ملا علی علیاری تبریزی
حاج ملا على بن علیارى تبریزی (1236-1327ق)، نخستین شخصیت معروف علمى خاندان علیارى است که صاحب «ریحانة الادب»، ایشان را از اکابر علماى طراز اول قرن چهاردهم هجرى و فقیه، اصولى، محدث، رجالى، طبیب، نجومى، ریاضى‌دان، حکیم، متکلم، ادیب، شاعر و در یک جمله، جامع معقول و منقول و فروع و اصول مى‌خواند.
ولادت
ملا على علیارى فرزند عبدالله در پنجم ماه رمضان 1236 ق در قریه «سردرود» (دو فرسخی تبریز) متولد شد و همانجا نشو و نما یافت و بعدها در زادگاه و املاک نیاکانش قریه «علیار» اقامت گزید.
تحصیل و اساتید
ملا على علیارى پس از گذراندن دوران تحصیل مکتب‌خانه‌ای، وارد حوزه علمیه تبریز شد و به فراگیرى ادبیات، منطق، فقه، اصول، قرآن، حدیث و سائر علوم مرسوم پرداخت.
وی در نجف اشرف از محضر آیات عظام شیخ مرتضى انصارى، میرزاى شیرازى، سید حسین کوه‌کمرى، شیخ رازى آل یاسین و شیخ مهدى فتونى بهره مند شد و موفق به اخذ اجازه اجتهاد گردید.
تدریس و شاگردان
علامه علیارى پس‌ازآنکه به مرتبه اجتهاد رسید و اجازه‌نامه‌های کتبى از فقها و اساتیدش گرفت، در حدود سال 1287ق، به آذربایجان برگشت و تا آخر عمر در تبریز اقامت گزید و به تدریس، تحقیق، تألیف و حل‌ّ و فصل امور شرعى مردم مشغول شد. وى علاوه بر درس‌هاى معمول حوزه، ریاضیات و «قانون» ابن‌سینا را نیز تدریس مى‌نمود.
علییاری تبریزی با تدریس علوم و تهذیب نفوس، به تربیت طالبان علم و معنویت همت گماشت و شاگردان بسیارى را تقدیم تاریخ تشیع کرد. مشهورترین شاگردان وى عبارت بودند از:
- آیت‌الله میرزا حسن مجتهد تبریزى (متوفاى 1337ق): از فقهاى بزرگ عصر مشروطه در تبریز بود.
- شیخ محمدحسن سردرودى: داراى تألیفاتى بود، ازجمله: کتابى در موضوع زندگى حضرت علی‌اکبر (علیه‌السلام) و رساله‌ای خطى در موضوع زندگى استادش محقق علیارى که در سال 1333ق تألیف کرده است.
- میرزا جعفر تبریزى نوجه دهى.
- میرزا حسن علیارى (فرزند محقق علیارى).
- میرزا جعفر تبریزى: فقیه، ادیب و مفسّر قرآن. وى برادر کوچک حاج رضا صرّاف تبریزى شاعر اهل‌بیت (علیهم‌السلام) و غزل‌سرای بزرگ آذربایجان بود.
- سید شمس‌الدین حسینى مرعشى: پدر آیت‌الله سید شهاب‌الدین مرعشى نجفى.
- سید محمد مولانا تبریزى: از فقها و مجتهدان بزرگ قرن چهاردهم هجرى.
- میرزا فرج‌الله عباچى‌زاده تبریزى: از علما و خطباى معروف تبریز در دوره مشروطیت و بعد از آن.
آثار و تألیفات
تأليفات حاج ملاعلى علیارى در فقه و اصول و رجال معروف است، که خود دلالت بر مراتب علمی و کثرت احاطه فقهی او دارد.
- منتهى الآمال فى تتمیم زبدة المقال، منظومه‌ای در علم رجال و تکمیل کتاب منظوم رجالى «زُبدةُ المقال» سید حسین بروجردى(1238-1284ق) است.
- بهجة الآمال فى شرح زُبدة المقال، بزرگ‌ترین و مشهورترین کتاب نویسنده این اثر در علم رجال است.
- ایضاح الغوامض فى تقسیم الفرایض، در فقه.
- تعلیقه بر «ریاض الأحکام»، در فقه.
- تعلیقه بر «الروضة البهیّة»: در فقه.
- دلائل الأحکام في شرح الشرائع: در فقه.
- هدایة الطالبين لعمل المقلدین، (رساله عملیه توضیح المسائل).
- نهج الإعلان فیما یثبت به دخول رمضان، در تعیین و تشخیص روز اول ماه مبارک رمضان.
- مشکوة الوصول الى علم الأصول.
- مناهج الأحکام فى اصول الفقه، در شرح معالم الاصول.
- حاشیه بر «قوانین» میرزاى قمى، در اصول.
- حاشیه بر معالم الأصول.
- شرح زُبدة الأصول.
- شرح «الإشارات و التنبیهات» ابن‌سینا: فلسفى، عرفانى.
- تعلیقه بر «أسفار» صدرالمتألهین شیرازى.
- تعلیقه بر شوارق الإلهام.
- تقویم تامّ در سیصدوشصت‌وشش ورق، در نجوم.
- شرح صحیفه اسطرلاب: نجوم و ستاره‌شناسی.
- تعلیقه بر «تشریح فلک الافلاک»، در نجوم و ستاره‌شناسی.
- منهاج الملّة فى تعیین الوقت و القبله، در نجوم و جغرافیا.
- شرح چغمینى: نجوم و ستاره‌شناسی.
- الوافیه فى شرح لغز الکافیه، تألیف شیخ بهایی.
- المطرّز فى شرح اقسام اللُغَز، ادبى و فصاحت و بلاغت.
- ریاض المقاصد: در شرح قصیده شیخ حسن بن راشد در مدح حضرت صاحب‌الزمان (عج)، ادبى، کلامى، تاریخى، حدیثى. این کتاب را در جوانى و قبل از مهاجرت به نجف اشرف در تبریز نوشته است.
- شرح المطوّل، ادبى، معانى، بیان و بدیع.
- تعلیقه بر «الرعایة فى علم الدرایه» شهید ثانى، در علم درایة الحدیث.
- شرح دعاى سمات، در موضوع حدیثى، اخلاقى، عرفانى.
- تعلیقه بر «قانون» ابن‌سینا.
- شرح انوار ملکوت، در شرح یاقوت نوبختى.
- رسالة فى الجفر، در موضوع علوم غریبه.
- رسالة فى الرّمل، در موضوع علوم غریبه.
- شرح قصیده تائیه «مدارس آیات» دعبل خزاعى.
وفات
حاج ملاعلى علیارى پس از عمری طولانی در راه خدمت به اسلام و تدريس فقها، در روز پنجشنبه چهارم رجب 1327 قمری در تبریز وفات یافت. پیکرش به نجف اشرف منتقل و در «وادی‌السلام» به خاک سپرده شد.
منابع
- ویکی نور.
- سايت شعائر.
