عثمان بن سعید عمری: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
جز
 
سطر ۱: سطر ۱:
−
'''عثمان بن سعيد بن عمرو عَمرى'''،<ref>در رجال الكشّى (ج ۲ ص ۸۱۳ ح ۱۰۱۵) از حفص بن عمرو المعروف بالعمرى ياد شده كه مراد، عثمان بن سعيد است؛ زيرا او را وكيل امام عسكرى علیه السلام و فرزند او محمّد را وكيل ناحيه معرفى كرده است. ظاهراً در رجال الكشّى، تصحيف صورت گرفته است.</ref> نخستين نايب خاص [[امام زمان (عج)|امام مهدى عجل الله تعالی فرجه]] است كه اين منصب را در دوره [[امام هادى علیه السلام]] و [[امام حسن عسكرى|امام عسكرى علیه السلام]] نيز بر عهده داشته و نهاد وكالت را رهبرى كرده است. او پس از شهادت امام عسكرى علیه السلام در مدّت كوتاهى، مسئوليت نيابت از امام عصر عجل الله تعالی فرجه را به عهده داشت.  
+
'''«عثمان بن سعید بن عمرو عَمرى»'''، نخستین نایب خاص [[امام زمان (عج)|امام مهدى]] (عجل الله تعالی فرجه) است. او در دوره [[امام هادى]] و [[امام حسن عسكرى]] علیهماالسلام نیز وكالت ایشان را بر عهده داشته است. [[محمد بن عثمان عمرى]] -نایب دوم امام زمان- فرزند اوست.
 +
[[پرونده:نواب (2).jpeg|بندانگشتی|آرامگاه عثمان بن سعید عمروی و فرزندش [[محمد بن عثمان عمرى|محمد بن عثمان بن سعید عمرى]]]]
  
−
==اولین نائب خاص از نواب اربعه==
+
==اولین نایب خاص از نواب اربعه==
  
−
عثمان بن سعيد عَمرى نخست، وكيل [[امام هادی علیه السلام|امام هادى عليه السلام]] و سپس وكيل فرزندش [[امام حسن عسکری|امام حسن عسكرى عليه السلام]] بود كه در زمان حيات آن دو بزرگوار، به انجام دادن امور آنان پرداخت و بعد از آن نيز به امور [[امام زمان عليه السلام]] رسيدگى مى كرد. او از قبيله بنى اسد بود<ref>طوسى، الغيبه، تهران، مكتبه نينوى الحديثه، ص 214.</ref> و به جدش جعفر عمرى منسوب بود.<ref>منتهی الآمال: قسمت دوم، باب چهاردهم: در تاریخ امام دوازدهم.</ref> برخى وی را از نوادگان [[عمار بن ياسر|عمّار بن ياسر]] دانسته اند.<ref>الذريعة: ج ۱ ص ۳۱۸ و ج ۲ ص ۱۰۶.</ref> كنيه او «ابو عمرو» و «ابو محمّد»<ref>المقنع فى الإمامة: ص ۱۴۶.</ref> است و القابش عبارت اند از: «العمرى»، «السمان»،<ref>الغيبة ، طوسى: ص ۳۵۴.</ref> «الزيات»<ref>ر . ك : خلاصة الأقوال: ص ۲۲۰، رجال ابن داوود: ص ۱۳۳.</ref> و «العسكرى»<ref>الغيبة ، طوسى: ص ۳۵۴.</ref> .
+
عثمان بن سعید عَمرى نخست، وكیل [[امام هادی علیه السلام|امام هادى علیه السلام]] و سپس وكیل فرزندش [[امام حسن عسکری|امام حسن عسكرى علیه السلام]] بود كه در زمان حیات آن دو بزرگوار، به انجام دادن امور آنان پرداخت و بعد از آن نیز به امور [[امام زمان علیه السلام]] رسیدگى مى كرد. او از قبیله بنى اسد بود<ref>طوسى، الغیبه، تهران، مكتبه نینوى الحدیثه، ص ۲۱۴.</ref> و به جدش جعفر عمرى منسوب بود.<ref>منتهی الآمال: قسمت دوم، باب چهاردهم: در تاریخ امام دوازدهم.</ref> برخى وی را از نوادگان [[عمار بن یاسر|عمّار بن یاسر]] دانسته اند.<ref>الذریعة: ج ۱ ص ۳۱۸ و ج ۲ ص ۱۰۶.</ref>  
  
−
لقب هاى سه گانه اخير نشان مى دهد كه وى براى مخفى نگه داشتن ارتباط خود با امامان عليهم السلام، شغل پوششىِ روغن فروشى در سپاه زمامداران حاكم را انتخاب كرده بود.
+
[[كنیه]] او «ابو عمرو» و «ابو محمّد»<ref>المقنع فى الإمامة: ص ۱۴۶.</ref> است و القابش عبارت اند از: «العمرى»، «السمّان»،<ref>الغیبة، طوسى: ص ۳۵۴.</ref> «الزیات»<ref>ر.ك: خلاصة الأقوال: ص ۲۲۰، رجال ابن داوود: ص ۱۳۳.</ref> و «العسكرى».<ref>الغیبة، طوسى: ص ۳۵۴.</ref>  
−
توقيعات و پاسخ امام عليه السلام به مسائل، به واسطه او صورت مى گرفت. <br>
 
−
وى جليل القدر، مورد وثوق و امين بود. در توقيعى از امام عسكرى عليه السلام در باره او آمده است: «عَمرى و پسرش مورد وثوق اند. پس هر چه از جانب من به تو برسانند، از جانب من رسانده اند و آنچه به تو بگويند، از جانب من مى گويند. بنا بر اين، از آن دو، حرف شنوى و اطاعت كن ؛ چرا كه هر دو موثّق و امين اند»<ref>الكافى : ج ۱ ص ۳۲۹ ح ۱ ، بحار الأنوار : ج ۵۱ ص ۳۴۷ .</ref>.
 
−
بر پايه اسنادى كه ارائه مى گردد، او محضر سه امام از امامان [[اهل بيت عليهم السلام]] يعنى امام هادى علیه السلام، امام عسكرى علیه السلام و امام مهدى عجل الله تعالی فرجه را درك كرده است. برخى او را از اصحاب [[امام جواد علیه السلام]] نيز شمرده اند كه ظاهراً صحيح نيست.<ref>بر پايه تاريخ تقريبى وفات عثمان بن سعيد - كه در اوايل غيبت صغرا - (حدود سال هاى ۲۷۵ ق) اتفاق افتاده است - و با احتساب عمر طبيعى انسان ، مى توان او را متولّد حدود سال دويست هجرى دانست كه در اين صورت ، در دوره امامت امام جواد علیه السلام (۲۰۳ تا ۲۲۰ ق) و در دوره كودكى و جوانى به سر مى برده و به طور عادى نمى تواند باب و وكيل و سفير امام علیه السلام باشد ، اگر چه همنشينى و همراهى او با امام جواد علیه السلام ممكن است. از اين رو ، نظر ابن شهر آشوب در المناقب (ج ۳ ص ۴۸۷) پذيرفتنى نيست (ر . ك : معجم رجال الحديث : ج ۱۲ ص ۱۲۴ ش ۷۶۰۴ ).</ref>
 
  
−
== منزلت «عَمرى» نزد امامان عليهم السلام ==
+
لقب هاى سه‌گانه اخیر نشان مى دهد كه وى براى مخفى نگه داشتن ارتباط خود با امامان علیهم السلام، شغل پوششىِ روغن فروشى در سپاه زمامداران حاكم را انتخاب كرده بود.
−
تأمّل در نصوصى كه از امام هادى عليه السلام و امام عسكرى عليه السلام و امام مهدى عليه السلام در باره عثمان بن سعيد به ما رسيده نشان مى‌دهد كه وى نزد آنان از منزلت رفيعى برخوردار بوده است.
 
  
−
امام هادى عليه السلام در باره او مى‌فرمايد:
+
وى فردی جلیل القدر، مورد وثوق و امین بود؛ [[توقیعات امام زمان (عج)|توقیعات]] و پاسخ امام علیه السلام به مسائل، به واسطه او صورت مى گرفت. در توقیعى از امام عسكرى علیه السلام در باره او آمده است: «عَمرى و پسرش مورد وثوق اند. پس هر چه از جانب من به تو برسانند، از جانب من رسانده اند و آنچه به تو بگویند، از جانب من مى گویند. بنا بر این، از آن دو، حرف شنوى و اطاعت كن؛ چرا كه هر دو موثّق و امین اند».<ref>الكافى: ج ۱ ص ۳۲۹ ح ۱؛ بحار الأنوار: ج ۵۱ ص ۳۴۷.</ref>
  
−
... اين ابو عمرو ، كه مورد اعتماد و امين است، آنچه بگويد، از جانب من گفته است و آنچه به شما برساند، از سوى من رسانده است.<ref>ر . ك : دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ : ج ۵ ص ۵۸ ح ۷۹۳ (با سند صحيح). در باره صحيح بودن سند اين روايت، نيز، ر. ك: معجم رجال الحديث : ج ۱۲ ص ۱۲۳ .</ref>
+
بر پایه اسنادى كه ارائه مى گردد، او محضر سه امام از امامان [[اهل بیت علیهم السلام]] یعنى امام هادى علیه السلام، امام عسكرى علیه السلام و امام مهدى عجل الله تعالی فرجه را درك كرده است. برخى او را از اصحاب [[امام جواد علیه السلام]] نیز شمرده اند؛<ref>ابن شهر آشوب، المناقب، ج ۳ ص ۴۸۷.</ref> كه ظاهراً صحیح نیست. زیرا بر پایه تاریخ تقریبى وفات عثمان بن سعید - كه در اوایل [[غیبت صغری]] - (حدود سال هاى ۲۷۵ ق) اتفاق افتاده است، مى توان او را متولّد حدود سال دویست هجرى دانست كه در این صورت، در دوره امامت امام جواد علیه السلام (۲۰۳ تا ۲۲۰ ق) و در دوره كودكى و جوانى به سر مى برده و به طور عادى نمى تواند وكیل و سفیر امام علیه السلام باشد، اگرچه همنشینى و همراهى او با امام جواد علیه السلام ممكن است. از این رو، نظر [[ابن شهر آشوب]] پذیرفتنى نیست.<ref>ر.ك: معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۱۲۴ ش ۷۶۰۴.</ref>
  
−
همچنين امام عسكرى عليه السلام در باره او مى‌فرمايد:... اين ابو عمرو - كه مورد اعتماد و امين است - ، در [زمان امام] گذشته ، مورد وثوق بوده و مورد وثوق من در زندگى و پس از مرگم است . آنچه به شما بگويد، از جانب من گفته است و آنچه به شما برساند، از سوى من رسانده است.<ref>همان جا. نيز، ر.ك: دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ: ج ۵ ص ۲۴ ح ۷۷۲ .</ref>
+
== منزلت عثمان عمرى نزد امامان ==
 +
تأمّل در نصوصى كه از [[امام هادى]] و [[امام عسكرى]] و [[امام مهدى]] علیهم السلام درباره عثمان بن سعید به ما رسیده نشان مى‌دهد كه وى نزد آنان از منزلت رفیعى برخوردار بوده است.
  
−
عثمان بن سعيد، از جمله چهل نفرِ مورد اعتماد امام عسكرى عليه السلام است كه ايشان فرزندش مهدى عليه السلام را به عنوان [[امام]] و [[خليفه]] بعد از خود به آنها معرفى كرده است .<ref>الغيبة ، طوسى: ص ۳۵۷ ح ۳۱۹.</ref>
+
امام هادى علیه السلام در باره او مى‌فرماید: ... این ابوعمرو كه مورد اعتماد و امین است، آنچه بگوید، از جانب من گفته است و آنچه به شما برساند، از سوى من رسانده است.<ref>ر. ك: دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ: ج ۵ ص ۵۸ ح ۷۹۳ (با سند صحیح). در باره صحیح بودن سند این روایت، نیز، ر. ك: معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۱۲۳.</ref>
−
[[پرونده:نواب (3).jpeg|بندانگشتی|آرامگاه عثمان بن سعید عمروی در «جامع الخلاني» [[بغداد]]]]
 
−
[[علامه مجلسى]] رحمه اللّه در [[بحارالأنوار (کتاب)|بحار]] نقل کرده است که جماعتى از ثقات اهل [[حدیث]] روایت کرده‌اند که جمعى از اهل [[یمن|یمن]] به خدمت حضرت امام حسن عسکرى علیه السلام مشرف شدند و اموالى به خدمت آن امام عالمیان آورده بودند، پس آن بزرگوار فرمود: اى عثمان! به درستى که تو وکیل و امین مال خدایى، برو اموالى را که آورده‌اند از اهل یمن قبض کن، اهل یمن عرض کردند که اى مولاى ما! به خدا سوگند که هر آینه عثمان از برگزیدگان [[شیعه]] توست، به درستى که آن چه در نزد ما بود از منزلت و مرتبت او در نزد شما امروز زیاد نمودى، به درستى که او معتمد در نزد شما است در خصوص مال خدا؟ فرمود: بلى، شاهد باشید که عثمان بن سعید عمرى وکیل من است و پسرش [[محمد بن عثمان عمرى|محمد بن عثمان]] وکیل پسرم [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|مهدى]] است.<ref> کفایة الموحدین، ۳/۳۴۵، بحارالانوار، ۵۱/۳۴۵، ۳۴۶.</ref>
 
  
−
و نیز در بحار به [[سند حدیث|سند]] خود روایت کرده است که بعد از وفات [[امام حسن عسکری]] علیه السلام به حسب ظاهر عثمان بن سعید مشغول به تجهیز آن بزرگوار بود و حضرت [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|صاحب الامر]] علیه السلام بعد از وفات پدر بزرگوارش او را به منصب جلالت و وکالت و نیابت برقرار فرمود و جواب مسائل [[شیعیان]] به توسط او به شیعیان مى‌رسید و آن چه اموال از سهم امام علیه السلام بود به او تسلیم مى‌نمودند و به برکت وجود صاحب الامر علیه السلام مشاهده مى‌نمودند از او امور غریبه و اخبار به مغیبات و اموالى را که مى‌خواستند به او تسلیم نمایند وصف او را از حلیت و حرمت و مقدار آن را قبل از تسلیم آن‌ها خبر مى‌داد و آن که صاحبان اموال کیانند و همه آن‌ها از جانب حجة الله به او اعلام مى‌شد و او اخبار مى‌نمود.<ref> همان جا، ۳/۳۴۶، بحارالانوار، ۵۱/۳۴۶.</ref>
+
همچنین امام عسكرى علیه السلام درباره او مى‌فرماید:... ابوعمرو در [زمان امام] گذشته، مورد وثوق بوده و مورد وثوق من در زندگى و پس از مرگم است. آنچه به شما بگوید، از جانب من گفته است و آنچه به شما برساند، از سوى من رسانده است.<ref>همان جا. نیز، ر.ك: دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ: ج ۵ ص ۲۴ ح ۷۷۲.</ref>
  
−
== دلايل نيابت «عَمرى» از امام مهدى عجل الله تعالی فرجه==
+
عثمان بن سعید، از جمله چهل نفرِ مورد اعتماد امام عسكرى علیه السلام است كه ایشان فرزندش [[حضرت مهدى]] علیه السلام را به عنوان [[امام]] و [[خلیفه]] بعد از خود به آنها معرفى كرده است.<ref>الغیبة، طوسى: ص ۳۵۷ ح ۳۱۹.</ref>
−
اثبات نيابت خاصه عثمان بن سعيد عَمرى از ولى عصر عجل الله تعالی فرجه از اهميت ويژه اى برخوردار است؛ زيرا افزون بر اهميت اصل نيابت خاصّه، سند نيابت خاصه ديگر نائبان خاص ايشان نيز به او منتهى مى گردد. براى اثبات نيابت خاصّه عثمان بن سعيد، به چهار دليل مى توان استناد جست:
 
−
===[[اجماع]] شيعيان اثنا عشريه===
 
−
مهم ترين دليل بر صحّت نيابت خاص عثمان بن سعيد، اتفاق و اجماع تمامىِ [[شيعيان]] بر پذيرش نيابت اوست. همان گونه كه اشاره شد، عثمان بن سعيد، [[صحابی|صحابى]] نزديك سه امام از امامان [[اهل بيت عليهم السلام]] و سخت مورد اعتماد آنان بوده و جايگاه و منزلت والايى در ميان پيروان آنان داشته است، به گونه اى هيچ يك از آنان در صحّت ادّعاى او ترديد نكرده است.
 
  
−
به تعبير ديگر، اجماع شيعيان دوازده امامى بويژه علما و فقهاى آنان، در تمامى دوره ها و زمان ها بر پذيرش نيابت خاصه عَمرى و ساير نوّاب خاصه، يكى از ادله روشن صحّت ادّعاى نيابت آنهاست.
+
[[علامه مجلسى]] در «[[بحارالأنوار (کتاب)|بحارالانوار]]» نقل کرده است که جماعتى از ثقات اهل [[حدیث]] روایت کرده‌اند که گروهى از اهل [[یمن|یمن]] به خدمت امام حسن عسکرى علیه السلام مشرف شدند و اموالى به خدمت آن امام آورده بودند، پس آن بزرگوار فرمود: اى عثمان! به درستى که تو وکیل و امین مال خدایى، برو اموالى را که آورده‌اند از اهل یمن بگیر. اهل یمن عرض کردند که اى مولاى ما! به خدا سوگند که هر آینه عثمان از برگزیدگان [[شیعه]] توست، به درستى که آن چه در نزد ما بود از منزلت و مرتبت او در نزد شما امروز زیاد نمودى، آیا به راستى او معتمد در نزد شما است در خصوص مال خدا؟ فرمود: بلى، شاهد باشید که عثمان بن سعید عمرى وکیل من است و پسرش [[محمد بن عثمان عمرى|محمد بن عثمان]] وکیل پسرم [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|مهدى]] است.<ref> کفایة الموحدین، ۳/۳۴۵؛ بحارالانوار، ۵۱/۳۴۵، ۳۴۶.</ref>
  
−
===رواياتى كه دلالت بر نيابت وى دارند===
+
و نیز در «بحارالانوار» به [[سند حدیث|سند]] خود روایت کرده است که بعد از وفات [[امام حسن عسکری]] علیه السلام، به حسب ظاهر عثمان بن سعید مشغول به [[تجهیز میت|تجهیز]] آن بزرگوار بود و حضرت [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|صاحب الامر]] علیه السلام بعد از وفات پدر بزرگوارش او را به منصب جلالت و وکالت و نیابت برقرار فرمود و جواب مسائل [[شیعیان]] به واسطه او به شیعیان مى‌رسید و آن چه اموال از سهم امام علیه السلام بود به او تسلیم مى‌نمودند و به برکت وجود صاحب الامر علیه السلام مشاهده مى‌نمودند از او امور غریبه و اخبار به مغیبات؛ و اموالى را که مى‌خواستند به او تسلیم نمایند وصف او را از حلّیت و حرمت و مقدار آن را قبل از تسلیم آن‌ها خبر مى‌داد و آن که صاحبان اموال کیانند و همه آن‌ها از جانب حجة الله به او اعلام مى‌شد و او اخبار مى‌نمود.<ref>بحارالانوار، ۵۱/۳۴۶.</ref>
−
[[شيخ صدوق]] به نقل از عبيداللَّه بن عبداللَّه مى گويد: [[امام حسن عسكرى|امام حسن عسكرى علیه السلام]] وكيلش، ابو محمّد عثمان بن سعيد عَمرى را در روزگار حياتش واسطه ميان خود و پيروانش قرار دارد و هنگامى كه [[اَجَل]] امام علیه السلام در رسيد، به او فرمان داد كه پيروانش را گرد آورد و به آنان خبر داد كه فرزندش، جانشين وى و صاحب امر ولايت پس از ايشان است و ابو محمّد عثمان بن سعيد عَمرى، وكيل او و باب و سفير ميان او و شيعيانش خواهد بود و هر كس درخواستى دارد، به عَمرى مراجعه كند، همان گونه كه در روزگار حيات امام علیه السلام به او مراجعه مى كرده است.<ref>الغيبة ، طوسى: ص ۳۲۵ ح ۶۱۱ .</ref> همچنين [[شيخ طوسى]] روايت كرده است كه در مجلسى كه چهل نفر از شيعيان حضور داشتند، امام عسكرى علیه السلام خطاب به حاضران فرمود:
 
  
−
هان ! از امروز به بعد، ديگر او را [حضرت صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه] نخواهيد ديد تا سنّى از او بگذرد. پس آنچه را عثمان مى گويد، بپذيريد و به فرمان او گردن نهيد و گفته اش را بپذيريد؛ كه او جانشين امامتان است و كار به دست اوست.<ref>ر . ك : ص ۳۲۷ ح ۶۰۹ .</ref>
+
== دلایل نیابت عثمان از امام زمان==
 +
اثبات نیابت خاصه عثمان بن سعید عَمرى از [[امام زمان]] عجل الله تعالی فرجه از اهمیت ویژه اى برخوردار است؛ زیرا افزون بر اهمیت اصل نیابت خاصّه، سند نیابت خاصه دیگر نائبان خاص امام نیز به او منتهى مى گردد. براى اثبات نیابت خاصّه عثمان بن سعید، به چهار دلیل مى توان استناد جست:
 +
===اجماع علمای شیعه===
 +
مهمترین دلیل بر صحّت نیابت خاص عثمان بن سعید، اتفاق و [[اجماع]] تمامىِ علمای [[شیعه]] بر پذیرش نیابت اوست. همان گونه كه اشاره شد، عثمان بن سعید، صحابى نزدیك سه امام از امامان [[اهل بیت]] علیهم السلام و سخت مورد اعتماد آنان بوده و جایگاه و منزلت والایى در میان پیروان آنان داشته است، به گونه اى هیچ یك از آنان در صحّت ادّعاى او تردید نكرده است.
  
−
===وثاقت عثمان بن سعيد===
+
===روایات دال بر نیابت وى===
−
عثمان بن سعيد، جزو افراد معدودى است كه با نصّ صريح [[امامان معصوم |امامان معصوم علیهم السلام]] توثيق شده و توثيق او با سند صحيح در اختيار ماست. سخن امام هادى علیه السلام و امام عسكرى علیه السلام مبنى بر توثيق او در صفحات پيشين نقل شد.<ref>ر . ك : منزلت «عمرى» نزد امامان.</ref>
+
[[شیخ صدوق]] به نقل از عبیداللَّه بن عبداللَّه مى گوید: [[امام حسن عسكرى|امام حسن عسكرى علیه السلام]] وكیلش، ابومحمّد عثمان بن سعید عَمرى را در روزگار حیاتش واسطه میان خود و پیروانش قرار دارد و هنگامى كه [[اجل]] امام علیه السلام در رسید، به او فرمان داد كه پیروانش را گرد آورد و به آنان خبر داد كه فرزندش، جانشین وى و صاحب امر [[ولایت]] پس از ایشان است و ابومحمّد عثمان بن سعید، وكیل او و باب و سفیر میان او و شیعیانش خواهد بود و هر كس درخواستى دارد، به عَمرى مراجعه كند، همان گونه كه در روزگار حیات امام علیه السلام به او مراجعه مى كرده است.<ref>الغیبة ، طوسى: ص ۳۲۵ ح ۶۱۱ .</ref>  
  
−
همچنين امام عسكرى علیه السلام در باره او و فرزندش، به [[احمد بن اسحاق اشعری |احمد بن اسحاق]] - كه از عالمان بزرگ و وكيل موقوفات امام علیه السلام در [[قم]] بود - فرمود :
+
همچنین [[شیخ طوسى]] روایت كرده است كه در مجلسى كه چهل نفر از شیعیان حضور داشتند، امام عسكرى علیه السلام خطاب به حاضران فرمود: از امروز به بعد، دیگر او [حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه] را نخواهید دید تا سنّى از او بگذرد. پس آنچه را عثمان مى گوید، بپذیرید و به فرمان او گردن نهید و گفته اش را بپذیرید؛ كه او جانشین امامتان است و كار به دست اوست.<ref>ر. ك: ص ۳۲۷ ح ۶۰۹.</ref>
  
−
عَمرى و [[محمد بن عثمان عمرى |فرزند او]] مورد اعتماد من هستند و آنچه به تو برسانند، از سوى من رسانده اند و آنچه بگويند از جانب من گفته اند. پس سخن آن دو را گوش فرا ده و فرمان آن دو را اطاعت كن؛ كه آنها مورد اعتماد و امين هستند.<ref>الكافى : ج ۱ ص ۳۳۰ ، الغيبة ، طوسى : ص ۲۴۳ ش ۲۰۹. سند اين روايت، صحيح است (ر . ك : معجم رجال الحديث : ج ۱۲ ص ۱۲۳)</ref>
+
===وثاقت عثمان بن سعید===
 +
عثمان بن سعید، جزو افراد معدودى است كه با نصّ صریح [[امامان معصوم |امامان معصوم علیهم السلام]] توثیق شده و توثیق او با سند صحیح در اختیار ماست. سخن امام هادى علیه السلام و امام عسكرى علیه السلام مبنى بر توثیق او در مطالب پیشین (منزلت «عمرى» نزد امامان) نقل شد.
  
−
طبيعى است كه ادّعاى نيابت فردى با اين ويژگى ها و توثيقات از جانب امام معصوم علیه السلام، در نزد شيعيان پذيرفته است.
+
همچنین امام عسكرى علیه السلام در باره او و فرزندش، به [[احمد بن اسحاق اشعری قمی|احمد بن اسحاق]] - كه از عالمان بزرگ و وكیل [[وقف|موقوفات]] امام علیه السلام در [[قم]] بود - فرمود: عَمرى و فرزند او ([[محمد بن عثمان عمرى]]) مورد اعتماد من هستند و آنچه به تو برسانند، از سوى من رسانده اند و آنچه بگویند از جانب من گفته اند. پس سخن آن دو را گوش فرا ده و فرمان آن دو را اطاعت كن؛ كه آنها مورد اعتماد و امین هستند.<ref>الكافى: ج ۱ ص ۳۳۰؛ الغیبة، طوسى: ص ۲۴۳، ش ۲۰۹. سند این روایت، صحیح است (ر. ك: معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۱۲۳).</ref>
  
−
===كراماتى كه از وى صادر شد===
+
===كرامات عثمان بن سعید===
−
يكى از دلايلى كه مى تواند مؤيّد نيابت خاصّه آن جناب باشد، كراماتى است كه از وى ظاهر گرديده است. اين كرامات مورد تایید افراد موثق است که تمام نواب حضرت از آن بهره مند بودند.
+
یكى از دلایلى كه مى تواند مؤید نیابت خاصّه عثمان بن سعید باشد، كراماتى است كه از وى ظاهر گردیده است. این كرامات مورد تایید افراد موثق است که تمام [[نواب اربعه]] از آن بهره مند بودند.
  
−
===صدور توقيعات به خط ناحيه مقدّسه===
+
===صدور توقیعات به خط ناحیه مقدسه===
  
−
در زمان [[امام حسن عسكرى|امام عسكرى علیه السلام]] توقيعات ناحيه [[امامت]]، با خط، علامات و گويشى بود كه براى عالمان و مردم شناخته شده بود. از آغاز [[غيبت صغرى|غيبت]] نيز توقيعات به همان گونه كه قبلاً صادر مى شد، در دسترس عثمان بن سعيد و [[محمد بن عثمان عمرى|فرزندش]] بود و به عالمان و مردم ارائه مى شد .
+
در زمان [[امام حسن عسكرى|امام عسكرى علیه السلام]] توقیعات ناحیه [[امامت]]، با خط و علامات و گویشى بود كه براى عالمان و مردم شناخته شده بود. از آغاز [[غیبت صغرى]] نیز توقیعات به همان گونه كه قبلاً صادر مى شد، در دسترس عثمان بن سعید و فرزندش [[محمد بن عثمان عمرى]] بود و به عالمان و مردم ارائه مى شد.
  
−
ابونصر هبة الدين مى نويسد: توقيعات همان سان كه در دوره امام حسن عسكرى عليه السلام به مردم مى رسيد، پس از آن هم همان گونه و با همان خط به مردم ارائه مى شد . نگاشته هايى در امور [[دين]] و [[دنيا]] و چيزهايى كه از آن پرسش مى كردند، همراه با پاسخ هايى عجيب و خارق العاده.<ref>دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ ج 3، ص ۳۴۸ ح ۶۲۷ .</ref>
+
ابونصر هبةالدین مى نویسد: توقیعات همان سان كه در دوره امام حسن عسكرى علیه السلام به مردم مى رسید، پس از آن هم همان گونه و با همان خط به مردم ارائه مى شد. نگاشته هایى در امور [[دین]] و [[دنیا]] و چیزهایى كه از آن پرسش مى كردند، همراه با پاسخ هایى عجیب و خارق العاده بود.<ref>دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ ج ۳، ص ۳۴۸ ح ۶۲۷.</ref>
−
[[پرونده:عثمان بن سعيد عمري.jpeg|بندانگشتی|مرقد عثمان بن سعید در [[بغداد]]]]
+
===عدم مخالفت امام با ادعاى عثمان===
−
===وجوب اعلام امام در صورت عدم صحّت ادّعاى عثمان===
 
  
−
بر فرض آن كه ادّعاى نيابت شخصى مانند عثمان بن سعيد كه داراى سابقه اى روشن است و همه شواهد و قرائن، درستى آن را تأييد مى كند، صحّت نداشته باشد، بر امام علیه السلام لازم است كه از هر طريق ممكن، نادرستىِ اين ادّعا را براى پيروان خود روشن نمايد، وگرنه مردمان نسبت به اين موضوع در جهل خواهند بود. در بخش مدّعيان دروغين، خواهيم ديد كه امام علیه السلام نسبت به كسانى كه به دروغ، ادّعاى نيابت داشتند، سختگير بودند و با توقيع رسمى، ادّعاى نيابت آنان را باطل مى كردند.
+
بر فرض آن كه ادّعاى نیابت شخصى مانند عثمان بن سعید -با وجود سابقه اى روشن و همه شواهد و قرائن-، صحّت نداشته باشد، بر امام علیه السلام لازم است كه از هر طریق ممكن، نادرستىِ این ادّعا را براى پیروان خود روشن نماید، وگرنه مردمان نسبت به این موضوع در جهل خواهند بود. چنانکه امام علیه السلام نسبت به كسانى كه به دروغ، ادّعاى نیابت داشتند، سختگیر بودند و با توقیع رسمى، ادّعاى نیابت آنان را باطل مى كردند؛ اما نسبت به عثمان بن سعید چنین چیزی مطرح نشده است.
 +
[[پرونده:نواب (3).jpeg|بندانگشتی|آرامگاه عثمان بن سعید عمروی در «جامع الخلانی» [[بغداد]]]]
  
 
==وفات عثمان بن سعید==
 
==وفات عثمان بن سعید==
  
−
زمان نيابت عثمان بن سعيد از [[امام زمان (عج)|امام مهدى عجل الله تعالی فرجه]] چندان طولانى نبود. اگرچه تاريخ دقيق وفات او گزارش نشده، ولى اجمالاً مشخّص است كه او چند سال پس از شهادت [[امام حسن عسكرى|امام عسكرى علیه السلام]] ، به سراى باقى شتافته است. يكى از مهم ترين قرائن، مرگ [[احمد بن هلال عبرتائی|احمد بن هلال]] است. احمد بن هلال، از كسانى است كه پس از وفات عثمان بن سعيد، به مخالفت با نايب دوم پرداخت و نيابت او را نپذيرفت و در نتيجه، [[امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف]] در ضمن توقيع، او را مطرود دانست. اين شخص در سال ۲۶۷ق از دنيا رفته است.<ref>الفهرست ، طوسى : ص ۸۳ .</ref> بنا بر اين، مشخّص مى شود كه وفات نايب اوّل مدّت زمانى قبل از او يعنى در سال هاى ۲۶۵ يا ۲۶۶ بوده است.<ref>برخى، قرائن ديگرى را نيز بر اين مطلب ارائه كرده اند. از آن جمله، طولانى بودن مدّت نيابت [[محمد بن عثمان عمرى|نايب دوم]] است كه نزديك به پنجاه سال بوده است؛ فوت محمّد بن عثمان در سال ۳۰۴ ق يعنى ۴۵ سال پس از آغاز غيبت بوده است كه با تسامح، پنجاه سال دانسته شده است. بنا بر اين، مدّت زمان نيابت نايب اوّل مى بايد بسيار كوتاه باشد. البته مى توان گفت: مقصود از پنجاه سال نيابت، از زمان [[امام حسن عسكرى|امام عسكرى علیه السلام]] تا زمان غيبت صغراست؛ چون محمّد بن عثمان، جزو وكلاى امام عسكرى علیه السلام هم بوده است. در نتيجه، اين متن، دلالتى بر نيابت اختصاصى محمّد بن عثمان ندارد. در جواب مى گوييم: در گزارش ابو نصر در توصيف زمان وكالت محمّد بن عثمان آمده است: او حدود پنجاه سال، نيابت امام را به عهده داشته است و مردم ، اموالى را كه بايد به امام مى رساندند، به او مى سپردند و وى توقيعات را به همان دست خطّ روزگار حيات امام حسن عسكرى علیه السلام به شيعيان مى رساند .</ref>
+
زمان نیابت عثمان بن سعید از [[امام زمان (عج)|امام مهدى]] عجل الله تعالی فرجه چندان طولانى نبود. اگرچه تاریخ دقیق وفات او گزارش نشده، ولى اجمالاً مشخّص است كه او چند سال پس از شهادت [[امام حسن عسكرى|امام عسكرى علیه السلام]]، به سراى باقى شتافته است. از مهمترین قرائن، مرگ [[احمد بن هلال عبرتائی]] است. احمد بن هلال، از كسانى است كه پس از وفات عثمان بن سعید، به مخالفت با نایب دوم پرداخت و نیابت او را نپذیرفت و در نتیجه، [[امام زمان]] در ضمن توقیعی، او را مطرود دانست. این شخص در سال ۲۶۷ ق. از دنیا رفته است.<ref>الفهرست، طوسى: ص ۸۳.</ref> بنابراین، مشخّص مى شود كه وفات نایب اوّل مدّت زمانى قبل از او یعنى در سال هاى ۲۶۵ یا ۲۶۶ بوده است.
  
−
پس از وفات محمّد بن عثمان، توقيعى از جانب امام مهدى عجل الله تعالی فرجه خطاب به نايب دوم يعنى محمّد بن عثمان بن سعيد صادر شد كه در آن، از عثمان بن سعيد ستايش فراوان شده بود :
+
[[پرونده:عثمان بن سعيد عمري.jpeg|240px|بندانگشتی|مرقد عثمان بن سعید در [[بغداد]]]]
  
−
پدرت سعادتمندانه زيست و ستوده درگذشت. خداوند ، او را رحمت كند و به اولياء و دوستدارانش ملحق كند كه همواره در كار آنان كوشا بود و تلاشش در كارهايى بود كه او را به خداى عزّ و جلّ و به ايشان نزديك مى كرد! خداوند ، رويَش را خرّم گرداند و لغزشش را ناديده بگيرد!<ref>همان جا : ص ۳۳۷ ح ۶۱۵.</ref>
+
پس از وفات محمّد بن عثمان، [[توقیعات امام زمان (عج)|توقیعى]] از جانب امام مهدى عجل الله تعالی فرجه خطاب به نایب دوم یعنى [[محمد بن عثمان عمرى|محمّد بن عثمان بن سعید]] صادر شد كه در آن، از عثمان بن سعید ستایش فراوان شده بود: «پدرت سعادتمندانه زیست و ستوده درگذشت. خداوند او را رحمت كند و به اولیاء و دوستدارانش ملحق كند كه همواره در كار آنان كوشا بود و تلاشش در كارهایى بود كه او را به خداى عزّ و جلّ و به ایشان نزدیك مى كرد! خداوند رویش را خرّم گرداند و لغزشش را نادیده بگیرد».<ref>همان جا: ص ۳۳۷ ح ۶۱۵.</ref>
−
[[پرونده:نواب (2).jpeg|بندانگشتی|آرامگاه عثمان بن سعید عمروی و [[محمد بن عثمان عمرى|محمد بن عثمان بن سعید عمرى]]]]
+
 
−
مزار او در غرب [[بغداد]] در كنار خيابان ميدان، درون مسجدي به نام «جامع الخلاني» قرار دارد. بر روي قبر وی، ضريحي نقره‌اي و گنبدي بلند با کاشي‌هاي سبز برقرار است. . اين مكان در زمان [[شيخ طوسى]] نيز پابرجا بوده و اكنون نيز محلّ مشهورى است.
+
مزار عثمان بن سعید در غرب [[بغداد]] در كنار خیابان میدان، درون [[مسجد|مسجدی]] به نام «جامع الخلانی» قرار دارد. این مكان در زمان [[شیخ طوسى]] نیز پابرجا بوده و اكنون نیز محلّ مشهورى است.
  
 
==پانویس==
 
==پانویس==
سطر ۷۳: سطر ۶۹:
 
==منابع==
 
==منابع==
  
−
* محمد محمدی نیک (ری شهری)، دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن ، حدیث و تاریخ، جلد سوم.
+
* دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محمد محمدی ری‌شهری، جلد سوم.
−
* [[شیخ عباس قمی]]، [[منتهی الآمال]]، قسمت دوم، باب چهاردهم: در تاریخ امام دوازدهم.
+
* [[منتهی الآمال]]، شیخ عباس قمی، قسمت دوم، باب چهاردهم: در تاریخ امام دوازدهم.
  
−
[[Category:نواب اربعه]]
 
 
[[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]]
 
[[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]]
 
[[رده:اصحاب امام هادی علیه السلام]]
 
[[رده:اصحاب امام هادی علیه السلام]]
 
[[رده:اصحاب امام حسن عسکری علیه السلام]]
 
[[رده:اصحاب امام حسن عسکری علیه السلام]]
 +
[[رده:اصحاب امام زمان (عج)]][[Category:نواب اربعه]][[Category:علمای قرن سوم]][[Category:علماء شیعه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۶ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۰۹:۵۰

«عثمان بن سعید بن عمرو عَمرى»، نخستین نایب خاص امام مهدى (عجل الله تعالی فرجه) است. او در دوره امام هادى و امام حسن عسكرى علیهماالسلام نیز وكالت ایشان را بر عهده داشته است. محمد بن عثمان عمرى -نایب دوم امام زمان- فرزند اوست.

آرامگاه عثمان بن سعید عمروی و فرزندش محمد بن عثمان بن سعید عمرى

اولین نایب خاص از نواب اربعه

عثمان بن سعید عَمرى نخست، وكیل امام هادى علیه السلام و سپس وكیل فرزندش امام حسن عسكرى علیه السلام بود كه در زمان حیات آن دو بزرگوار، به انجام دادن امور آنان پرداخت و بعد از آن نیز به امور امام زمان علیه السلام رسیدگى مى كرد. او از قبیله بنى اسد بود[۱] و به جدش جعفر عمرى منسوب بود.[۲] برخى وی را از نوادگان عمّار بن یاسر دانسته اند.[۳]

كنیه او «ابو عمرو» و «ابو محمّد»[۴] است و القابش عبارت اند از: «العمرى»، «السمّان»،[۵] «الزیات»[۶] و «العسكرى».[۷]

لقب هاى سه‌گانه اخیر نشان مى دهد كه وى براى مخفى نگه داشتن ارتباط خود با امامان علیهم السلام، شغل پوششىِ روغن فروشى در سپاه زمامداران حاكم را انتخاب كرده بود.

وى فردی جلیل القدر، مورد وثوق و امین بود؛ توقیعات و پاسخ امام علیه السلام به مسائل، به واسطه او صورت مى گرفت. در توقیعى از امام عسكرى علیه السلام در باره او آمده است: «عَمرى و پسرش مورد وثوق اند. پس هر چه از جانب من به تو برسانند، از جانب من رسانده اند و آنچه به تو بگویند، از جانب من مى گویند. بنا بر این، از آن دو، حرف شنوى و اطاعت كن؛ چرا كه هر دو موثّق و امین اند».[۸]

بر پایه اسنادى كه ارائه مى گردد، او محضر سه امام از امامان اهل بیت علیهم السلام یعنى امام هادى علیه السلام، امام عسكرى علیه السلام و امام مهدى عجل الله تعالی فرجه را درك كرده است. برخى او را از اصحاب امام جواد علیه السلام نیز شمرده اند؛[۹] كه ظاهراً صحیح نیست. زیرا بر پایه تاریخ تقریبى وفات عثمان بن سعید - كه در اوایل غیبت صغری - (حدود سال هاى ۲۷۵ ق) اتفاق افتاده است، مى توان او را متولّد حدود سال دویست هجرى دانست كه در این صورت، در دوره امامت امام جواد علیه السلام (۲۰۳ تا ۲۲۰ ق) و در دوره كودكى و جوانى به سر مى برده و به طور عادى نمى تواند وكیل و سفیر امام علیه السلام باشد، اگرچه همنشینى و همراهى او با امام جواد علیه السلام ممكن است. از این رو، نظر ابن شهر آشوب پذیرفتنى نیست.[۱۰]

منزلت عثمان عمرى نزد امامان

تأمّل در نصوصى كه از امام هادى و امام عسكرى و امام مهدى علیهم السلام درباره عثمان بن سعید به ما رسیده نشان مى‌دهد كه وى نزد آنان از منزلت رفیعى برخوردار بوده است.

امام هادى علیه السلام در باره او مى‌فرماید: ... این ابوعمرو كه مورد اعتماد و امین است، آنچه بگوید، از جانب من گفته است و آنچه به شما برساند، از سوى من رسانده است.[۱۱]

همچنین امام عسكرى علیه السلام درباره او مى‌فرماید:... ابوعمرو در [زمان امام] گذشته، مورد وثوق بوده و مورد وثوق من در زندگى و پس از مرگم است. آنچه به شما بگوید، از جانب من گفته است و آنچه به شما برساند، از سوى من رسانده است.[۱۲]

عثمان بن سعید، از جمله چهل نفرِ مورد اعتماد امام عسكرى علیه السلام است كه ایشان فرزندش حضرت مهدى علیه السلام را به عنوان امام و خلیفه بعد از خود به آنها معرفى كرده است.[۱۳]

علامه مجلسى در «بحارالانوار» نقل کرده است که جماعتى از ثقات اهل حدیث روایت کرده‌اند که گروهى از اهل یمن به خدمت امام حسن عسکرى علیه السلام مشرف شدند و اموالى به خدمت آن امام آورده بودند، پس آن بزرگوار فرمود: اى عثمان! به درستى که تو وکیل و امین مال خدایى، برو اموالى را که آورده‌اند از اهل یمن بگیر. اهل یمن عرض کردند که اى مولاى ما! به خدا سوگند که هر آینه عثمان از برگزیدگان شیعه توست، به درستى که آن چه در نزد ما بود از منزلت و مرتبت او در نزد شما امروز زیاد نمودى، آیا به راستى او معتمد در نزد شما است در خصوص مال خدا؟ فرمود: بلى، شاهد باشید که عثمان بن سعید عمرى وکیل من است و پسرش محمد بن عثمان وکیل پسرم مهدى است.[۱۴]

و نیز در «بحارالانوار» به سند خود روایت کرده است که بعد از وفات امام حسن عسکری علیه السلام، به حسب ظاهر عثمان بن سعید مشغول به تجهیز آن بزرگوار بود و حضرت صاحب الامر علیه السلام بعد از وفات پدر بزرگوارش او را به منصب جلالت و وکالت و نیابت برقرار فرمود و جواب مسائل شیعیان به واسطه او به شیعیان مى‌رسید و آن چه اموال از سهم امام علیه السلام بود به او تسلیم مى‌نمودند و به برکت وجود صاحب الامر علیه السلام مشاهده مى‌نمودند از او امور غریبه و اخبار به مغیبات؛ و اموالى را که مى‌خواستند به او تسلیم نمایند وصف او را از حلّیت و حرمت و مقدار آن را قبل از تسلیم آن‌ها خبر مى‌داد و آن که صاحبان اموال کیانند و همه آن‌ها از جانب حجة الله به او اعلام مى‌شد و او اخبار مى‌نمود.[۱۵]

دلایل نیابت عثمان از امام زمان

اثبات نیابت خاصه عثمان بن سعید عَمرى از امام زمان عجل الله تعالی فرجه از اهمیت ویژه اى برخوردار است؛ زیرا افزون بر اهمیت اصل نیابت خاصّه، سند نیابت خاصه دیگر نائبان خاص امام نیز به او منتهى مى گردد. براى اثبات نیابت خاصّه عثمان بن سعید، به چهار دلیل مى توان استناد جست:

اجماع علمای شیعه

مهمترین دلیل بر صحّت نیابت خاص عثمان بن سعید، اتفاق و اجماع تمامىِ علمای شیعه بر پذیرش نیابت اوست. همان گونه كه اشاره شد، عثمان بن سعید، صحابى نزدیك سه امام از امامان اهل بیت علیهم السلام و سخت مورد اعتماد آنان بوده و جایگاه و منزلت والایى در میان پیروان آنان داشته است، به گونه اى هیچ یك از آنان در صحّت ادّعاى او تردید نكرده است.

روایات دال بر نیابت وى

شیخ صدوق به نقل از عبیداللَّه بن عبداللَّه مى گوید: امام حسن عسكرى علیه السلام وكیلش، ابومحمّد عثمان بن سعید عَمرى را در روزگار حیاتش واسطه میان خود و پیروانش قرار دارد و هنگامى كه اجل امام علیه السلام در رسید، به او فرمان داد كه پیروانش را گرد آورد و به آنان خبر داد كه فرزندش، جانشین وى و صاحب امر ولایت پس از ایشان است و ابومحمّد عثمان بن سعید، وكیل او و باب و سفیر میان او و شیعیانش خواهد بود و هر كس درخواستى دارد، به عَمرى مراجعه كند، همان گونه كه در روزگار حیات امام علیه السلام به او مراجعه مى كرده است.[۱۶]

همچنین شیخ طوسى روایت كرده است كه در مجلسى كه چهل نفر از شیعیان حضور داشتند، امام عسكرى علیه السلام خطاب به حاضران فرمود: از امروز به بعد، دیگر او [حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه] را نخواهید دید تا سنّى از او بگذرد. پس آنچه را عثمان مى گوید، بپذیرید و به فرمان او گردن نهید و گفته اش را بپذیرید؛ كه او جانشین امامتان است و كار به دست اوست.[۱۷]

وثاقت عثمان بن سعید

عثمان بن سعید، جزو افراد معدودى است كه با نصّ صریح امامان معصوم علیهم السلام توثیق شده و توثیق او با سند صحیح در اختیار ماست. سخن امام هادى علیه السلام و امام عسكرى علیه السلام مبنى بر توثیق او در مطالب پیشین (منزلت «عمرى» نزد امامان) نقل شد.

همچنین امام عسكرى علیه السلام در باره او و فرزندش، به احمد بن اسحاق - كه از عالمان بزرگ و وكیل موقوفات امام علیه السلام در قم بود - فرمود: عَمرى و فرزند او (محمد بن عثمان عمرى) مورد اعتماد من هستند و آنچه به تو برسانند، از سوى من رسانده اند و آنچه بگویند از جانب من گفته اند. پس سخن آن دو را گوش فرا ده و فرمان آن دو را اطاعت كن؛ كه آنها مورد اعتماد و امین هستند.[۱۸]

كرامات عثمان بن سعید

یكى از دلایلى كه مى تواند مؤید نیابت خاصّه عثمان بن سعید باشد، كراماتى است كه از وى ظاهر گردیده است. این كرامات مورد تایید افراد موثق است که تمام نواب اربعه از آن بهره مند بودند.

صدور توقیعات به خط ناحیه مقدسه

در زمان امام عسكرى علیه السلام توقیعات ناحیه امامت، با خط و علامات و گویشى بود كه براى عالمان و مردم شناخته شده بود. از آغاز غیبت صغرى نیز توقیعات به همان گونه كه قبلاً صادر مى شد، در دسترس عثمان بن سعید و فرزندش محمد بن عثمان عمرى بود و به عالمان و مردم ارائه مى شد.

ابونصر هبةالدین مى نویسد: توقیعات همان سان كه در دوره امام حسن عسكرى علیه السلام به مردم مى رسید، پس از آن هم همان گونه و با همان خط به مردم ارائه مى شد. نگاشته هایى در امور دین و دنیا و چیزهایى كه از آن پرسش مى كردند، همراه با پاسخ هایى عجیب و خارق العاده بود.[۱۹]

عدم مخالفت امام با ادعاى عثمان

بر فرض آن كه ادّعاى نیابت شخصى مانند عثمان بن سعید -با وجود سابقه اى روشن و همه شواهد و قرائن-، صحّت نداشته باشد، بر امام علیه السلام لازم است كه از هر طریق ممكن، نادرستىِ این ادّعا را براى پیروان خود روشن نماید، وگرنه مردمان نسبت به این موضوع در جهل خواهند بود. چنانکه امام علیه السلام نسبت به كسانى كه به دروغ، ادّعاى نیابت داشتند، سختگیر بودند و با توقیع رسمى، ادّعاى نیابت آنان را باطل مى كردند؛ اما نسبت به عثمان بن سعید چنین چیزی مطرح نشده است.

آرامگاه عثمان بن سعید عمروی در «جامع الخلانی» بغداد

وفات عثمان بن سعید

زمان نیابت عثمان بن سعید از امام مهدى عجل الله تعالی فرجه چندان طولانى نبود. اگرچه تاریخ دقیق وفات او گزارش نشده، ولى اجمالاً مشخّص است كه او چند سال پس از شهادت امام عسكرى علیه السلام، به سراى باقى شتافته است. از مهمترین قرائن، مرگ احمد بن هلال عبرتائی است. احمد بن هلال، از كسانى است كه پس از وفات عثمان بن سعید، به مخالفت با نایب دوم پرداخت و نیابت او را نپذیرفت و در نتیجه، امام زمان در ضمن توقیعی، او را مطرود دانست. این شخص در سال ۲۶۷ ق. از دنیا رفته است.[۲۰] بنابراین، مشخّص مى شود كه وفات نایب اوّل مدّت زمانى قبل از او یعنى در سال هاى ۲۶۵ یا ۲۶۶ بوده است.

مرقد عثمان بن سعید در بغداد

پس از وفات محمّد بن عثمان، توقیعى از جانب امام مهدى عجل الله تعالی فرجه خطاب به نایب دوم یعنى محمّد بن عثمان بن سعید صادر شد كه در آن، از عثمان بن سعید ستایش فراوان شده بود: «پدرت سعادتمندانه زیست و ستوده درگذشت. خداوند او را رحمت كند و به اولیاء و دوستدارانش ملحق كند كه همواره در كار آنان كوشا بود و تلاشش در كارهایى بود كه او را به خداى عزّ و جلّ و به ایشان نزدیك مى كرد! خداوند رویش را خرّم گرداند و لغزشش را نادیده بگیرد».[۲۱]

مزار عثمان بن سعید در غرب بغداد در كنار خیابان میدان، درون مسجدی به نام «جامع الخلانی» قرار دارد. این مكان در زمان شیخ طوسى نیز پابرجا بوده و اكنون نیز محلّ مشهورى است.

پانویس

  1. ↑ طوسى، الغیبه، تهران، مكتبه نینوى الحدیثه، ص ۲۱۴.
  2. ↑ منتهی الآمال: قسمت دوم، باب چهاردهم: در تاریخ امام دوازدهم.
  3. ↑ الذریعة: ج ۱ ص ۳۱۸ و ج ۲ ص ۱۰۶.
  4. ↑ المقنع فى الإمامة: ص ۱۴۶.
  5. ↑ الغیبة، طوسى: ص ۳۵۴.
  6. ↑ ر.ك: خلاصة الأقوال: ص ۲۲۰، رجال ابن داوود: ص ۱۳۳.
  7. ↑ الغیبة، طوسى: ص ۳۵۴.
  8. ↑ الكافى: ج ۱ ص ۳۲۹ ح ۱؛ بحار الأنوار: ج ۵۱ ص ۳۴۷.
  9. ↑ ابن شهر آشوب، المناقب، ج ۳ ص ۴۸۷.
  10. ↑ ر.ك: معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۱۲۴ ش ۷۶۰۴.
  11. ↑ ر. ك: دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ: ج ۵ ص ۵۸ ح ۷۹۳ (با سند صحیح). در باره صحیح بودن سند این روایت، نیز، ر. ك: معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۱۲۳.
  12. ↑ همان جا. نیز، ر.ك: دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ: ج ۵ ص ۲۴ ح ۷۷۲.
  13. ↑ الغیبة، طوسى: ص ۳۵۷ ح ۳۱۹.
  14. ↑ کفایة الموحدین، ۳/۳۴۵؛ بحارالانوار، ۵۱/۳۴۵، ۳۴۶.
  15. ↑ بحارالانوار، ۵۱/۳۴۶.
  16. ↑ الغیبة ، طوسى: ص ۳۲۵ ح ۶۱۱ .
  17. ↑ ر. ك: ص ۳۲۷ ح ۶۰۹.
  18. ↑ الكافى: ج ۱ ص ۳۳۰؛ الغیبة، طوسى: ص ۲۴۳، ش ۲۰۹. سند این روایت، صحیح است (ر. ك: معجم رجال الحدیث: ج ۱۲ ص ۱۲۳).
  19. ↑ دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ ج ۳، ص ۳۴۸ ح ۶۲۷.
  20. ↑ الفهرست، طوسى: ص ۸۳.
  21. ↑ همان جا: ص ۳۳۷ ح ۶۱۵.

منابع

  • دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محمد محمدی ری‌شهری، جلد سوم.
  • منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، قسمت دوم، باب چهاردهم: در تاریخ امام دوازدهم.
برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=عثمان_بن_سعید_عمری&oldid=159627»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا
مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه