عباس بن معروف قمى: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
سطر ۱: سطر ۱:
−
عباس بن معروف قمى با سه تن از [[ائمه اطهار|امامان]] شیعه (حضرت [[امام رضا]] و [[امام جواد]] و حضرت [[امام هادى]] علیهم‌السلام) معاصر بود. اما این که وی از یاران کدام امام بوده است، بعضى از دانشمندان و بزرگان سکوت کرده اند<ref> رجال نجاشى، ص ۲۰۰ و فهرست شیخ طوسى، ص ۱۱۸.</ref> و جمعى دیگر او را در شمار یاران حضرت [[امام رضا]] علیه‌السلام جاى داده اند.<ref> رجال شیخ طوسى، ص ۳۸۲.</ref>
+
'''«عباس بن معروف قمى»''' از عالمان و محدثان [[شیعه]] در قرن دوم و سوم هجری است. او با [[امام رضا]]، [[امام جواد]] و [[امام هادى]] (علیهم‌السلام) معاصر بوده و از یاران و راویان ایشان به شمار آمده است.<ref> رجال شیخ طوسى، ص ۳۸۲؛ تنقیح المقال مرحوم ممقانى، ج ۲، ص ۱۲۹.</ref>
−
 
+
{{شناسنامه عالم
−
از [[شیخ طوسى]] نقل شده است که عباس بن معروف از یاران و اصحاب امام دهم شیعیان، حضرت هادى علیه‌السلام است.<ref> تنقیح المقال مرحوم ممقانى، ج ۲، ص ۱۲۹.</ref> برخى نیز معتقدند، ایشان از امام جواد علیه‌السلام روایت نقل کرده است. به هر حال این شخص بزرگوار افتخار حضور نزد امام هشتم علیه‌السلام را داشته و از محضر مقدس امام علیه‌السلام استفاده هاى معنوى و علمى فراوانى برده است.
+
|نام شخصیت = عباس بن معروف قمى
−
 
+
|نام کامل =عباس بن معروف قمى
 +
|تصویر=
 +
|زادروز = قرن دوم هجری
 +
|زادگاه =  [[قم]]
 +
|وفات =  قرن سوم هجری
 +
|مدفن = قم
 +
|اساتید = [[علی بن مهزیار اهوازی|على بن مهزیار اهوازى]]، [[صفوان بن یحیی|صفوان بن یحیى]]، [[عبدالله بن مغیره]]، [[حسن بن محبوب]]،...  
 +
|شاگردان= [[محمد بن حسن صفار|محمد بن حسن صفار قمى]]، [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسى اشعری قمى]]، [[محمد بن عبدالجبار قمى]]،...
 +
|آثار = کتاب الآداب، کتاب النوادر،...
 +
}}
 
==منزلت و وثاقت==
 
==منزلت و وثاقت==
  
−
هر کس که با اخبار و روایات [[اهل بیت]] علیهم‌السلام انس دارد، مى داند در روایات متعدد از اول تا آخر [[فقه]] و مسائل [[عقاید|اعتقادى]] و اجتماعى که در اخبار مطرح شده است، اسم «عباس بن معروف» بارها به چشم مى خورد.
+
هر کس که با اخبار و روایات [[اهل بیت]] علیهم‌السلام انس دارد، مى داند در روایات متعدد از اول تا آخر [[فقه]] و مسائل [[عقاید|اعتقادى]] و اجتماعى که در اخبار مطرح شده است، اسم «عباس بن معروف» بارها به چشم مى خورد. عباس بن معروف در [[سند حدیث|سند]] ۲۳۹ روایت قرار گرفته و از سوی رجالیون توثیق شده است.<ref>محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۶، ص۳۷.</ref>   
  
−
از تحقیق کتاب هاى متعددى که پیرامون راویان نوشته شده است موقعیت و مقام این [[محدث]] بزرگ به دست مى آید. هر چند عموم گزارشگران از وى یاد نموده اند باید گفت دو نفر از برجسته ترین علماء شیعه وثاقت او را، براى اولین بار، تأیید کرده اند و دیگران هم از آن‌ها پیروى نموده اند.
+
از تحقیق کتاب هاى متعددى که پیرامون راویان نوشته شده است، موقعیت و مقام این [[محدث]] بزرگ به دست مى آید. هر چند عموم گزارشگران از وى به نیکی یاد نموده اند، باید گفت دو نفر از برجسته ترین علماء شیعه وثاقت او را براى اولین بار، تأیید کرده و دیگران هم از آن‌ها پیروى نموده‌اند.
  
−
[[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] مى گوید: «عباس بن معروف»، قمى و مورد اطمینان است. [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] نیز مى فرماید: «عباس بن معروف» اهل [[قم]] و داراى اعتقاد صحیح، پاک و خالص است.
+
[[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] مى گوید: «عباس بن معروف»، قمى و مورد اطمینان است. [[شیخ طوسی|شیخ طوسى]] نیز مى گوید: «عباس بن معروف» اهل [[قم]] و داراى اعتقاد صحیح، پاک و خالص است. همچنین [[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسى اشعری]] که محدّثی دقيق بوده، اخبار زيادی از عباس بن معروف قمی نقل كرده است كه نشانه اعتماد او به عباس قمی است.
  
−
==استادان==
+
==مشایخ و استادان==
  
−
بیشتر روایاتى که این مرد بزرگ در «[[سند حدیث|سند]]» آن واقع شده است، خود از بهترین و محکمترین روایات‌اند، چون بیشتر یا همه افرادى که در سند [[حدیث]] نامشان آمده است از بزرگان و [[مشایخ|مشایخ]] شیعه اند. این سخن متکى به حقیقتى است که با مراجعه و دقت در کتاب‌هاى حدیثى ما، آشکار مى شود. به همین جهت به معرفى بعضى از استادان بزرگوارى که این [[محدث]] بزرگوار از آنان حدیث نقل کرده است، مى پردازیم:
+
بیشتر روایاتى که عباس بن معروف در «[[سند حدیث|سند]]» آن واقع شده است، خود از بهترین و محکمترین روایات‌اند، چون بیشتر یا همه افرادى که در سند [[حدیث]] نامشان آمده است، از بزرگان و [[مشایخ|مشایخ]] شیعه اند. این سخن متکى به حقیقتى است که با مراجعه و دقت در کتاب‌هاى حدیثى ما، آشکار مى شود. بعضى از استادانى که این [[محدث]] بزرگوار از آنان حدیث نقل کرده است، عبارتند از:
  
−
#[[علی بن مهزیار اهوازی|على بن مهزیار اهوازى]]؛ که از بزرگترین و مخلص ترین فقیهان و دانشمندان شیعه، صاحب شأن و مقام و از یاران و اصحاب حضرت [[امام رضا]] و [[امام جواد]] علیهم‌السلام بود.<ref> فهرست شیخ طوسى، ص ۱۱۴.</ref> على در آغاز نوجوانى به کیش [[نصاری|نصرانى]] بود، ولى خداوند متعال او را به مذهب شریف [[شیعه|تشیع]] هدایت فرمود تا آن جا که از ناحیه [[امام جواد علیه السلام|امام جواد]] علیه‌السلام در مدح و ثناى او، اخبار فراوانى نقل شد. قبر مطهرش در استان خوزستان، شهرستان اهواز است و مورد توجه عموم مردم است.<ref> رجال نجاشى، ص ۲۰۰ و خلاصة الاقوال علامه حلى.</ref> بیشتر روایاتى که عباس بن معروف نقل مى کند، از على بن مهزیار است.<ref> امالى شیخ مفید، ص ۱۷۹ و معجم رجال الحدیث، ج ۹.</ref>
+
#[[علی بن مهزیار اهوازی|على بن مهزیار اهوازى]]؛ از فقیهان بزرگ [[شیعه]]، و اصحاب [[امام رضا]] و [[امام جواد]] علیهماالسلام بود.<ref> فهرست شیخ طوسى، ص ۱۱۴.</ref> از ناحیه [[امام جواد علیه السلام|امام جواد]] علیه‌السلام در مدح و ثناى او، اخبار فراوانى نقل شد.<ref> رجال نجاشى، ص ۲۰۰ و خلاصة الاقوال علامه حلى.</ref> بیشتر روایاتى که عباس بن معروف نقل مى کند، از على بن مهزیار است.<ref> امالى شیخ مفید، ص ۱۷۹ و معجم رجال الحدیث، ج ۹.</ref>
−
#[[عثمان بن عیسی|عثمان بن عیسى]]؛ محدثى بلندمرتبه و مورد اطمینان است<ref> معانى الاخبار، ص ۱۸۶.</ref> و یکى از دانشمندان بزرگ، او را از «[[اصحاب اجماع]]» مى داند.<ref>رجال کشى، ج ۲.</ref> عثمان بن عیسى ابتداء از فرقه «[[واقفیه|واقفیه]]» بود که تا امامت حضرت [[امام موسی کاظم علیه السلام|موسى بن جعفر]] علیه‌السلام را قبول داشتند، ولى او از این اعتقاد باطل دست برداشت و به حقیقت توجه کرد آن‌گاه به مذهب دوازده امامى گروید. عثمان از شهر خود، [[کوفه]] کوچ کرد و در [[کربلا]] کنار قبر مقدس [[سیدالشهدا]] علیه‌السلام ساکن شد و در همان جا هم رحلت کرد.
+
#[[عثمان بن عیسی|عثمان بن عیسى]]؛ محدثى بلندمرتبه و مورد اطمینان است<ref> معانى الاخبار، ص ۱۸۶.</ref> و [[ابوعمرو کشی]] او را از «[[اصحاب اجماع]]» مى داند.<ref>رجال کشى، ج ۲.</ref>
−
#[[صفوان بن یحیی|صفوان بن یحیى]]؛<ref> معانى الاخبار، ص ۱۴۸.</ref> از مفاخر و بزرگان مذهب [[شیعه]] است، و اگر او را از شخصیت هاى درجه اول زمانش بدانیم، سخنى به گزاف نگفته ایم. صفوان که از یاران امام موسى بن جعفر و [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] علیهماالسلام است از طرف آن بزرگواران وکالت داشت و بسیار مورد اطمینان بود. وى در سال ۲۱۰، قمرى از دنیا رفت.<ref> رجال نجاشى، ص ۱۳۹.</ref>
+
#[[صفوان بن یحیی|صفوان بن یحیى]]؛<ref> معانى الاخبار، ص ۱۴۸.</ref> از مفاخر و بزرگان مذهب شیعه، و از یاران [[امام کاظم]] و [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]] علیهماالسلام است که از طرف آن بزرگواران وکالت داشت و بسیار مورد اطمینان بود.<ref> رجال نجاشى، ص ۱۳۹.</ref>
−
#عبدالله بن مغیره؛ بسیار مورد اطمینان بود و در شکوه، بزرگوارى، دیندارى و تقوى در زمان خود همانندى نداشت.<ref> معانى الاخبار، ص ۱۱۶ و سفینة البحار، ج ۲، ص ۱۳۸.</ref>
+
#[[عبدالله بن مغیره]]؛ بسیار مورد اطمینان بود و در شکوه، بزرگوارى، دیندارى و تقوى در زمان خود همانندى نداشت.<ref> معانى الاخبار، ص ۱۱۶ و سفینة البحار، ج ۲، ص ۱۳۸.</ref>
−
#[[حسن بن محبوب]]؛ از اصحاب حضرت رضا علیه‌السلام شخصى صاحب منزلت و مرتبه بالا و از چهار رکن عصر خود بود.<ref>فهرست شیخ طوسى، ص ۴۶.</ref>
+
#[[حسن بن محبوب]]؛ از اصحاب حضرت رضا علیه‌السلام و شخصى صاحب منزلت و مرتبه بالا و از چهار رکن عصر خود بود.<ref>فهرست شیخ طوسى، ص ۴۶.</ref>
 +
# [[حسن بن علی بن فضال]].
 +
#[[محمد بن ابی عمیر]].<ref>محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة، ج۱، ص۴۳۳.</ref>   
  
−
==شاگردان==
+
==راویان و شاگردان==
  
−
عباس بن معروف شاگردان مبرز و بزرگى تربیت کرد که به جمعى از آن‌ها اشاره مى شود:
+
جمعى از راویان و شاگردان عباس بن معروف عبارتند از:
  
−
#[[محمد بن حسن صفار|محمد بن حسن صفار قمى]]؛ مهمترین و پرآوازه ترین شاگرد این محدث بزرگوار است، صفار نویسنده کتاب معروف «[[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائرالدرجات]]» است که یکى از منابع کتاب شریف [[الکافی (کتاب)|کافى]]، است. در سراسر کتاب، صفار روایات بسیارى از عباس بن معروف نقل مى کند این مطلب از دقت و تتبع در کتاب «[[معانى الأخبار (کتاب)|معانى الاخبار]]» و «[[التوحید (کتاب)|توحید]]» مرحوم صدوق نیز به دست مى آید. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] مى گوید: محمد بن الحسن صفار چهره برجسته اصحاب ما در [[قم]] و انسانى بسیار موثق و بلندمرتبه بود. این مرد بزرگ در سال ۲۹۰ هجرى قمرى در شهر مقدس قم رحلت کرد.<ref> رجال نجاشى، ص ۲۵۱.</ref>
+
#[[محمد بن حسن صفار|محمد بن حسن صفار قمى]] (م ۲۹۰ ق)؛ مهمترین شاگرد این محدث بزرگوار است، و نویسنده کتاب معروف «[[بصائر الدرجات (کتاب)|بصائرالدرجات]]» است. در سراسر این کتاب، صفار روایات بسیارى از عباس بن معروف نقل مى کند. [[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] مى گوید: محمد بن الحسن صفار چهره برجسته اصحاب ما در [[قم]] و انسانى بسیار موثق و بلندمرتبه بود.<ref> رجال نجاشى، ص ۲۵۱.</ref>
−
#[[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسى قمى]]؛ احمد بن محمد بن عیسى از بزرگان علماء و فقیهان قم، شخصیتى سیاسى و مورد احترام مردم بود. درباره اش گفته اند، رئیس بلامنازع قم و از یاران امام رضا، امام جواد و امام هادى علیهم‌السلام بود.<ref> رجال نجاشى، ص ۶۰.</ref> احمد بن محمد همان محدث معروفى است که «[[احمد بن محمد بن خالد برقى]]»، صاحب کتاب «[[المحاسن (کتاب)|محاسن]]» را از قم بیرون کرد زیرا اعتقاد داشت که احمد بن محمد از افراد ضعیف نقل روایت مى کند. این محدث دقیق، اخبار زیادى از عباس بن معروف نقل کرده است که بى‌گمان نشانه اعتماد او به «عباس» است.
+
#[[احمد بن محمد بن عیسی اشعری|احمد بن محمد بن عیسى اشعری قمى]]؛ وى از بزرگان علماء و فقیهان قم، شخصیتى سیاسى و مورد احترام مردم بود. درباره اش گفته اند، رئیس بلامنازع قم و از یاران [[امام رضا]]، [[امام جواد]] و [[امام هادى]] علیهم‌السلام بود.<ref> رجال نجاشى، ص ۶۰.</ref> این محدث دقیق، اخبار زیادى از عباس بن معروف نقل کرده است که بى‌گمان نشانه اعتماد او به «عباس» است.
−
#[[محمد بن عبدالجبار قمى]]؛ اهل قم، مورد اطمینان دانشمندان شیعه<ref>جامع الروات، ج۱، ص۴۳۵.</ref> و از اصحاب [[امام جواد]]، [[امام هادى]] و [[امام حسن عسکری]] علیهم‌السلام بود.<ref>رجال شیخ طوسى، ص۴۲۳.</ref>
+
#[[محمد بن عبدالجبار قمى]]؛ اهل قم، مورد اطمینان دانشمندان شیعه<ref>جامع الروات، ج۱، ص۴۳۵.</ref> و از اصحاب امام جواد، امام هادى و [[امام حسن عسکری]] علیهم‌السلام بود.<ref>رجال شیخ طوسى، ص۴۲۳.</ref>
 +
#[[سعد بن عبدالله اشعری قمی]].
 +
#[[محمد بن احمد بن یحیی اشعری قمی]].
  
−
==تألیفات==
+
==آثار و تألیفات==
  
−
کتابها و مصنفاتى از عباس بن معروف به یادگار ماند. این کتاب ها از جمله منابعى‌اند که صاحبان [[کتب اربعه|کتب اربعه]] ([[الکافی (کتاب)|کافى]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب]]، [[الاستبصار (کتاب)|استبصار]] و [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]) در جمع آورى اخبار [[اهل البیت|اهل بیت]] عصمت و طهارت از آن‌ها سود برده اند.  
+
از مطالعه در کتابهاى علماى [[شیعه|شیعه]] بدست مى آید که ایشان تألیفات روایتى داشته است. این کتاب ها از جمله منابعى‌اند که صاحبان «[[کتب اربعه|کتب اربعه]]» ([[الکافی (کتاب)|کافى]]، [[تهذیب الأحکام (کتاب)|تهذیب]]، [[الاستبصار (کتاب)|استبصار]] و [[من لایحضره الفقیه (کتاب)|من لایحضره الفقیه]]) در جمع آورى اخبار [[اهل البیت|اهل بیت]] عصمت و طهارت از آن‌ها سود برده اند.  
  
−
از مطالعه در کتابهاى علماى [[شیعه|شیعه]] بدست مى آید که ایشان تألیفات روایتى داشته است. نجاشى مى گوید: «کتاب آداب» و «کتاب نوادر» براى او است و ما به تمام روایات و مصنفات او سند داریم.<ref>رجال نجاشى، ص۲۰۰.</ref>
+
[[احمد بن علی نجاشی|نجاشى]] مى گوید: «کتاب الآداب» و «کتاب النوادر» براى اوست و ما به تمام روایات و مصنفات او سند داریم.<ref>رجال نجاشى، ص۲۰۰.</ref>
  
 
==گزیده‌ای از روایات==
 
==گزیده‌ای از روایات==
  
−
در کتاب هاى معروف روایتى شیعه مانند «[[بصائرالدرجات]]» روایات درباره مقامات [[ائمه اطهار|امامان]] اهل بیت بسیار گویا و صریح‌اند. در اسناد بیشتر آن روایات، نام «عباس بن معروف» به چشم مى خورد که این گویاى اعتقاد راسخ این مرد به مقام‌هاى والاى [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم‌السلام است.<ref> بصائرالدرجات در صفحات متعدد.</ref>
+
در کتاب هاى معروف روایى شیعه مانند «[[بصائرالدرجات]]» روایات درباره مقامات [[ائمه اطهار]] علیهم‌السلام بسیار گویا و صریح‌اند. در اسناد بیشتر آن روایات، نام «عباس بن معروف» به چشم مى خورد که این گویاى اعتقاد راسخ این مرد به مقام‌هاى والاى [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم‌السلام است.<ref> بصائرالدرجات در صفحات متعدد.</ref>
−
 
 
−
به گفته برخى از محققین، این محدث فرزانه «۳۹» حدیث از امامان [[معصوم]] علیهم‌السلام نقل کرده است. در این بخش به بعضى از آن‌ها اشاره مى شود:
 
−
 
 
−
'''<I>قهرمان واقعى کیست؟</I>'''
 
  
−
[[امام زین العابدین]] علیه‌السلام فرمود: روزى رسول اکرم صلی الله علیه و آله از کوچه هاى [[مدینه]] عبور مى کرد، متوجه شد جمعى از جوانان سنگى را از زمین برمى دارند (وزنه‌بردارى مى کنند) حضرت پیش رفت، پرسید: چکار مى کنید؟ گفتند: «یا رسول الله! مسابقه مى دهیم تا بدانیم کدام یک از ما نیرومندتر است». حضرت ضمن تأیید کار آن‌ها به نکته اى بسیار باارزش اشاره کرد و فرمود: آیا به شما بگویم که نیرومندترین و قهرمانترین شما چه کسى است؟ آن کس قهرمان است که این سه امتیاز را داشته باشد: به خاطر دوستى ها خود را به [[گناه]] آلوده نکند. زمانى که به خشم آمد، از مسیر [[حق]] و انصاف و انسانیت خارج نشود. اگر روزى به قدرت و مقام رسید به مال و جان و آبروى مردم دست درازى نکند.<ref>امالى شیخ مفید، ص ۱۸۲.</ref>
+
در این بخش، بعضى از روایات منقول از او ذکر مى شود:
  
−
ملاى رومى چه عالى مضمون این [[حدیث]] را به نظم کشیده است:{{بیت|سهل دان شیرى که صف ها بشکند|شیر آن باشد که خود را بشکند}}
+
'''زیباترین اخلاق:'''
  
−
'''<I>زیرک کیست؟</I>'''
+
عباس بن معروف حدیثى را از طریق [[مشایخ]] خود، از [[امام صادق علیه السلام|امام جعفر صادق]] علیه‌السلام از [[پیامبر اسلام|رسول اکرم]] صلی الله علیه و آله نقل مى کند که آن حضرت در سخنانى فرمود: «آیا به شما مسلمانان از بهترین و زیباترین خلق و خوى انسانى خبر دهم؟ سپس فرمود: ۱. گذشت از کسى که بر تو ستمى روا داشته است ۲. تلاش براى ایجاد رابطه با خویشاوندانى که مى خواهند با تو قطع رابطه کنند ۳. احسان و نیکى نمودن به کسانى که علاقه ندارند به تو نیکى نمایند. و در آخر فرمود: در اختلاف و تفرقه، هلاکت و نابودى [[اسلام]] است».<ref>همان، ص۱۸۲.</ref>
  
−
از [[امام صادق]] علیه‌السلام نقل مى کند که حضرت فرمود: بر شما باد که [[نماز]] را با حضور قلب و [[اخلاص]] بخوانید. به سوى [[آخرت]] گرایش داشته باشید که مرد آخربین، مبارک بنده اى است و براى جهان آخرت تلاش کنید. چه بسیار اتفاق مى افتد که انسان در زندگى روزمره خیلى زیرک است به گونه اى که مردم مى گویند، فلانى چقدر زرنگ و زیرک است، (چقدر پولدار است) ولى بدانید آن فردى زرنگ است که در امور مربوط به [[آخرت]] و جهان باقى زیرک باشد.<ref>امالى شیخ مفید، ص ۱۸۵.</ref>
+
'''قهرمان واقعى:'''
  
−
'''<I>زیباترین اخلاق</I>'''
+
[[امام زین العابدین]] علیه‌السلام فرمود: روزى رسول اکرم صلی الله علیه و آله از کوچه هاى [[مدینه]] عبور مى کرد، متوجه شد جمعى از جوانان سنگى را از زمین برمى دارند (وزنه‌بردارى مى کنند) حضرت پیش رفت، پرسید: چکار مى کنید؟ گفتند: «یا رسول الله! مسابقه مى دهیم تا بدانیم کدام یک از ما نیرومندتر است». حضرت ضمن تأیید کار آن‌ها به نکته اى بسیار باارزش اشاره کرد و فرمود: آیا به شما بگویم که نیرومندترین و قهرمانترین شما چه کسى است؟ آن کس قهرمان است که این سه امتیاز را داشته باشد: ۱. به خاطر دوستى ها خود را به [[گناه]] آلوده نکند ۲. زمانى که به خشم آمد، از مسیر [[حق]] و انصاف و انسانیت خارج نشود ۳. اگر روزى به قدرت و مقام رسید به مال و جان و آبروى مردم دست درازى نکند.<ref>امالى شیخ مفید، ص ۱۸۲.</ref>  
  
−
حدیثى را از مشایخ و اساتید خود، از حضرت [[امام صادق علیه السلام|امام جعفرصادق]] علیه‌السلام از [[پیامبر اسلام|رسول اکرم]] صلی الله علیه و آله نقل مى کند که آن پیامبر بزرگوار در یک سخنرانى فرمود: «آیا به شما مسلمانان از بهترین و زیباترین خلق و خوى انسانى خبر دهم؟
+
'''زیرک واقعی:'''
−
 
 
−
#گذشت از کسى که بر تو ستمى روا داشته است.
 
−
#تلاش براى ایجاد رابطه و برقرارى دوستى با خویشاوندانى که مى خواهند با تو قطع رابطه کنند.
 
−
#احسان و نیکى نمودن به کسانى که علاقه ندارند به تو نیکى نمایند.
 
−
#و در آخر فرمود: در اختلاف و تفرقه، هلاکت و نابودى [[اسلام]] است».<ref>همان، ص۱۸۲.</ref>
 
  
 +
از [[امام صادق]] علیه‌السلام نقل مى کند که حضرت فرمود: بر شما باد که [[نماز]] را با حضور قلب و [[اخلاص]] بخوانید. به سوى [[آخرت]] گرایش داشته باشید که مرد آخرت بین، مبارک بنده‌اى است و براى جهان آخرت تلاش کنید. چه بسیار اتفاق مى افتد که انسان در زندگى روزمره خیلى زیرک است به گونه اى که مردم مى گویند، فلانى چقدر زرنگ و زیرک است! ولى بدانید آن فردى زیرک است که در امور مربوط به آخرت و جهان باقى زیرک باشد.<ref>امالى شیخ مفید، ص ۱۸۵.</ref>
 
==پانویس==
 
==پانویس==
 
<references />
 
<references />
سطر ۶۵: سطر ۷۰:
 
==منابع==
 
==منابع==
  
−
*ابوالحسن ربانى صالح آبادى، "عباس بن معروف قمى؛ حدیث صداقت" از مجموعه [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد۶.
+
*"عباس بن معروف قمى؛ حدیث صداقت"، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، ابوالحسن ربانى صالح‌آبادى، ج۶.
−
 
+
*"عباس بن معروف قمى"، دائرةالمعارف مؤلفان اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، ج۱، ص۴۲۷.
−
[[رده:علمای قرن دوم]]
+
[[رده:علمای قرن سوم]][[رده:علماء شیعه]]
−
[[رده:اصحاب امام رضا علیه السلام]]
+
[[رده:اصحاب امام رضا علیه السلام]][[رده:اصحاب امام جواد علیه السلام]]
−
[[رده:راویان حدیث]]
+
[[رده:اصحاب امام هادی علیه السلام]][[رده:راویان حدیث]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۸ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۶:۱۵

«عباس بن معروف قمى» از عالمان و محدثان شیعه در قرن دوم و سوم هجری است. او با امام رضا، امام جواد و امام هادى (علیهم‌السلام) معاصر بوده و از یاران و راویان ایشان به شمار آمده است.[۱]

نام کامل عباس بن معروف قمى
زادروز قرن دوم هجری
زادگاه قم
وفات قرن سوم هجری
مدفن قم

Line.png

اساتید

على بن مهزیار اهوازى، صفوان بن یحیى، عبدالله بن مغیره، حسن بن محبوب،...

شاگردان

محمد بن حسن صفار قمى، احمد بن محمد بن عیسى اشعری قمى، محمد بن عبدالجبار قمى،...

آثار

کتاب الآداب، کتاب النوادر،...

منزلت و وثاقت

هر کس که با اخبار و روایات اهل بیت علیهم‌السلام انس دارد، مى داند در روایات متعدد از اول تا آخر فقه و مسائل اعتقادى و اجتماعى که در اخبار مطرح شده است، اسم «عباس بن معروف» بارها به چشم مى خورد. عباس بن معروف در سند ۲۳۹ روایت قرار گرفته و از سوی رجالیون توثیق شده است.[۲]

از تحقیق کتاب هاى متعددى که پیرامون راویان نوشته شده است، موقعیت و مقام این محدث بزرگ به دست مى آید. هر چند عموم گزارشگران از وى به نیکی یاد نموده اند، باید گفت دو نفر از برجسته ترین علماء شیعه وثاقت او را براى اولین بار، تأیید کرده و دیگران هم از آن‌ها پیروى نموده‌اند.

نجاشى مى گوید: «عباس بن معروف»، قمى و مورد اطمینان است. شیخ طوسى نیز مى گوید: «عباس بن معروف» اهل قم و داراى اعتقاد صحیح، پاک و خالص است. همچنین احمد بن محمد بن عیسى اشعری که محدّثی دقيق بوده، اخبار زيادی از عباس بن معروف قمی نقل كرده است كه نشانه اعتماد او به عباس قمی است.

مشایخ و استادان

بیشتر روایاتى که عباس بن معروف در «سند» آن واقع شده است، خود از بهترین و محکمترین روایات‌اند، چون بیشتر یا همه افرادى که در سند حدیث نامشان آمده است، از بزرگان و مشایخ شیعه اند. این سخن متکى به حقیقتى است که با مراجعه و دقت در کتاب‌هاى حدیثى ما، آشکار مى شود. بعضى از استادانى که این محدث بزرگوار از آنان حدیث نقل کرده است، عبارتند از:

  1. على بن مهزیار اهوازى؛ از فقیهان بزرگ شیعه، و اصحاب امام رضا و امام جواد علیهماالسلام بود.[۳] از ناحیه امام جواد علیه‌السلام در مدح و ثناى او، اخبار فراوانى نقل شد.[۴] بیشتر روایاتى که عباس بن معروف نقل مى کند، از على بن مهزیار است.[۵]
  2. عثمان بن عیسى؛ محدثى بلندمرتبه و مورد اطمینان است[۶] و ابوعمرو کشی او را از «اصحاب اجماع» مى داند.[۷]
  3. صفوان بن یحیى؛[۸] از مفاخر و بزرگان مذهب شیعه، و از یاران امام کاظم و امام رضا علیهماالسلام است که از طرف آن بزرگواران وکالت داشت و بسیار مورد اطمینان بود.[۹]
  4. عبدالله بن مغیره؛ بسیار مورد اطمینان بود و در شکوه، بزرگوارى، دیندارى و تقوى در زمان خود همانندى نداشت.[۱۰]
  5. حسن بن محبوب؛ از اصحاب حضرت رضا علیه‌السلام و شخصى صاحب منزلت و مرتبه بالا و از چهار رکن عصر خود بود.[۱۱]
  6. حسن بن علی بن فضال.
  7. محمد بن ابی عمیر.[۱۲]

راویان و شاگردان

جمعى از راویان و شاگردان عباس بن معروف عبارتند از:

  1. محمد بن حسن صفار قمى (م ۲۹۰ ق)؛ مهمترین شاگرد این محدث بزرگوار است، و نویسنده کتاب معروف «بصائرالدرجات» است. در سراسر این کتاب، صفار روایات بسیارى از عباس بن معروف نقل مى کند. نجاشى مى گوید: محمد بن الحسن صفار چهره برجسته اصحاب ما در قم و انسانى بسیار موثق و بلندمرتبه بود.[۱۳]
  2. احمد بن محمد بن عیسى اشعری قمى؛ وى از بزرگان علماء و فقیهان قم، شخصیتى سیاسى و مورد احترام مردم بود. درباره اش گفته اند، رئیس بلامنازع قم و از یاران امام رضا، امام جواد و امام هادى علیهم‌السلام بود.[۱۴] این محدث دقیق، اخبار زیادى از عباس بن معروف نقل کرده است که بى‌گمان نشانه اعتماد او به «عباس» است.
  3. محمد بن عبدالجبار قمى؛ اهل قم، مورد اطمینان دانشمندان شیعه[۱۵] و از اصحاب امام جواد، امام هادى و امام حسن عسکری علیهم‌السلام بود.[۱۶]
  4. سعد بن عبدالله اشعری قمی.
  5. محمد بن احمد بن یحیی اشعری قمی.

آثار و تألیفات

از مطالعه در کتابهاى علماى شیعه بدست مى آید که ایشان تألیفات روایتى داشته است. این کتاب ها از جمله منابعى‌اند که صاحبان «کتب اربعه» (کافى، تهذیب، استبصار و من لایحضره الفقیه) در جمع آورى اخبار اهل بیت عصمت و طهارت از آن‌ها سود برده اند.

نجاشى مى گوید: «کتاب الآداب» و «کتاب النوادر» براى اوست و ما به تمام روایات و مصنفات او سند داریم.[۱۷]

گزیده‌ای از روایات

در کتاب هاى معروف روایى شیعه مانند «بصائرالدرجات» روایات درباره مقامات ائمه اطهار علیهم‌السلام بسیار گویا و صریح‌اند. در اسناد بیشتر آن روایات، نام «عباس بن معروف» به چشم مى خورد که این گویاى اعتقاد راسخ این مرد به مقام‌هاى والاى اهل بیت علیهم‌السلام است.[۱۸]

در این بخش، بعضى از روایات منقول از او ذکر مى شود:

زیباترین اخلاق:

عباس بن معروف حدیثى را از طریق مشایخ خود، از امام جعفر صادق علیه‌السلام از رسول اکرم صلی الله علیه و آله نقل مى کند که آن حضرت در سخنانى فرمود: «آیا به شما مسلمانان از بهترین و زیباترین خلق و خوى انسانى خبر دهم؟ سپس فرمود: ۱. گذشت از کسى که بر تو ستمى روا داشته است ۲. تلاش براى ایجاد رابطه با خویشاوندانى که مى خواهند با تو قطع رابطه کنند ۳. احسان و نیکى نمودن به کسانى که علاقه ندارند به تو نیکى نمایند. و در آخر فرمود: در اختلاف و تفرقه، هلاکت و نابودى اسلام است».[۱۹]

قهرمان واقعى:

امام زین العابدین علیه‌السلام فرمود: روزى رسول اکرم صلی الله علیه و آله از کوچه هاى مدینه عبور مى کرد، متوجه شد جمعى از جوانان سنگى را از زمین برمى دارند (وزنه‌بردارى مى کنند) حضرت پیش رفت، پرسید: چکار مى کنید؟ گفتند: «یا رسول الله! مسابقه مى دهیم تا بدانیم کدام یک از ما نیرومندتر است». حضرت ضمن تأیید کار آن‌ها به نکته اى بسیار باارزش اشاره کرد و فرمود: آیا به شما بگویم که نیرومندترین و قهرمانترین شما چه کسى است؟ آن کس قهرمان است که این سه امتیاز را داشته باشد: ۱. به خاطر دوستى ها خود را به گناه آلوده نکند ۲. زمانى که به خشم آمد، از مسیر حق و انصاف و انسانیت خارج نشود ۳. اگر روزى به قدرت و مقام رسید به مال و جان و آبروى مردم دست درازى نکند.[۲۰]

زیرک واقعی:

از امام صادق علیه‌السلام نقل مى کند که حضرت فرمود: بر شما باد که نماز را با حضور قلب و اخلاص بخوانید. به سوى آخرت گرایش داشته باشید که مرد آخرت بین، مبارک بنده‌اى است و براى جهان آخرت تلاش کنید. چه بسیار اتفاق مى افتد که انسان در زندگى روزمره خیلى زیرک است به گونه اى که مردم مى گویند، فلانى چقدر زرنگ و زیرک است! ولى بدانید آن فردى زیرک است که در امور مربوط به آخرت و جهان باقى زیرک باشد.[۲۱]

پانویس

  1. ↑ رجال شیخ طوسى، ص ۳۸۲؛ تنقیح المقال مرحوم ممقانى، ج ۲، ص ۱۲۹.
  2. ↑ محمدتقی شوشتری، قاموس الرجال، ج۶، ص۳۷.
  3. ↑ فهرست شیخ طوسى، ص ۱۱۴.
  4. ↑ رجال نجاشى، ص ۲۰۰ و خلاصة الاقوال علامه حلى.
  5. ↑ امالى شیخ مفید، ص ۱۷۹ و معجم رجال الحدیث، ج ۹.
  6. ↑ معانى الاخبار، ص ۱۸۶.
  7. ↑ رجال کشى، ج ۲.
  8. ↑ معانى الاخبار، ص ۱۴۸.
  9. ↑ رجال نجاشى، ص ۱۳۹.
  10. ↑ معانى الاخبار، ص ۱۱۶ و سفینة البحار، ج ۲، ص ۱۳۸.
  11. ↑ فهرست شیخ طوسى، ص ۴۶.
  12. ↑ محمد بن علی اردبیلی، جامع الرواة، ج۱، ص۴۳۳.
  13. ↑ رجال نجاشى، ص ۲۵۱.
  14. ↑ رجال نجاشى، ص ۶۰.
  15. ↑ جامع الروات، ج۱، ص۴۳۵.
  16. ↑ رجال شیخ طوسى، ص۴۲۳.
  17. ↑ رجال نجاشى، ص۲۰۰.
  18. ↑ بصائرالدرجات در صفحات متعدد.
  19. ↑ همان، ص۱۸۲.
  20. ↑ امالى شیخ مفید، ص ۱۸۲.
  21. ↑ امالى شیخ مفید، ص ۱۸۵.

منابع

  • "عباس بن معروف قمى؛ حدیث صداقت"، ستارگان حرم، ابوالحسن ربانى صالح‌آبادى، ج۶.
  • "عباس بن معروف قمى"، دائرةالمعارف مؤلفان اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، ج۱، ص۴۲۷.
برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=عباس_بن_معروف_قمى&oldid=159387»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا
مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه