سید علی مولانا

آیت الله سید علی مولانا (۱۳۲۰ - ۱۳۹۲ ق)، از علمای پر تلاش شیعه در قرن ۱۴ هجری و از شاگردان شیخ محمدحسین کاشف الغطاء بود. مرحوم مولانا سالیان طولانی بر کرسی خطابه و تبلیغ به ارشاد و موعظه پرداخت و آثار ارزشمندی برای عامه مردم تألیف نمود.

نام کامل	سید علی مولانا
زادروز	۱۳۲۰ قمری
زادگاه	نجف
وفات	۱۳۹۲ قمری
مدفن	قم - قبرستان ابوحسین
اساتید	محمد حسین کاشف الغطاء، سید محمد حجت کوه کمری، شیخ محمدحسین اصفهانی،...
شاگردان	سید ابوالحسن مولانا، میرزا محسن کوچه باغی، سید مهدی مرعشی،...
آثار	آثار المعاصی، حکایات المعصومین، سیره حسنه، صحت و سعادت، لطائف الاخبار، مرآة الحج،...

ولادت و خاندان

سید علی مولانا در ۱۶ ربیع الاول ۱۳۲۰ ق. در نجف اشرف به دنیا آمد. پدرش عالم جلیل القدر، فقیه و اصولی برجسته آیت الله العظمی سید محمد مولانا (م، ۱۳۶۳ ق) است که درباره او نوشته اند: «آن مرحوم از اکابر مجتهدین تبریز و مرجع احکام و فتاوا، محقق مدقق، ثقه، فقیه، اصولی، عالم عامل، فاضل عادل متواضع، متخلق به اخلاق حمیده، منصف در مقام مباحثه، غیر مجادل در مواقع مذاکره. نظیر او را در این اوصاف پسندیده ندیدم...». براهین الحق، مصباح الوسائل فی شرح الرسائل، مصباح السالکین و طریق الهدایة فی علم الدرایه، از آثار آن بزرگوار است.

تحصیلات و استادان

سید علی مولانا نزد پدر گرامی اش فراگیری علوم اسلامی را آغاز کرد. علوم عربی، ادبیات و فقه و اصول را تا سطح در تبریز پشت سرگذاشت و از محضر اساتید آن روز حوزه علمیه تبریز استفاده کرد. اما از آن جا که این حوزه طبع بلند و همت عالی او را اقناع نمی کرد، با ارشاد و راهنمایی پدر تصمیم گرفت که به مرکز دانش و فقاهت، یعنی حوزه نجف اشرف هجرت کند. در سال ۱۳۴۰ ق. راهی عراق شد و در جوار آستان امام امیرالمومنین علیه السلام مشغول کسب فیض گشت.

مولانا در حوزه نورانی نجف اشرف از خرمن علم دانشمندان و بزرگان خوشه چینی کرد و رشد یافت. اساتیدی که وی از آن ها استفاده کرده است، عبارتند از آیات بزرگوار:

1. شیخ محمدحسین کاشف الغطاء (۱۳۷۳ ق) از مصلحین و دانشمندان بزرگ شیعه است. مدرسه بزرگی را در نجف اشرف بنیان گذاشت و تألیفات او از منابع مهم تفکر و عقیده شیعه است، از جمله: اصل الشیعة و اصولها، المراجعات الریحانیة، الدین والاسلام.
2. شیخ احمد کاشف الغطاء (۱۳۴۴ ق)
3. سید محمد حجت کوه کمری (۱۳۷۲ ق)
4. شیخ محمدحسین کمپانی اصفهانی (۱۳۶۱ ق)
5. آقا ضیاءالدین عراقی (۱۳۶۱ ق)
6. حاج میرزا علی ایروانی (۱۳۵۴ ق)

آقا سید علی مولانا پس از سال ها استفاده از محضر این بزرگان و پشت سرگذاشتن مراتب عالی تحصیل، موفق به اخذ درجه اجتهاد گردید. ایشان دارای اجازه اجتهاد و روایت از استاد بزرگ خود مرحوم علامه محمدحسین کاشف الغطاء بود. در این اجازه آمده است: «او را در علم و فضیلت و خصوصیات ممتاز، بسان ستاره ای درخشان، بلکه ماه نورافشان یافتیم، که پس از زحمات و تلاش های فراوان به مقام اجتهاد رسید، همراه با تقوا و پارسایی...». او از مرحوم آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی نیز دارای اجازه اجتهاد و روایت بود.

تدریس و شاگردان

آیت الله مولانا در سال ۱۳۴۶ ق. به تبریز بازگشت و همه وقت و عمر خود را صرف تدریس، تبلیغ و تألیف کرد. ایشان در حوزه علمیه تبریز سطوح عالی فقه و اصول را تدریس می کرد و جمعی از فضلای این شهر از محضرش بهره می بردند. آن بزرگوار بر علم هیئت و نجوم نیز تسلط داشت و اول کسی بود که انحراف قبله تبریز را از سمت جنوب به دقت محاسبه کرد.

بعضی از شاگردان ایشان عبارتند از:

1. فرزندش سید ابوالحسن مولانا،
2. فرزندش سید ابوالقاسم مولانا،
3. میرزا محسن کوچه باغی،
4. سید مهدی مرعشی،
5. میرزا عبدالله کامران،
6. سید محمدتقی آل هاشم،
7. حاج میرحیدر هریسی.

آثار و تألیفات

کیف اصبحتَ. مجموعه ای از اخبار و احادیث - یکی از آثار آیت الله مولانا

آیت الله سید علی مولانا، صاحب قلمی شیوا و روان و دارای تألیفاتی برای عامه مردم بود. برخی از عناوین آثار وی به شرح ذیل می باشد:

1. آثار المعاصی، در بیان آثار دنیوی گناهان؛ این کتاب در قطع جیبی است و تاکنون سه بار به چاپ رسیده است.
2. البرکات. شامل اخبار و روایاتی که کلمه «برکت» در آنها ذکر شده است، (چاپ تبریز).
3. حکایات المعصومین (چاپ تبریز، ۱۳۳۳ ش، جیبی، ۱۴۳ صفحه).
4. سیره حسنه. یا فوائد مسلسله در موضوعات مختلف اخلاقی و دینی (چاپ تبریز).
5. صحت و سعادت. (چاپ تبریز، ۱۳۳۲ ش، تبریز، جیبی، ۲۵۷ صفحه).
6. الفرق بین المرء والمرئة فی الاحکام. (چاپ تبریز، ۱۳۳۸ ش، ۲۳۳ صفحه).
7. لطائف الاخبار. (چاپ تبریز).
8. مرآة الحج. در بیان احکام و مناسک حج، (چاپ تبریز، ۱۳۳۷ ش).
9. الملاحم. (شامل برخی پیشگویی های معصومین علیهم السلام، چاپ تبریز).
10. نصایح المعصومین. شامل برخی از مواعظ و نصایح معصومین علیهم السلام، (چاپ تبریز، ۱۳۳۰ ش).
11. شرط و جزاء. بیان احادیث و روایاتی که در مورد آثار و نتایج اعمال وارد شده است.
12. کیف اصبحتَ. مجموعه ای از اخبار و احادیث.
13. چهل حدیث در امامت.
14. خدا، نه طبیعت. در اثبات توحید به شعر.
15. حج نامه. در مورد اعمال حج به شعر، (چاپ تبریز، ۱۳۵۰ ش).
16. تعدیل المیزان. در بیان اوزان و مقادیر رایج در دنیا.
17. دُرّ منظوم. تاریخ مختصر چهارده معصوم به شعر، (چاپ تبریز، ۱۳۷۳ ق، جیبی، ۱۵۹ صفحه).

شعری از کتاب «دُرّ منظوم» او در فضیلت «تقوا و پارسایی» در اینجا ذکر می شود:

خداوند جهان از روی حکمت * خلایق را نموده بر دو قسمت

یکی را کرده بر یک لقمه محتاج * یکی را غرق نعمت، بر سرش تاج

بسی را داده نعمت، تندرستی * بسی را کرده در امراض و سستی

نه هر محتاج از عقلست مهجور * نه هر بی چیز باشد از خدا دور

اگر مردی، برو تقوا به دست آر * به تقوا هست مقبول از تو کردار

هر آن کس را که تقوا نیست در دل * مر او را طاعت حق است مشکل

نماید شخص بی تقوا به هر کار * به فرمان هوای نفس رفتار

بگوید آن چه آید بر زبانش * به نفعش باشد آن یا بر زیانش

کند بر هر چه خواهد چشم خود باز * بدارد گوش بر هر گونه آواز

هر آن کس را گناهان هست زاید * مر او را جز مذلت نیست عاید

شود تأثیر عصیان در مسلمان * خروج از مذهب و آیین و ایمان

کند در پیروش ردّ روایات * جسارت بر خدا، تکذیب آیات

فعالیت‌های اجتماعی

سید علی مولانا از همان اوان ورود به تبریز، به تبلیغ، ارشاد و اقامه جماعت اهتمامی بلیغ داشت و چون دارای روحیه ای مردمی و تواضع و حسن سلوک بود، خیلی زود مؤمنین به گرد شمع وجودش جمع آمدند و از افاضاتش بهره بردند. استاد معظم آیت الله حاج شیخ ابوطالب تجلیل تبریزی دامت برکاته از آن مرحوم چنین یاد کردند: «تابستان ها که به تبریز می رفتیم، به اتفاق پدر خدمت آقای مولانا می رسیدم. مرد مرتب و منضبطی بود و در مسجدشان صحبت می کرد و مخصوصاً ماه مبارک رمضان، مردم را موعظه می نمود. این خانواده از مردم ممتاز و مایه افتخار تبریز بودند».

آیت الله مولانا ظهرها در بازار، مسجد «سید المحققین» و شب ها در مسجد «دو قلعه»، اقامه جماعت می کرد و محفل وعظ و خطابه داشت. آیت الله آل هاشم، از شاگردان و نزدیکان آن مرحوم، درباره ایشان می فرمودند: «ایشان دارای ذوق سرشار، شاعر، ادیب، فقیه، خلیق، متواضع و عارف بود و ضمن اقامه جماعت، حلقه جلسات درس اخلاق داشت که پر از مردم و طلاب بود. حقیر با معظم له رابطه دوستی و ارادت داشتم و از خرمن فضل، علم، ادب و کمالات ایشان بهره می بردم. در سال ۱۳۴۲ ش. در معیت ایشان به مکه معظمه مشرف شدیم».

یکی از اقدامات ماندگار مرحوم آیت الله مولانا در تبریز، تجدید بنای مسجد «کرامت» است. وجه تسمیه این مسجد به «کرامت» به خاطر شفای یک بیمار در این مسجد با توجه حضرت بقیة الله الاعظم است.

مرحوم مولانا سالیان طولانی بر کرسی خطابه و تبلیغ به ارشاد و موعظه پرداخت و با وجود بیماری و کهولت، در قضای حاجات مؤمنان و رفع گرفتاری از ایشان، مقید و کوشا بود.

وفات

آیت الله سید علی مولانا بعد از عمری تلاش در ترویج مکتب و شریعت و عمری خدمت، پس از یک دوره بیماری در ۷۲ سالگی در روز چهارشنبه ۲۲ شوال ۱۳۹۲ ق. در تهران بدرود حیات گفت و به دیار باقی شتافت. پیکر مطهر ایشان به قم منتقل شد و پس از تشییع باشکوه، در جوار بارگاه ملکوتی حضرت معصومه سلام الله علیها در قبرستان ابوحسین (مقبره خاندان صادقی) به خاک سپرده شد.

منابع

• مهدی سلیمانی آشتیانی، ستارگان حرم، جلد ۱۶، صفحه ۱۷۰-۱۸۰.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  سید یونس موسوی اردبیلی