مصباح المتهجد (کتاب)

نویسنده	شیخ طوسی
موضوع	فقه شیعه
زبان	عربی
تعداد جلد	1
کتاب مصباح المتهجد

این مدخل از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

محتوای فعلی مقاله یکی از پایگاه های معتبر متناسب با عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

نویسنده

شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن بن على بن حسن طوسى (385-460 هجرى).

موضوع

ادعيه و زيارات.

شيوه نگارش

شيخ طوسى در اين كتاب به عباداتى كه در طول سال مستحب است و دعاهاى مستحب اشاره دارد. شيخ طوسى بخشى از احكام فقهى كه مربوط به عبادات مى شود را نيز در كتاب خود آورده است.

اعتبار كتاب

كتاب مصباح المتهجد از كتاب هاى معتبر روايى شیعه به شمار مى آيد و از زمان نگارش تا حال پيوسته مورد توجه علما و مردم بوده است. علماى بزرگ شيعه نيز آن را خلاصه، ترجمه و شرح كرده و تأليفات فراوانى در رابطه با آن نگاشته اند.

شخصيت هاى بزرگى مانند كفعمی، سيد ابن طاووس، علامه حلی و شیخ عباس قمی در نوشته هاى خود از اين كتاب بهره برده اند.

تاريخ نگارش

هنگامى كه شيخ طوسى در سال 408 هجرى به بغداد وارد شد با استفاده از كتابخانه «شاپور» كه بعدها به دست جنايتكاران تاريخ در آتش سوخت و همچنين با استفاده از كتابخانه استاد خود، سید مرتضی شروع به جمع آورى روايات اصول معتبره شيعه و كتاب هايى كه به دست ياران ائمه عليهم السلام نگاشته شده بود كرد. كتاب هاى ارزشمندى كه تا آن زمان باقى بوده و شيخ طوسى در كتب خود به آنها اشاره دارد.

وى كتاب تهذیب الأحكام و استبصار و كتاب حاضر يعنى كتاب «مصباح المتهجد» را در همان زمان نگاشته است.

ارزش كتاب

اين كتاب از منابع مهم كتاب هاى دعا و زيارت است كه بعد از شيخ طوسى تا اين زمان نوشته شده و كتاب هايى كه علماى شيعه درباره دعا و زيارت نگاشته اند مانند مصباح كفعمى، إقبال الأعمال سيد ابن طاووس و مفاتیح الجنان شيخ عباس قمى همه از اين كتاب بهره برده اند و از آن استفاده فراوان كرده اند.

پيوست كتاب

سيد رضى الدين ابوالقاسم على بن موسى بن طاووس در سال 635 هجرى پنج كتاب در تكميل كتاب مصباح المتهجد نگاشته است:

1. فلاح السائل در اعمال شبانه روز
2. زهرة الربيع در اعمال هفته
3. الدروع الواقية در اعمال ماه ها
4. إقبال الأعمال در اعمال سال
5. أسرار الصلاة

خلاصه

با توجه به استقبال فراوانى كه از اين كتاب شده شيخ طوسى خود تصميم به خلاصه كردن اين كتاب گرفت تا بهتر مورد استفاده عموم قرار گيرد و نام آن را «مصباح المتهجد صغير» نهاد.

علماى ديگرى نيز اين كتاب را خلاصه كرده اند از جمله:

1. شيخ نظام الدين سليمان بن حسن مهرشتى با نام «قبس الإصباح في تلخيص المصباح».
2. علامه حلى كه به درخواست وزير محمد بن قوهدى كتاب «مصباح المتهجد» را خلاصه كرده و نام آن را «منهاج الصلاح في مختصر المصباح» گذارده است.

وى در پايان آن باب حادى عشر را، كه يك دوره اصول عقايد مى باشد، آورده است.

ترجمه

علماى بزرگى نيز به ترجمه اين كتاب پرداخته اند مانند:

1. سيد على بن محمد بن اسد الله امامى اصفهانى معاصر با صاحب رياض
2. شيخ عباس قمى، وى كتاب مصباح المتهجد را در سال 1331 هجرى به فارسى ترجمه كرده است. اين كتاب در حاشيه كتاب مصباح به چاپ رسيده است.

شرح

علماى بزرگى نيز كتاب مصباح المتهجد شيخ طوسى را شرح نموده اند مانند:

1. سيد بهاءالدين على بن غياث الدين عبدالكريم
2. سيد زين الدين على بن عبدالحميد حسينى نجفى

عناوين

اين كتاب شامل عنوان هاى فراوانى است كه به برخى از آنها اشاره مى كنيم:

1. طهارة
2. نماز و نماز شب و صبح
3. اعمال هفته
4. اعمال روز جمعه
5. دعاهاى هفته
6. دعاهاى ماه رمضان و...

نسخه هاى خطى

1. نسخه اى در كتابخانه آستان قدس رضوی كه تاريخ نگارش آن به چهل سال بعد از وفات شيخ طوسى برمى گردد يعنى سال 500 هجرى.
2. نسخه اى در كتابخانه شيخ اسماعيل انصارى كه تاريخ نگارش آن 1082 هجرى است.
3. نسخه اى چاپ شده كه متعلق به شيخ عباس قمى، صاحب مفاتيح الجنان مى باشد.

چاپ

اين چاپ، چاپى خوب و ارزشمند است و استاد على اصغر مرواريد و حجت الاسلام شيخ ابوذر بيدار آن را تصحيح و تحقيق كرده و براى آن مقدمه اى آورده اند.

در پايان آن نيز هفت فهرست آمده كه عبارتند از:

1. فهرست آيات و سوره ها
2. فهرست لغات
3. فهرست روز و ماه و سال
4. فهرست أعلام
5. فهرست أمكنه
6. فهرست قبايل
7. فهرست عناوين كتاب

منابع

سایت اهل البیت

متن کتاب مصباح المتهجد

• کتاب مصباح المتهجد