ازدواج پیامبر با زینب بنت جحش: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
 
(۹ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
يکي از زوجات رسول خدا، زينب بنت جحش، خواهر [[عبدالله‌ بن جحش]] است. مادر او «[[اميمه]]»، دختر [[عبدالمطلب]]، بود و لذا او نيز هم چون [[ام سلمه]] دختر عمه رسول خدا بود.
+
[[زینب بنت جحش]]، خواهر عبدالله‌ بن جحش، یکی از زوجات [[پیامبر اسلام|رسول خدا]] (صلی الله علیه وآله) است. او پیش از این، همسر [[زید بن حارثه]] بود، ولی به عللی از او جدا شد. ماجرای این [[طلاق]] و [[ازدواج]] در [[قرآن|قرآن کریم]] آمده است.
  
−
او ابتدا با [[زيد بن ‌حارثه]] پسر خوانده رسول خدا که مردم او را از کمال نزديکي به پيامبر، زيد بن محمد مي‌ گفتند، ازدواج کرد. سپس از زيد [[طلاق]] گرفت و به [[رسول خدا]] ازدواج کرد.  
+
== جریان ازدواج زینب با پیامبر ==
 +
[[زینب دختر جحش|زینب بنت جحش]] پیش از [[ازدواج]] با [[پیامبر اسلام|پیامبر اکرم]] صلی الله علیه و آله، بنا به درخواست آن حضرت، ابتدا با [[زید بن حارثه|زید بن ‌حارثه]]<ref>زید بن ‌حارثه غلام [[خدیجه کبری|حضرت خدیجه]] بود که پس از ازدواج، او را به پیامبر بخشید. پیامبر او را آزاد کرد و به فرزند خواندگی درآورد. او همواره ملازم و همراه و یاور پیامبر اسلام بود تا این که در [[جنگ موته]] به شهادت رسید. </ref> پسر خوانده رسول خدا -که مردم او را از کمال نزدیکی به پیامبر، زید بن محمد می‌ گفتند- [[ازدواج]] کرد و از او فرزندی به دنیا آورد که نامش را [[اسامة بن زید|اسامه]] گذاشتند. وی در حدود یک سال در خانه زید بود ولی پس از آن، میانشان اختلاف افتاد و تصمیم به جدایی گرفتند.<ref>البدایه والنهایه ابن کثیر، ج ۴، ص ۱۶۶.</ref>
  
−
داستان ازدواج او با رسول خدا طي آيات 4، 6، 36 تا 40 [[سوره احزاب]] آمده است. [[زيد بن ‌حارثه]] غلام خديجه بود که پس از ازدواج، او را به پيامبر بخشيد. پيامبر او را آزاد کرد و به فرزند خواندگي درآورد.  
+
بدین جهت زید بن حارثه به نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله رفت و از همسر خود در نزد آن حضرت شکوه و گلایه کرد و از آن حضرت اجازه خواست که همسرش را [[طلاق]] دهد. پیامبر صلی الله علیه و آله وی را به خویشتنداری و تفاهم اخلاقی با همسرش دعوت نمود و به وی فرمود: «إتّق الله و امسک علیک زوجک».  
  
−
او همواره ملازم و همراه و ياور پيامبر اسلام بود تا اين که در [[جنگ موته]] به [[شهادت]] رسيد. پيامبر از مرگ او بسيار متأثر شد. او يکي از سابقون اسلام بود و وقتي که خانواده‌اش براي پيدا کردن فرزند خود وارد مکه شدند، علي رغم آن که پيامبر او را مختار کرده بود که در صورت تمايل به نزد خانواده خود‌ برگردد، اما او محضر رسول خدا را بر مراجعت به نزد خانواده ترجيح داد.
+
به هر روی، علی‌رغم تلاش پیامبر صلی الله علیه و آله و برخی از [[صحابه]] در ایجاد تفاهم میان زید و زینب، کارشان به جدایی و طلاق انجامید. زینب پس از آن با [[رسول خدا]] ازدواج کرد. داستان ازدواج او با رسول خدا طی آیات ۴، ۶، ۳۶ تا ۴۰ [[سوره احزاب]] آمده است.
  
−
ازدواج زينب بنت جحش با زيد بن حارثه و طلاق گرفتن او و ازدواج مجدد با پيامبر، 2 سنت غلط از سنن عهد جهالت اعراب را مورد هدف قرار داد، يکي اين که اعراب زمان جاهليت به امتياز و اصالت قبيله و خاندان خود بسيار مغرور بودند و ديگر اعتقادي که بر طبق آن پسر خوانده ‌ها را مانند پسران حقيقي مي پنداشتند و در [[ارث بردن]] و ساير احکام ميان آنان و فرزندات حقيقي، اختلافي قائل نمي شدند.  
+
ازدواج [[زینب دختر جحش|زینب بنت جحش]] با [[زید بن حارثه|زید بن حارثه]] و طلاق گرفتن او و ازدواج مجدد با [[پیامبر اسلام|پیامبر]]، دو سنت غلط از سنن عهد جهالت اعراب را مورد هدف قرار داد، یکی این که اعراب زمان [[جاهلیت|جاهلیت]] به امتیاز و اصالت قبیله و خاندان خود بسیار مغرور بودند و دیگر اعتقادی که بر طبق آن پسر خوانده ‌ها را مانند پسران حقیقی می پنداشتند و در [[ارث]] بردن و سایر [[احکام شرعی|احکام]] میان آنان و فرزندات حقیقی، اختلافی قائل نمی شدند. آنان مطابق این نظر، زنان مطلقه پسر خوانده ‌ها را نیز بر پدر خوانده‌ هایشان (مانند زنان پسران حقیقی) حرام می‌ دانستند.  
  
−
آنان مطابق اين نظر زنان مطلقه پسر خوانده ‌ها را نيز بر پدر خوانده‌ هايشان (مانند زنان پسران حقيقي) حرام مي‌ دانستند. پيامبر به عنوان مجري قوانين الهي و بزرگ ترين سنت شکن سنن جاهلي، براي زيد که غلامي آزاد شده بود، به خواستگاري زينب، نوه عبدالمطلب، که از جايگاه خانواده ‌اي و قبيله‌ اي والايي برخوردار بود، رفت. اما او و برادرش، عبدالله‌ بن جحش، به علت اين تفاوت طبقاتي و سوابق برده‌ بودن زيد به اين ازدواج راضي نشدند.
+
عده‌ای می‌ گویند عامل جدایی آن دو، روحیات زینب بوده است، چرا که او حسب و نسب و عظمت قبیله‌ ای و طائفه‌ ای خود را به رخ شوهر می‌ کشاند و هم چنان در قلب، خود را از او برتر می‌ دانست و رضایت به ازدواج نداشت. اما این مطلب بعید به نظر می‌ رسد و احتمال می‌ رود که عامل طلاق، اخلاق خاص زید باشد. چرا که مطالعه زندگی او به ما می نمایاند که او کراراً ازدواج کرد و همه را طلاق داد جز آخرین همسر که در هنگام شهادتش از او جدا نشده بود.
  
−
آيه ‌36 سوره احزاب در اين باره نازل شد: «و ما کان لمؤمن و لا مؤمنه اذا قضي الله و رسوله امراً ان يکون لهم الخيره من امرهم و من يعص الله و رسوله فقد ضل ضلالاً مبيناً».  
+
گواه دیگر بر این که زید مقصر اصلی این جدایی بود این که، وقتی پیامبر از تصمیم او برای طلاق دادن زینب آگاه شد، بنابر [[آیه 37 سوره احزاب|آیه ۳۷ سوره احزاب]]، زید را چنین خطاب قرار داد که: {{متن قرآن|«أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ»}}: همسرت را نگاه دار و از خدای بترس. و در صورتی که تقصیر متوجه همسر او بود، عمل زید خلاف [[تقوا|تقوی]] و پرهیزکاری و مستوجب سرزنش پیامبر شمرده نمی‌ شد. ولی سرانجام زید او را طلاق داد.  
  
−
چون خدا و فرستاده‌اش دستور دهند، براي هيچ مرد و زن مؤمني اختيار نافرماني نيست و هر کس خدا و فرستاده‌اش را نافرمان باشد، به گمراهي سختي افتاده ‌است.
+
پیامبر به مصداق آیه ۴ سوره احزاب: {{متن قرآن|«مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ذَٰلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ»}}<ref>خدا در درون هیچ مردی دو قلب ننهاده‌ است و زنان را که مادر خود می‌ خوانید، مادرتان قرار نداد و فرزند خواندگان تان را فرزندان تان نساخت. این ها چیزهایی است که به زبان می‌ گویید و سخن حق از آن خداست و اوست که راه می ‌نماید.</ref> و آیه ۴۰ این سوره که می‌ فرماید: {{متن قرآن|«مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَٰكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا»}}،<ref>محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست. او رسول خدا و خاتم پیامبران است و خدا به هر چیزی داناست.</ref> و برای مبارزه با آن سنت جاهلی که پسر خوانده را چون پسر حقیقی و زن مطلقه او را بر پدر خوانده حرام می‌ دانست، پس از طلاق زید و زینب، با زینب ازدواج کرد.  
  
−
پيامبر آيه را براي زينب و برادرش خواند. آن دو که ايمان قلبي و اعتقادي راسخ داشتند، امر الهي را اطاعت کردند و به اين ازدواج رضايت دادند.
+
خداوند به مصداق آیه ۳۷ سوره احزاب: {{متن قرآن|«وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَىٰ زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا»}}<ref>و تو به آن مرد که خدا نعمتش داده بود و تو نیز نعمتش داده بودی، گفتی: زنت را برای خود نگه ‌دار و از خدای بترس. و در دل خود آن چه را خدا آشکار ساخت، مخفی داشته بودی و از مردم می‌ ترسیدی، حال آن که خدا از هر کس دیگر سزاوارتر بود که از او بترسی. پس چون زید از او حاجت خویش بگزارد (و او را طلاق داد)، به همسری تواش درآوردیم تا مؤمنان را در زناشویی با زنان فرزند خواندگان خود، اگر حاجت خویش از او بگزارده باشند، منعی نباشد و حکم خداوند شدنی است.</ref> به پیامبر می‌ فرماید که ما برای این که مؤمنین در ازدواج با زنان پسر خوانده‌های خود که از آن ها طلاق گرفته ‌اند، برای خود گناهی نپندارند، زینب را به نکاح تو درآوردیم.
  
−
پس از مدتي، اين ازدواج روي عللي به طلاق منجر شد. عده‌اي  مي‌ گويند عامل جدايي روحيات زينب بوده است چرا که او حسب و نسب و عظمت قبيله‌ اي و طائفه‌ اي خود را به رخ پستي حسب و نسب و برده بودن شوهر مي‌ کشاند و هم چنان در قلب، خود را از او برتر مي‌ دانست و رضايت به ازدواج نداشت.  
+
این [[آیه|آیه]] همیشه مایه فخر زینب بر دیگر زنان پیامبر بود. چرا که به آنان می‌گفت: «زوّجکن أهلیکن و زوّجنی الله من فوق سبع سماوات»؛<ref>بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۷۸.</ref> شما را خانواده‌تان به عقد پیامبر صلی الله علیه و آله درآورده ولی مرا خداوند متعال از بالای هفت آسمان به نکاح آن حضرت مفتخر نموده است.
  
−
اما اين مطلب بعيد به نظر مي‌ رسد و احتمال مي‌ رود که عامل طلاق اخلاق خاص زيد باشد. چرا که مطالعه زندگي او به ما مي نماياند که او کراراً [[ازدواج]] کرد و همه را طلاق داد جز آخرين همسر که در هنگام شهادتش از او جدا نشده بود.
+
== شبهه‌ای در این ازدواج ==
 +
برخی از مستشرقین مغرض، بر اساس قسمتی از آیه ۳۷ [[سوره احزاب]] که می‌ فرماید: {{متن قرآن|«تُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ»}}، و با استناد به قسمتی موهوم از اقوال گوناگون و متشتت تاریخی، که جز ساخته و پرداخته ذهن داستان سازان و یا [[یهود|یهودیان]] نیست، این گونه استناد می‌ کنند که پیامبر روزی که به در خانه [[زید بن حارثه|زید]] رفته بود [[زینب دختر جحش|زینب]] را دید و دلباخته او شد. زید به دلیل علاقه مفرطی که بر پیامبر داشت، همسر خود را با اصرار طلاق داد، تا او به عقد پیامبر درآید. و منظور از آن چه که در این آیه آمده‌ است که «در دل پنهان می‌ داشتی و از مخالفت خلق می ترسیدی»، همین عشق قلبی به زینب است.
  
−
گواه ديگر بر اين که زيد مقصر اصلي اين جدايي بود اين که وقتي پيامبر از تصميم او براي طلاق دادن زينب آگاه شد بنابر آيه 37 سوره احزاب، زيد را چنين خطاب قرار داد که: امسک عليک زوجک و اتق الله: همسرت را نگاه دار و از خداي بترس.
+
البته بی‌ پایگی چنین سخنی مشهود است، چرا که از رفتار زید در طول زندگی مشخص می‌ شود که او با همسرانش معمولاً سازگار نبود، جز‌ آخری که در هنگام شهادتش با او همسر بود و جدایی او و همسرش از یکدیگر نیز معلول همین ناسازگاری‌ ها بوده‌ است. دیگر این که در همین آیه از قول پیامبر به زید آمده ‌است که: {{متن قرآن|«أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ»}}. این می‌ رساند که پیامبر از جدایی زید و زینب رضایت نداشته و پیامبر را نشاید که بر زبان سخنی بگوید در حالی که در قلب نیت دیگری بگذرد.  
  
−
در صورتي که تقصير متوجه همسر او بود عمل زيد خلاف تقوي و پرهيزکاري و مستوجب سرزنش پيامبر شمرده نمي‌ شد. ولي سرانجام زيد او را طلاق داد. پيامبر به مصداق آيه 4 سوره احزاب: «ما جعل الله لرجل من قلبين في جوفه و ما جعل ازواجکم الئ تظاهرون منهن امهاتکم و ما جعل ادعياءکم ابناءکم ذلکم قولکم بافواهکم و الله يقول الحق و هو يهدي السبيل».
+
منظور از آن چه که پیامبر به مقتضای {{متن قرآن|«تَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ»}}، در دل پنهان می‌ داشته، همان رسالت الهی است که پیامبر برای شکستن این دو امر باطل [[جاهلیت|جاهلی]] که ذکر آن ها گذشت، بر دوش می‌ کشیده است. چرا که در چنین جامعه ‌ای که چنین اعتقاداتی سالیان متمادی در [[فرهنگ]] آنان رسوخ کرده است، تلاش برای از بین بردن این رسومات و سنت شکنی سنن جاهلی، کاری سخت و دشوار بود. همان گونه که خداوند در آیه بعد، یعنی در آیه ۳۹ همین سوره و درباره همین عمل پیامبر می‌ فرماید: {{متن قرآن|«الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِيبًا»}}.<ref>کسانی که پیام‌ های خدا را می‌ رسانند و از او می‌ ترسند و از هیچ کس جز او نمی‌ ترسند، خدا برای حساب‌ کردن اعمالشان کافی است.</ref>
−
 
 
−
خدا در درون هيچ مردي دو قلب ننهاده‌ است و زنان را که مادر خود مي‌ خوانيد، مادرتان قرار نداد و فرزند خواندگان تان را فرزندان تان نساخت. اين ها چيزهايي است که به زبان مي‌ گوييد و سخن حق از آن خداست و اوست که راه مي ‌نمايد.
 
−
 
 
−
و آيه 40 اين سوره که مي‌ فرمايد: «ما کان محمد ابا احد من رجالکم و لکن رسول الله و خاتم النبيين و کان الله بکل شيء عليماً: محمد پدر هيچ يک از مردان شما نيست. او رسول خدا و خاتم پيامبران است و خدا به هر چيزي داناست».
 
−
 
 
−
و براي مبارزه با آن سنت جاهلي که پسر خوانده را چون پسر حقيقي و [[زن مطلقه]] او را بر پدر خوانده [[حرام]] مي‌ دانست، پس از طلاق زيد و زينب، با زينب ازدواج کرد.'''ازدواج پيامبر با زينب در ماه محرم سال پنجم هجرت به وقوع پيوست.'''
 
−
 
 
−
خداوند به مصداق آيه 37 سوره احزاب: «و اذ تقول للذي انعم الله عليه وانعمت عليه امسک عليک زوجک و اتق الله و تخفي في نفسک ما الله مبديه و تخشي الناس و الله احق ان تخشيه فلما قضي زيد منها وطراً زوجناکها لکي لا يکون علي المؤمنين حرج في ازواج ادعيائهم اذا قضوا منهن وطراً و کان امر الله مفعولاً».
 
−
 
 
−
و تو به آن مرد که خدا نعمتش داده بود و تو نيز نعمتش داده بودي، گفتي: زنت را براي خود نگه ‌دار و از خداي بترس. و در دل خود آن چه را خدا آشکار ساخت، مخفي داشته بودي و از مردم مي‌ ترسيدي، حال آن که خدا از هر کس ديگر سزاوارتر بود که از او بترسي.
 
−
 
 
−
پس چون زيد از او حاجت خويش بگزارد (او را طلاق داد.)، به همسري تواش درآورديم تا مؤمنان را در زناشويي با زنان فرزند خواندگان خود، اگر حاجت خويش از او بگزارده باشند (طلاق داده باشند.)، منعي نباشد و حکم خداوند شدني است.
 
−
 
 
−
به پيامبر مي‌ فرمايد که ما براي اين که مؤمنين در ازدواج با زنان پسر خوانده‌هاي خود که از آن ها طلاق گرفته ‌اند، براي خود گناهي نپندارند، زينب را به نکاح تو درآورديم.
 
−
 
 
−
اين آيه هميشه مايه فخر زينب بر ديگر زنان پيامبر بود. چرا که مي‌ گفت شما را پيامبر به همسري اختيار کرد و مرا [[خداي عزوجل]]، براي او برگزيد.
 
−
 
 
−
برخي از مستشرقين مغرض بر اساس قسمتي از آيه 37 [[سوره احزاب]] که مي‌ فرمايد: «تخفي في نفسک ما الله مبديه و تخشي الناس و الله احق ان تخشيه»
 
−
 
 
−
در دل خود آن چه را خدا آشکار ساخت، مخفي داشته بودي و از مردم مي‌ ترسيدي، حال آن که خدا از هر کس ديگر سزاوارتر بود که از او بترسي.
 
−
 
 
−
و با استناد به قسمتي موهوم از اقوال گوناگون و متشتت تاريخي، که جز ساخته و پرداخته ذهن داستان سازان و يا يهوديان نيست، اين گونه استناد مي‌ کنند که پيامبر روزي که به در خانه زيد رفته بود زينب را ديد.
 
−
 
 
−
چون چشم پيامبر بر جمال او افتاد، دلباخته او شد. زيد به دليل علاقه مفرطي که بر پيامبر داشت، همسر خود را با اصرار طلاق داد، تا او به عقد پيامبر درآيد. و منظور از آن چه که در اين آيه آمده‌ است که «در دل پنهان مي‌ داشتي و از مخالفت خلق مي ترسيدي»، همين عشق قلبي به زينب است.
 
−
 
 
−
البته بي‌ پايگي چنين سخني مشهود است چرا که از رفتار زيد در طول زندگي مشخص مي‌ شود که او با همسرانش معمولاً سازگار نبود، جز‌ آخري که در هنگام شهادتش با او همسر بود و جدايي او و همسرش از يکديگر نيز معلول همين ناسازگاري‌ ها بوده‌ است.
 
−
 
 
−
ديگر اين که در همين آيه از قول پيامبر به زيد آمده‌است که: «امسک عليک زوجک و اتق‌ الله».
 
−
 
 
−
اين مي‌ رساند که پيامبر از جدايي زيد و زينب رضايت نداشته و پيامبر را نشايد که بر زبان سخني بگويد در حالي که در قلب نيت ديگري بگذرد.
 
−
 
 
−
منظور از آن چه که پيامبر به مقتضاي «تخشي‌ الناس و الله احق ان تخشيه»، در دل پنهان مي‌ داشته، همان رسالت الهي است که پيامبر براي شکستن اين دو امر باطل جاهلي که ذکر آن ها گذشت، بر دوش مي‌ کشيده است.  
 
−
 
 
−
چرا که در چنين جامعه ‌اي که چنين اعتقاداتي ساليان متمادي در فرهنگ آنان رسوخ کرده است، تلاش براي از بين بردن اين رسومات و سنت شکني سنن جاهلي، کاري سخت و دشوار بود.  
 
−
 
 
−
همان گونه که خداوند در آيه بعد يعني در آيه 39 همين سوره و درباره همين عمل پيامبر مي‌ فرمايد: «الذين يبلغون رسالات الله و يخشونه و لايخشون احداً الا الله و کفي بالله حسيباً: کساني که پيام‌ هاي خدا را مي‌ رسانند و از او مي‌ ترسند و از هيچ کس جز او نمي‌ ترسند، خدا براي حساب‌ کردن اعمالشان کافي است».
 
−
 
 
−
گويند که مقارن همين ايام بود که [[آيه حجاب]] نازل شد و احکام راجع به زن ها عموماً و امهات مومنين ـ همسران پيامبر ـ خصوصاً مقرر گرديد.
 
  
 +
گویند که مقارن همین ایام بود که [[آیه حجاب]] نازل شد و [[احکام شرعی|احکام]] راجع به زن ها عموماً و امهات مومنین ـ همسران پیامبر ـ خصوصاً مقرر گردید.
  
 +
== پانویس ==
 +
<references />
 
==منابع==
 
==منابع==
 +
*محمد؛ پیام آور خداوند، محمد مهدی توکلی، در دسترس در [http://ketab1.blogsky.com/].
 +
*موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام.
  
−
* محمد؛ پیام آور خداوند، محمد مهدی توکلی در دسترس در [http://ketab1.blogsky.com/]
+
[[رده:پیامبر اکرم از بعثت تا رحلت]]
−
 
 
−
[[رده:پیامبر اکرم از بعثت تا رحلت‌]]
 

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۹ نوامبر ۲۰۲۰، ساعت ۰۶:۰۷

زینب بنت جحش، خواهر عبدالله‌ بن جحش، یکی از زوجات رسول خدا (صلی الله علیه وآله) است. او پیش از این، همسر زید بن حارثه بود، ولی به عللی از او جدا شد. ماجرای این طلاق و ازدواج در قرآن کریم آمده است.

جریان ازدواج زینب با پیامبر

زینب بنت جحش پیش از ازدواج با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، بنا به درخواست آن حضرت، ابتدا با زید بن ‌حارثه[۱] پسر خوانده رسول خدا -که مردم او را از کمال نزدیکی به پیامبر، زید بن محمد می‌ گفتند- ازدواج کرد و از او فرزندی به دنیا آورد که نامش را اسامه گذاشتند. وی در حدود یک سال در خانه زید بود ولی پس از آن، میانشان اختلاف افتاد و تصمیم به جدایی گرفتند.[۲]

بدین جهت زید بن حارثه به نزد رسول خدا صلی الله علیه و آله رفت و از همسر خود در نزد آن حضرت شکوه و گلایه کرد و از آن حضرت اجازه خواست که همسرش را طلاق دهد. پیامبر صلی الله علیه و آله وی را به خویشتنداری و تفاهم اخلاقی با همسرش دعوت نمود و به وی فرمود: «إتّق الله و امسک علیک زوجک».

به هر روی، علی‌رغم تلاش پیامبر صلی الله علیه و آله و برخی از صحابه در ایجاد تفاهم میان زید و زینب، کارشان به جدایی و طلاق انجامید. زینب پس از آن با رسول خدا ازدواج کرد. داستان ازدواج او با رسول خدا طی آیات ۴، ۶، ۳۶ تا ۴۰ سوره احزاب آمده است.

ازدواج زینب بنت جحش با زید بن حارثه و طلاق گرفتن او و ازدواج مجدد با پیامبر، دو سنت غلط از سنن عهد جهالت اعراب را مورد هدف قرار داد، یکی این که اعراب زمان جاهلیت به امتیاز و اصالت قبیله و خاندان خود بسیار مغرور بودند و دیگر اعتقادی که بر طبق آن پسر خوانده ‌ها را مانند پسران حقیقی می پنداشتند و در ارث بردن و سایر احکام میان آنان و فرزندات حقیقی، اختلافی قائل نمی شدند. آنان مطابق این نظر، زنان مطلقه پسر خوانده ‌ها را نیز بر پدر خوانده‌ هایشان (مانند زنان پسران حقیقی) حرام می‌ دانستند.

عده‌ای می‌ گویند عامل جدایی آن دو، روحیات زینب بوده است، چرا که او حسب و نسب و عظمت قبیله‌ ای و طائفه‌ ای خود را به رخ شوهر می‌ کشاند و هم چنان در قلب، خود را از او برتر می‌ دانست و رضایت به ازدواج نداشت. اما این مطلب بعید به نظر می‌ رسد و احتمال می‌ رود که عامل طلاق، اخلاق خاص زید باشد. چرا که مطالعه زندگی او به ما می نمایاند که او کراراً ازدواج کرد و همه را طلاق داد جز آخرین همسر که در هنگام شهادتش از او جدا نشده بود.

گواه دیگر بر این که زید مقصر اصلی این جدایی بود این که، وقتی پیامبر از تصمیم او برای طلاق دادن زینب آگاه شد، بنابر آیه ۳۷ سوره احزاب، زید را چنین خطاب قرار داد که: «أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ»: همسرت را نگاه دار و از خدای بترس. و در صورتی که تقصیر متوجه همسر او بود، عمل زید خلاف تقوی و پرهیزکاری و مستوجب سرزنش پیامبر شمرده نمی‌ شد. ولی سرانجام زید او را طلاق داد.

پیامبر به مصداق آیه ۴ سوره احزاب: «مَا جَعَلَ اللَّهُ لِرَجُلٍ مِنْ قَلْبَيْنِ فِي جَوْفِهِ وَمَا جَعَلَ أَزْوَاجَكُمُ اللَّائِي تُظَاهِرُونَ مِنْهُنَّ أُمَّهَاتِكُمْ وَمَا جَعَلَ أَدْعِيَاءَكُمْ أَبْنَاءَكُمْ ذَٰلِكُمْ قَوْلُكُمْ بِأَفْوَاهِكُمْ وَاللَّهُ يَقُولُ الْحَقَّ وَهُوَ يَهْدِي السَّبِيلَ»[۳] و آیه ۴۰ این سوره که می‌ فرماید: «مَا كَانَ مُحَمَّدٌ أَبَا أَحَدٍ مِنْ رِجَالِكُمْ وَلَٰكِنْ رَسُولَ اللَّهِ وَخَاتَمَ النَّبِيِّينَ وَكَانَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمًا»،[۴] و برای مبارزه با آن سنت جاهلی که پسر خوانده را چون پسر حقیقی و زن مطلقه او را بر پدر خوانده حرام می‌ دانست، پس از طلاق زید و زینب، با زینب ازدواج کرد.

خداوند به مصداق آیه ۳۷ سوره احزاب: «وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَىٰ زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا»[۵] به پیامبر می‌ فرماید که ما برای این که مؤمنین در ازدواج با زنان پسر خوانده‌های خود که از آن ها طلاق گرفته ‌اند، برای خود گناهی نپندارند، زینب را به نکاح تو درآوردیم.

این آیه همیشه مایه فخر زینب بر دیگر زنان پیامبر بود. چرا که به آنان می‌گفت: «زوّجکن أهلیکن و زوّجنی الله من فوق سبع سماوات»؛[۶] شما را خانواده‌تان به عقد پیامبر صلی الله علیه و آله درآورده ولی مرا خداوند متعال از بالای هفت آسمان به نکاح آن حضرت مفتخر نموده است.

شبهه‌ای در این ازدواج

برخی از مستشرقین مغرض، بر اساس قسمتی از آیه ۳۷ سوره احزاب که می‌ فرماید: «تُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ»، و با استناد به قسمتی موهوم از اقوال گوناگون و متشتت تاریخی، که جز ساخته و پرداخته ذهن داستان سازان و یا یهودیان نیست، این گونه استناد می‌ کنند که پیامبر روزی که به در خانه زید رفته بود زینب را دید و دلباخته او شد. زید به دلیل علاقه مفرطی که بر پیامبر داشت، همسر خود را با اصرار طلاق داد، تا او به عقد پیامبر درآید. و منظور از آن چه که در این آیه آمده‌ است که «در دل پنهان می‌ داشتی و از مخالفت خلق می ترسیدی»، همین عشق قلبی به زینب است.

البته بی‌ پایگی چنین سخنی مشهود است، چرا که از رفتار زید در طول زندگی مشخص می‌ شود که او با همسرانش معمولاً سازگار نبود، جز‌ آخری که در هنگام شهادتش با او همسر بود و جدایی او و همسرش از یکدیگر نیز معلول همین ناسازگاری‌ ها بوده‌ است. دیگر این که در همین آیه از قول پیامبر به زید آمده ‌است که: «أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ». این می‌ رساند که پیامبر از جدایی زید و زینب رضایت نداشته و پیامبر را نشاید که بر زبان سخنی بگوید در حالی که در قلب نیت دیگری بگذرد.

منظور از آن چه که پیامبر به مقتضای «تَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ»، در دل پنهان می‌ داشته، همان رسالت الهی است که پیامبر برای شکستن این دو امر باطل جاهلی که ذکر آن ها گذشت، بر دوش می‌ کشیده است. چرا که در چنین جامعه ‌ای که چنین اعتقاداتی سالیان متمادی در فرهنگ آنان رسوخ کرده است، تلاش برای از بین بردن این رسومات و سنت شکنی سنن جاهلی، کاری سخت و دشوار بود. همان گونه که خداوند در آیه بعد، یعنی در آیه ۳۹ همین سوره و درباره همین عمل پیامبر می‌ فرماید: «الَّذِينَ يُبَلِّغُونَ رِسَالَاتِ اللَّهِ وَيَخْشَوْنَهُ وَلَا يَخْشَوْنَ أَحَدًا إِلَّا اللَّهَ وَكَفَىٰ بِاللَّهِ حَسِيبًا».[۷]

گویند که مقارن همین ایام بود که آیه حجاب نازل شد و احکام راجع به زن ها عموماً و امهات مومنین ـ همسران پیامبر ـ خصوصاً مقرر گردید.

پانویس

  1. ↑ زید بن ‌حارثه غلام حضرت خدیجه بود که پس از ازدواج، او را به پیامبر بخشید. پیامبر او را آزاد کرد و به فرزند خواندگی درآورد. او همواره ملازم و همراه و یاور پیامبر اسلام بود تا این که در جنگ موته به شهادت رسید.
  2. ↑ البدایه والنهایه ابن کثیر، ج ۴، ص ۱۶۶.
  3. ↑ خدا در درون هیچ مردی دو قلب ننهاده‌ است و زنان را که مادر خود می‌ خوانید، مادرتان قرار نداد و فرزند خواندگان تان را فرزندان تان نساخت. این ها چیزهایی است که به زبان می‌ گویید و سخن حق از آن خداست و اوست که راه می ‌نماید.
  4. ↑ محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست. او رسول خدا و خاتم پیامبران است و خدا به هر چیزی داناست.
  5. ↑ و تو به آن مرد که خدا نعمتش داده بود و تو نیز نعمتش داده بودی، گفتی: زنت را برای خود نگه ‌دار و از خدای بترس. و در دل خود آن چه را خدا آشکار ساخت، مخفی داشته بودی و از مردم می‌ ترسیدی، حال آن که خدا از هر کس دیگر سزاوارتر بود که از او بترسی. پس چون زید از او حاجت خویش بگزارد (و او را طلاق داد)، به همسری تواش درآوردیم تا مؤمنان را در زناشویی با زنان فرزند خواندگان خود، اگر حاجت خویش از او بگزارده باشند، منعی نباشد و حکم خداوند شدنی است.
  6. ↑ بحارالانوار، ج ۱۱، ص ۱۷۸.
  7. ↑ کسانی که پیام‌ های خدا را می‌ رسانند و از او می‌ ترسند و از هیچ کس جز او نمی‌ ترسند، خدا برای حساب‌ کردن اعمالشان کافی است.

منابع

  • محمد؛ پیام آور خداوند، محمد مهدی توکلی، در دسترس در [۱].
  • موسسه تبیان، نرم‌افزار دایرة‌المعارف چهارده معصوم علیهم‌السلام.
برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=ازدواج_پیامبر_با_زینب_بنت_جحش&oldid=130483»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا