سید عبدالله جزایری: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز (مهدی موسوی صفحهٔ سید عبدالله بن نورالدین جزایری را به سید عبدالله جزایری منتقل کرد)
 
(۲۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 +
'''سید عبدالله جزایری شوشتری''' (۱۱۷۳-۱۱۱۲ ق)، [[فقیه|فقیه‌]]، منجم‌ و مورخ [[شیعه|شیعه‌]] در قرن دوازدهم هجری است. وی در [[فقه|فقه‌]]، [[حدیث|حدیث‌]]، [[ریاضی]] و...، کتب متعددی‌ نوشته‌ است‌.
 
{{شناسنامه عالم
 
{{شناسنامه عالم
 
|نام شخصیت =  
 
|نام شخصیت =  
|نام کامل = سیدعبدالله بن نورالدین جزایری
+
|نام کامل = سید عبدالله جزایری شوشتری
|زادروز = 7 شعبان 1112 قمری
+
|تصویر= [[پرونده:Jazaeri.jpg]]
 +
|زادروز = ۱۱۱۲ قمری
 
|زادگاه = شوشتر  
 
|زادگاه = شوشتر  
|وفات = 1173 قمری
+
|وفات = ۱۱۷۳ قمری
|مدفن = شوشتر - در جوار قبر پدرش‌ در غرفه کوچکی‌ در ضلع‌ شرقی‌ حیاط‌ مسجدجامع‌ شوشتر
+
|مدفن = مسجدجامع‌ شوشتر
|اساتید =   
+
|اساتید =  سید احمد شریف‌ خاتون‌آبادی‌، محمدرفیع‌الدین‌ گیلانی‌ مشهدی‌، یعقوب‌ بن‌ ابراهیم‌ بختیاری‌ حُوَیزی،...‌
 
|شاگردان =  
 
|شاگردان =  
|آثار =الاجازة ‌الکبیرة، تذکره شوشتر، التُحفة السَنِیَّة، الذخیرة ‌الابدیة
+
|آثار = تذکره شوشتر، التحفة السَنیة، الذخیرة ‌الابدیة، الذُخرُ الرائع، لبّ اللباب فی شرح صحیفه الاسطرلاب،...
 
}}
 
}}
 
سیدعبدالله بن نورالدین جزایری (1112-1173ه.ق)، فقیه‌،محدّث‌، منجم‌ و مورخ‌ قرن دوازدهم هجری است. نورالدین‌ در فقه‌، حدیث‌ ،لغت‌، کتب و رساله‌های‌ متعددی‌ نوشته‌ است‌.
 
 
 
==ولادت==
 
==ولادت==
  
سال‌ ولادت‌ او را برخی‌ 1104، برخی‌ 1112 و برخی‌ 1114 دانسته‌اند. محمد جزایری‌ با مقایسه نسخه خطی‌ تحفة ‌العالم‌ با نسخه چاپی‌ آن‌  1114 را كه‌ در نسخه چاپی‌ آمده‌، تصحیف‌ شده‌ دانسته‌ و تاریخ‌ دقیق‌ تولد او را 7 [[شعبان‌]] 1112 ذكر كرده‌ است‌. در تأیید نظر محمد جزایری‌، می‌توان‌ اضافه‌ كرد كه‌ طبق‌ گزارش‌ شوشتری‌ در تحفة ‌العالم‌، سید نعمت‌اللّه‌، نوه خود (عبداللّه‌) را دیده‌ است‌ كه‌ این‌ گزارش‌ با توجه‌ به‌ درگذشت‌ سید نعمت‌اللّه‌ در 1112 با تولد عبداللّه‌ در 1114 سازگار نیست‌.
+
سید عبدالله جزایری، در شوشتر به دنیا آمد. سال‌ ولادت‌ او را برخی‌ ۱۱۰۴ ق، برخی‌ ۱۱۱۲ ق و برخی‌ ۱۱۱۴ ق دانسته‌اند. سید عبدالله فرزند‌ سید نورالدین‌ جزایری‌ (م،‌ ۱۱۵۸) و نوه [[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت‌اللّه‌ جزایری‌]] (م،‌ ۱۱۱۲) بود.  
 +
==تحصیلات و اساتید==
 +
نورالدین‌ که‌ آثار تیزهوشی‌ را در فرزندش‌ عبداللّه‌ دید، از چهار سالگی‌ به‌ تعلیم‌ او پرداخت‌ و علوم‌ بسیاری‌ از جمله‌ [[ادبیات عرب|ادبیات‌ عرب]]<nowiki/>، [[تفسیر قرآن|تفسیر]]، [[حدیث|حدیث‌]] و [[فقه|فقه‌]] را به‌ او آموخت‌. گفته‌اند که‌ جزایری‌ تا شانزده‌ سالگی‌ همه علوم‌ شرعی‌ و دینی‌ را فراگرفت‌.  
  
==خاندان==
+
عبداللّه‌ پس‌ از فراگیری‌ مراحل‌ نخست‌ علوم‌ دینی‌ در زادگاهش،‌ به‌ [[اصفهان|اصفهان‌]]، فارس‌، [[خراسان|خراسان‌]]، آذربایجان‌ و برخی‌ ممالک‌ آسیای‌ صغیر سفر کرد و از دانشمندان‌ بسیاری‌ بهره‌ برد.
جدّ او، سید نعمت‌اللّه‌ جزایری‌ (متوفی‌ ۱۱۱۲) و پدرش‌ سید نورالدین‌ جزایری‌ (متوفی‌ ۱۱۵۸) بود.
 
  
==تحصیلات==
+
او علاوه‌ بر علوم‌ ادبی‌ و شرعی،‌ به‌ فراگیری‌ علومی‌ چون‌ [[حکمت|حکمت‌]]، [[ریاضی|ریاضیات‌]]، [[علم نجوم|نجوم‌]]، هیئت‌ و [[طب|طب‌]] پرداخت‌ و در آن‌ها مهارت‌ یافت‌.  
نورالدین‌ که‌ آثار تیزهوشی‌ را در فرزندش‌ عبداللّه‌ دید، از سه‌ چهار سالگی‌ به‌ تعلیم‌ او پرداخت‌ و علوم‌ بسیاری‌ از جمله‌ ادبیات‌ عرب‌، تفسیر، حدیث‌ و فقه‌ را به‌ او آموخت‌. گفته‌اند که‌ جزایری‌ تا شانزده‌ سالگی‌ همه علوم‌ شرعی‌ و دینی‌ را فراگرفت‌. عبداللّه‌ پس‌ از فراگیری‌ مراحل‌ نخست‌ علوم‌ دینی‌ در زادگاهش‌ به‌ اصفهان‌، فارس‌، خراسان‌، آذربایجان‌ و برخی‌ ممالک‌ آسیای‌ صغیرسفر کرد و از دانشمندان‌ بسیاری‌ بهره‌ برد.
 
  
او علاوه‌ بر علوم‌ ادبی‌ و شرعی‌ به‌ فراگیری‌ علومی‌ چون‌ حکمت‌، ریاضیات‌، نجوم‌، هیئت‌ و طب‌ پرداخت‌ و در آن‌ها مهارت‌ یافت‌. استادان‌ مهم‌ جزایری‌ علاوه‌ بر پدرش‌، عبارت‌ بودند از: سید احمد بن‌ محمدمهدی‌ شریف‌ خاتون‌آبادی‌ ریاضیدان‌ و عالم‌ هیئت‌ محمدرفیع‌الدین‌ گیلانی‌ مشهدی‌، یعقوب‌ بن‌ ابراهیم‌ بختیاری‌ حُوَیزی‌، نظر علی‌ بن‌ محمدامین‌ زجاج‌ تُستَری‌، میر صدرالدین‌ رضوی‌ قمی‌ و عبداللّه‌ بن‌ کرم‌اللّه‌ حویزی‌.
+
استادان‌ مهم‌ جزایری‌ علاوه‌ بر پدرش‌، عبارتند از: سید احمد بن‌ محمدمهدی‌ شریف‌ خاتون‌آبادی‌ ریاضیدان‌ و عالم‌ هیئت،‌ محمدرفیع‌الدین‌ گیلانی‌ مشهدی‌، یعقوب‌ بن‌ ابراهیم‌ بختیاری‌ حُوَیزی‌، نظرعلی‌ بن‌ محمدامین‌ زجاج‌ تُستَری‌، میر صدرالدین‌ رضوی‌ قمی‌ و عبداللّه‌ بن‌ کرم‌اللّه‌ حویزی‌.
  
برخی‌ از مشایخ‌ حدیثی‌ جزایری‌ این‌ اشخاص‌ بودند: پدرش‌ که‌ عبداللّه‌ از او اجازه‌ای‌ عام‌ داشت‌، محمدحسین‌ خاتون‌آبادی‌، رضی‌الدین‌ بن‌ محمد عاملی‌ مکی‌ و نصراللّه‌ بن‌ حسین‌ موسوی‌ حائری‌.
+
برخی‌ از [[مشایخ|مشایخ‌]] حدیثی‌ جزایری‌ این‌ اشخاص‌ هستند: پدرش‌ که‌ عبداللّه‌ از او [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه‌ای‌]] عام‌ داشت‌، محمدحسین‌ خاتون‌آبادی‌، رضی‌الدین‌ بن‌ محمد عاملی‌ مکی‌ و نصراللّه‌ بن‌ حسین‌ موسوی‌ حائری‌.
  
==فعالیت علمی و اجتماعی==
+
==فعالیتهای اجتماعی==
  
سید عبداللّه‌ جزایری‌ پس‌ از درگذشت‌ پدرش‌ در ۱۱۵۸، مناصب‌ شرعی او را در شوشتر برعهده‌ گرفت‌ که‌ از آن‌ جمله‌ افتا و امامت‌ جمعه‌ و جماعت‌ و نیز تدریس‌ علوم‌ دینی‌ بود.
+
سید عبداللّه‌ جزایری‌ پس‌ از درگذشت‌ پدرش‌ در ۱۱۵۸ ق، مناصب‌ [[شرع|شرعی]] او را در شوشتر برعهده‌ گرفت‌ که‌ از آن‌ جمله‌ [[فتوا|افتا]] و [[امام جمعه|امامت‌ جمعه]]<nowiki/> و جماعت‌ و نیز تدریس‌ علوم‌ دینی‌ بود.
  
==تالیفات==
+
==آثار و تألیفات==
  
 
از جزایری‌ کتاب ها و نوشته‌های‌ متعددی‌ در علوم‌ و فنون‌ مختلف‌ به‌ جای‌ مانده‌ است‌. شمار مجموع‌ این‌ نوشته‌ها افزون‌ بر سی‌ اثر است‌ که‌ از مهم‌ترین‌ آنها است‌:  
 
از جزایری‌ کتاب ها و نوشته‌های‌ متعددی‌ در علوم‌ و فنون‌ مختلف‌ به‌ جای‌ مانده‌ است‌. شمار مجموع‌ این‌ نوشته‌ها افزون‌ بر سی‌ اثر است‌ که‌ از مهم‌ترین‌ آنها است‌:  
  
*(الاجازة ‌الکبیرة) الاجازة ‌الکبیرة، اجازه مفصلی‌ است‌ که‌ سید عبداللّه‌ در ۱۱۶۸ آن‌ را برای‌ چهار تن‌ از عالمان‌ حویزه‌، به‌ نام های‌ محمد بن‌ کرم‌اللّه‌ حویزی‌، ابراهیم‌ بن‌ خواجه‌ عبداللّه‌ حویزی‌، ابراهیم‌ بن‌ عبداللّه‌ حویزی‌ هَمیلی‌ و محمد بن‌ محمد مقیم‌ اصفهانی‌ غروی‌، نگاشته‌ است‌.
+
# الاجازة ‌الکبیرة، اجازه مفصلی‌ است‌ که‌ سید عبداللّه‌ در ۱۱۶۸ ق، آن‌ را برای‌ چهار تن‌ از عالمان‌ حویزه‌، به‌ نام های‌ محمد بن‌ کرم‌اللّه‌ حویزی‌، ابراهیم‌ بن‌ خواجه‌ عبداللّه‌ حویزی‌، ابراهیم‌ بن‌ عبداللّه‌ حویزی‌ هَمیلی‌ و محمد بن‌ محمدمقیم‌ اصفهانی‌ غروی‌، نگاشته‌ است‌.
 +
# تذکره شوشتر (یا فی‌ تاریخ‌ تستر)، از منابع‌ معتبر به‌ زبان‌ فارسی‌ درباره تاریخ‌ شهر شوشتر و مشتمل‌ بر یک‌ مقدمه‌ و ۴۸ فصل‌ است‌.
 +
# التُحفة السَنِیَّة، شرح‌ کتاب‌ «النُخبة المُحْسِنیه» [[فیض کاشانی|فیض‌ کاشانی]]<nowiki/> که‌ آن‌ را به‌ درخواست‌ شیخ‌ علی‌ نجّار شوشتری‌ (از شاگردان‌ سید نورالدین‌ جزایری‌) نوشته‌ است‌.
 +
# الذخیرة ‌الابدیة‌ فی‌ جوابات‌ المسائل‌ الاحمدیة، که‌ آن‌ را در پاسخ‌ به‌ چهل‌ پرسش‌ سید احمد بن‌ مطلب‌ مُشَعشَعی‌ حویزی‌ (حاکم‌ وقت‌ خوزستان‌)، در ۱۱۵۴ ق، به‌ عربی‌ نوشته‌ است‌.
 +
# الذُخْرُ الرائِع‌، شرح‌ کتاب‌ فقهی‌ «مفاتیح‌ الشرایع‌» فیض‌ کاشانی‌ که‌ ناتمام‌ مانده‌ و تنها شامل‌ یک‌ جلد است‌ و مقدمه‌ای‌ درباره [[درایه|درایه‌]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول‌ فقه‌]] دارد.
  
*(تذکره شوشتر)تذکره شوشتر (یا فی‌ تاریخ‌ تستر)، از منابع‌ معتبر به‌ زبان‌ فارسی‌ درباره تاریخ‌ شهر شوشتر و مشتمل‌ بر یک‌ مقدمه‌ و ۴۸ فصل‌ است‌.
+
سید عبداللّه‌ جزایری‌ در [[ریاضی|ریاضیات‌]] و علوم‌ و فنون‌ وابسته‌ به‌ آن‌ نیز رساله‌هایی‌ نوشته‌ و شرح‌ یا ترجمه‌ کرده‌ است‌، از جمله‌:
  
*(التُحفة السَنِـیـَّة) التُحفة السَنِیَّة، شرح‌ کتاب‌ النُخبة المُحْسِنیه فیض‌ کاشانی‌ که‌ آن‌ را به‌ درخواست‌ شیخ‌ علی‌ نجّار شوشتری‌ (از شاگردان‌ سید نورالدین‌ جزایری‌) نوشته‌ است‌.
+
# لب اللباب فی شرح صحیفه الاسطرلاب، که شرحی است بر «الصحیفه الاسطرلابیه» [[شیخ بهایی|شیخ بهائی]] و آن را به درخواست ابراهیم بن عبدالله حویزی همیلی (شاگرد جزایری و امام جمعه هویزه) نوشته است
 +
# کاشفة الحال فی معرفه القبله و الزوال، درباره قبیله حویزه که آن را به درخواست سید علی خان بن سید مطلب موسوی مشعشعی حویزی (برادر سید احمد، حاکم وقت خوزستان) نوشته است.
 +
# طلسم سلطانی، که ترجمه کتاب «غایة الحکیم» مجریطی (متوفی ۳۹۵) در هیئت، ستاره شناسی و طلمسهاست، با اضافاتی از خود وی. این‌ ترجمه‌ به‌ خواست‌ ابوصالح‌ سلطان‌ تُرشیزی‌، وکیل‌ مالیه خوزستان‌، در ۱۱۵۷ در یک‌ مقدمه‌ و سه‌ فصل‌ تدوین‌ شده‌ است.
  
*(الذخیرة ‌الابدیة)‌الذخیرة ‌الابدیة‌ فی‌ جوابات‌ المسائل‌ الاحمدیة که‌ آن‌ را در پاسخ‌ به‌ چهل‌ پرسش‌ سید احمد بن‌ مطلب‌ مُشَعشَعی‌ حویزی‌ (حاکم‌ وقت‌ خوزستان‌در ۱۱۵۴، به‌ عربی‌ نوشته‌ است‌.
+
جزایری بر برخی کتاب های [[حدیث]]، [[علم رجال|رجال]]، [[فقه]] و [[ریاضی]] نیز حواشی زده و رساله های متعددی نوشته است، از جمله حاشیه بر «[[مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام (کتاب)|مسالک الافهام]]» [[شهید ثانی]]، «[[نقد الرجال (کتاب)|نقد الرجال]]» تفرشی، «خلاصة الحساب» [[شیخ بهایی|شیخ بهائی]]، و تألیف رساله جوائز السلطان و الحکام.  
  
*(الذُخْرُالرائِع)‌ الذُخْرُالرائِع‌، شرح‌ کتاب‌ فقهی‌ مفاتیح‌ الشرایع‌ فیض‌ کاشانی‌ که‌ ناتمام‌ مانده‌ و تنها شامل‌ یک‌ جلد است‌ و مقدمه‌ای‌ درباره درایه‌ و اصول‌ فقه‌ دارد.
+
سید عبدالله جزایری [[شعر]] نیز می سرود و «فقیر» [[تخلص]] می کرد. [[دیوان (شعر)|دیوان]] شعرش افزون بر پانصد [[بیت (شعر)|بیت]] دارد.
  
سید عبداللّه‌ جزایری‌ در ریاضیات‌ و علوم‌ و فنون‌ وابسته‌ به‌ آن‌ نیز رساله‌هایی‌ نوشته‌ و شرح‌ یا ترجمه‌ کرده‌ است‌، از جمله‌:
+
==وفات==
 +
سید عبدالله بن نورالدین جزایری در سال ۱۱۷۳ قمری دار فانی را وداع گفت و در جوار قبر پدرش‌ در غرفه کوچکی‌ در ضلع‌ شرقی‌ حیاط‌ [[مسجد جامع]]<nowiki/> شوشتر به خاک سپرده شد.
  
*لب اللباب فی شرح صحیفه الاسطرلاب، که شرحی است بر الصحیفه الاسطرلابیه شیخ بهائی و آن را به درخواست ابراهیم بن عبدالله حویزی همیلی (شاگرد جزایری و امام جمعه هویزه) نوشته است
+
==منابع==
 
 
*کاشفه الحال فی معرفه القبله و الزوال، درباره قبیله حویزه که آن را به درخواست سید علی خان بن سید مطلب موسوی مشعشعی حویزی (برادر سید احمد، حاکم وقت خوزستان) نوشته است.
 
 
 
*طلسم سلطانی که ترجمه کتاب غایه الحکیم مجریطی (متوفی 395) در هیئت، ستاره شناسی و طلمسهاست، با اضافاتی از خود وی این‌ ترجمه‌ به‌ خواست‌ ابوصالح‌ سلطان‌ تُرشیزی‌، وکیل‌ مالیه خوزستان‌، در ۱۱۵۷ در یک‌ مقدمه‌ و سه‌ فصل‌ تدوین‌ شده‌ است.
 
 
 
 
 
جزایری بر برخی کتاب های حدیث، رجال، فقه و ریاضی حواشی زده و رساله های متعددی نوشته است، از جمله  حاشیه بر مسالک الافهام شهید ثانی، نقد الرجال تفرشی، خلاصه الحساب شیخ بهائی، و تالیف رساله جوائز السلطان و الحکام. جزایری شعر نیز می سرود و فقیر تخلص می کرد. دیوان شعرش افزون بر پانصد بیت دارد.
 
  
==منابع==
+
*[http://www.cgie.org.ir/fa/publication/entryview/1975# دانشنامه جهان اسلام، ج۱۰، مدخل «عبدالله بن نورالدین جزایری» از لیلی‌ کریمیان‌ و محمدتقی‌ کرمی‌].
* دانشنامه جهان اسلام، ج10، مدخل «عبدالله بن نورالدین جزایری» از لیلی‌ كریمیان‌ و محمدتقی‌ كرمی‌. (23 مهر 1391) <http://www.encyclopaediaislamica.com/madkhal2.php?sid=4650>
+
*[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/85876/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_1112_1173%D9%82/&from=search&&query=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A%E2%80%8C&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتابخانه دیجیتال موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام].
 +
*محمدرضا نصیری، [[اثر آفرینان (کتاب)|اثرآفرینان]]: زندگینامه نام آوران فرهنگی ایران (از آغاز تا ۱۳۰۰ شمسی)، تهران، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی ایران، ج۲، ص۱۹۲.
  
منبع: [http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/85876/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86_1112_1173%D9%82/&from=search&&query=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A%E2%80%8C&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true كتابخانه ديجيتال موسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت علیهم السلام]
+
==پیوندها==
  
==پیوندهای مفید==
+
*[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/74973/%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D9%81%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%86%D9%8A%D8%A9-%D9%81%D9%8A-%D8%B4%D8%B1%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AE%D8%A8%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86%D9%8A%D8%A9/&from=search&&query1=%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A%20&query2=&query3=&field1=&field2=&field3=&logic1=1&logic2=1&type1=1&type2=1&type3=1&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true '''التحفة السنية فی شرح النخبة المحسنية''']
[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/authors/%D8%AC%D8%B2%D8%A7%D9%8A%D8%B1%D9%8A%E2%80%8C_%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A8%D9%86_%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%AF%D9%8A%D9%86 آثار این شخصیت در کتابخانه دیجیتال اهل البیت علیهم السلام]  
 
  
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]
 
[[رده:علمای قرن دوازدهم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ فوریهٔ ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۰۸

سید عبدالله جزایری شوشتری (۱۱۷۳-۱۱۱۲ ق)، فقیه‌، منجم‌ و مورخ شیعه‌ در قرن دوازدهم هجری است. وی در فقه‌، حدیث‌، ریاضی و...، کتب متعددی‌ نوشته‌ است‌.

Jazaeri.jpg
نام کامل سید عبدالله جزایری شوشتری
زادروز ۱۱۱۲ قمری
زادگاه شوشتر
وفات ۱۱۷۳ قمری
مدفن مسجدجامع‌ شوشتر

Line.png

اساتید

سید احمد شریف‌ خاتون‌آبادی‌، محمدرفیع‌الدین‌ گیلانی‌ مشهدی‌، یعقوب‌ بن‌ ابراهیم‌ بختیاری‌ حُوَیزی،...‌


آثار

تذکره شوشتر، التحفة السَنیة، الذخیرة ‌الابدیة، الذُخرُ الرائع، لبّ اللباب فی شرح صحیفه الاسطرلاب،...

ولادت

سید عبدالله جزایری، در شوشتر به دنیا آمد. سال‌ ولادت‌ او را برخی‌ ۱۱۰۴ ق، برخی‌ ۱۱۱۲ ق و برخی‌ ۱۱۱۴ ق دانسته‌اند. سید عبدالله فرزند‌ سید نورالدین‌ جزایری‌ (م،‌ ۱۱۵۸) و نوه سید نعمت‌اللّه‌ جزایری‌ (م،‌ ۱۱۱۲) بود.

تحصیلات و اساتید

نورالدین‌ که‌ آثار تیزهوشی‌ را در فرزندش‌ عبداللّه‌ دید، از چهار سالگی‌ به‌ تعلیم‌ او پرداخت‌ و علوم‌ بسیاری‌ از جمله‌ ادبیات‌ عرب، تفسیر، حدیث‌ و فقه‌ را به‌ او آموخت‌. گفته‌اند که‌ جزایری‌ تا شانزده‌ سالگی‌ همه علوم‌ شرعی‌ و دینی‌ را فراگرفت‌.

عبداللّه‌ پس‌ از فراگیری‌ مراحل‌ نخست‌ علوم‌ دینی‌ در زادگاهش،‌ به‌ اصفهان‌، فارس‌، خراسان‌، آذربایجان‌ و برخی‌ ممالک‌ آسیای‌ صغیر سفر کرد و از دانشمندان‌ بسیاری‌ بهره‌ برد.

او علاوه‌ بر علوم‌ ادبی‌ و شرعی،‌ به‌ فراگیری‌ علومی‌ چون‌ حکمت‌، ریاضیات‌، نجوم‌، هیئت‌ و طب‌ پرداخت‌ و در آن‌ها مهارت‌ یافت‌.

استادان‌ مهم‌ جزایری‌ علاوه‌ بر پدرش‌، عبارتند از: سید احمد بن‌ محمدمهدی‌ شریف‌ خاتون‌آبادی‌ ریاضیدان‌ و عالم‌ هیئت،‌ محمدرفیع‌الدین‌ گیلانی‌ مشهدی‌، یعقوب‌ بن‌ ابراهیم‌ بختیاری‌ حُوَیزی‌، نظرعلی‌ بن‌ محمدامین‌ زجاج‌ تُستَری‌، میر صدرالدین‌ رضوی‌ قمی‌ و عبداللّه‌ بن‌ کرم‌اللّه‌ حویزی‌.

برخی‌ از مشایخ‌ حدیثی‌ جزایری‌ این‌ اشخاص‌ هستند: پدرش‌ که‌ عبداللّه‌ از او اجازه‌ای‌ عام‌ داشت‌، محمدحسین‌ خاتون‌آبادی‌، رضی‌الدین‌ بن‌ محمد عاملی‌ مکی‌ و نصراللّه‌ بن‌ حسین‌ موسوی‌ حائری‌.

فعالیتهای اجتماعی

سید عبداللّه‌ جزایری‌ پس‌ از درگذشت‌ پدرش‌ در ۱۱۵۸ ق، مناصب‌ شرعی او را در شوشتر برعهده‌ گرفت‌ که‌ از آن‌ جمله‌ افتا و امامت‌ جمعه و جماعت‌ و نیز تدریس‌ علوم‌ دینی‌ بود.

آثار و تألیفات

از جزایری‌ کتاب ها و نوشته‌های‌ متعددی‌ در علوم‌ و فنون‌ مختلف‌ به‌ جای‌ مانده‌ است‌. شمار مجموع‌ این‌ نوشته‌ها افزون‌ بر سی‌ اثر است‌ که‌ از مهم‌ترین‌ آنها است‌:

  1. الاجازة ‌الکبیرة، اجازه مفصلی‌ است‌ که‌ سید عبداللّه‌ در ۱۱۶۸ ق، آن‌ را برای‌ چهار تن‌ از عالمان‌ حویزه‌، به‌ نام های‌ محمد بن‌ کرم‌اللّه‌ حویزی‌، ابراهیم‌ بن‌ خواجه‌ عبداللّه‌ حویزی‌، ابراهیم‌ بن‌ عبداللّه‌ حویزی‌ هَمیلی‌ و محمد بن‌ محمدمقیم‌ اصفهانی‌ غروی‌، نگاشته‌ است‌.
  2. تذکره شوشتر (یا فی‌ تاریخ‌ تستر)، از منابع‌ معتبر به‌ زبان‌ فارسی‌ درباره تاریخ‌ شهر شوشتر و مشتمل‌ بر یک‌ مقدمه‌ و ۴۸ فصل‌ است‌.
  3. التُحفة السَنِیَّة، شرح‌ کتاب‌ «النُخبة المُحْسِنیه» فیض‌ کاشانی که‌ آن‌ را به‌ درخواست‌ شیخ‌ علی‌ نجّار شوشتری‌ (از شاگردان‌ سید نورالدین‌ جزایری‌) نوشته‌ است‌.
  4. الذخیرة ‌الابدیة‌ فی‌ جوابات‌ المسائل‌ الاحمدیة، که‌ آن‌ را در پاسخ‌ به‌ چهل‌ پرسش‌ سید احمد بن‌ مطلب‌ مُشَعشَعی‌ حویزی‌ (حاکم‌ وقت‌ خوزستان‌)، در ۱۱۵۴ ق، به‌ عربی‌ نوشته‌ است‌.
  5. الذُخْرُ الرائِع‌، شرح‌ کتاب‌ فقهی‌ «مفاتیح‌ الشرایع‌» فیض‌ کاشانی‌ که‌ ناتمام‌ مانده‌ و تنها شامل‌ یک‌ جلد است‌ و مقدمه‌ای‌ درباره درایه‌ و اصول‌ فقه‌ دارد.

سید عبداللّه‌ جزایری‌ در ریاضیات‌ و علوم‌ و فنون‌ وابسته‌ به‌ آن‌ نیز رساله‌هایی‌ نوشته‌ و شرح‌ یا ترجمه‌ کرده‌ است‌، از جمله‌:

  1. لب اللباب فی شرح صحیفه الاسطرلاب، که شرحی است بر «الصحیفه الاسطرلابیه» شیخ بهائی و آن را به درخواست ابراهیم بن عبدالله حویزی همیلی (شاگرد جزایری و امام جمعه هویزه) نوشته است
  2. کاشفة الحال فی معرفه القبله و الزوال، درباره قبیله حویزه که آن را به درخواست سید علی خان بن سید مطلب موسوی مشعشعی حویزی (برادر سید احمد، حاکم وقت خوزستان) نوشته است.
  3. طلسم سلطانی، که ترجمه کتاب «غایة الحکیم» مجریطی (متوفی ۳۹۵) در هیئت، ستاره شناسی و طلمسهاست، با اضافاتی از خود وی. این‌ ترجمه‌ به‌ خواست‌ ابوصالح‌ سلطان‌ تُرشیزی‌، وکیل‌ مالیه خوزستان‌، در ۱۱۵۷ در یک‌ مقدمه‌ و سه‌ فصل‌ تدوین‌ شده‌ است.

جزایری بر برخی کتاب های حدیث، رجال، فقه و ریاضی نیز حواشی زده و رساله های متعددی نوشته است، از جمله حاشیه بر «مسالک الافهام» شهید ثانی، «نقد الرجال» تفرشی، «خلاصة الحساب» شیخ بهائی، و تألیف رساله جوائز السلطان و الحکام.

سید عبدالله جزایری شعر نیز می سرود و «فقیر» تخلص می کرد. دیوان شعرش افزون بر پانصد بیت دارد.

وفات

سید عبدالله بن نورالدین جزایری در سال ۱۱۷۳ قمری دار فانی را وداع گفت و در جوار قبر پدرش‌ در غرفه کوچکی‌ در ضلع‌ شرقی‌ حیاط‌ مسجد جامع شوشتر به خاک سپرده شد.

منابع

پیوندها