آیه 64 سوره شعراء

وَأَزْلَفْنَا ثَمَّ الْآخَرِينَ

[26–64] (مشاهده آیه در سوره)

<<63	آیه 64 سوره شعراء	65>>
سوره : سوره شعراء (26) جزء : 19 نزول : مکه

ترجمه های فارسی

و دیگران (یعنی فرعونیان) را (از پی بنی اسرائیل) به نزدیک دریا آوردیم.

و آن گروه دیگر را [هم در آنجا] به دریا نزدیک کردیم،

و ديگران را بدانجا نزديك گردانيديم.

و آن گروه ديگر را نيز به دريا رسانديم.

و در آنجا دیگران [= لشکر فرعون‌] را نیز (به دریا) نزدیک ساختیم!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

There, We brought the others near,

And We brought near, there, the others.

Then brought We near the others to that place.

And We made the other party approach thither.

معانی کلمات آیه

• ثم: (بفتح اول) اسم مكان است به معنى آنجا.
• ازلفنا: نزديك كرديم، زلفى: نزديكى.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

فَأَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْبَحْرَ فَانْفَلَقَ فَكانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ «63» وَ أَزْلَفْنا ثَمَّ الْآخَرِينَ «64»

پس (به دنبال اين تلاقى،) به موسى وحى كرديم كه عصايت را به دريا بزن. دريا شكافت و هر پاره‌اى مثل كوهى بزرگ گرديد. آنگاه گروه ديگر (لشكر فرعون) را به آنجا نزديك كرديم.

وَ أَنْجَيْنا مُوسى‌ وَ مَنْ مَعَهُ أَجْمَعِينَ «65» ثُمَّ أَغْرَقْنَا الْآخَرِينَ «66» إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً وَ ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ «67» وَ إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ «68»

و موسى و هر كه را با او بود، همگى را (از دريا عبور و) نجات داديم. سپس گروه ديگر را غرق ساختيم. البتّه در اين ماجرا، (عبرت و) نشانه روشنى است و بيشتر آنان ايمان آورنده نبودند. و همانا پروردگارت شكست ناپذير و مهربان است.

نکته ها

كلمه‌ى «انفلاق» به معناى شكافته شدن، «فرق» به معناى قطعه و «طود» به معناى كوه مى‌باشد. گويا در اثر شكافته شدن رود بزرگ نيل كه همچون درياست، آب در دو طرف خشكىِ ايجاد شده چنان روى هم انباشته شد كه همانند دو كوه بلند گرديد.

پیام ها

1- كارهاى انبيا با اراده‌ى پروردگار و وحى الهى است. فَأَوْحَيْنا ...

جلد 6 - صفحه 323

2- خداوند كارهايى را به دست اولياى خود انجام مى‌دهد تا مردم به آنان توجّه كنند و از آنان اطاعت نمايند. «فَأَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنِ اضْرِبْ» (آرى، طبيعت و مظاهر آن، با اراده‌ى خداوند در اختيار بندگان خاصّ ومقهور آنان است.)

3- با اراده‌ى خداوند، يك عصا روزى اژدها مى‌شود و سبب ترس دشمنان مى‌گردد و يك روز كليد رحمت و باز شدن راه براى مؤمنان مى‌شود.

4- با اراده‌ى خداوند، يك عصا گاهى سبب جوشيدن آب از سنگ است: «اضْرِبْ بِعَصاكَ الْحَجَرَ» «1»* و گاهى سبب خشك شدن دريا. «اضْرِبْ بِعَصاكَ الْبَحْرَ»

5- همه‌ى هستى و فعل وانفعالات آن، با اراده‌ى خداوند است. «فَأَوْحَيْنا- أَزْلَفْنا- أَنْجَيْنا- أَغْرَقْنَا»

6- نجات و رستگارى در سايه‌ى همراهى با انبياست. «أَنْجَيْنا مُوسى‌ وَ مَنْ مَعَهُ»

7- خداوند ياران خود را در سخت‌ترين شرايط از بن‌بست نجات مى‌دهد. «أَنْجَيْنا مُوسى‌ وَ مَنْ مَعَهُ»

8- شكافته شدن دريا و غرق شدن فرعونيان، نشانه‌ى قدرت و قهر الهى و مايه‌ى پند است. «إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً»

9- سنّت الهى در طول تاريخ، يارى حقّ و سركوب باطل است. «لَآيَةً» آرى، نشانه و عبرت بودن يك حادثه، زمانى است كه آن حادثه يا مشابه آن در طول تاريخ تكرار شدنى باشد.

10- خداوند با بيان تاريخ گذشتگان، به پيامبر اسلام دلدارى و درس صبر مى‌دهد. «ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ»

11- پندپذيران كم هستند. «لَآيَةً وَ ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ»

12- پيامبر اسلام تحت حمايت ويژه‌ى خداوند است. «رَبَّكَ» (خطاب به پيامبر است كه همان گونه كه ما مخالفان موسى را نابود كرديم، با همان عزّت و

«1». بقره، 60.

جلد 6 - صفحه 324

قدرت مى‌توانيم مخالفان تو را نيز نابود كنيم.)

13- كفر مردم، ضررى به عزّت خداوند نمى‌زند. «ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ‌- إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ»

14- مربّى، هم بايد قدرتمند باشد و هم مهربان. «إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ»

15- مهلتى كه خداوند به كفّار مى‌دهد از ضعف و ناتوانى نيست، بر اساس مهر و رحمت است تا شايد توبه كنند. «الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ أَزْلَفْنا ثَمَّ الْآخَرِينَ (64)

وَ أَزْلَفْنا ثَمَّ الْآخَرِينَ‌: و نزديك گردانيديم آنجا كه شكافته شده بود دريا ديگران را، يعنى آورديم تمام قوم فرعون را بر لب درياى نيل يا قلزم كه شكافته شده بود و بنى اسرائيل از آنجا گذشته. چون فرعون به كنار دريا رسيد، آن حال را مشاهده كرد خواست كه سفهاى قوم را فريب دهد گفت: اى قوم مى‌بينيد كه دريا از هيبت من شكافته شده!؟ هامان به طريق سرّى گفت: «تو خود مى‌دانى كه اين صورت به دعاى موسى واقع شده، زنهار كه به دريا درنيائى كه خود و همه كسان خود را هلاك مى‌كنى. فرعون خواست عنان اسب بگرداند، جبرئيل بر ماديان نشسته، خود را پيش از فرعون داخل دريا نمود، اسب فرعون بوى ماديان شنيد، روى به دريا نهاد، و لشگريان چون ديدند فرعون به دريا درآمد، هر فوجى از راهى به دريا درآمدند؛ تمام لشگر كه به دريا درآمدند، حكم الهى رسيد به دريا كه به حال خود بازگرد، به يك بار آبها درهم پيوست و مجموع فرعونيان هلاك شدند.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ أَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنْ أَسْرِ بِعِبادِي إِنَّكُمْ مُتَّبَعُونَ (52) فَأَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِي الْمَدائِنِ حاشِرِينَ (53) إِنَّ هؤُلاءِ لَشِرْذِمَةٌ قَلِيلُونَ (54) وَ إِنَّهُمْ لَنا لَغائِظُونَ (55) وَ إِنَّا لَجَمِيعٌ حاذِرُونَ (56)

فَأَخْرَجْناهُمْ مِنْ جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ (57) وَ كُنُوزٍ وَ مَقامٍ كَرِيمٍ (58) كَذلِكَ وَ أَوْرَثْناها بَنِي إِسْرائِيلَ (59) فَأَتْبَعُوهُمْ مُشْرِقِينَ (60) فَلَمَّا تَراءَا الْجَمْعانِ قالَ أَصْحابُ مُوسى‌ إِنَّا لَمُدْرَكُونَ (61)

قالَ كَلاَّ إِنَّ مَعِي رَبِّي سَيَهْدِينِ (62) فَأَوْحَيْنا إِلى‌ مُوسى‌ أَنِ اضْرِبْ بِعَصاكَ الْبَحْرَ فَانْفَلَقَ فَكانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ (63) وَ أَزْلَفْنا ثَمَّ الْآخَرِينَ (64) وَ أَنْجَيْنا مُوسى‌ وَ مَنْ مَعَهُ أَجْمَعِينَ (65) ثُمَّ أَغْرَقْنَا الْآخَرِينَ (66)

إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً وَ ما كانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (67) وَ إِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ (68)

ترجمه‌

و وحى كرديم بموسى كه بشب ببر بندگان مرا همانا شمائيد متابعت كرده شدگان‌

پس فرستاد فرعون در شهرها جمع كنندگانرا

همانا اين گروه فرقه‌ئى باشند اندك‌

و همانا آنها مر ما را بخشم آورندگانند

و همانا ما همگى احتياط كارانيم‌

پس بيرون كرديمشان از بوستانها و چشمه‌سارها

و گنجها و جاى خوب‌

همچنين و بميراث داديم آنرا به بنى اسرائيل‌

پس از پس درآمدند ايشانرا وارد شوندگان وقت طلوع آفتاب‌

پس چون ديدند يكديگر را آندو جماعت گفتند ياران موسى همانا ما دريافته شدگانيم‌

گفت نه چنين است همانا با من است پروردگارم زود است كه راه نمايد مرا

پس وحى كرديم بموسى كه بزن بعصايت دريا را پس شكافت از هم پس بود هر پاره‌ئى چون كوهى بزرگ‌

و جمع كرديم آنجا ديگران را

و نجات داديم موسى را و و هر كه با او بود همگى‌

پس غرق كرديم ديگران را

همانا در اين هر آينه آيتى است و نباشند بيشترشان گروندگان‌

و همانا پروردگار تو هر آينه او است تواناى مهربان.

تفسير

بعد از وقوع وقايع سابقه گفته شده كه حضرت موسى سالها در

جلد 4 صفحه 108

مصر اقامت فرمود و مردم را دعوت بدين حق ميكرد و معجزات ارائه ميداد ولى قوم فرعون ايمان نميآوردند بلكه بر انكار و استكبار خود مى‌افزودند تا خداوند بآنحضرت وحى فرمود كه بنى اسرائيل را شبانه از مصر خارج فرمايد و بفوريّت بروند چون فرعونيان آنها را تعقيب خواهند نمود و حضرت بدستور الهى عمل فرمود و چون اين خبر بفرعون رسيد بشهرهاى مصر مأمورانى روانه نمود تا براى تعقيب بنى اسرائيل لشگر مهمّى جمع‌آورى نمايد و چون از تمام بلاد يكجا جمع شدند بآنها گفت اينها يعنى بنى اسرائيل جماعت كمى هستند و كارهائى كردند كه ما را بغيظ و غضب آوردند و ما مردمى هستيم كه اجتماع نموديم براى حذر نمودن از فتنه و فساد آنها با استعداد كامل و مراعات احتياط و با عساكر خود از مصر حركت كرد و چون بيرون رفتن آنها از ديار خودشان بخواست خدا بود و ديگر برنگشتند خداوند فرموده پس بيرون كرديم آنها را از باغها و چشمه- سارها و گنجها و اقامتگاه پسنديده اين طور بيرون كردن كه باختيار و سعى خودشان بود و تمام آنها را مانند مال موروث بتصرّف بنى اسرائيل در آورديم پس تعقيب نمودند فرعونيان ايشانرا تا ادراك نمودند وقت طلوع آفتاب و تابش شعاع آنرا و چون دو لشگر نزديك بهم شدند بطوريكه يكديگر را ميديدند اصحاب حضرت موسى گفتند آنها بما رسيدند و ما مقهور شديم و حضرت موسى فرمود نه چنين است شما مقهور آنها نخواهيد شد خدا بمن وعده داده كه شما را از جنگ فرعونيان خلاص فرمايد و پروردگار من همه جا حاضر و ناظر است و با من كمك ميفرمايد و هدايت مينمايد مرا براه نجات و خدا فرموده پس وحى فرموديم ما بموسى كه بزن عصاى خود را بدريا و او زد پس شكافت دريا و دوازده پاره شد كه بود هر پاره‌ئى از آن مانند كوه بزرگ ثابتى براى عبور قبائل آنها بشرحى كه در سوره بقره ذيل آيه و اذ فرقنا بكم البحر گذشت و فرق بكسر اسم مصدر است كه آن فرق بفتح است و نزديك نموديم فرعون و قومش را در آنجا بيكديگر كه از او تحلّف ننمايند و همه وارد دريا شوند و در عقب بنى اسرائيل بيايند و نگهدارى نموديم دريا را بهمين كيفيّت و نجات داديم موسى و تمام اصحابش را بعبور نمودن از غرق و غرق نموديم فرعون و تمام اتباعش را ببرهمزدن‌

جلد 4 صفحه 109

وضع دريا و فرو گرفتن آب آنها را و اين يكى از معجزات بزرگ حضرت موسى و آيات قدرت الهى بود و با وجود اين بيشتر آنها كه چنين امر عجيبى را مشاهده نمودند از بنى اسرائيل و غيرهم مؤمن واقعى نشدند لذا قبطيانى كه داخل عسكر فرعون نبودند ايمان بحضرت موسى نياوردند و بنى اسرائيل هر روز يك ايراد و اشكالى پيش ميآوردند براى مخالفت امر آنحضرت تا آنكه در غياب او گوساله پرست شدند و گفتند ما ايمان نميآوريم تا خدا را ببينيم پس نبايد پيغمبر خاتم از قومش گله داشته باشد كه چرا ايمان نميآورند اين سيره غير مرضيّه سلف است كه بخلف رسيده ولى خداوند توانا است و از آنها انتقام خواهد كشيد و مهربان است كه دوستانش را در دنيا و آخرت از آفات و بليّات محفوظ و بمقامات عاليه خواهد رسانيد و شرح اين قضايا در سوره بقره و يونس و طه مفصّلا ذكر شده است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ أَزلَفنا ثَم‌َّ الآخَرِين‌َ (64)

و جمع‌ كرديم‌ ‌در‌ ‌آن‌ دريا ديگران‌ ‌را‌ ‌که‌ فرعون‌ و قومش‌ باشند، ‌که‌ دارد موقعي‌ ‌که‌ رسيد موكب‌ فرعون‌ نزديك‌ دريا موقعي‌ ‌بود‌ ‌که‌ اصحاب‌ موسي‌ ‌از‌ دريا خارج‌ شدند جبرئيل‌ مادياني‌ سوار شد و وارد دريا شد اسب‌ فرعون‌ ‌به‌ هواي‌ ماديان‌ وارد شد و اتباعش‌ همراه‌ فرعون‌ و چون‌ جميع‌ ‌آنها‌ داخل‌ دريا شدند و قوم‌ موسي‌ خارج‌ دريا بودند ميفرمايد:

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 64)- فرعون و فرعونیان که از دیدن این صحنه، مات و مبهوت شده بودند و چنین معجزه روشن و آشکاری را می‌دیدند باز هم از مرکب غرور پیاده نشدند، و به تعقیب موسی و بنی اسرائیل پرداختند و به سوی سر نوشت نهایی خود پیش رفتند، چنانکه قرآن می‌گوید: «و در آنجا دیگران [لشکر فرعون] را نیز (به دریا) نزدیک ساختیم» (وَ أَزْلَفْنا ثَمَّ الْآخَرِینَ).

به این ترتیب فرعونیان نیز وارد جاده‌های دریایی شدند.

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌