اصبغ بن نباته
اصبغ بن نباته، از شخصیت های بارز شیعه و از اصحاب امام علی (علیه‌السلام) است.
محتویات
اصبغ بن نباته
اصبغ بن نباته از بنى حنظله و از تيرة مُجاشع بن دارم بود [۱]. وي كوفى بوده، و در روزگار خلافت امام على(ع)، يكى از نامدارترين و استوارترين ياران امام به شمار مى‌آمده است (ابن سعد، 6/225)، اما رواياتى مبنى بر اينكه او دوران پيامبر(ص) را درك كرده است (ابن حجر، 1/108) و نيز روايت وي از عمر بن خطاب (مزي، 3/308)، قابل اعتماد به نظر نمى‌رسد.
به روايت نصر بن مزاحم (ص 442-443)، اصبغ پيرمردي زاهد و عابد بود و از جنگاوران عراق و از سرداران على(ع) به شمار مى‌آمد. اصبغ را يكى از «شرطة الخميس» در جنگ صفين ياد كرده‌اند (خليفه، 1/231). از خود او در معنى اين عنوان روايت شده است كه ما با على(ع) شرط و پيمان بستيم تا پاي جان در راه او فداكاري كنيم [۲]. از اصبغ برخى روايات نيز در شرح حوادث جنگ جمل در دست است [۳]. وي همچنين يكى از راويان برخى رويدادهاي جنگ صفين است [۴]. از برخى روايات، ميزان محبوبيت و منزلت اصبغ نزد على(ع) به خوبى آشكار است [۵].
و در كتاب كشى از ابى الجارود روايت كرده كه او گفت: از اصبغ پرسيدم كه منزلت حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در ميان شما تا كجا است؟ گفت: مجمل اخلاص ما نسبت به او اين است كه شمشيرهاى خود را بر دوش نهاده‌ايم و به هر كس كه ايماء نمايد او را به شمشيرهاى خود مى‌زنيم و ايضا روايت نموده كه از اصبغ پرسيدند كه چگونه حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام تو را و اَشْباه تو را شرطة الخميس نام نهاده؟ گفت: بنابر آن كه ما با او شرط كرده بوديم كه در راه او مجاهده كنيم تا ظفر يابيم يا كشته شويم و او شرط كرد و ضامن شد كه به پاداش آن مجاهده، ما را به بهشت رساند.[۶]
مخفى نماند كه «خميس»، لشكر را مى‌گويند بنابر آن كه مركب از پنج فرقه است كه آن «مقدمه» و «قلب» و «ميمنه» و «ميسره» و «ساقه» باشد، پس آن كه مى‌گويند كه فلان صاحب اميرالمؤمنين عليه السلام از شرطة الخميس است اين معنى دارد كه از جمله لشكريان اوست كه ميان ايشان و آن حضرت شرط مذكور منعقد شده.[۷]
شخصیت روایی اصبغ بن نباته
آنچه بيشتر مايه شهرت اصبغ بوده، شخصيت روايى اوست. غالب رواياتى كه وي نقل كرده، به امام على (ع) مى‌رسد. بيشتر اين روايات در كتابها و منابع شيعى منعكس شده‌اند [۸] بيشتر موضوعات روايات او تاريخى، فقهى و اخلاقى است. مشهورترين روايت اصبغ از امام على(ع) يكى عهدنامه معروف مالك اشتر است و ديگري وصيت امام به‌فرزندش محمدحنفيه[۹].
اصبغ از اين كسان نيز روايت كرده است: ابوايوب خالد بن زيد انصاري، عمار بن ياسر و عمر بن خطاب (ذهبى، ميزان...، 1/271؛ مزي، 3/308).
گروهى چون ابوجارود زياد بن منذر، خالد نوفلى، محمد ابن داوود غنوي، اجلح بن عبدالله كندي و ابوحمزة ثمالى از او روايت كرده‌اند (ابن حبان، 1/357؛ مزي، همانجا).
اصبغ بن نباته از نظر اهل سنت
در كتاب «ميزان ذَهبى» كه از اهل سنت است مسطور است كه علماء رجال اهل سنت اصبغ را شيعه مى‌دانند و بنابراين حديث او را متروك مى‌دانند و از ابن حبان نقل كرده كه اصبغ مردى بود كه به محبت على بن ابى طالب عليه السلام مفتون شده بود و طامات از او سر مى‌زد، بنابراين حديث او را ترك كرده‌اند انتهى.[۱۰]
آثار اصبغ بن نباته
آثار ارزشمندی از اصبغ بن نباته بر جای مانده که قرنها است مورد توجه و استفاده محققان و دانشمندان قرار گرفته، از جمله روایت عهد نامه امیر المومنین علیه السلام به مالک اشتر که حاوی عالیترین رهنمودهای فکری، سیاسی، اجتماعی، و حقوقی است. دیگر از آثار او کتاب عجایب احکام امیر المومنین علیه السلام است که ابراهیم بن هاشم قمی آن را به روایت از او تدوین نموده است. نیز وصیت امیر مؤمنان علی علیه السلام به فرزندش محمد بن حنفیه را او روایت کرده است.
وفات
اصبغ بن نباته این یار مخلص ائمه سرانجام سال 55 هجری چشم از سرای فانی فرو بست.
پانویس
- ↑ (برّي، 1/186؛ ابن حزم، 231)
- ↑ (نك: كشى، 103؛ خويى، 3/222)
- ↑ (ابن ابى الحديد، 1/248، 263)
- ↑ (مثلاً نك: نصر بن مزاحم، 322، 442)
- ↑ (مثلاً نك: طوسى، امالى، 1/176)
- ↑ مجالس المؤمنين، 1/303، رجال كشى، 1/320.
- ↑ مجالس المؤمنين، 1/303.
- ↑ (براي فهرستى از روايات وي در كتابهاي اربعة شيعه، نك: خويى، همانجا).
- ↑ (نجاشى،همانجا؛طوسى، الفهرست، 62 -63)
- ↑ ميزان الاعتدلال، 1/436، تحقيق: على محمد معوض و عادل احمد عبدالموجود.
منابع
- حاج شیخ عباس قمی, منتهی الآمال، قسمت اول، باب سوم: در تاريخ حضرت علي عليه السلام
- اصبغ بن نباته، در دسترس در کتابخانه مدرسه فقاهت
- اصبغ بن نباته، دانشنامه رشد تاریخ بازیابی:3 دی ماه 1392.
