واجب است بوعده خود وفا كند و خلف وعده منافى با حكمت و انجاز آن مقتضاى حكمت و عدالت است تا داد مظلوم از ظالم گرفته شود و معلوم گردد حق با كه بوده و روشن شود كه دين اسلام و نبوت خير الانام حق و مسلم است و اختلاف در آن بيجا بوده و بدانند كفار كه دروغ ميگفتند در ادعاء شرك و انكار نبوت و معاد و تحريم حلال و ساير اقوال، ديگر آنكه احياء اموات براى خدا زحمتى ندارد و امر آن مشكل‌تر از ابتداء خلقت نيست چون خدا وقتى اراده‌اش بوجود چيزى تعلق بگيرد فورا موجود ميشود مانند آنكه بگويد بشو و فورا بشود پس گفتن هم لازم ندارد همان اراده‌اش گفتن است كه تحقق در خارج از آن حاصل ميشود و فعل و قول و اراده و ايجاد و وجود همه از خداوند يك امر است از گفتن بشو آسانتر و چون چيزى در انظار عامه از گفتن بشو و شدن آسانتر نبود خداوند سهولت امر را باين تعبير لطيف ممثّل فرموده است و در سوره بقره ذيل آيه شريفه بديع السموات و الارض رواياتى در اين باب ذكر شد اين بيانات بر حسب ظواهر آيات شريفه و اقوال مفسرين است ولى بر حسب روايات متعدده‌اى از امام صادق عليه السّلام كه در كافى و عياشى ره و قمى ره نقل نموده‌اند مراد از كسانيكه قسم ياد نمودند بخدا اهل خلاف و انكار رجعتند كه بعد از شنيدن ظهور امام زمان عليه السّلام و رجعت جمعى با آنحضرت منكر شوند و قسم بجلاله ياد كنند كه اين دروغ است چون كافر و مشرك قسم بخدا نميخورد و بلات
جلد 3 صفحه 287
و عزّى قسم ميخورد خدا فرموده وعده رجعت حق است ولى بيشتر مردم نميدانند بايد معلوم شود كه حق با شيعه اثنى عشريه بوده و كسانيكه منكر بودند و با شيعيان اختلاف داشتند دروغگو بودند و موقوف باراده الهى است كه امر بظهور امام و رجعت انام بفرمايد و براى او آسان است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ أَقسَمُوا بِاللّه‌ِ جَهدَ أَيمانِهِم لا يَبعَث‌ُ اللّه‌ُ مَن يَمُوتُ بَلي وَعداً عَلَيه‌ِ حَقًّا وَ لكِنَّ أَكثَرَ النّاس‌ِ لا يَعلَمُون‌َ (38)
و قسم خوردند اينکه كفّار و مشركين با جدّ و جهد و اصرار در قسمتهاي خود که خدا مبعوث نميكند كساني را که بميرند بلي البته مبعوث ميفرمايد وعده‌ايست که خداوند بحق وعده داده قابل تخلف نيست و ثابت و محقق است و لكن اكثر افراد ناس نميدانند و معتقد نيستند وَ أَقسَمُوا بِاللّه‌ِ يكي از معاصي بسيار بزرگ يمين غموس است قسم دروغ بخصوص قسم باللّه و تاللّه و و اللّه که سه صيغه قسم است که در باب ترافع بر منكر
جلد 12 - صفحه 122
متوجّه ميشود که فرمود:
البيّنة علي المدعي و اليمين علي من انكر
و اصل قسم براي تاكيد و اثبات مطلب است، چنانچه در قرآن مجيد قسمهاي زيادي ياد فرموده براي تأكيد در اثبات آنچه بيان فرموده با اينكه فرمايشات الهي احتمال خلاف در آنها كفر است و العياذ باللّه نسبت دروغ بخدا دادن است وَ مَن أَصدَق‌ُ مِن‌َ اللّه‌ِ حَدِيثاً وَ مَن أَصدَق‌ُ مِن‌َ اللّه‌ِ قِيلًا نساء آيه 89 و 121 و اينکه كفار براي انكار بعث قسم ياد كردند آنهم جَهدَ أَيمانِهِم جهد مبالغه در اثبات دعويست، و لذا مجتهد كسي را گويند که استفراغ وسع كند در أخذ احكام از مدارك معتبره که ادله اربعه باشد كتاب سنة اجماع و عقل و اينها مبالغه ميكردند در قسم بر انكار معاد لذا در جواب آنها و ردّ مقاله آنها ميفرمايد: (بلي) البته و صد البته مبعوث ميشويد تخلف پذير نيست و قابل بدا و تغيير نيست، زيرا وعده الهي تخلف ندارد وَعداً عَلَيه‌ِ حَقًّا خلف وعدهم قبيح است از خداوند صادر شود، بلكه ادله عقليه و نقليه بر اثبات معاد فوق حد احصي است اگر معاد نباشد بعث رسل و انزال كتب و جعل احكام تمام لغو ميشود بلكه با عدل الهي نميسازد، زيرا فرق بين ظالم و مظلوم و مطيع و عاصي و عادل و فاسق و صالح و طالح و مؤمن و كافر و حق و باطل و صدق و كذب و هكذا گذارده نميشود وَ لكِنَّ أَكثَرَ النّاس‌ِ لا يَعلَمُون‌َ با اينكه تمام مليين عالم معتقد بمعاد هستند لكن اكثريت با كسانيست که زير بار هيچ ديني نيستند حتي بسا منكر وجود حق ميشوند دهري طبيعي لا مذهب.
برگزیده تفسیر نمونه
]
اشاره
(آیه 38)
شأن نزول:
نقل شده که: مردی از مسلمانان از یکی از مشرکان طلبی داشت، هنگامی که از او مطالبه کرد او در پرداخت دین خود تعلل ورزید، مرد
ج2، ص568
مسلمان ناراحت شد و ضمن سخنانش چنین سوگند یاد کرد: قسم به چیزی که بعد از مرگ در انتظار او هستم ... (و هدفش قیامت و حساب خدا بود) مرد مشرک گفت:
سوگند به خدا که او هیچ مرده‌ای را زنده نخواهد کرد.
آیه نازل شد و به او و مانند او پاسخ گفت.
تفسیر:
معاد و پایان گرفتن اختلافها: در تعقیب بحثهایی که در آیات گذشته پیرامون مسأله «توحید» و «رسالت پیامبران» آمد، قرآن در اینجا با ذکر گوشه‌ای از مباحث «معاد»، این بحثها را تکمیل می‌کند.
نخست می‌گوید: «و آنها مؤکدا سوگند یاد کردند که خداوند کسانی را که می‌میرند هرگز مبعوث نمی‌کند»، و به زندگی جدید باز نمی‌گرداند (وَ أَقْسَمُوا بِاللَّهِ جَهْدَ أَیْمانِهِمْ لا یَبْعَثُ اللَّهُ مَنْ یَمُوتُ).
این انکار بی‌دلیل، آن هم انکاری توأم با قسمهای مؤکّد، نشانه‌ای از نادانی آنها و بی‌خبریشان بود، لذا قرآن در پاسخ آنها چنین می‌گوید: «این وعده قطعی خداوند است (که همه مردگان را به حیات جدید باز می‌گرداند تا نتیجه اعمالشان را ببینند) ولی غالب مردم نمی‌دانند» و بر اثر ناآگاهی دست به انکار می‌زنند (بَلی وَعْداً عَلَیْهِ حَقًّا وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
- محمدباقر محقق، نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه.
