قاموس الرجال شوشتری (کتاب)

قاموس الرجال، نام اثرى انتقادى در علم رجال به زبان عربى تأليف شيخ محمدتقى شوشترى است.

محتویات

۱ معرفی اجمالی کتاب
۲ بخش های کتاب
۳ وضعیت نشر
۴ منابع
۵ متن کتاب قاموس الرجال

معرفی اجمالی کتاب

نام كامل اين كتاب چنان كه در صفحه عنوان چاپ اول آن (تهران 1379ق) آمده قاموس الرجال، قاموس عام لأحوال جميع رواه الشيعه و محدثيهم بسبك بديع و دقيق لم يسبقه غيره من كتب الرجال است. اين كتاب در اصل تعليقات انتقادى بر "تنقيح المقال" شيخ عبدالله مامقانی است كه شوشترى در سفر اجبارى خود به نجف (سالهاى 1354 ـ 1360ق) با مطالعه رجال مامقانى و ملاحظه كاستى ها و آشفتگى هاى آن نخست در حاشيه تنقيح و سپس به صورت كتاب مستقل در مدت قريب به شش سال نگاشته است و از اين رو، خود آن را تصحيح تنقيح المقال نام نهاد گرچه بعدها به پيشنهاد برخى از فضلا با نام قاموس الرجال چاپ شده است و به همين نام نيز شهرت يافته است.

این کتاب جایگاه شایسته و خوبی در بین كتب رجالی برای خود اختصاص داده و از كتابهای مهم رجالی شمرده می شود. در این كتاب مؤلّف بعد از بررسی كتب رجالی سلف در 28 فصل كوتاه و نقد و بررسی مسائل مهم آنها به ذكر معایب، محاسن و نقص آنها پرداخته است.

قاموس الرجال، به ترجمه رجال از منابع مهم رجالی و تاریخی، بر طبق حروف الفبا پرداخته است و به مواردی چون صحابه ائمه بودن، وفات و زندگی آنها اشاره و در بعضی از اشخاص، بحث مفصلی در مورد آنها كرده است.

بخش های کتاب

متن اصلى، همانند تنقيح متشكل از چهار بخش است: نام ها (كه عمده كتاب بدان تخصيص يافته)، كنيه ها، القاب و نام زنان راوى حديث. شوشترى در هر بخش راويان را به ترتيب الفبا آورده و پس از ذكر بخش هايى از قول مامقانى، تعليقات خود را بعد از تعبير (أقول) بيان كرده و اشتباهات وى را در زمينه هاى مختلف از بحث لغوى گرفته تا استنباط رجالى يادآور شده و بر مبناى ديدگاه رجالى خود تصحيح كرده است.

او همچنين در مواردى كه مامقانى شرح حال راوى را ذكر نكرده، از كتاب هاى رجال و تاريخ مطالبى درباره فرد آورده و طبقه او را مشخص كرده و گاه عناوين جديدى افزوده است. خاتمه نيز شامل 33 مورد از اشكالات شوشترى بر خاتمه تنقيح است. در انتهاى آخرين مجلد از قاموس ـ در هر دو چاپ ـ سه رساله مستقل از محمدتقى شوشترى به چاپ رسيده است.

وضعیت نشر

این كتاب در چاپ اول در 14 جلد به همت مؤسسه نشر اسلامی، در سال 1410 هـ.ق به چاپ رسیده است. چاپ نخست قاموس الرجال (تهران، 1379ق) يازده جلد بوده و شوشترى سه جلد ديگر با عنوان ملحقات به آن اضافه كرده است كه خود حكايت از تحقيق مداوم و تلاش پيگير مؤلف دارد در چاپ دوم مطالب اين سه جلد در ساير مجلدات درج شده و در دوازده جلد منتشر شده است.