جامعیت مقاله متوسط
مقاله مورد سنجش قرار گرفته است

محبت اهل بیت علیهم السلام: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(ویرایش)
 
(۲۴ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{متوسط}}
+
{{خوب}}
{{و}}
+
خداوند، [[مودت|مودّت]] و محبّت به خاندان [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه وآله را در [[قرآن]]، اجر [[رسالت]] آن حضرت قرار داده و [[واجب]] ساخته است: {{متن قرآن|«قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ»}} ([[سوره شورى]]، آیه ۲۳). بر این اساس، وجوب محبت [[اهل البیت]] علیهم‌السلام، اعتقاد مشترک [[شیعه]] و [[اهل سنت]] است. محبت اهل بیت در برخی از روایات، اساس [[اسلام]] یا [[ایمان]] معرفی شده است.
خداوند، دوستى و مودت خاندان [[پیامبر اسلام|پیامبر]] صلی الله علیه و آله را در [[قرآن]]، اجر [[رسالت]] آن حضرت قرار داده و واجب ساخته است: «قل لااسئلکم علیه اجرا الا المودة فى القربى‌»<ref>[[سوره شورى]]، آیه ۲۳.</ref>؛ بگو من برای رسالت خود از شما مزدی نمی خواهم مگر محبت اهل بیتم.
 
  
وجوب محبت [[اهل البیت]] علیهم السلام اعتقاد مشترک [[شیعه]] و [[اهل سنت]] است. [[شافعی|امام شافعى]] ‌در این مورد می گوید:
+
==جایگاه محبت اهل بیت==
{{بیت|یا اهل بیت رسول الله حبکم|فرض من الله فى القرآن انزله}}
+
راهی که مؤمن برای رسیدن به کمال شایسته خویش و قرب به خدا دارد، پیروی از [[پیامبر]] و [[اهل بیت]] علیهم السلام است که [[قرآن]] آنان را به عنوان [[اولی الامر]] و [[اسوه]] مومنان معرفی می‌نماید و دوست داشتن ایشان، این پیروی را بر او آسان می نماید. پس در حقیقت، دوست داشتن اهل بیت ریشه در خدا دوستی مومن دارد. از این رو در [[زیارت جامعه کبیره]] آمده است که دوستدار این خانواده، دوستدار خداست و دشمنان آنان دشمن خدایند.<ref>زیارت جامعه کبیره، مفاتیح الجنان.</ref> و رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: {{متن حدیث|«أساس الاسلام حبّی و حبّ أهل بیتی»}}؛ <ref>کنزالعمال، ج12، ص105، ح34206؛ درالمنثور، ج6، ص7.</ref> اساس اسلام، دوستی من و اهل بیت من است.
{{بیت|کفاکم من عظیم القدر انکم|من لم یصل علیکم لا صلاة له|منبع =<ref> الغدیر، ج۲، ص ۳۰۳ </ref>}}
 
  
اى خاندان پیامبر خدا! حب شما فریضه‌ اى است‌ خدایى که خداوند در قرآن آورده است، براى افتخار بزرگ شما همین بس که هر کس (در [[نماز]]) بر شما [[صلوات]] و درود نفرستد، نمازش درست نیست و نماز ندارد.
+
==محبت اهل بیت در قرآن==
  
محبت ‌خاندان رسول، مرز حرکت در خط صحیح [[دین|دین]] است. [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلى الله علیه و آله فرموده است که مردم را دوستدار اهل بیت‌ بار آورید و بر مبناى این محبت، تربیت کنید: «ادبوا اولادکم على حبى و حب اهل بیتى والقرآن‌؛ فرزندانتان را با محبت من و محبت ‌خاندان من و محبت قرآن تربیت و تادیب کنید».
+
خداوند متعال در [[قرآن کریم]] می فرماید: {{متن قرآن|« قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى»}}<ref>[[سوره شوری]](42)، آیه 23.</ref>؛ بگو من از شما اجر و رسالت جز این نمی خواهم که مودّت و محبّت مرا در حق خویشاوندانم منظور دارید.
  
[[امام صادق علیه السلام|امام صادق‌]] علیه السلام نیز فرموده است: «رحم الله عبدا حببنا الى الناس ولم یبغضنا الیهم‌؛ خدا رحمت کند کسى را که ما را محبوب مردم سازد و ما را در نظر مردم ‌مبغوض و منفور نسازد».
+
بر اساس منابع مختلف [[شیعه]] و [[سنی]]، این [[آیه]] که به «[[آیه مودت]]» معروف است، در خصوص [[اهل بیت]] پیامبر صلّی الله علیه و آله، یعنی [[حضرت علی]] (ع)، [[حضرت زهرا]](س)، [[امام حسن]] و [[امام حسین]](ع) نازل شده است.  
  
نیز از سخنان آن حضرت در توصیه به شیعه است: «احبونا الى الناس و لا تبغضونا الیهم، جروا الینا کل مودة‌ وادفعوا عنا کل قبیح‌؛ ما را در نظر مردم محبوب سازید و در نظرشان ما را منفور نگردانید، هر مودت و دوستى را به طرف ما بکشید و هر زشتى را از ما دور سازید».
+
*[[سیوطی]] از دانشمندان اهل سنت در [[تفسیر]] این آیه به اسناد خود از [[ابن عباس]] نقل می کند: هنگامی که این آیه: {{متن قرآن|«قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ»}}؛ بر پیامبر نازل شد، [[صحابه]] عرض کردند: ای رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودت آنان بر ما واجب است؟ آن حضرت فرمود: «علی و فاطمه و دو فرزندان او».<ref>درالمنثور، ج6، ص7؛ مستدرک حاکم، ج3، ص172؛ مجمع الزوائد، ج9، ص168؛ کشاف، ج4، ص 219.</ref>
{{بیت|تولاى شما فرض خدایى است|قبول و رد آن مرز جدایى است}}
+
*در خطبه ای که [[امام حسن]] علیه السّلام بعد از شهادت [[امیرالمومنین]] علیه السّلام ایراد کردند، بعد از حمد و ثنای الهی فرمود: «... و أنا من أهل البیت الذی افترض الله مودّتهم علی کلّ مسلم، فقال تبارک و تعالی: {{متن قرآن|«قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا»}} فاقتراف الحسنه مودّتنا أهل البیت؛ ...و من از أهل بیتی هستم که خداوند مودّت آنان را بر هر مسلمانی واجب نموده است پس فرمود: من از شما برای رسالتم مزدی نمی‌خواهم جز مودّت خویشاوندانم. و هر کس کار نیکی کند، بر نیکی اش می افزاییم. انجام کار نیک مودت ما اهل بیت است.
{{بیت|دیانت بى شما کامل نگردد|بجز با عشقتان دل، دل نگردد}}
+
*[[امام صادق]] علیه السّلام به [[مؤمن الطاق]] فرمود: چه می گویند اهل [[بصره]] درباره این آیه: {{متن قرآن|«قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ»}}؟ عرض کرد: فدایت گردم، آنان می گویند: این آیه در شأن همه خویشاوندان رسول خدا صلّی الله علیه و آله است. حضرت فرمود: دروغ می گویند تنها در حق ما اهل بیت علی و فاطمه و حسن و حسین ([[اصحاب کسا]]) نازل شده است. <ref>کافی، ج8، ص79، ح66؛ قرب الاسناد، ص128.</ref>
{{بیت| هر آن کس را که در دین رسول است|ولایت، مهر و امضاى قبول است|منبع=<ref> مثنوى‌ «اهل بیت آفتاب‌» از جواد محدثی. </ref>}}
 
دوستدار این خانواده، دوستدار خداست و دشمنان آنان دشمن خدایند.<ref>[[زیارت جامعه کبیره|زیارت جامعه کبیره]].</ref>
 
  
تاکید به دوست داشتن اهل بیت، استفاده از اهرمى نیرومند در جهت ‌سازندگى انسان و حرکت تربیتى و اجتماعى اوست. آن که طعم محبت اهل بیت را بچشد، محبت هاى دیگر برایش جذاب نیست. رشته محبت این دودمان تا درون خانه‌هاى شیعیان کشیده شده و همه جا را روشن و گرم مى‌سازد. اتصال به این رشته محبت، مایه گرمى جان و روشنایى‌دل است و محب آنان، محبوب خدا مى‌شود.
+
==محبت اهل بیت در روایات==
  
محبت‌ [[امام حسین]] علیه السلام در این میان، ویژگى خاصى دارد. پیامبر خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «حسین منى و انا من حسین، احب الله من احب حسینا».<ref>حیاة الامام الحسین علیه السلام، ج ۱، ص ۹۴.</ref> و درباره امام [[امام حسن علیه السلام|حسن]] و حسین‌ علیهم السلام و ثمره دوستى و محبت این دو ریحانه رسول فرمود: «من ‌احب هذین الغلامین و اباهما و امهما فهو معى فى درجتى یوم القیامة‌».<ref>[[سفینة البحار|سفینة البحار]]، ج ۱، ص ۲۵۷.</ref> هر کس این دو نوجوان و پدر و مادرشان را دوست بدارد، روز قیامت در رتبه من همراهم خواهد بود.
+
در روایات نیز تأکید فراوانی بر محبت [[اهل بیت]] علیهم السلام شده و آثار و برکات فراوانی برای آن ذکر شده است:
  
هر چه محبت و دلباختگى و ارتباط قلبى بیشتر باشد، تبعیت و همرنگى و همراهى و همدلى هم بیشتر خواهد شد. نقش عشق و محبت‌ در ایجاد همسانى و همفکرى و همراهى و هم‌سویى بسیار عظیم است و مردم پیوسته از چهره‌هاى محبوبشان الگو و سرمشق مى‌گیرند. ایمان‌ عاطفى به رهبرى حتى در اطاعت‌ سیاسى و اجتماعى هم تاثیر مى‌گذارد و زمینه‌ساز تبعیتى عاشقانه مى‌شود، نه صرفا تشکیلاتى و رسمى.
+
===محبت اهل بیت، محبت خدا و پیامبر است===
  
از این رو، ارتباط [[شیعه]] با اهل بیت را علاوه بر جنبه‌هاى اعتقادى بر مبناى علمى و [[احادیث]] و منابع دینى، باید عاطفى و روحى و احساسى قرار داد و «آگاهى عقلى‌» را با «عاطفه قلبى‌» در هم آمیخت و عقل و عشق را با هم پیوند زد. همچنان که در آموزش هم اگر معلم بیش از رابطه علمى، رابطه قلبى و زمزمه محبت و مودت باشد «جمعه به مکتب آورد طفل‌ گریزپاى را»، در ارتباط هاى ولایى با [[ائمه اطهار|ائمه]] نیز دل، قلمرو فرمانروایى آنان‌ مى‌گردد.
+
*[[رسول خدا]] صلّی الله علیه و آله فرمود: {{متن حدیث|«أحبّوا الله لما یغذوکم من نعمه، و أحبّونی لحبّ الله، و أحبّوا أهل بیتی لحبّی»}}؛<ref>سنن ترمذی، ج5، ص664، ح3789؛ مستدرک حاکم، ج3، ص150.</ref> خدا را دوست بدارید به جهت آن که از نعمت هایش به شما روزی می دهد و مرا نیز به جهت دوستی خدا دوست بدارید و اهل بیتم را به جهت دوستی من دوست بدارید.
  
در این صورت، میان «شناخت‌»، «عشق‌» و «پیروى‌» رابطه‌اى‌ مستحکم پدید مى‌آید و «[[معرفت|معرفت‌]]»، محبت مى‌آورد و محبت «[[ولایت]] و تبعیت‌». در حدیثى رسول اکرم‌ صلى الله علیه و آله به این سه عنصر و نقش آن در سعادت ‌انسان اشاره فرموده است: «معرفة آل محمد برائة من‌ النار و حب آل محمد جواز على ‌الصراط والولایة لآل محمد امان من العذاب‌».
+
*[[زید بن ارقم]] می گوید: در خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله بودم که دیدم [[فاطمه زهرا]] علیهاالسّلام داخل حجره ی پیامبر شد، در حالی که با او دو فرزندش [[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]] بودند و [[امام علی|علی]] علیه السّلام نیز پشت سر آنان وارد شد، پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان نظر کرده و فرمود: {{متن حدیث|«من أحبّ هولاء فقد أحبّنی، و من أبغضهم فقد أبغضنی»}}؛<ref>امام حسین علیه السّلام از تاریخ دمشق، ج91، ص126.</ref> هر کس اینان را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس که اینان را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است.
  
معرفت و شناخت آل محمد، برائت و نجات از دوزخ است و «محبت‌» آل‌ محمد، جواز عبور از صراط است و «ولایت‌» نسبت ‌به آل محمد، امان از عذاب است. این رابطه را مى‌توان چنین ترسیم کرد: معرفت، محبت، اطاعت.
+
*امام صادق علیه السّلام فرمود: {{متن حدیث|«من عرف حقّنا و أحبّنا فقد أحبّ الله تبارک و تعالی»}}؛<ref>کافی، ج8، ص112، ح98.</ref> هر کس حق ما را شناخته و ما را دوست بدارد در حقیقت خداوند تبارک و تعالی را دوست داشته است.
  
در [[حدیث|حدیث]] امام صادق‌ علیه السلام نیز آمده است: «الحب فرع المعرفة‌؛ محبت، فرع و شاخه شناخت است».
+
=== حقیقت ایمان، محبت اهل بیت است===
 +
*رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: {{متن حدیث|«لا یؤمن عبدٌ حتی أکون أحبّ الیه من نفسه، و أهلی أحبّ الیه من أهله و عترتی أحبّ إلیه من عترته و ذاتی أحبّ الیه من ذاته»}}؛ <ref>المعجم الکبیر، ج7، ص86، ح6416؛ امالی صدوق، ص274، ح9.</ref> هیچ بنده ای ایمان کامل پیدا نمی کند، مگر در صورتی که من دوست داشتنی تر نزد او از خودش باشم و نیز اهل بیتم از اهلش محبوبتر و عترتم از عترتش دوست داشتنی تر و ذاتم از ذاتش محبوبتر باشد.
  
در سیره پیامبر اکرم نیز آمده است که هر کس با او از روى معرفت و شناخت، رفاقت و نشست و برخاست مى‌کرد، محبت او در دلش مى‌افتاد.
+
=== محبت اهل بیت عبادت است===
  
این نشان‌دهنده تاثیر معرفت در پیدایش محبت است. ایجاد محبت و عشق را باید از مراحل ساده و بسیط و عاطفى شروع‌ کرد و در مراحل بعدى با بصیرت و شناخت‌ بیشتر آن را تعمیق داد، تا آنجا که «حب‌»، جزء سرشت انسان گردد و «محبت اهل بیت‌»، جزء دین یک‌ مسلمان و شیعه درآید.
+
*رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: {{متن حدیث|«حبّ آل محمد یوماً خیر من عبادة سنة، و من مات علیه دخل الجنّه»}}؛<ref>نورالابصار، ص 127؛ کافی، ج2، ص46، ح3.</ref> یک روز دوستی آل محمد، بهتر از یک سال عبادت است و کسی که بر آن دوستی بمیرد داخل [[بهشت]] می شود.
 +
*[[امیرالمؤمنین]] علیه السّلام فرمود: {{متن حدیث|«أحسن الحسنات حبّنا، و أسوأ السیئات بُغضنا»}}؛ <ref>غررالحکم، ج1، ص211، ح3363.</ref>بهترین نیکی ها حبّ ما و بدترین بدی ها دشمنی ما اهل بیت است.
  
امام صادق‌ علیه السلام فرمود: هل الدین الا الحب‌؟ آیا دین جز محبت است؟
+
=== محبت اهل بیت پس از مرگ === 
 +
*پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: {{متن حدیث|«حُبّي و حُبُّ أهلِ بَيْتي نافِعٌ في سَبعةِ مَواطِنَ أهْوالُهنَّ عظيمةٌ: عِند الوَفاةِ و في القَبرِ و عِند النُّشورِ و عِند الكِتابِ و عِند الحِسابِ و عِند الميزانِ و عِند الصِّراطِ»}}؛ دوست داشتن من و دوست داشتن خاندان من در هفت جاى بسيار وحشتناك به كار آيد: هنگام مردن، در گور، هنگام رستاخيز، هنگام ديدن [[نامه اعمال]]، هنگام حسابرسى [اعمال]، نزد ترازو[ى اعمال] و هنگام عبور از [[صراط]].<ref>الخصال، ۳۶۰/۴۹.</ref>
  
و [[امام باقر علیه السلام|امام باقر]] علیه السلام فرمود: الدین هو الحب والحب هو الدین‌؛ [[دین|دین]] همان محبت است و محبت همان دین است.
+
*در [[حدیث]] دیگری از رسول اکرم‌ صلى الله علیه و آله آمده است: {{متن حدیث|«معرفة آل محمد برائة من‌ النار و حب آل محمد جواز على ‌الصراط والولایة لآل محمد امان من العذاب‌»}}؛ معرفت و شناخت آل محمد، برائت و نجات از [[دوزخ]] است و «محبت‌» آل‌ محمد، جواز عبور از صراط است و «ولایت‌» نسبت ‌به آل محمد، امان از عذاب است.  
  
روشن است که محبت راستین به عمل و تبعیت هم مى‌انجامد و از عصیان و تخلف دور مى‌سازد.  
+
===تربیت فرزندان بر محبت اهل بیت===
 +
[[پیامبر اسلام|رسول خدا]] صلى الله علیه و آله فرموده است که فرزندان خود را دوستدار اهل بیت‌ علیهم السلام بار آورید و بر مبناى این محبت، تربیت کنید: «{{متن حدیث|ادّبوا اولادکم على حبّى و حبّ اهل بیتى والقرآن‌}}؛ فرزندانتان را با محبت من و محبت ‌خاندان من و محبت قرآن تربیت و تادیب کنید».
  
براى این کار باید زمینه‌هاى روحى و آمادگى‌هاى قبلى افراد را در نظر گرفت وگرنه محبت اهل بیت‌ به دلهاى غیرمستعد و غیرآماده ‌نمى‌چسبد، آنچنان که کاشى به دیوار کاهگلى نمى‌چسبد. گاهى هم باید موانع را زدود، همچنان که در لحیم‌کارى ابتدا با سنباده و مواد دیگر چربی ها، آلودگی ها و جرم ها را از محل مى‌زدایند تا لحیم بچسبد و جوش‌ بخورد.
+
==اهل سنت و محبت اهل بیت==
 +
لزوم مودت اهل بیت علیهم السلام، اعتقاد مشترک [[شیعه]] و [[اهل سنت]] است. اهل سنت گرچه اهل بیت را به عنوان پیشوایان دینی و مذهبی نپذیرفته اند، اما در عین حال بر مبنای [[آیه مودت]]، احترام آنان را لازم دانسته و  محبت ایشان را بر مسلمانان واجب می دانند. [[شافعی|محمد بن ادریس شافعی]] ‌پیشوای مذهب شافعی از مذاهب فقهی اهل سنت در این مورد می گوید:
 +
{{بیت|یا اهلَ بیت رسول الله حبّکم|فرضٌ من الله فى القرآن أنزله}}
 +
{{بیت|کفاکُم من عظیم القدر أنّکم|مَن لم یصلّ علیکم لا صلاة له|منبع =<ref> ابن حجر، صواعق المحرقة، ص 148 به نقل از الغدیر، ج۲، ص ۳۰۳.</ref>}}
 +
اى خاندان پیامبر خدا! حب شما فریضه‌ اى است‌ که خداوند در قرآن آورده است، براى افتخار بزرگ شما همین بس که هر کس (در [[نماز]]) بر شما [[صلوات]] و درود نفرستد، نمازش درست نیست.
 +
 +
و عبدالقاهر بغدادی، ضمن شرح عقیده اهل سنت درباره اهل بیت نبوی می‌نویسد: اهل سنت به موالات حسن و حسین و اسباط (نوادگان) معروف رسول الله (ص) امثال حسن بن حسن، عبدالله بن حسن و علی بن حسین -زین العابدین- محمد بن علی بن حسین -معروف به باقر-، جعفر صادق، موسی بن جعفر، علی بن موسی الرضا (رضی الله عنهم) قائل هستند.<ref>عبدالقاهر بغدادى، الفرق بين الفرق، ص353-354.</ref>
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
سطر ۴۹: سطر ۵۵:
  
 
==منابع==
 
==منابع==
 
+
*[[فرهنگ عاشورا(کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، جواد محدثی، نشر معروف.
*[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/34909/%D8%B9%D8%B4%D9%82_%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1_%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%87%D8%A7%D9%8A%E2%80%8C_%D8%A7%D9%8A%D8%AC%D8%A7%D8%AF_%D9%85%D8%AD%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C_%D8%A7%D9%87%D9%84%E2%80%8C_%D8%A8%D9%8A%D8%AA%E2%80%8C_%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87%D9%85%E2%80%8C%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%E2%80%8C_%D8%AF%D8%B1_%D9%83%D9%88%D8%AF%D9%83%D8%A7%D9%86%E2%80%8C_%D9%88_%D9%86%D9%88%D8%AC%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%A7%D9%86%E2%80%8C/&from=search&&query=%D8%B9%D8%B4%D9%82%20%D8%A8%D8%B1%D8%AA%D8%B1&field=&collectionPID=&lang=&count=20&execute=true#!resource جواد محدثی، عشق برتر راههاي‌ ايجاد محبت‌ اهل‌ بيت‌ عليهم‌السلام‌ در كودكان‌ و نوجوانان‌]
+
*شيعه شناسی، علی‌اصغر رضوانی، ج2.
*جواد محدثی، [[فرهنگ عاشورا(کتاب)|فرهنگ عاشورا]]، نشر معروف.
+
*الفرق بين الفرق، عبدالقاهر بغدادى، بيروت، 1408ق.
 +
*[[الغدير]]، علامه امينى، قم، مرکز الغدیر، چاپ اول، 1416ق.
  
 
[[رده:اهل البیت]]
 
[[رده:اهل البیت]]
 
[[رده:جایگاه اهل البیت]]
 
[[رده:جایگاه اهل البیت]]
 +
[[رده:ارزش های اسلامی]]
 
[[رده:اعتقادات]]
 
[[رده:اعتقادات]]
 +
[[رده: مقاله های مهم]]
 +
 +
{{سنجش کیفی
 +
|سنجش=شده
 +
|شناسه= خوب
 +
|عنوان بندی مناسب= خوب
 +
|کفایت منابع و پی نوشت ها= خوب
 +
|رعایت سطح مخاطب عام= خوب
 +
|رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب
 +
|جامعیت= متوسط
 +
|رعایت اختصار= خوب
 +
|سیر منطقی= خوب
 +
|کیفیت پژوهش= خوب
 +
|رده= دارد
 +
}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ ژانویهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۵۰

خداوند، مودّت و محبّت به خاندان پیامبر صلی الله علیه وآله را در قرآن، اجر رسالت آن حضرت قرار داده و واجب ساخته است: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ» (سوره شورى، آیه ۲۳). بر این اساس، وجوب محبت اهل البیت علیهم‌السلام، اعتقاد مشترک شیعه و اهل سنت است. محبت اهل بیت در برخی از روایات، اساس اسلام یا ایمان معرفی شده است.

جایگاه محبت اهل بیت

راهی که مؤمن برای رسیدن به کمال شایسته خویش و قرب به خدا دارد، پیروی از پیامبر و اهل بیت علیهم السلام است که قرآن آنان را به عنوان اولی الامر و اسوه مومنان معرفی می‌نماید و دوست داشتن ایشان، این پیروی را بر او آسان می نماید. پس در حقیقت، دوست داشتن اهل بیت ریشه در خدا دوستی مومن دارد. از این رو در زیارت جامعه کبیره آمده است که دوستدار این خانواده، دوستدار خداست و دشمنان آنان دشمن خدایند.[۱] و رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: «أساس الاسلام حبّی و حبّ أهل بیتی»؛ [۲] اساس اسلام، دوستی من و اهل بیت من است.

محبت اهل بیت در قرآن

خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید: « قُل لَّا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَى»[۳]؛ بگو من از شما اجر و رسالت جز این نمی خواهم که مودّت و محبّت مرا در حق خویشاوندانم منظور دارید.

بر اساس منابع مختلف شیعه و سنی، این آیه که به «آیه مودت» معروف است، در خصوص اهل بیت پیامبر صلّی الله علیه و آله، یعنی حضرت علی (ع)، حضرت زهرا(س)، امام حسن و امام حسین(ع) نازل شده است.

  • سیوطی از دانشمندان اهل سنت در تفسیر این آیه به اسناد خود از ابن عباس نقل می کند: هنگامی که این آیه: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ»؛ بر پیامبر نازل شد، صحابه عرض کردند: ای رسول خدا! خویشاوندان تو کیانند که مودت آنان بر ما واجب است؟ آن حضرت فرمود: «علی و فاطمه و دو فرزندان او».[۴]
  • در خطبه ای که امام حسن علیه السّلام بعد از شهادت امیرالمومنین علیه السّلام ایراد کردند، بعد از حمد و ثنای الهی فرمود: «... و أنا من أهل البیت الذی افترض الله مودّتهم علی کلّ مسلم، فقال تبارک و تعالی: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ وَمَنْ يَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِيهَا حُسْنًا» فاقتراف الحسنه مودّتنا أهل البیت؛ ...و من از أهل بیتی هستم که خداوند مودّت آنان را بر هر مسلمانی واجب نموده است پس فرمود: من از شما برای رسالتم مزدی نمی‌خواهم جز مودّت خویشاوندانم. و هر کس کار نیکی کند، بر نیکی اش می افزاییم. انجام کار نیک مودت ما اهل بیت است.
  • امام صادق علیه السّلام به مؤمن الطاق فرمود: چه می گویند اهل بصره درباره این آیه: «قُلْ لَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِي الْقُرْبَىٰ»؟ عرض کرد: فدایت گردم، آنان می گویند: این آیه در شأن همه خویشاوندان رسول خدا صلّی الله علیه و آله است. حضرت فرمود: دروغ می گویند تنها در حق ما اهل بیت علی و فاطمه و حسن و حسین (اصحاب کسا) نازل شده است. [۵]

محبت اهل بیت در روایات

در روایات نیز تأکید فراوانی بر محبت اهل بیت علیهم السلام شده و آثار و برکات فراوانی برای آن ذکر شده است:

محبت اهل بیت، محبت خدا و پیامبر است

  • رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: «أحبّوا الله لما یغذوکم من نعمه، و أحبّونی لحبّ الله، و أحبّوا أهل بیتی لحبّی»؛[۶] خدا را دوست بدارید به جهت آن که از نعمت هایش به شما روزی می دهد و مرا نیز به جهت دوستی خدا دوست بدارید و اهل بیتم را به جهت دوستی من دوست بدارید.
  • زید بن ارقم می گوید: در خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله بودم که دیدم فاطمه زهرا علیهاالسّلام داخل حجره ی پیامبر شد، در حالی که با او دو فرزندش حسن و حسین بودند و علی علیه السّلام نیز پشت سر آنان وارد شد، پیامبر صلی الله علیه و آله به آنان نظر کرده و فرمود: «من أحبّ هولاء فقد أحبّنی، و من أبغضهم فقد أبغضنی»؛[۷] هر کس اینان را دوست بدارد، مرا دوست داشته و هر کس که اینان را دشمن بدارد، مرا دشمن داشته است.
  • امام صادق علیه السّلام فرمود: «من عرف حقّنا و أحبّنا فقد أحبّ الله تبارک و تعالی»؛[۸] هر کس حق ما را شناخته و ما را دوست بدارد در حقیقت خداوند تبارک و تعالی را دوست داشته است.

حقیقت ایمان، محبت اهل بیت است

  • رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمود: «لا یؤمن عبدٌ حتی أکون أحبّ الیه من نفسه، و أهلی أحبّ الیه من أهله و عترتی أحبّ إلیه من عترته و ذاتی أحبّ الیه من ذاته»؛ [۹] هیچ بنده ای ایمان کامل پیدا نمی کند، مگر در صورتی که من دوست داشتنی تر نزد او از خودش باشم و نیز اهل بیتم از اهلش محبوبتر و عترتم از عترتش دوست داشتنی تر و ذاتم از ذاتش محبوبتر باشد.

محبت اهل بیت عبادت است

  • رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «حبّ آل محمد یوماً خیر من عبادة سنة، و من مات علیه دخل الجنّه»؛[۱۰] یک روز دوستی آل محمد، بهتر از یک سال عبادت است و کسی که بر آن دوستی بمیرد داخل بهشت می شود.
  • امیرالمؤمنین علیه السّلام فرمود: «أحسن الحسنات حبّنا، و أسوأ السیئات بُغضنا»؛ [۱۱]بهترین نیکی ها حبّ ما و بدترین بدی ها دشمنی ما اهل بیت است.

محبت اهل بیت پس از مرگ

  • پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «حُبّي و حُبُّ أهلِ بَيْتي نافِعٌ في سَبعةِ مَواطِنَ أهْوالُهنَّ عظيمةٌ: عِند الوَفاةِ و في القَبرِ و عِند النُّشورِ و عِند الكِتابِ و عِند الحِسابِ و عِند الميزانِ و عِند الصِّراطِ»؛ دوست داشتن من و دوست داشتن خاندان من در هفت جاى بسيار وحشتناك به كار آيد: هنگام مردن، در گور، هنگام رستاخيز، هنگام ديدن نامه اعمال، هنگام حسابرسى [اعمال]، نزد ترازو[ى اعمال] و هنگام عبور از صراط.[۱۲]
  • در حدیث دیگری از رسول اکرم‌ صلى الله علیه و آله آمده است: «معرفة آل محمد برائة من‌ النار و حب آل محمد جواز على ‌الصراط والولایة لآل محمد امان من العذاب‌»؛ معرفت و شناخت آل محمد، برائت و نجات از دوزخ است و «محبت‌» آل‌ محمد، جواز عبور از صراط است و «ولایت‌» نسبت ‌به آل محمد، امان از عذاب است.

تربیت فرزندان بر محبت اهل بیت

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرموده است که فرزندان خود را دوستدار اهل بیت‌ علیهم السلام بار آورید و بر مبناى این محبت، تربیت کنید: «ادّبوا اولادکم على حبّى و حبّ اهل بیتى والقرآن‌؛ فرزندانتان را با محبت من و محبت ‌خاندان من و محبت قرآن تربیت و تادیب کنید».

اهل سنت و محبت اهل بیت

لزوم مودت اهل بیت علیهم السلام، اعتقاد مشترک شیعه و اهل سنت است. اهل سنت گرچه اهل بیت را به عنوان پیشوایان دینی و مذهبی نپذیرفته اند، اما در عین حال بر مبنای آیه مودت، احترام آنان را لازم دانسته و محبت ایشان را بر مسلمانان واجب می دانند. محمد بن ادریس شافعی ‌پیشوای مذهب شافعی از مذاهب فقهی اهل سنت در این مورد می گوید:

یا اهلَ بیت رسول الله حبّکم فرضٌ من الله فى القرآن أنزله

کفاکُم من عظیم القدر أنّکم مَن لم یصلّ علیکم لا صلاة له[۱۳]

اى خاندان پیامبر خدا! حب شما فریضه‌ اى است‌ که خداوند در قرآن آورده است، براى افتخار بزرگ شما همین بس که هر کس (در نماز) بر شما صلوات و درود نفرستد، نمازش درست نیست.

و عبدالقاهر بغدادی، ضمن شرح عقیده اهل سنت درباره اهل بیت نبوی می‌نویسد: اهل سنت به موالات حسن و حسین و اسباط (نوادگان) معروف رسول الله (ص) امثال حسن بن حسن، عبدالله بن حسن و علی بن حسین -زین العابدین- محمد بن علی بن حسین -معروف به باقر-، جعفر صادق، موسی بن جعفر، علی بن موسی الرضا (رضی الله عنهم) قائل هستند.[۱۴]

پانویس

  1. زیارت جامعه کبیره، مفاتیح الجنان.
  2. کنزالعمال، ج12، ص105، ح34206؛ درالمنثور، ج6، ص7.
  3. سوره شوری(42)، آیه 23.
  4. درالمنثور، ج6، ص7؛ مستدرک حاکم، ج3، ص172؛ مجمع الزوائد، ج9، ص168؛ کشاف، ج4، ص 219.
  5. کافی، ج8، ص79، ح66؛ قرب الاسناد، ص128.
  6. سنن ترمذی، ج5، ص664، ح3789؛ مستدرک حاکم، ج3، ص150.
  7. امام حسین علیه السّلام از تاریخ دمشق، ج91، ص126.
  8. کافی، ج8، ص112، ح98.
  9. المعجم الکبیر، ج7، ص86، ح6416؛ امالی صدوق، ص274، ح9.
  10. نورالابصار، ص 127؛ کافی، ج2، ص46، ح3.
  11. غررالحکم، ج1، ص211، ح3363.
  12. الخصال، ۳۶۰/۴۹.
  13. ابن حجر، صواعق المحرقة، ص 148 به نقل از الغدیر، ج۲، ص ۳۰۳.
  14. عبدالقاهر بغدادى، الفرق بين الفرق، ص353-354.

منابع

  • فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
  • شيعه شناسی، علی‌اصغر رضوانی، ج2.
  • الفرق بين الفرق، عبدالقاهر بغدادى، بيروت، 1408ق.
  • الغدير، علامه امينى، قم، مرکز الغدیر، چاپ اول، 1416ق.


مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه