آیه 166 سوره بقره
| <<165 | آیه 166 سوره بقره | 167>> | |||||||||||||
| |||||||||||||||
محتویات
ترجمه های فارسی
هنگامی که بیزاری جویند رؤسا و پیشوایان (باطل) از پیروان خود و عذاب خدا را مشاهده کنند و هر گونه وسیله و اسباب از آنها قطع شود (و روابط باطل به جا نماند).
در آن هنگام پیشوایان [شرک و کفر] از پیروانشان بیزاری جویند، و عذاب را مشاهده کنند، و همه دست آویزها و پیوندها از آنان بریده شود.
آنگاه كه پيشوايان از پيروان بيزارى جويند؛ و عذاب را مشاهده كنند، و ميانشان پيوندها بريده گردد.
آنگاه كه پيشوايان، عذاب را بنگرند و از فرمانبران خويش بيزارى جويند و پيوند ميان ايشان گسسته گردد.
در آن هنگام، رهبران (گمراه و گمراه‌کننده) از پیروانِ خود، بیزاری می‌جویند؛ و کیفر خدا را مشاهده می‌کنند؛ و دستشان از همه جا کوتاه می‌شود.
ترجمه های انگلیسی(English translations)
معانی کلمات آیه
«تَبَرَّأَ»: بیزاری نمود. «أُتُّبِعُوا»: پیروی شدند. «إِتَّبَعُوا»: پیروی کردند. «تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الأسْبَابُ»: پیوندها و روابطشان گسیخت. «الأسْبَابُ»: جمع سَبَب، وسائل نجات.
تفسیر آیه
تفسیر نور (محسن قرائتی)
«166» إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ
در آن هنگام كه عذاب را مشاهده كنند و پيوند ميانشان بريده (و دستشان از همه چيز قطع) گردد، پيشوايان (كفر)، از پيروان خود بيزارى جويند.
نکته ها
به هوش باشيم كه رهبرمان كيست و محبّت و عشق چه كسى را در دل داريم؟ بدانيم طاغوت‌ها و غير خدا، ما را براى خودشان مى‌خواهند تا با قدرت و ارادت ما، به هوسها و آرزوهاى خود در دنيا برسند، ولى سرانجام در قيامت همه را رها و از ما اظهار تنفّر و انزجار خواهند نمود.
پیام ها
1- هر عشق و علاقه و محبّتى كه مايه‌اى از عقل وفطرت نداشته باشد، دير يا زود به سردى گرائيده و يا به دشمنى كشيده مى‌شود. «يُحِبُّونَهُمْ كَحُبِّ اللَّهِ ... تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا»
2- محبّت، زمينه‌ى تبعيّت است. «يُحِبُّونَهُمْ ... اتُّبِعُوا»
3- آينده‌نگرى لازمه‌ى عقل است. به كسى عشق و محبّت بورزيم كه قدرت داشته باشد و در روز خطر، ما را حمايت كند. «إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا»
4- معيار اصالت يا بى‌اصل بودن علاقه‌ها و محبّت‌ها، ديدن عذاب در روزهاى خطرناك است. «رَأَوُا الْعَذابَ»
تفسير نور(10جلدى)، ج1، ص: 254
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ (166)
إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا: زمانى كه عالم شوند به اينكه همه قدرت براى خدا و عذاب او شديد است، بيزارى جويند متبوعين و كسانى كه مطاع بودند، مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا: از كسانى كه پيروى ايشان نموده‌اند، يعنى رؤسا و پيشوايان اهل ضلالت و شرك بيزارى جويند از تابعين و پيروان خود، وَ رَأَوُا الْعَذابَ: در حالتى كه بينند تابع و متبوع عذاب را. وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ: و بريده و منقطع شود از آنها اسباب و ارتباطى كه داشتند از
تفسير اثنا عشرى، ج1، ص: 309
عهود و قرابت و محبت و مصاحبت. نزد بعضى مفسرين خداى تعالى اصنام جماد را روز قيامت به نطق آورد تا به زبان فصيح از بت‌پرستان تبرى جويند.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ (166)
ترجمه
وقتى كه بيزارى جويند آنانكه پيروى كرده شدند از آنانكه پيروى كردند و به بينند عذاب را و بريده شود از آنها وسائل.
تفسير
ظاهرا جمله اذ تبرأ بدل است از اذ يرون در آيه سابقه يعنى اگر ببينند آنانكه ظلم نمودند باتخاذ انداد وقتى را كه بيزارى ميجويند رؤساء از اتباع خودشان و مشاهده نمايند عذاب الهى را و وسائل از آنها چه تابع و چه متبوع قطع شود و دسترس بكسى نداشته باشند و نتوانند براى روز سياه خود چاره بنمايند و از عذاب الهى نجات يابند و در مجمع اذ تبرأ را معمول شديد العذاب گرفته يعنى خداوند شديد العذاب است در چنين وقتى و اللّه اعلم.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
إِذ تَبَرَّأَ الَّذِينَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِينَ اتَّبَعُوا وَ رَأَوُا العَذاب‌َ وَ تَقَطَّعَت بِهِمُ الأَسباب‌ُ (166)
(هنگامي که بيزاري ميجويند كساني که پيروي شدند از كساني که پيروي آنان را نمودند، و عذاب را مشاهده نمودند و همه اسباب از آنها بريده شد) «اذ» بدل يا عطف بيان از إِذ يَرَون‌َ العَذاب‌َ در آيه قبل است «و تبرء» از برائت بمعني بيزاري و دوري جستن از چيزي است و از همين باب است برائت ذمّه از دين و برائت خدا و رسول از مشركين در سوره برائة أَن‌َّ اللّه‌َ بَرِي‌ءٌ مِنَ المُشرِكِين‌َ وَ رَسُولُه‌ُ و برائت شيطان از مطيع خود در روز قيامت إِنِّي بَرِي‌ءٌ مِنك‌َ«3» و برائت
1- سورة المائده آيه 98
2- سوره آل عمران آيه 3
3- سوره حشر آيه 16
جلد 2 - صفحه 283
از اعداء دين و مخالفين که از اركان ايمان در باب تولي و تبري است، و مراد در اينکه آيه بيزاري جستن رؤساي كفار از تابعين خودشان است در روز قيامت، و الَّذِينَ اتُّبِعُوا متبوعان و رؤساء ميباشند که آنها را متابعت و پيروي ميكردند الَّذِينَ اتُّبِعُوا پيروان و متابعت كنندگان، و اينکه اظهار برائت در موقعي است که عذاب را مشاهده ميكنند.
وَ رَأَوُا العَذاب‌َ الف و لام العذاب ممكن است براي عهد و اشاره بآن عذابي باشد که مخصوص ائمه كفر و رؤساي مشركين است زيرا عذاب آنان سخت‌تر از عذاب ديگران است براي اينكه علاوه بر عقاب كفر و اعمال ناشايسته خويش، در عذاب متابعين و پيروان خود هم شريكند چه كساني که در زمان خود از ايشان پيروي نموده و چه كساني که بعد از آنان روش ايشان را تعقيب كرده باشند چنانچه از نبي اكرم صلّي اللّه عليه و آله و سلّم روايت شده «
1» من سن‌ّ سنة سيئة کان له وزرها و وزر من عمل بها الي يوم القيمة»«
و در ذيل آيه شريفه مَن قَتَل‌َ نَفساً بِغَيرِ نَفس‌ٍ أَو فَسادٍ فِي الأَرض‌ِ فَكَأَنَّما قَتَل‌َ النّاس‌َ جَمِيعاً«2» از ائمه طاهرين (ع) روايت شده که مراد از قتل نفس اضلال و گمراه نمودن مردم است و بنا بر اينکه تأويل عقاب اضلال بسيار بزرگ است و از اينجهت رؤساي كفار در قيامت از متابعين خود بيزاري جسته و سلب تابعيت ميكنند.
وَ تَقَطَّعَت بِهِمُ الأَسباب‌ُ ممكن است اشاره بآن اسبابي باشد که در دنيا براي آنان فراهم بود از قوّه و قدرت و عده و عدة و مال و منال که هر كاري ميخواستند ميكردند و هر ظلم و تعدي که مينمودند رادعي نداشتند ولي اينك دست آنها از همه اينکه اسباب كوتاه است و اولي اينست که الف و لام آن براي
1- ج 15 بحار ص 181
2- سوره مائده آيه 35
جلد 2 - صفحه 284
استغراق باشد تا عموم اسباب را شامل شود يعني همه اسباب نجات از آنها گرفته و هيچ چاره و راه نجاتي براي آنان نيست.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 166)- در این هنگام پرده‌های جهل و غرور و غفلت از مقابل چشمانشان کنار می‌رود و به اشتباه خود پی می‌برند و اعتراف می‌کنند که انسانهای منحرفی بوده‌اند، ولی از آنجا که هیچ تکیه‌گاه و پناهگاهی ندارند از شدت بیچارگی بی‌اختیار دست به دامن معبودان و رهبران خود می‌زنند اما «در این هنگام رهبران گمراه آنها دست رد به سینه آنان می‌کوبند و از پیروان خود تبری می‌جویند» (إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِینَ اتُّبِعُوا مِنَ الَّذِینَ اتَّبَعُوا). منظور از معبودها در اینجا انسانهای جبار و خود کامه و شیاطینی هستند که این مشرکان، خود را دربست در اختیارشان گذاردند.
«و در همین حال عذاب الهی را با چشم خود می‌بینند و دستشان از همه جا کوتاه می‌شود» (وَ رَأَوُا الْعَذابَ وَ تَقَطَّعَتْ بِهِمُ الْأَسْبابُ).
سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:
تفسیر های فارسی
ترجمه تفسیر المیزان
تفسیر خسروی
تفسیر عاملی
تفسیر جامع
تفسیر های عربی
تفسیر المیزان
تفسیر مجمع البیان
تفسیر نور الثقلین
تفسیر الصافی
تفسیر الکاشف
پانویس
منابع
- تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
- اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام، 1378 ش، چاپ دوم
- تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
- تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
- برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
- تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش، چاپ پنجم
