ابوبکر بن ابی شیبه: تفاوت بین نسخه‌ها
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز (مهدی موسوی صفحهٔ ابوبكر بن ابى شيبه را به ابوبکر بن ابی شیبه منتقل کرد) |
|||
| (۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | {{ | + | {{متوسط}} |
| + | '''«ابوبکر عبدالله بن محمد کوفی»''' معروف به '''«ابن ابی شَیبه»''' (۱۵۹-۲۳۵ ق)، محدّث، فقیه، مفسّر و مورخ نامدار مسلمان در قرن سوم قمری است. بیشتر رجالیان [[اهل سنت]] ابن ابی شیبه را موثق دانسته‌اند و بسیاری از [[محدثان]] و فقیهان بنام سدۀ ۳ قمری مانند [[محمد بن اسماعیل بخاری|بخاری]]، [[مسلم بن حجاج نیشابوری|مسلم]]، [[احمد بن حنبل|ابن حنبل]]، [[ابو داوود سجستانی|ابوداوود]] و [[ابن ماجه]]، از او [[حدیث]] نقل کرده‌اند. | ||
| + | {{شناسنامه عالم | ||
| − | + | |نام کامل = ابوبکر عبدالله ابن ابی شیبه | |
| − | + | |تصویر= | |
| + | |زادروز = ۱۵۹ قمری | ||
| + | |||
| + | |زادگاه = کوفه | ||
| + | |||
| + | |وفات = ۲۳۵ قمری | ||
| + | |||
| + | |مدفن = | ||
| + | |||
| + | |اساتید = قاضی شریک بن عبدالله، [[سفیان بن عیینه]]، عمرو بن عبید، عبدالله بن مبارک، حفص بن غیاث، عبدالله بن ادریس، ابوبکر بن عیاش،... | ||
| + | |||
| + | |شاگردان = [[محمد بن اسماعیل بخاری]]، [[مسلم بن حجاج نیشابوری]]، [[احمد بن حنبل]]، [[ابو داوود سجستانی]] و [[ابن ماجه]]،... | ||
| + | |آثار = المصنّف، الایمان، السنن، التفسیر، التاریخ، الفتن، الصفین، الجمل، المسند، الاحکام، ثواب القرآن،... | ||
| + | }} | ||
| + | |||
| + | == ولادت و خاندان == | ||
| + | ابوبکر عبدالله بن محمد بن ابراهیم (ابوشیبه) بن عثمان عیسی کوفی، احتمالاً در سال ۱۵۹ قمری در [[کوفه]] زاده شد. اصلِ ابن ابی شیبه از [[واسط]]، و نیایش ابوشیبه ابراهیم، قاضی آن شهر بود.<ref>ابن حجر، لسان المیزان، ۷ / ۴۶۸.</ref> برادرش عثمان بن ابی شیبه از محدّثان صاحب تصنیف بوده و خاندانش نیز اهل علم بوده‌اند.<ref>ذهبی، سیر اعلام النبلا، ۱۱ / ۱۲۲.</ref> | ||
| + | |||
| + | == تحصیل و استادان == | ||
| + | ابن ابی شیبه در شهر [[کوفه]] مقدمات علوم را فراگرفت. سپس به [[بصره]] سفر کرد و از [[مشایخ]] آن شهر استفاده برد.<ref>طبقات ابن سعد، ۶ / ۴۱۳.</ref> پس از آن به [[بغداد]] رفت و در آنجا [[حدیث]] و [[فقه]] را در سطح عالی آموخت و حدیث گفت و حدود ۴۰ سال در آن شهر زیست.<ref>خطیب بغدادی، تاریخ، ۱۰ / ۶۶.</ref> گفته شده که وی در [[حجاز]] نیز حدیث آموخته است. | ||
| + | |||
| + | برخی استادان ابن ابی شیبه در حدیث عبارتند از: | ||
| + | |||
| + | قاضی شریک بن عبدالله، علی بن مسهر، ابوبکر بن عیاش، [[سفیان بن عیینه]]، جعفر بن عون، ابوالاحوص سلام بن سلیم، عمرو بن عبید، عبدالله بن مبارک، حفص بن غیاث، عباد بن عوام، عبدالله بن ادریس، عبدالله بن نمیر، ابوخالد احمر، حسین بن علی جعفی، محمد بن بشر عبدی، عبدالرّحمن محاربی، محمد بن فضیل، یحیی بن سعید قطان، عبدالرحمن بن مهدی، جریر بن عبدالحمید، ابن ابی زائده، عبدالاعلی بن عبدالاعلی، مروان بن معاویه، معتمر ابن سلیمان، یزید بن مقدام بن شریح، یزید بن هارون، عبدالسلام بن حرب، عبدالعزیز بن عبدالصمد عمی، علی بن هاشم برید، عمر بن عبید طنافسی، هشیم بن بشیر، وکیع بن جراح، عبدالرّحیم بن سلیمان و اسماعیل بن علیه.<ref>ذهبی، سیر، همان.</ref> | ||
| + | |||
| + | == راویان و شاگردان == | ||
| + | بسیاری از [[محدثان]] و فقیهان بنام سدۀ ۳ قمری از ابن‌ابی‌شیبه [[حدیث]] نقل کرده‌اند. از آن جمله: | ||
| + | |||
| + | [[محمد بن اسماعیل بخاری]]، [[مسلم بن حجاج نیشابوری]]، [[احمد بن حنبل]] و فرزند او عبدالله، عباس بن محمد دوری، یعقوب بن شیبه، محمد بن عبدالله منادی، محمد بن ابراهیم مربّع، ابراهیم حربی، محمد بن اسحاق صاغاتی، حسن بن علی معمری، محمد بن کامل، موسی بن اسحاق انصاری، محمد بن محمد باغندی، ابو زرعه، [[ابو داوود سجستانی]]، [[ابن ماجه]]، ابوبکر بن ابی‌عاصم، بقی بن مخلد، جعفر فریابی، زکریا ساجی، عثمان بن فرزاد، ابوحاتم محمد بن عثمان بن ابی شیبه، هیثم بن خلف دوری، عبدان اهوازی، ابوالقاسم عبدالله محمد بغوی، یوسف بن یعقوب نیشابوری، محمد بن سعد کاتب، محمد بن یحیی، محمد بن وضاح، حسن بن سفیان، ابویعلی موصلی، احمد بن حسن صوفی، حامد بن شعیب، صالح بن محمد جزره و عبید بن غنام.<ref>خطیب بغدادی، ۱۰ / ۶۶؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ۶ / ۲-۳؛ ذهبی، سیر، ۱۱ / ۱۲۳.</ref> | ||
| + | |||
| + | == جایگاه علمی == | ||
| + | ابن‌ابی شیبه از فقیهان و محدّثان بنامی است که رجال‌شناسان برای او در دانش حدیث و پرورش محدّثان نقش عمده‌ای قائلند و غالبا او را «موثق» دانسته‌اند. [[خطیب بغدادی]] (م ۴۶۳ق) که به روزگار او نزدیک است، می گوید حدیث به چهار نفر پایان یافته است: [[احمد بن حنبل]]، یحیی بن معین، علی مدینی و ابوبکر ابی شیبه.<ref>تاریخ بغداد، ۱۰ / ۶۹.</ref> | ||
| + | |||
| + | ابوزرعه شاگرد او، ادعا کرده است که در حفظ حدیث از ابن ابی شیبه فرادست‌تر ندیده است. ذهبی (م ۷۴۵ق) او را دانشمندی بی‌نظیر و ثقه و نحریر دانسته است.<ref>تذکرة، ۲ / ۴۳۲.</ref> ذهبی، افزون بر توثیق او، وی را راست گفتار نیز دانسته است<ref>تذکرة، ۲ / ۴۳۳.</ref>. عجلى گوید: ابوبکر بن ابى شیبه، ثقه و حافظ حدیث و اخبار است. | ||
| + | |||
| + | آورده‌اند که وی در [[مسجد]] «رصافه» می‌نشست و حدیث می‌گفت و ۰۰۰‘۳۰ نفر به سخن او گوش می‌دادند.<ref>همان، ۶۷.</ref> ابن‌ابی شیبه در [[کلام]] نیز دستی داشت و به دستور [[متوکل (خلیفه عباسی)|متوکل]] با بینش اهل حدیث با نحله های فکری دیگر مانند [[معتزله|معتزلیان]] و جهمیان ستیزه می‌کرد.<ref>خطیب بغدادی، ۱۰ / ۶۷.</ref> | ||
| + | |||
| + | == آثار و تألیفات == | ||
| + | ابن ابی شیبه از پژوهندگان و نویسندگان بنام روزگار خود نیز بوده است و آثار متعدّدی در [[حدیث]]، [[فقه]]، [[کلام]]، [[تاریخ]] و [[تفسیر قرآن|تفسیر]] به او نسبت داده شده است. بعضی از این آثار عبارتند از: | ||
| + | |||
| + | # المصنّف؛ در این کتاب که از آثار مشهور اوست، برخی از احادیث نبوی و نیز [[فتوا|فتاوای]] [[تابعان]] به ترتیب [[ابواب فقه|ابواب فقهی]] گرد آمده است. در گذشته نیز برخی احتمال داده‌اند که این کتاب همان است که به «المسند» نیز معروف شده است.<ref>حاجی خلیفه، ۲ / ۱۷۱۱.</ref> | ||
| + | # الایمان؛ | ||
| + | # السنن، در فقه؛ | ||
| + | # التفسیر؛ | ||
| + | # التاریخ؛ که [[نسخه خطی]] آن در کتابخانۀ برلین موجود است؛ | ||
| + | # الفتن؛ | ||
| + | # الصفین؛ | ||
| + | # الجمل؛ | ||
| + | # الفتوح؛ | ||
| + | # المسند، در حدیث؛ | ||
| + | # الاحکام؛ | ||
| + | # ثواب القرآن؛ | ||
| + | # الرد علی من ردّ علی [[ابوحنیفه|ابی‌حنیفه]].<ref>فهرست ابن ندیم، ۳۲۱؛ ذهبی، تذکرة، ۲ / ۴۳۳.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==پانویس== | ||
| + | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | سيد مصطفى حسينى | + | *[https://www.cgie.org.ir/fa/article/222752/%D8%A7%D8%A8%D9%86-%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%A8%D9%87 "ابن ابی شیبه"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]. |
| − | + | *[[فرهنگ معارف و معاریف]]، سيد مصطفى حسينى دشتى. | |
| − | [[رده:راویان حدیث]] | + | {{سنجش کیفی |
| + | |سنجش=شده | ||
| + | |شناسه= خوب | ||
| + | |عنوان بندی مناسب= خوب | ||
| + | |کفایت منابع و پی نوشت ها= متوسط | ||
| + | |رعایت سطح مخاطب عام= خوب | ||
| + | |رعایت ادبیات دانشنامه ای= خوب | ||
| + | |جامعیت= متوسط | ||
| + | |رعایت اختصار= خوب | ||
| + | |سیر منطقی= خوب | ||
| + | |کیفیت پژوهش= خوب | ||
| + | |رده=دارد | ||
| + | }} | ||
| + | [[رده:علمای قرن سوم]] | ||
| + | [[رده:راویان حدیث]][[رده:محدثان]][[رده:متکلمان]][[رده:فقیهان]][[رده:تاریخ نویسان]] | ||
| + | [[رده: مقاله های مرتبط به دانشنامه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۵۷
«ابوبکر عبدالله بن محمد کوفی» معروف به «ابن ابی شَیبه» (۱۵۹-۲۳۵ ق)، محدّث، فقیه، مفسّر و مورخ نامدار مسلمان در قرن سوم قمری است. بیشتر رجالیان اهل سنت ابن ابی شیبه را موثق دانسته‌اند و بسیاری از محدثان و فقیهان بنام سدۀ ۳ قمری مانند بخاری، مسلم، ابن حنبل، ابوداوود و ابن ماجه، از او حدیث نقل کرده‌اند.
| نام کامل | ابوبکر عبدالله ابن ابی شیبه |
| زادروز | ۱۵۹ قمری |
| زادگاه | کوفه |
| وفات | ۲۳۵ قمری |
|
| |
| اساتید |
قاضی شریک بن عبدالله، سفیان بن عیینه، عمرو بن عبید، عبدالله بن مبارک، حفص بن غیاث، عبدالله بن ادریس، ابوبکر بن عیاش،... |
| شاگردان |
محمد بن اسماعیل بخاری، مسلم بن حجاج نیشابوری، احمد بن حنبل، ابو داوود سجستانی و ابن ماجه،... |
| آثار |
المصنّف، الایمان، السنن، التفسیر، التاریخ، الفتن، الصفین، الجمل، المسند، الاحکام، ثواب القرآن،... |
محتویات
ولادت و خاندان
ابوبکر عبدالله بن محمد بن ابراهیم (ابوشیبه) بن عثمان عیسی کوفی، احتمالاً در سال ۱۵۹ قمری در کوفه زاده شد. اصلِ ابن ابی شیبه از واسط، و نیایش ابوشیبه ابراهیم، قاضی آن شهر بود.[۱] برادرش عثمان بن ابی شیبه از محدّثان صاحب تصنیف بوده و خاندانش نیز اهل علم بوده‌اند.[۲]
تحصیل و استادان
ابن ابی شیبه در شهر کوفه مقدمات علوم را فراگرفت. سپس به بصره سفر کرد و از مشایخ آن شهر استفاده برد.[۳] پس از آن به بغداد رفت و در آنجا حدیث و فقه را در سطح عالی آموخت و حدیث گفت و حدود ۴۰ سال در آن شهر زیست.[۴] گفته شده که وی در حجاز نیز حدیث آموخته است.
برخی استادان ابن ابی شیبه در حدیث عبارتند از:
قاضی شریک بن عبدالله، علی بن مسهر، ابوبکر بن عیاش، سفیان بن عیینه، جعفر بن عون، ابوالاحوص سلام بن سلیم، عمرو بن عبید، عبدالله بن مبارک، حفص بن غیاث، عباد بن عوام، عبدالله بن ادریس، عبدالله بن نمیر، ابوخالد احمر، حسین بن علی جعفی، محمد بن بشر عبدی، عبدالرّحمن محاربی، محمد بن فضیل، یحیی بن سعید قطان، عبدالرحمن بن مهدی، جریر بن عبدالحمید، ابن ابی زائده، عبدالاعلی بن عبدالاعلی، مروان بن معاویه، معتمر ابن سلیمان، یزید بن مقدام بن شریح، یزید بن هارون، عبدالسلام بن حرب، عبدالعزیز بن عبدالصمد عمی، علی بن هاشم برید، عمر بن عبید طنافسی، هشیم بن بشیر، وکیع بن جراح، عبدالرّحیم بن سلیمان و اسماعیل بن علیه.[۵]
راویان و شاگردان
بسیاری از محدثان و فقیهان بنام سدۀ ۳ قمری از ابن‌ابی‌شیبه حدیث نقل کرده‌اند. از آن جمله:
محمد بن اسماعیل بخاری، مسلم بن حجاج نیشابوری، احمد بن حنبل و فرزند او عبدالله، عباس بن محمد دوری، یعقوب بن شیبه، محمد بن عبدالله منادی، محمد بن ابراهیم مربّع، ابراهیم حربی، محمد بن اسحاق صاغاتی، حسن بن علی معمری، محمد بن کامل، موسی بن اسحاق انصاری، محمد بن محمد باغندی، ابو زرعه، ابو داوود سجستانی، ابن ماجه، ابوبکر بن ابی‌عاصم، بقی بن مخلد، جعفر فریابی، زکریا ساجی، عثمان بن فرزاد، ابوحاتم محمد بن عثمان بن ابی شیبه، هیثم بن خلف دوری، عبدان اهوازی، ابوالقاسم عبدالله محمد بغوی، یوسف بن یعقوب نیشابوری، محمد بن سعد کاتب، محمد بن یحیی، محمد بن وضاح، حسن بن سفیان، ابویعلی موصلی، احمد بن حسن صوفی، حامد بن شعیب، صالح بن محمد جزره و عبید بن غنام.[۶]
جایگاه علمی
ابن‌ابی شیبه از فقیهان و محدّثان بنامی است که رجال‌شناسان برای او در دانش حدیث و پرورش محدّثان نقش عمده‌ای قائلند و غالبا او را «موثق» دانسته‌اند. خطیب بغدادی (م ۴۶۳ق) که به روزگار او نزدیک است، می گوید حدیث به چهار نفر پایان یافته است: احمد بن حنبل، یحیی بن معین، علی مدینی و ابوبکر ابی شیبه.[۷]
ابوزرعه شاگرد او، ادعا کرده است که در حفظ حدیث از ابن ابی شیبه فرادست‌تر ندیده است. ذهبی (م ۷۴۵ق) او را دانشمندی بی‌نظیر و ثقه و نحریر دانسته است.[۸] ذهبی، افزون بر توثیق او، وی را راست گفتار نیز دانسته است[۹]. عجلى گوید: ابوبکر بن ابى شیبه، ثقه و حافظ حدیث و اخبار است.
آورده‌اند که وی در مسجد «رصافه» می‌نشست و حدیث می‌گفت و ۰۰۰‘۳۰ نفر به سخن او گوش می‌دادند.[۱۰] ابن‌ابی شیبه در کلام نیز دستی داشت و به دستور متوکل با بینش اهل حدیث با نحله های فکری دیگر مانند معتزلیان و جهمیان ستیزه می‌کرد.[۱۱]
آثار و تألیفات
ابن ابی شیبه از پژوهندگان و نویسندگان بنام روزگار خود نیز بوده است و آثار متعدّدی در حدیث، فقه، کلام، تاریخ و تفسیر به او نسبت داده شده است. بعضی از این آثار عبارتند از:
- المصنّف؛ در این کتاب که از آثار مشهور اوست، برخی از احادیث نبوی و نیز فتاوای تابعان به ترتیب ابواب فقهی گرد آمده است. در گذشته نیز برخی احتمال داده‌اند که این کتاب همان است که به «المسند» نیز معروف شده است.[۱۲]
- الایمان؛
- السنن، در فقه؛
- التفسیر؛
- التاریخ؛ که نسخه خطی آن در کتابخانۀ برلین موجود است؛
- الفتن؛
- الصفین؛
- الجمل؛
- الفتوح؛
- المسند، در حدیث؛
- الاحکام؛
- ثواب القرآن؛
- الرد علی من ردّ علی ابی‌حنیفه.[۱۳]
پانویس
- ↑ ابن حجر، لسان المیزان، ۷ / ۴۶۸.
- ↑ ذهبی، سیر اعلام النبلا، ۱۱ / ۱۲۲.
- ↑ طبقات ابن سعد، ۶ / ۴۱۳.
- ↑ خطیب بغدادی، تاریخ، ۱۰ / ۶۶.
- ↑ ذهبی، سیر، همان.
- ↑ خطیب بغدادی، ۱۰ / ۶۶؛ ابن حجر، تهذیب التهذیب، ۶ / ۲-۳؛ ذهبی، سیر، ۱۱ / ۱۲۳.
- ↑ تاریخ بغداد، ۱۰ / ۶۹.
- ↑ تذکرة، ۲ / ۴۳۲.
- ↑ تذکرة، ۲ / ۴۳۳.
- ↑ همان، ۶۷.
- ↑ خطیب بغدادی، ۱۰ / ۶۷.
- ↑ حاجی خلیفه، ۲ / ۱۷۱۱.
- ↑ فهرست ابن ندیم، ۳۲۱؛ ذهبی، تذکرة، ۲ / ۴۳۳.
منابع
- "ابن ابی شیبه"، دائرةالمعارف بزرگ اسلامی.
- فرهنگ معارف و معاریف، سيد مصطفى حسينى دشتى.
