جنابت: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
جز |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{مدخل دائره المعارف|[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]}} | {{مدخل دائره المعارف|[[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]}} | ||
| − | + | «جنابت» در لغت، ضد قرابت و به معناى دور شدن است و در [[شریعت|شرع]]، عبارت است از ایجاد حالتى بر انسان که موجب دورى وى از احکام پاکان مى‌شود.<ref name="gavaher۳/۳"> جواهرالکلام ۳/۳. </ref> به شخص متصف به جنابت «جُنُب» گفته مى‌شود و از آن در باب‌هاى [[طهارت]]، [[نماز|صلات]] و [[روزه|صوم]] بحث شده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==اسباب جنابت== | ==اسباب جنابت== | ||
| − | جنابت به | + | جنابت به یکى از دو چیز محقق مى‌شود: انزال و دخول. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ''' | + | '''۱. انزال:''' |
| − | غسل جنابت | + | خروج مَنىّ موجب جنابت است؛ چه با شهوت، فشار و سستى بدن همراه باشد یا نباشد؛ مرد باشد یا زن، در خواب باشد یا بیدارى.<ref name="gavaher۳/۳" /> ظاهر کلام برخى قدما، عدم وجوب [[غسل]] جنابت بر زن با انزال است.<ref> المقنع/۴۲. </ref> البته صرف حرکت منىّ در باطن بدون خروج و انزال، موجب جنابت نمى‌شود؛ لیکن در اینکه ملاک، خروج از مجراى متعارف است یا مطلق خروج - هر چند از مجراى غیرمتعارف - اختلاف است.<ref> جواهرالکلام، ۳/۷. </ref> هرگاه رطوبتى از انسان خارج شود که منىّ بودن آن مشکوک باشد، در صورتى که با شهوت، فشار و سستى بدن همراه باشد، محکوم به حکم منى است. در این که در حکم به منى بودنِ رطوبت مشتبه، وجود هر سه نشانه یاد شده شرط است یا وجود بعضى از آن‌ها نیز کفایت مى‌کند، اقوال مختلف است.<ref name="gavaher۵/۸"> همان، ج ۵ ص ۸ و ۶ ص ۱۲.</ref> در بیمار، وجود دو نشانه شهوت و سستى کفایت مى‌کند.<ref name="gavaher۵/۸" /> آیا زن همچون مرد در رطوبت مشتبه باید به نشانه‌هاى فوق رجوع کند یا نه؟ مسئله اختلافى است. بنابر قول دوم آیا وجود شهوت در حکم به منى بودن رطوبت مشتبه در زن کفایت مى‌کند یا تنها در صورت یقین به منى بودن آن، حکم منى را دارد؟ برخى قول اول را اختیار کرده‌اند.<ref> همان، ۱۳.</ref> |
| − | ''' | + | '''۲. دخول:''' |
| − | + | با دخول آلت تناسلى مرد در فرج زن به مقدار ختنه‌گاه، جنابت تحقق مى‌یابد؛ هم نسبت به مرد و هم نسبت به زن؛ چه بالغ باشند یا نابالغ؛ عاقل باشند یا دیوانه؛ دخول در بیدارى صورت گرفته باشد یا در خواب.<ref> همان، ۲-۲۶. </ref> در این که دخول در دُبُر - اعم از زن و مرد - به مقدار ختنه‌گاه موجب جنابت مى‌شود یا نه، اختلاف است. مشهور قول اوّل است.<ref> همان، ۳۱-۳۵. </ref> با دخول آلت شخص خنثىٰ در دُبر یا فرج خنثاى دیگر جنابت محقق نمى‌شود؛ اما اگر خنثىٰ با زنى نزدیکى کند و مردى نیز با خنثىٰ آمیزش نماید، براى خنثىٰ جنابت تحقق مى‌یابد.<ref name="gavaher۲/۳"> همان، ۳.</ref> بنابر قول مشهور، وَطى حیوان (آمیزش با حیوان) موجب غسل نیست.<ref name="gavaher۲/۳" /> | |
| + | ==احکام جنابت== | ||
| − | + | '''۱. غسل جنابت:''' | |
| − | + | * [[غسل]] جنابت به خودى خود [[مستحب]] است. برخى متأخران آن را [[واجب]] دانسته‌اند؛ لیکن براى به جا آوردن واجبات مشروط به طهارت مانند [[نماز]]، [[طواف]] و بنابر مشهور [[روزه]] ماه رمضان، واجب است، که از آن به وجوب غیرى تعبیر مى‌شود. چنان که غسل جنابت براى غایات مستحب، همچون [[نافله های شبانه روز|نمازهاى نافله]]، [[دعا|دعاها]] و [[ذکر (اصطلاح اخلاق و عرفان)|ذکرهاى]] مستحب باشد، مستحب غیرى است.<ref> همان، ۱/ ۴۶-۵۵؛ العروة الوثقىٰ، ۱/۴۹۲. </ref> | |
| − | + | '''۲. محرمات بر جنب:''' | |
| − | + | * خواندن [[سور عزائم|سوره‌هاى عزائم]] (داراى [[سجده]] واجب) بر جُنب [[حرام]] است؛ لیکن در این که این حرمت اختصاص به آیه سجده دارد یا شامل همه سوره سجده‌دار مى‌شود - حتى بعض یک آیه، بلکه [[بسمله]] آن - اختلاف است.<ref> جواهرالکلام ۳/ ۴۲-۴۵؛ العروة الوثقىٰ ۱/۴۸۲؛ مصباح الهدىٰ ۴/ ۱۴۶-۱۴۷. </ref> | |
| + | * لمس خطوط [[قرآن کریم]]، نام [[الله|خداوند متعال]]، [[پیامبر اکرم]] صلى الله علیه و آله و [[اهل بیت]] علیهم‌السلام بنابر مشهور بر جنب حرام است.<ref> الحدائق الناضرة ۲/۱۲۲؛ جواهر الکلام ۲/۳۱۶ و ۳/۴۶؛ مستمسک العروة ۳/۴۵. </ref> | ||
| + | * توقف در [[مسجد]]، بلکه ورود در آن - جز در دو مورد - بنابر مشهور بر جنب حرام است و ورود در مسجد به قصد عبور (از درى داخل و از درى دیگر خارج شود) یا برداشتن چیزى جایز است؛ اما به قصد گذاشتن چیزى در آن حرام مى‌باشد. | ||
| + | * گروهى، مشاهد مشرفه [[معصوم|معصومان]] علیهم‌السلام را نیز در [[احکام]] یاد شده به مساجد ملحق کرده‌اند.<ref> جواهرالکلام ۳/ ۴۹-۵۶. </ref> البته دخول در [[مسجدالحرام]] و [[مسجدالنبى]] مطلقا - حتى جهت عبور یا برداشتن چیزى - حرام است.<ref> همان، ۵۵-۵۴. </ref> | ||
| − | + | '''۳. مکروهات بر جنب:''' | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | *خوردن و آشامیدن، مگر آن که [[وضو]] بگیرد یا مضمضه و استنشاق کند. برخى گفته‌اند: با مضمضه و استنشاق، کراهت کم مى‌شود ولى برطرف نمى‌گردد.<ref> همان، ۶۴-۶۷. </ref> | |
| + | *[[تلاوت قرآن|تلاوت]] بیش از هفت [[آیه]] - از غیر [[سور عزائم|سوره‌هاى عزائم]] - بنابر مشهور.<ref> همان، ۶۷-۷۲. </ref> | ||
| + | *لمس غیر خطوط [[قرآن]]، مانند جلد و حواشى آن. | ||
| + | *خوابیدن قبل از غسل یا وضو. | ||
| + | *[[خضاب]] کردن.<ref> همان، ۷۲-۷۸. </ref> | ||
| + | *حضور نزد [[احتضار|محتضر]].<ref> توضیح المسائل مراجع، ۱/ ۳۱۲ م ۵۴۰. </ref> | ||
| − | + | '''۴. سایر احکام:''' | |
| − | باقى ماندن بر جنابت تا طلوع فجر در ماه [[رمضان]] براى | + | * در [[نجاسات|نجاست]] عرقِ جنب از حرام، مانند [[زنا]] و [[لواط]]، اختلاف است.<ref> جواهرالکلام، ۶/ ۷۱-۷۷. </ref> برخى قائلان به طهارت، آن را مانع صحت [[نماز]] دانسته‌اند.<ref> ارشاد السائل/۱۶؛ الاحکام الواضحة (فاضل)/۹۵. </ref> |
| − | + | * باقى ماندن بر جنابت تا طلوع فجر در ماه [[رمضان]] براى کسى که [[روزه]] بر او واجب است، بنابر مشهور [[حرام]] و موجب بطلان روزه و ثبوت قضا و [[کفاره|کفاره]] خواهد بود.<ref> جواهرالکلام ج۱۶، ص ۲۳۶-۲۴۷. </ref> | |
| − | اگر غسل براى جنب ضرر داشته | + | * اگر [[غسل]] براى جنب ضرر داشته باشد، باید براى نماز [[تیمم]] بدل از غسل نماید.<ref> همان، ۵/۱۱۱. </ref> |
| + | * نماز خواندن در اتاقى که جنب در آن است، کراهت دارد.<ref> العروة الوثقىٰ، ۲/۴۰۱. </ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
| − | <references/> | + | <references /> |
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، | + | |
| + | * [[فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام]]، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، ج ۳، ص ۱۱۷. | ||
[[رده:طهارت]] | [[رده:طهارت]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۱۲ مهٔ ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۴۴
«جنابت» در لغت، ضد قرابت و به معناى دور شدن است و در شرع، عبارت است از ایجاد حالتى بر انسان که موجب دورى وى از احکام پاکان مى‌شود.[۱] به شخص متصف به جنابت «جُنُب» گفته مى‌شود و از آن در باب‌هاى طهارت، صلات و صوم بحث شده است.
محتویات
اسباب جنابت
جنابت به یکى از دو چیز محقق مى‌شود: انزال و دخول.
۱. انزال:
خروج مَنىّ موجب جنابت است؛ چه با شهوت، فشار و سستى بدن همراه باشد یا نباشد؛ مرد باشد یا زن، در خواب باشد یا بیدارى.[۱] ظاهر کلام برخى قدما، عدم وجوب غسل جنابت بر زن با انزال است.[۲] البته صرف حرکت منىّ در باطن بدون خروج و انزال، موجب جنابت نمى‌شود؛ لیکن در اینکه ملاک، خروج از مجراى متعارف است یا مطلق خروج - هر چند از مجراى غیرمتعارف - اختلاف است.[۳] هرگاه رطوبتى از انسان خارج شود که منىّ بودن آن مشکوک باشد، در صورتى که با شهوت، فشار و سستى بدن همراه باشد، محکوم به حکم منى است. در این که در حکم به منى بودنِ رطوبت مشتبه، وجود هر سه نشانه یاد شده شرط است یا وجود بعضى از آن‌ها نیز کفایت مى‌کند، اقوال مختلف است.[۴] در بیمار، وجود دو نشانه شهوت و سستى کفایت مى‌کند.[۴] آیا زن همچون مرد در رطوبت مشتبه باید به نشانه‌هاى فوق رجوع کند یا نه؟ مسئله اختلافى است. بنابر قول دوم آیا وجود شهوت در حکم به منى بودن رطوبت مشتبه در زن کفایت مى‌کند یا تنها در صورت یقین به منى بودن آن، حکم منى را دارد؟ برخى قول اول را اختیار کرده‌اند.[۵]
۲. دخول:
با دخول آلت تناسلى مرد در فرج زن به مقدار ختنه‌گاه، جنابت تحقق مى‌یابد؛ هم نسبت به مرد و هم نسبت به زن؛ چه بالغ باشند یا نابالغ؛ عاقل باشند یا دیوانه؛ دخول در بیدارى صورت گرفته باشد یا در خواب.[۶] در این که دخول در دُبُر - اعم از زن و مرد - به مقدار ختنه‌گاه موجب جنابت مى‌شود یا نه، اختلاف است. مشهور قول اوّل است.[۷] با دخول آلت شخص خنثىٰ در دُبر یا فرج خنثاى دیگر جنابت محقق نمى‌شود؛ اما اگر خنثىٰ با زنى نزدیکى کند و مردى نیز با خنثىٰ آمیزش نماید، براى خنثىٰ جنابت تحقق مى‌یابد.[۸] بنابر قول مشهور، وَطى حیوان (آمیزش با حیوان) موجب غسل نیست.[۸]
احکام جنابت
۱. غسل جنابت:
- غسل جنابت به خودى خود مستحب است. برخى متأخران آن را واجب دانسته‌اند؛ لیکن براى به جا آوردن واجبات مشروط به طهارت مانند نماز، طواف و بنابر مشهور روزه ماه رمضان، واجب است، که از آن به وجوب غیرى تعبیر مى‌شود. چنان که غسل جنابت براى غایات مستحب، همچون نمازهاى نافله، دعاها و ذکرهاى مستحب باشد، مستحب غیرى است.[۹]
۲. محرمات بر جنب:
- خواندن سوره‌هاى عزائم (داراى سجده واجب) بر جُنب حرام است؛ لیکن در این که این حرمت اختصاص به آیه سجده دارد یا شامل همه سوره سجده‌دار مى‌شود - حتى بعض یک آیه، بلکه بسمله آن - اختلاف است.[۱۰]
- لمس خطوط قرآن کریم، نام خداوند متعال، پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله و اهل بیت علیهم‌السلام بنابر مشهور بر جنب حرام است.[۱۱]
- توقف در مسجد، بلکه ورود در آن - جز در دو مورد - بنابر مشهور بر جنب حرام است و ورود در مسجد به قصد عبور (از درى داخل و از درى دیگر خارج شود) یا برداشتن چیزى جایز است؛ اما به قصد گذاشتن چیزى در آن حرام مى‌باشد.
- گروهى، مشاهد مشرفه معصومان علیهم‌السلام را نیز در احکام یاد شده به مساجد ملحق کرده‌اند.[۱۲] البته دخول در مسجدالحرام و مسجدالنبى مطلقا - حتى جهت عبور یا برداشتن چیزى - حرام است.[۱۳]
۳. مکروهات بر جنب:
- خوردن و آشامیدن، مگر آن که وضو بگیرد یا مضمضه و استنشاق کند. برخى گفته‌اند: با مضمضه و استنشاق، کراهت کم مى‌شود ولى برطرف نمى‌گردد.[۱۴]
- تلاوت بیش از هفت آیه - از غیر سوره‌هاى عزائم - بنابر مشهور.[۱۵]
- لمس غیر خطوط قرآن، مانند جلد و حواشى آن.
- خوابیدن قبل از غسل یا وضو.
- خضاب کردن.[۱۶]
- حضور نزد محتضر.[۱۷]
۴. سایر احکام:
- در نجاست عرقِ جنب از حرام، مانند زنا و لواط، اختلاف است.[۱۸] برخى قائلان به طهارت، آن را مانع صحت نماز دانسته‌اند.[۱۹]
- باقى ماندن بر جنابت تا طلوع فجر در ماه رمضان براى کسى که روزه بر او واجب است، بنابر مشهور حرام و موجب بطلان روزه و ثبوت قضا و کفاره خواهد بود.[۲۰]
- اگر غسل براى جنب ضرر داشته باشد، باید براى نماز تیمم بدل از غسل نماید.[۲۱]
- نماز خواندن در اتاقى که جنب در آن است، کراهت دارد.[۲۲]
پانویس
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ جواهرالکلام ۳/۳.
- ↑ المقنع/۴۲.
- ↑ جواهرالکلام، ۳/۷.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ همان، ج ۵ ص ۸ و ۶ ص ۱۲.
- ↑ همان، ۱۳.
- ↑ همان، ۲-۲۶.
- ↑ همان، ۳۱-۳۵.
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ همان، ۳.
- ↑ همان، ۱/ ۴۶-۵۵؛ العروة الوثقىٰ، ۱/۴۹۲.
- ↑ جواهرالکلام ۳/ ۴۲-۴۵؛ العروة الوثقىٰ ۱/۴۸۲؛ مصباح الهدىٰ ۴/ ۱۴۶-۱۴۷.
- ↑ الحدائق الناضرة ۲/۱۲۲؛ جواهر الکلام ۲/۳۱۶ و ۳/۴۶؛ مستمسک العروة ۳/۴۵.
- ↑ جواهرالکلام ۳/ ۴۹-۵۶.
- ↑ همان، ۵۵-۵۴.
- ↑ همان، ۶۴-۶۷.
- ↑ همان، ۶۷-۷۲.
- ↑ همان، ۷۲-۷۸.
- ↑ توضیح المسائل مراجع، ۱/ ۳۱۲ م ۵۴۰.
- ↑ جواهرالکلام، ۶/ ۷۱-۷۷.
- ↑ ارشاد السائل/۱۶؛ الاحکام الواضحة (فاضل)/۹۵.
- ↑ جواهرالکلام ج۱۶، ص ۲۳۶-۲۴۷.
- ↑ همان، ۵/۱۱۱.
- ↑ العروة الوثقىٰ، ۲/۴۰۱.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، ج ۳، ص ۱۱۷.
