فاضل دربندی: تفاوت بین نسخهها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | ''' | + | '''«آخوند ملا آقا دربندى شیروانى»''' معروف به «فاضل دربندى» (م، ۱۲۸۵ ق)، [[فقیه|فقیه]] اصولى، محدث رجالى، متکلم و واعظ برجسته [[شیعه]] در قرن ۱۳ هجری و از شاگردان [[شریف العلماء]] بود. کتاب «[[اسرار الشهاده (کتاب)|اسرار الشهادة]]» درباره واقعه [[عاشورا]] از آثار معروف اوست. |
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| + | |نام کامل = ملا آقا دربندى شیروانى | ||
| + | |تصویر=[[پرونده:دربندی.jpg|۲۲۰px|center]] | ||
| + | |زادروز = | ||
| + | |زادگاه = دربند، شیروان | ||
| + | |وفات = ۱۲۸۵ قمری | ||
| + | |مدفن = [[کربلا]]، [[حرم امام حسین علیه السلام|حرم امام حسین]] علیهالسلام | ||
| + | |اساتید = [[شریف العلماء|شریف العلماى مازندرانى]]، على بن جعفر کاشف الغطاء،... | ||
| + | |شاگردان = [[میرزا محمد تنکابنی|میرزا محمد تنکابنى]]، ميرزا سيد محمدرضا موسوى هندى،... | ||
| + | |آثار = [[اسرار الشهاده (کتاب)|اسرار الشهادة]]، خزائن الاحکام، خزائن الاصول، عناوین الادلة، قوامیس القواعد، الفن الاعلیٰ، فنّ التمرینات، جوهر الصناعة،... | ||
| + | }} | ||
| + | ==زندگینامه== | ||
| + | ملا آقا دربندى شیروانى فرزند عابد فرزند رمضان فرزند زاهد دربندى، متولد و بزرگ شده دربند شیروان (در مازندران) مىباشد که مدتى نیز در [[کربلا|کربلا]] زیسته است.<ref name=":۰">نصیرى، محمدرضا، اثرآفرینان، انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، ج۳، ص۲۰.</ref> | ||
| − | + | آقا دربندی در مبارزه با فرقه [[بابیه]] سرسخت بود. وقتی بابی ها در کربلا سر برآوردند، وی به شدت به نبرد با آنان برخاست، چنانکه آنان به قصد کشتن او در خانه اش به وی حملهور شدند. در این واقعه، زخمی به چهرۀ او وارد شد که اثر آن تا پایان عمر باقی ماند. | |
| − | + | فاضل دربندی پس از مراجعت به [[ایران]] و ورود به [[تهران]]، بسیار مورد علاقه و توجه مردم قرار گرفت و حتی ناصرالدین شاه قاجار به دیدن وی آمد، اما او که در امر به معروف و نهی از منکر اصرار و بیباکی ویژهای داشت، شاه را به سبب سبیل بلندش سرزنش کرد و شاه نیز فی المجلس دستور داد تا کمی سبیلش را کوتاه کنند. | |
| − | + | به گفته [[محمدعلی مدرس تبریزی|مدرس تبریزى]]، ملا آقا دربندى در [[محبت اهل بیت علیهم السلام|محبت خاندان رسالت]] و نشر علوم و معارف اسلامى و محبت به [[امام حسین علیه السلام|امام حسین]] (علیه السلام) بلند آوازه بود و در آیین سوگوارى [[شهدای کربلا|شهداى کربلا]] کوشش بسیار مىکرد. گویند که وى در [[عاشورا]] چندان در سوگوارى افراط مىکرد که گریبان خود را چاک مىداد، عمامهاش را بر زمین مىکوبید، گِل بر بدن می مالید و بر سرش قمه مىزد و از شدت اندوه از هوش می رفت. پس از آن بود که در پارهاى نواحى [[ایران|ایران]]، به ویژه آذربایجان، رسم [[قمه زنی|قمهزنى]] رواج گرفت. در روزهاى [[ماه محرم|محرم]] گروه فراوانى در پاى منبرش گرد مىآمدند.<ref name=":۱" /> | |
| − | + | فاضل دربندی سرانجام در سال ۱۲۸۶ یا ۱۲۸۵ق. در [[تهران]] وفات یافت و پس از انتقال پیکرش به [[کربلا|کربلاى]] معلى، در صحن کوچک امام حسین(ع) در مقبره ای در جوار تعدادی از علمای شیعه به خاک سپرده شد.<ref>مدرس، میرزا محمدعلى، ص۲۱۶.</ref> | |
| − | |||
| + | ==فعالیتهای علمی== | ||
| + | فاضل دربندى در جوانى به [[عتبات عالیات|عتبات]] [[عراق]] رفت و [[فقه]] را در [[نجف]] از مجلس درس استادانى چون شیخ على فرزند [[شیخ جعفر کاشف الغطاء]] و [[اصول فقه]] را در [[کربلا]] نزد [[شریف العلماء|شریف العلماى مازندرانى]] فرا گرفت. وی چنان در پی بحث و جدل بود که برخی اوقات، استاد وی شریف العلماء از کثرت اشکالاتی که ضمن تدریس وارد می کرد به ستوه میآمد و او را موقتاً از مجلس درس خود اخراج میکرد. | ||
| + | |||
| + | دربندی با [[شیخ مرتضى انصارى]] و شیخ محمدحسن [[صاحب جواهر]] به [[مباحثه|مباحثات]] دینى و علمی مىپرداخت.<ref name=":۱">انوشه، حسن، دانشنامه ادب فارسى، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ج۵، ص۲۷.</ref> با تبحری که در دانشهای گوناگون داشت و با کمک حافظۀ قوی در همۀ بحثها حریفی پرتوان به شمار می رفت. | ||
| + | |||
| + | فاضل دربندى در بيست سالگى «[[شرح نهج البلاغه ابن ابی الحدید (کتاب)|شرح نهجالبلاغه ابن ابىالحديد]]» را درس مىگفت. به كتب روايات و [[احاديث]] دينى چندان حرمت مىنهاد كه آنها را نيز، مانند [[قرآن]]، مىبوسيد و بر سر مىگرفت. | ||
| + | |||
| + | فاضل دربندى در [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، [[حکمت|حکمت]]، [[علم رجال|رجال]] و [[حدیث|حدیث]] مهارت کافى داشت<ref name=":۱" /> و در [[بلاغت]]، فصاحت عرب و عجم و علوم عربى، [[علم کلام|کلام]] کم نظیر بود.<ref name=":۰" /> مدت درازی در کربلا زیست و در آنجا جمعی از طلاب نزد وی درس خواندند، اما گاه به دلیل تندخویی و کجخلقی حوزۀ درسش بر هم می خورد. | ||
| + | |||
| + | [[میرزا محمد تنکابنی|میرزا محمد تنکابنى]] (م ۱۳۰۲ ق)، صاحب «[[قصص العلماء (کتاب)|قصص العلماء]]» که از شاگردان او بود، استادى وى را در فصاحت و بلاغت و علوم عربى و رجال مىستاید و مىگوید که وى در کلام و حکمت نیز از استادان روزگار خود بوده است. وى در اکسیر نيز مطالعاتى داشت و به گفته ميرزا محمد تنكابنى، رسالهاى نيز در اين زمينه نوشته بود. | ||
| + | |||
| + | از ديگر شاگردان ايشان، مىتوان به ميرزا سيد محمدرضا موسوى هندى، ملقب به ميرزا علىجاه بهادرخان اشاره کرد. | ||
==آثار و تألیفات== | ==آثار و تألیفات== | ||
| + | *اکسیر العبادات فى اسرار الشهادات؛ معروف به «[[اسرار الشهاده (کتاب)|اسرار الشهادة]]»، دربارۀ شهادت [[امام حسین]] (علیه السلام) که در ۱۲۷۲ ق. از نوشتن آن فراغت یافته است. در این کتاب برخی مطالب و روایات ضعیف و گاه بی پایه هست که از اعتبار علمی آن کاسته است. با اینهمه، بارها در تهران چاپ شده است. این کتاب را میرزا حسین شریعتمدار تبریزی (د ۱۳۳۱ق) به نام «انوارالسعادة فی اسرارالشهادة» به فارسی برگردانده است. | ||
| − | + | *السعادات الناصریة والاقوات الروحانیة، ترجمۀ مختصر «اسرارالشهادة» است که به خواست ناصرالدین شاه انجام شده است. | |
| − | + | *حجیة الاصول المثبة بأقسامها. | |
| − | + | *خزائن الاحکام؛ این کتاب، شرحی است بر منظومۀ فقهی سرودۀ [[سید بحرالعلوم]] در باب طهارت و کمی هم در باب [[نماز]] که متضمن فروع بسیاری است. | |
| − | + | *خزائن الاصول، در ۲ جلد. | |
| − | + | *عناوین الادلة، در [[علم اصول]]، [[سید محسن امین]] گفته که نسخه ای از آن را در کرمانشاه دیده است؛ | |
| − | + | *قوامیس القواعد، کتابی دربارۀ [[رجال]] و [[درایه]] است. | |
| − | + | *الفن الاعلیٰ، در اعتقادات. | |
| − | + | *رساله عملیه؛ به فارسى در [[تقلید|تقلید]] و [[طهارت]] و [[نماز]]. | |
| − | + | *عناوین المسائل؛ یا مسائل الخزائن الدربندیة. | |
| − | + | *المسائل التمرینیة یا فنّ التمرینات؛ به عربى در [[فقه]]. | |
| − | + | *تصحیح دیوان کامل قمرى دربندى. | |
| − | + | *جواهر الایقان، دربارۀ شهادت [[امام حسین]] (علیه السلام). | |
| − | + | *جوهر الصناعة یا «الجوهرة» (به گفتۀ [[آقا بزرگ تهرانی]])، در اسطرلاب که برای شاگردش میرزا علیجاه بهادرخان نوشته است. گفته اند که این کتاب در نوع خود کم نظیر است. | |
| − | |||
| + | *قوامیس الصناعة فى فنون الاخبار؛ در اخبار و تراجم. | ||
| + | *درایةالحدیث و الرجال، صاحب «احسن الودیعة» گفته که [[نسخه خطی]] از آن را در اختیار داشته است. | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * ویکی نور | + | *"آقا دربندی"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی. |
| + | *"دربندی، آقا بن عابد"، ویکی نور. | ||
| − | [[رده:علمای قرن سیزدهم]] | + | [[رده:علمای قرن سیزدهم]][[رده:علماء شیعه]] |
| − | [[رده:فقیهان]] | + | [[رده:فقیهان]][[رده:اصولیون]][[رده:متکلمان]] |
[[رده:تاریخ نویسان]] | [[رده:تاریخ نویسان]] | ||
| + | [[رده:مدفونین در حرم امام حسین علیه السلام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲ اوت ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۵۸
«آخوند ملا آقا دربندى شیروانى» معروف به «فاضل دربندى» (م، ۱۲۸۵ ق)، فقیه اصولى، محدث رجالى، متکلم و واعظ برجسته شیعه در قرن ۱۳ هجری و از شاگردان شریف العلماء بود. کتاب «اسرار الشهادة» درباره واقعه عاشورا از آثار معروف اوست.
 | |
| نام کامل | ملا آقا دربندى شیروانى |
| زادگاه | دربند، شیروان |
| وفات | ۱۲۸۵ قمری |
| مدفن | کربلا، حرم امام حسین علیهالسلام |
|
| |
| اساتید |
شریف العلماى مازندرانى، على بن جعفر کاشف الغطاء،... |
| شاگردان |
میرزا محمد تنکابنى، ميرزا سيد محمدرضا موسوى هندى،... |
| آثار |
اسرار الشهادة، خزائن الاحکام، خزائن الاصول، عناوین الادلة، قوامیس القواعد، الفن الاعلیٰ، فنّ التمرینات، جوهر الصناعة،... |
زندگینامه
ملا آقا دربندى شیروانى فرزند عابد فرزند رمضان فرزند زاهد دربندى، متولد و بزرگ شده دربند شیروان (در مازندران) مىباشد که مدتى نیز در کربلا زیسته است.[۱]
آقا دربندی در مبارزه با فرقه بابیه سرسخت بود. وقتی بابی ها در کربلا سر برآوردند، وی به شدت به نبرد با آنان برخاست، چنانکه آنان به قصد کشتن او در خانه اش به وی حملهور شدند. در این واقعه، زخمی به چهرۀ او وارد شد که اثر آن تا پایان عمر باقی ماند. فاضل دربندی پس از مراجعت به ایران و ورود به تهران، بسیار مورد علاقه و توجه مردم قرار گرفت و حتی ناصرالدین شاه قاجار به دیدن وی آمد، اما او که در امر به معروف و نهی از منکر اصرار و بیباکی ویژهای داشت، شاه را به سبب سبیل بلندش سرزنش کرد و شاه نیز فی المجلس دستور داد تا کمی سبیلش را کوتاه کنند.
به گفته مدرس تبریزى، ملا آقا دربندى در محبت خاندان رسالت و نشر علوم و معارف اسلامى و محبت به امام حسین (علیه السلام) بلند آوازه بود و در آیین سوگوارى شهداى کربلا کوشش بسیار مىکرد. گویند که وى در عاشورا چندان در سوگوارى افراط مىکرد که گریبان خود را چاک مىداد، عمامهاش را بر زمین مىکوبید، گِل بر بدن می مالید و بر سرش قمه مىزد و از شدت اندوه از هوش می رفت. پس از آن بود که در پارهاى نواحى ایران، به ویژه آذربایجان، رسم قمهزنى رواج گرفت. در روزهاى محرم گروه فراوانى در پاى منبرش گرد مىآمدند.[۲]
فاضل دربندی سرانجام در سال ۱۲۸۶ یا ۱۲۸۵ق. در تهران وفات یافت و پس از انتقال پیکرش به کربلاى معلى، در صحن کوچک امام حسین(ع) در مقبره ای در جوار تعدادی از علمای شیعه به خاک سپرده شد.[۳]
فعالیتهای علمی
فاضل دربندى در جوانى به عتبات عراق رفت و فقه را در نجف از مجلس درس استادانى چون شیخ على فرزند شیخ جعفر کاشف الغطاء و اصول فقه را در کربلا نزد شریف العلماى مازندرانى فرا گرفت. وی چنان در پی بحث و جدل بود که برخی اوقات، استاد وی شریف العلماء از کثرت اشکالاتی که ضمن تدریس وارد می کرد به ستوه میآمد و او را موقتاً از مجلس درس خود اخراج میکرد.
دربندی با شیخ مرتضى انصارى و شیخ محمدحسن صاحب جواهر به مباحثات دینى و علمی مىپرداخت.[۲] با تبحری که در دانشهای گوناگون داشت و با کمک حافظۀ قوی در همۀ بحثها حریفی پرتوان به شمار می رفت.
فاضل دربندى در بيست سالگى «شرح نهجالبلاغه ابن ابىالحديد» را درس مىگفت. به كتب روايات و احاديث دينى چندان حرمت مىنهاد كه آنها را نيز، مانند قرآن، مىبوسيد و بر سر مىگرفت.
فاضل دربندى در فقه، اصول، حکمت، رجال و حدیث مهارت کافى داشت[۲] و در بلاغت، فصاحت عرب و عجم و علوم عربى، کلام کم نظیر بود.[۱] مدت درازی در کربلا زیست و در آنجا جمعی از طلاب نزد وی درس خواندند، اما گاه به دلیل تندخویی و کجخلقی حوزۀ درسش بر هم می خورد.
میرزا محمد تنکابنى (م ۱۳۰۲ ق)، صاحب «قصص العلماء» که از شاگردان او بود، استادى وى را در فصاحت و بلاغت و علوم عربى و رجال مىستاید و مىگوید که وى در کلام و حکمت نیز از استادان روزگار خود بوده است. وى در اکسیر نيز مطالعاتى داشت و به گفته ميرزا محمد تنكابنى، رسالهاى نيز در اين زمينه نوشته بود.
از ديگر شاگردان ايشان، مىتوان به ميرزا سيد محمدرضا موسوى هندى، ملقب به ميرزا علىجاه بهادرخان اشاره کرد.
آثار و تألیفات
- اکسیر العبادات فى اسرار الشهادات؛ معروف به «اسرار الشهادة»، دربارۀ شهادت امام حسین (علیه السلام) که در ۱۲۷۲ ق. از نوشتن آن فراغت یافته است. در این کتاب برخی مطالب و روایات ضعیف و گاه بی پایه هست که از اعتبار علمی آن کاسته است. با اینهمه، بارها در تهران چاپ شده است. این کتاب را میرزا حسین شریعتمدار تبریزی (د ۱۳۳۱ق) به نام «انوارالسعادة فی اسرارالشهادة» به فارسی برگردانده است.
- السعادات الناصریة والاقوات الروحانیة، ترجمۀ مختصر «اسرارالشهادة» است که به خواست ناصرالدین شاه انجام شده است.
- حجیة الاصول المثبة بأقسامها.
- خزائن الاحکام؛ این کتاب، شرحی است بر منظومۀ فقهی سرودۀ سید بحرالعلوم در باب طهارت و کمی هم در باب نماز که متضمن فروع بسیاری است.
- خزائن الاصول، در ۲ جلد.
- عناوین الادلة، در علم اصول، سید محسن امین گفته که نسخه ای از آن را در کرمانشاه دیده است؛
- الفن الاعلیٰ، در اعتقادات.
- عناوین المسائل؛ یا مسائل الخزائن الدربندیة.
- المسائل التمرینیة یا فنّ التمرینات؛ به عربى در فقه.
- تصحیح دیوان کامل قمرى دربندى.
- جواهر الایقان، دربارۀ شهادت امام حسین (علیه السلام).
- جوهر الصناعة یا «الجوهرة» (به گفتۀ آقا بزرگ تهرانی)، در اسطرلاب که برای شاگردش میرزا علیجاه بهادرخان نوشته است. گفته اند که این کتاب در نوع خود کم نظیر است.
- قوامیس الصناعة فى فنون الاخبار؛ در اخبار و تراجم.
- درایةالحدیث و الرجال، صاحب «احسن الودیعة» گفته که نسخه خطی از آن را در اختیار داشته است.
پانویس
منابع
- "آقا دربندی"، دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- "دربندی، آقا بن عابد"، ویکی نور.
