الأربعون حدیثا

"الاربعون حدیثا" یا "چهل حدیث" عنوان عامی است برای دسته ای از کتابهای حدیثی که 40 حدیث را بنا به گزینش مولف در خود جای داده اند و ممکن است به همراه نقل حدیث شرح هم بنمایند.

پیشینه و خاستگاه نگارش اربعین حدیث

نگارش اربعین، پیشینه ای بس دراز دارد و سنت اربعین نویسی، از قرنهای نخستین تاریخ اسلام آغاز شده است. این سنت، برخاسته از فرمایش پیامبر گرامی اسلام است که فرمود: من حفظ من امتی اربعین حدیثا مما یحتاجون الیه من امر دینهم، بعثه الله یوم القیامه فقیها عالما؛ هر كس به سود امت من چهل حدیث حفظ كند كه در كار دین بدان نیازمندند، خداوند در روز قیامت او را فقیه و دانشمند مبعوث می‌كند.

علامه مجلسی بر این عقیده است که حدیث اربعین، به طور مستفیض از طریق خاصه و عامه نقل گردیده و حتی به حد تواتر معنوی هم رسیده است.

معنای حفظ در حدیث اربعون حدیثا

حدیث‌شناسان براى واژه «حفظ» در این حدیث معانى ظاهرى و باطنى قائل شده‌اند. معانى ظاهرى این واژه عبارت‌اند از: به حافظه سپردن، نگارش، انتقال، كتابت و تحریر، حفاظت از تغییر و تحریف، تدریس و تصحیح و تحملِ حدیث و معانى باطنى آن را تفكر و تعمق در احادیث، استنباط احكام و معارف و عمل به مضامین احادیث دانسته‌اند.

کتابهای چهل حدیث

از کتابهای مشهور چهل حدیث می توان موارد زیر را نام برد:

• الأربعون حدیثا (شهید اول)
• الأربعون حدیثا عن أربعین شیخا (شیخ منتجب الدین)
• الأربعون حدیثاً (ابن أبی الفوارس)
• الأربعون حدیثا (ظهیرالدین الراوندی)
• الأربعون حدیثا (علامه مجلسی)
• اربعين شيخ بهائی

چهل حدیث های با موضوع خاص

• الأربعون حدیثا فی إمامة أمیرالمؤمنین (سلیمان ‌بن ‌عبد‌الله البحرانی)
• الأربعون حدیثا فی حقوق الإخوان (محمد بن عبدالله الحسینی الحلبی)

منابع

• دانشنامه جهان اسلام، مدخل "چهل حدیث" از سید مصطفى احمدزاده، بازیابی: 1 مهرماه 1392.
• نادعلی عاشوری تلوکی، چهل حدیث نویسی و حدیث الاربعین، فصلنامه علوم حدیث، شماره 14، زمستان 1378؛ صص 139-154.