آیه 4 سوره احقاف

قُلْ أَرَأَيْتُمْ مَا تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّمَاوَاتِ ۖ ائْتُونِي بِكِتَابٍ مِنْ قَبْلِ هَٰذَا أَوْ أَثَارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ

[46–4] (مشاهده آیه در سوره)

<<3	آیه 4 سوره احقاف	5>>
سوره : سوره احقاف (46) جزء : 26 نزول : مکه

ترجمه های فارسی

بگو: جز خدا همه آن بتهایی که به خدایی می‌خوانید به من نشان دهید که آیا در زمین چیزی آفریده‌اند؟ یا شرکتی با خدا در خلقت آسمانها دارند؟ اگر از کتب آسمانی پیشین دلیلی بر خدایی بتان دارید یا کمتر اثر و نشان بر درستی عقیده شرک یافته‌اید اگر راست می‌گویید بر من بیاورید.

[به مشرکان] بگو: به من خبر دهید [و نشانم دهید] معبودانی که به جای خدا می پرستید چه چیزی از زمین را آفریده اند یا مگر آنان را در آفرینش آسمان ها مشارکتی است؟ اگر راستگو هستید کتابی پیش از این قرآن یا بازمانده ای از دانش استواری [که ادعای شما را تصدیق کند] برای من بیاورید؛

بگو: «به من خبر دهيد، آنچه را به جاى خدا فرا مى‌خوانيد به من نشان دهيد كه چه چيزى از زمين [را] آفريده يا [مگر] آنان را در [كار] آسمانها مشاركتى است؟ اگر راست مى‌گوييد، كتابى پيش از اين [قرآن ]يا بازمانده‌اى از دانش نزد من آوريد.»

بگو: از آنهايى كه جُز اللّه به خدايى مى‌خوانيد خبر دهيد. به من نشان دهيد كه از اين زمين چه چيز را آفريده‌اند؟ يا در خلقت آسمانها شركت داشته‌اند؟ اگر راست مى‌گوييد، براى من كتابى كه پيش از اين قرآن آمده باشد يا اگر دانشى از پيشينيان مانده است، بياوريد.

به آنان بگو: «این معبودهایی را که غیر از خدا پرستش می‌کنید به من نشان دهید چه چیزی از زمین را آفریده‌اند، یا شرکتی در آفرینش آسمانها دارند؟ کتابی آسمانی پیش از این، یا اثر علمی از گذشتگان برای من بیاورید (که دلیل صدق گفتار شما باشد) اگر راست می‌گویید!»

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Say, ‘Tell me about those you invoke besides Allah. Show me what [part] of the earth have they created. Do they have any share in the heavens? Bring me a scripture [revealed] before this, or some vestige of [divine] knowledge, if you are truthful.’

Say: Have you considered what you call upon besides Allah? Show me what they have created of the earth, or have they a share in the heavens? Bring me a book before this or traces of knowledge, if you are truthful.

Say (unto them, O Muhammad): Have ye thought on all that ye invoke beside Allah? Show me what they have created of the earth. Or have they any portion in the heavens? Bring me a scripture before this (Scripture), or some vestige of knowledge (in support of what ye say), if ye are truthful.

Say: "Do ye see what it is ye invoke besides Allah? Show me what it is they have created on earth, or have they a share in the heavens bring me a book (revealed) before this, or any remnant of knowledge (ye may have), if ye are telling the truth!

معانی کلمات آیه

• اثارة: اثر: نشانه، باقى مانده از شى‏ء، خواه بنائى باشد يا علمى يا رد پايى و نحو آن. اثاره: نشانه و بقيه، در اقرب آمده: «الاثارة: البقية من العلم تؤثر».

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قُلْ أَ رَأَيْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونِي ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّماواتِ ائْتُونِي بِكِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ «4»

بگو: آيا آنچه را به جاى خداوند مى خوانيد، ديده ايد؟ به من نشان دهيد كه چه چيزى را از زمين آفريده اند، يا در (آفرينش) آسمان ها چه مشاركتى داشته اند؟ اگر راستگو هستيد، كتابى پيش از اين (قرآن) يا نشانه اى علمى (بر ادّعاى خود) براى من بياوريد.

نكته ها

«أَثارَةٍ» به معناى آثار باقيمانده و نشانه هاى وجود چيزى است.

مشركان نيز قبول داشتند كه آفريدگار آسمان ها و زمين خداوند است. «وَ لَئِنْ سَأَلْتَهُمْ مَنْ خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ لَيَقُولُنَّ اللَّهُ» «1» لذا خداوند آنها را توبيخ مى كند كه چرا به سراغ بت ها و ديگران مى روند و به جاى خدا، آنها را مى پرستند و از آنان كمك مى خواهند.

منطق توحيد به قدرى قوى و مستدل است كه مى توان با آن به مجادله با مشركان

(1). لقمان، 25.

تفسير نور، ج 9، ص: 18

پرداخت و آنان را محكوم كرد.

امام باقر عليه السلام فرمود: مراد از «كتاب» در اين آيه، تورات و انجيل و مراد از «علم»، سخنان جانشينان انبياست. «1»

پيام ها

1- پيامبر در تمام شئون رسالت، حتّى شيوه ى مجادله با مخالفان، گوش به فرمان خداوند است. قُلْ ...

2- در تبليغ و ارشاد، مى توان با سؤال و پرسش، فطرت ديگران را بيدار كرد و آنان را به تفكر و انديشه واداشت. أَ رَأَيْتُمْ ... ما ذا خَلَقُوا

3- استقامت و پايدارى، شرط اساسى تبليغ است، حتّى پس از اعراض كفار دست از تبليغ برنداريد. مُعْرِضُونَ قُلْ أَ رَأَيْتُمْ ...

4- در پذيرش اعتقادات، به گفته ديگران اكتفا نكنيد، آنچه را خود ديده ايد و فهميده ايد، قبول كنيد. أَ رَأَيْتُمْ ... أَرُونِي

5- موجودى صلاحيّت استمداد و خوانده شدن دارد كه قدرت آفرينش داشته باشد. ريشه ى توحيد در عبادت، توحيد در خالقيّت است. ما تَدْعُونَ ... ما ذا خَلَقُوا

6- بت ها و معبودهاى خيالى، از هر جهت عاجزند؛ نه نقشى در آفرينش زمين دارند، «ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ» و نه سهمى در برپايى آسمان ها. «أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّماواتِ»

7- در مجادله و گفتگو با مخالفان، بايد روى مشتركات تكيه كرد. (مشركان، خالقيّت خدا را قبول داشتند.) «أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّماواتِ»

8- كتاب هاى آسمانىِ قبل از قرآن، شايسته احترام و اعتماد مى باشند. «ائْتُونِي بِكِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا»

(1). تفسير نورالثقلين.

تفسير نور، ج 9، ص: 19

9- در مجادله و استدلال، دليل يا بايد فطرى و شهودى باشد، «أَ رَأَيْتُمْ» يا نقلى، «بِكِتابٍ» يا عقلى، «أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ» و شرك هيچ دليلى ندارد.

10- طرح هر ادّعا و پذيرش آن، بايد منطقى و بر اساس علم و استدلال باشد. ائْتُونِي بِكِتابٍ ... أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ

11- يادها و يادگارها، آثار گذشتگان و ميراث فرهنگى، آنجايى ارزش دارد كه نشانه اى از علم و رشد در آنها باشد. «أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

قُلْ أَ رَأَيْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونِي ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّماواتِ ائْتُونِي بِكِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ «4»

قُلْ أَ رَأَيْتُمْ‌: بگو اى پيغمبر اين كافران را كه منكر حشر و نشرند، آيا مى‌بيند و در خود مى‌يابيد، ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ‌: آنچه را كه مى‌پرستيد غير از خداى يگانه از ساير معبودان، أَرُونِي ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ‌: بنمائيد و نشان دهيد مرا از حال خدايان خود بعد از تأمل، چه آفريده‌اند از زمين و اجزاى آن. أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّماواتِ‌: آيا مر ايشان راست شركتى با خدا در آفريدن آسمانها، يعنى خبر دهيد مرا از حال خدايان خود بعد از تأمل در كار آنها كه آيا آنها را در آفريدن چيزى از اجزاى عالم مدخليتى هست يا به سبب آن مستحق عبادت باشند، و چون ظاهر است كه ايشان عاجز مطلقند در خلق آن و به هيچ وجه تصرفى ندارند در آسمان و زمين و ساير موجودات، پس چرا ايشان را در پرستش با خداى خالق آسمان و زمين شريك مى‌سازيد.

ائْتُونِي بِكِتابٍ‌: بياوريد به من كتابى كه به شما آمده باشد، مِنْ قَبْلِ هذا: پيش از آمدن قرآن كه ناطق برهان توحيد و مبطل شرك است، يعنى كتابى آسمانى بياوريد كه مضمون آن امر باشد به شرك آوردن در عبادت.

أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ‌: يا بياوريد بقيه از اثر علم، يعنى خطى كه بر شما باقى مانده باشد از علوم پيشينيان، يا روايتى از انبياى سابقه كه دلالت كنند بر استحقاق‌

جلد 12 - صفحه 68

عبادت غير خدا، إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ‌: اگر هستيد راستگويان در دعوى خود- اين الزام است به عدم آنچه دلالت كند بر استحقاق الوهيت ايشان از ادله نقليه بعد از الزام آنها به عدم ادله عقليه، و چون جميع كتب متقدمه و دلايل عقليه موافق قرآنند در توحيد و ترك شرك، پس بطلان دعوى شما ظاهر باشد.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

حم «1» تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْحَكِيمِ «2» ما خَلَقْنَا السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ وَ ما بَيْنَهُما إِلاَّ بِالْحَقِّ وَ أَجَلٍ مُسَمًّى وَ الَّذِينَ كَفَرُوا عَمَّا أُنْذِرُوا مُعْرِضُونَ «3» قُلْ أَ رَأَيْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونِي ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ أَمْ لَهُمْ شِرْكٌ فِي السَّماواتِ ائْتُونِي بِكِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ «4»

وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلى‌ يَوْمِ الْقِيامَةِ وَ هُمْ عَنْ دُعائِهِمْ غافِلُونَ «5»

ترجمه‌

فرو فرستادن اين كتاب از جانب خداى ارجمند درست كردار است‌

نيافريديم آسمانها و زمين و آنچه را ميان آن دو است مگر براستى و درستى و مدّتى نامبرده شده و آنانكه كافر شدند از آنچه بيم داده شدند روى گردانندگانند

بگو خبر دهيد از آنچه ميخوانيد بخدائى غير از خدا و بنمايانيد بمن كه چه چيز آفريدند از زمين يا براى آنها شركتى است در آسمانها بياوريد نزد من كتابى كه باشد پيش از اين يا اثر باقى مانده‌اى از دانش اگر هستيد راستگويان‌

و كيست گمراه‌تر از آنكه ميخواند غير از خدا كسى را كه اجابت نميكند او را تا روز قيامت و باشند آنها از خواندنشان بيخبران.

تفسير

خداوند متعال بعد از افتتاح اينسوره مباركه به حم و بيان نزول قرآن از جانب خود كه شرح آن در سور سابقه گذشت براى اثبات معاد ميفرمايد كه ما آسمانها و زمين و موجودات ما بين آن دو را بيهوده و عبث و بباطل خلق ننموديم بلكه بحق و حقيقت و غرض صحيح عقلى آفريديم كه موجبات ترقى و تعالى بندگانرا بيان نمائيم و اسباب انحطاط و تنزّلشان را گوشزد كنيم تا در دنيا كه مدّت محدود معيّنى در نزد خدا دارد هر كس بكمال لايق خود برسد و پاداش اعمالش‌

جلد 4 صفحه 646

را در آخرت كه نامحدود است در ثواب و عقاب به بيند ولى كفّار بكلّى از استعداد و تهيّه براى آنروز رو گردان و بآيات الهى كه راجع بترس و بيم‌دادن مردم است از عذاب آنروز اعتنائى ندارند و به پيغمبر خود دستور فرموده كه بآنها بفرمايد بگوئيد به‌بينم اين بتها كه شما پرستش مينمائيد و ميخوانيد آنها را بخدائى و براى قضاء حوائجتان چه چيزى از اجزاء و اعضاء زمين را خلق نموده‌اند يا با خدا در خلقت آسمانها شركت داشته‌اند كه براى آن استحقاق پرستش و ستايش را پيدا كرده‌اند يكى از كتابهاى آسمانى سابق بر قرآن را يا اثرى و خبرى كه از پيغمبرى يا امامى رسيده باشد و موجب علم شود بياوريد كه دلالت بر وجوب يا جواز بت‌پرستى داشته باشد اگر راست ميگوئيد در ادّعاء خودتان كه جواز يا وجوب پرستش بت باشد خلاصه آنكه ادّعاء بدون دليل پذيرفته نيست دليل هم يا دليل عقلى است يا نقلى نقلى هم يا كتاب خدا است يا خبر قطعى از انبياء و اوصياء ايشان و شما هيچ يك را نداريد در كافى از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه پرسيدند از اين آيه فرمود مراد از كتاب تورية و انجيل است و مراد از أثارة من العلم علم اوصياء انبياء است و در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه او أثرة بسكون ثاء بدون الف قرائت فرموده است و كسى گمراه‌تر نيست از آنكه بخواند جز خداوند سميع بصير قادر مجيب كسى يا بتى را كه عاجز و محتاج يا از جمادات بى ادراك و شعور است كه دعاء آنها را نميشنود و اگر فرضا بشنود نميتواند اجابت كند تا روز قيامت كه آخر دنيا است و در آنروز جز خدا حكم فرمائى نيست و چون معبود باطل كه جز خدا است اعمّ از ذوى العقول و غير آنست در ضمير جمع بلفظ مناسب با عقلاء از باب تغليب تعبير شده و محتمل است مقصود فقط بتها باشند كه معبود مشركين مكّه بودند و تعبير بجمع ذوى العقول در و هم عن دعائهم غافلون بملاحظه نسبت مدعوّ شدن و غفلت بآنها باشد كه مناسب با ذوى العقول است مانند قول خداوند در سوره يوسف عليه السّلام رأيتهم لى ساجدين كه مراد آفتاب و ماه و كواكبند و نسبت سجده كه مناسب با عقلاء است بآنها داده شده و باين مناسبت گفته‌اند از ان بجمع عقلاء تعبير شده است.

جلد 4 صفحه 647

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

قُل‌ أَ رَأَيتُم‌ ما تَدعُون‌َ مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ أَرُونِي‌ ما ذا خَلَقُوا مِن‌َ الأَرض‌ِ أَم‌ لَهُم‌ شِرك‌ٌ فِي‌ السَّماوات‌ِ ائتُونِي‌ بِكِتاب‌ٍ مِن‌ قَبل‌ِ هذا أَو أَثارَةٍ مِن‌ عِلم‌ٍ إِن‌ كُنتُم‌ صادِقِين‌َ «4»

بفرما باين‌ مشركين‌ آيا مشاهده‌ كرده‌ايد ‌که‌ ‌اينکه‌ آلهه‌ ‌شما‌ ‌که‌ ميخوانيد ‌آنها‌ ‌را‌ ‌از‌ ‌غير‌ ‌از‌ خداوند متعال‌ بمن‌ نشان‌ بدهيد چه‌ چيز اينها خلق‌ كرده‌اند ‌از‌ زمين‌ ‌ يا ‌ ‌از‌ ‌براي‌ ‌آنها‌ شركتي‌ هست‌ ‌در‌ آسمان‌ها بياوريد ‌براي‌ ‌من‌ كتابي‌ ‌که‌ دليل‌ ‌بر‌ ‌اينکه‌ ‌باشد‌ ‌از‌ پيش‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ ‌ يا ‌ يك‌ اثر علمي‌ و برهان‌ قطعي‌ بياوريد ‌اگر‌ هستيد راستگويان‌ قُل‌ أَ رَأَيتُم‌ ‌يعني‌ هرگز مشاهده‌ نكرده‌ايد ما تَدعُون‌َ مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ ‌از‌ اصنام‌ و اوثان‌ ‌شما‌ و ملائكه‌ و جن‌ و انس‌ و آتش‌ و شمس‌ و قمر و كواكب‌ و گاو و گوساله‌ و درخت‌ ‌که‌ ‌هر‌ دسته‌ ‌از‌ شماها يكي‌ ‌از‌

جلد 16 - صفحه 135

‌آنها‌ ‌را‌ ميپرستيد.

أَرُونِي‌ بمن‌ بنمائيد و نشان‌ دهيد ما ذا خَلَقُوا مِن‌َ الأَرض‌ِ ‌که‌ يك‌ پشه‌ و مگس‌ ‌را‌ اينها خلق‌ كرده‌ باشند ‌که‌ ميفرمايد: إِن‌َّ الَّذِين‌َ تَدعُون‌َ مِن‌ دُون‌ِ اللّه‌ِ لَن‌‌-‌ يَخلُقُوا ذُباباً وَ لَوِ اجتَمَعُوا لَه‌ُ وَ إِن‌ يَسلُبهُم‌ُ الذُّباب‌ُ شَيئاً لا يَستَنقِذُوه‌ُ مِنه‌ُ ضَعُف‌َ الطّالِب‌ُ وَ المَطلُوب‌ُ حج‌ آيه 72.

أَم‌ لَهُم‌ شِرك‌ٌ فِي‌ السَّماوات‌ِ ‌که‌ ‌با‌ ‌خدا‌ شركت‌ كرده‌ باشند ‌در‌ خلقت‌ آسمانها ‌ يا ‌ آنچه‌ ‌در‌ آسمانها هست‌ ‌حتي‌ يك‌ قطره‌ باران‌ نازل‌ كرده‌ باشند.

ائتُونِي‌ بِكِتاب‌ٍ مِن‌ قَبل‌ِ هذا كدام‌ كتابي‌ و كدام‌ پيغمبري‌ آورده‌ ‌باشد‌ آيا ‌در‌ صحف‌ آدم‌ و شيث‌ و نوح‌ و ابراهيم‌ ‌ يا ‌ توراة و زبور و انجيل‌ ‌که‌ ‌شما‌ هيچكدام‌ اينها ‌را‌ معتقد نيستيد بياوريد.

أَو أَثارَةٍ مِن‌ عِلم‌ٍ ‌ يا ‌ يك‌ اثر علمي‌ و دليل‌ و برهاني‌ داريد ‌بر‌ الوهيت‌ ‌آنها‌ و شركت‌ ‌آنها‌ فقط دليل‌ ‌آنها‌ تقليد آباء و اجداد آنهاست‌.

إِن‌ كُنتُم‌ صادِقِين‌َ ‌در‌ الوهيت‌ اينها، و بالجمله‌ هيچگونه‌ مدركي‌ ‌بر‌ ‌اينکه‌ دعوي‌ نداريد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 4)- گمراهترین مردم! در آیات گذشته سخن از آفرینش آسمانها و زمین در میان بود که همه اینها از خداوند عزیز و حکیم است، و برای تکمیل این بحث روی سخن را به پیامبر صلّی اللّه علیه و اله کرده، می‌فرماید: «به آنان (مشرکان) بگو:

این معبودهایی را که غیر از خدا پرستش می‌کنید به من نشان دهید چه چیزی از زمین را آفریده‌اند»؟! (قُلْ أَ رَأَیْتُمْ ما تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ أَرُونِی ما ذا خَلَقُوا مِنَ الْأَرْضِ).

«یا شرکتی در آفرینش آسمانها (و مالکیت و تدبیر آنها) دارند»؟ (أَمْ لَهُمْ شِرْکٌ فِی السَّماواتِ).

هنگامی که شما قبول دارید بتها هیچ گونه دخالتی در آفرینش ندارند با این حال چگونه برای حل مشکلات یا جلب برکات دست به دامن این موجودات بی‌خاصیت و فاقد عقل و شعور می‌زنید؟! و اگر فرضا می‌گویید آنها شرکتی در امر خلقت و آفرینش داشته‌اند «کتابی آسمانی پیش از این، یا اثر علمی از گذشتگان برای من بیاورید (که دلیل صدق گفتار شما باشد) اگر راست می‌گوئید» (ائْتُونِی بِکِتابٍ مِنْ قَبْلِ هذا أَوْ أَثارَةٍ مِنْ عِلْمٍ إِنْ کُنْتُمْ صادِقِینَ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌