تکیه: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(اضافه کردن پیوندهای داخلی لازم)
 
(۳ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
{{بخشی از یک کتاب}}
+
{{مدخل دائره المعارف|کتاب [[فرهنگ عاشورا(کتاب)|فرهنگ عاشورا]]}}
  
محلى كه براى عزادارى [[سیدالشهدا]] عليه السلام، به ويژه در ايام [[عاشورا]] ساخته و برپا مى‌شود. اين گونه اماكن، علاوه بر آن كه حرمت و قداست‌ خاص خود را دارد، [[احكام‌]] مخصوص مساجد را ندارد، بنابراين محدوديت ‌حضور در آن مثل مسجد نيست.
+
«تکیه» محلى است که براى عزادارى [[سیدالشهدا]] علیه السلام، به ویژه در ایام [[عاشورا]] ساخته و برپا مى‌شود. این گونه اماکن، علاوه بر آن که حرمت و قداست‌ خاص خود را دارد، [[احکام]] مخصوص [[مسجد|مساجد]] را ندارد، بنابراین محدودیت ‌حضور در آن مثل مسجد نیست.
  
«تكيه يا تكيه‌گاه بعد از [[مسجد]] در حقيقت پايگاه معنوى مسلمانان خصوصا [[شیعه|شيعيان]] به حساب ‌مى‌آيد. جايى كه مردم با تعزيه‌خوانى و سوگوارى سالار شهيدان و ياران باوفايش به او متوسل و متكى مى‌شوند... تكيه با تعزيه و عزادارى عجين گشته و اين دو را هرگز نتوان از يكديگر جدا كرد. به نظر مى‌رسد تعزيه پس از حادثه [[كربلا]] براى نشان دادن وقايع خونبار [[عاشورا]] به سبك سوزناك ابداع شده باشد و با تقليد از نمايش هاى قديمى كه تا عهد پيشداديان مى‌رسد، ارتباط پيدا مى‌كند».<ref>تاريخ تكايا و عزادارى قم، ص 69. </ref>
+
«تکیه یا تکیه‌گاه بعد از مسجد در حقیقت پایگاه معنوى مسلمانان خصوصا [[شیعه|شیعیان]] به حساب ‌مى‌آید. جایى که مردم با [[تعزیه]] خوانى و سوگوارى سالار شهیدان و یاران باوفایش به او [[توسل|متوسل]] و متکى مى‌شوند... تکیه با تعزیه و عزادارى عجین گشته و این دو را هرگز نتوان از یکدیگر جدا کرد...».<ref>تاریخ تکایا و عزادارى قم، ص ۶۹. </ref>
  
در نقل فوق، روى تكيه‌گاه بودن تكيه براى عزاداران حسينى تكيه شده است. اين ‌دقت را ديگران نيز داشته‌اند و در پيشينه تاريخى آن به اين جنبه عنايت كرده‌اند. از جمله ‌به اين نقل توجه كنيد: «جايى كه مامن و پناهگاه و تكيه‌گاه فقيران و مسافران بوده و رايگان در آنجا اقامت موقت داشته‌اند. محافظان و نگهبانان آن (تكيه‌داران)از جوانمردان ‌بودند و آداب و رسومى خاص داشتند كه در «فتوت‌نامه‌»ها آمده است. جز اين مفهوم، تكايا محلى براى اجراى تعزيه براى سالار شهيدان بوده كه در وسط تكيه، روى سكويى ‌برآمده از زمين، [[تعزيه]] ‌خوانان موجب تحريك احساسات جماعت عزادار مى‌شدند.
+
در نقل فوق، روى تکیه‌گاه بودن تکیه براى عزاداران حسینى تکیه شده است. این ‌دقت را دیگران نیز داشته‌اند و در پیشینه تاریخى آن به این جنبه عنایت کرده‌اند. از جمله ‌به این نقل توجه کنید: «جایى که مأمن و پناهگاه و تکیه‌گاه فقیران و مسافران بوده و رایگان در آنجا اقامت موقت داشته‌اند. محافظان و نگهبانان آن (تکیه‌داران) از جوانمردان ‌بودند و آداب و رسومى خاص داشتند که در «فتوت‌نامه‌»ها آمده است».  
  
رفته رفته تكيه به محلى براى عزادارى تبديل شد. از زمان [[ناصرالدين شاه]] به بعد، تكيه‌هاى به طور رسمى محل اجراى نمايش هاى مذهبى شد... در بيشتر تكيه‌ها - به اقتضاى‌ فصل - چادرهايى بزرگ برمى‌افراشتند كه در واقع سقف اين گونه تكيه‌ها به شمار مى‌رفت. پارچه‌هايى سياه كه اشعارى در سوگ خاندان [[امام حسين]] علیه السلام بر آن نقش بسته‌ است و علامت و شكل مخصوص تكيه نيز در جايى از آن قرار مى‌گرفت.
+
جز این مفهوم، تکایا محلى براى اجراى [[تعزیه]] براى سالار شهیدان بوده که در وسط تکیه، روى سکویى ‌برآمده از زمین، تعزیه ‌خوانان موجب تحریک احساسات جماعت عزادار مى‌شدند. رفته رفته تکیه به محلى براى عزادارى تبدیل شد. از زمان ناصرالدین شاه قاجار به بعد، تکیه‌هاى به طور رسمى محل اجراى نمایش هاى مذهبى شد. در بیشتر تکیه‌ها - به اقتضاى‌ فصل - چادرهایى بزرگ برمى‌افراشتند که در واقع سقف این گونه تکیه‌ها به شمار مى‌رفت. پارچه‌هایى سیاه که اشعارى در سوگ خاندان [[امام حسین]] علیه السلام بر آن نقش بسته‌ است و علامت و شکل مخصوص تکیه نیز در جایى از آن قرار مى‌گرفت.
 
 
هر تكيه، علامتى ويژه و علمى ممتاز از بقيه تكيه‌ها براى خود داشت. بيشتر تكيه‌ها بر گذرگاهها و راههاى رفت و آمد مردم ساخته مى‌شدند و دو مدخل داشتند كه قافله‌ها و شبيه‌گردانان و دسته‌هاى عزادارى از آن عبور مى‌كردند... در هر تكيه به يادبود تشنگى شهيدان كربلا سقاخانه‌اى بنا مى‌شد. بعدها در كنار تكيه‌ها، محل هايى به نام حسينيه و زينبيه بنا شد و يا تكايا به نام‌ «حسينيه‌» تغيير نام يافتند.<ref>مجله ‌«كيهان فرهنگى‌»، سال 10 شماره 3، ص 29 و 30.</ref>
 
 
 
گاهى به همت اهل يك شهر، در شهرهاى زيارتى از قبيل‌ «[[مشهد]]»، «[[كربلا]]»، «[[نجف]]‌» و... حسينيه‌هايى ساخته مى‌شود كه اغلب مورد استفاده ‌زوار آن شهر قرار مى‌گيرد.
 
 
 
به نظر برخى، پديد آمدن ‌«تكيه‌»، در مقابل مراكز دينى وابسته به خلافت هاى غيرشيعى‌ بوده تا پايگاهى براى هواداران نهضت‌ حسينى و دور از سلطه حكام باشد: «تكيه و حسينيه، مركز تشكيلات ضد حكومتى ايجاد مى‌كرد... شيعه، تكيه و حسينيه مى‌سازد تا به جنگجويانش پناهگاهى ببخشد... به خمس و حسينيه رو مى‌كند، تا به مبارزه همه ‌جانبه‌اش از على‌ علیه السلام تاكنون امكان و قدرت بخشد. چنين است كه ساختن ‌«حسينيه‌»، ضربه‌اى است بر پيكر حكومت...».<ref>ياد و يادآوران، دكتر على شريعتى (چاپ حسينيه ارشاد) ص 39 و 40.</ref>
 
  
 +
هر تکیه، علامتى ویژه و علمى ممتاز از بقیه تکیه‌ها براى خود داشت. بیشتر تکیه‌ها بر گذرگاهها و راههاى رفت و آمد مردم ساخته مى‌شدند و دو مدخل داشتند که قافله‌ها و شبیه‌گردانان و دسته‌هاى عزادارى از آن عبور مى‌کردند... در هر تکیه به یادبود تشنگى شهیدان [[کربلا]] سقاخانه‌اى بنا مى‌شد. بعدها در کنار تکیه‌ها، محل هایى به نام [[حسینیه]] و [[زینبیه|زینبیه]] بنا شد و یا تکایا به نام‌ «حسینیه‌» تغییر نام یافتند.<ref>مجله ‌«کیهان فرهنگى‌»، سال ۱۰ شماره ۳، ص ۲۹-۳۰.</ref> گاهى به همت اهل یک شهر، در شهرهاى زیارتى از قبیل‌ «[[مشهد]]»، «[[کربلا]]»، «[[نجف]]‌» و...، حسینیه‌هایى ساخته مى‌شود که اغلب مورد استفاده ‌زوار آن شهر قرار مى‌گیرد.
 
==پانویس==
 
==پانویس==
<references/>
+
<references />
 
 
 
==منابع==
 
==منابع==
جواد محدثی، فرهنگ عاشورا، نشر معروف.
+
* فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
 
 
 
[[رده:عزای ابا عبدالله علیه السلام]]
 
[[رده:عزای ابا عبدالله علیه السلام]]
 
 
[[رده:اماکن مذهبی]]
 
[[رده:اماکن مذهبی]]
 +
{{الگو:واقعه عاشورا}}

نسخهٔ کنونی تا ‏۴ دسامبر ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۵۱

Icon-encycolopedia.jpg

این صفحه مدخلی از کتاب فرهنگ عاشورا است

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)


«تکیه» محلى است که براى عزادارى سیدالشهدا علیه السلام، به ویژه در ایام عاشورا ساخته و برپا مى‌شود. این گونه اماکن، علاوه بر آن که حرمت و قداست‌ خاص خود را دارد، احکام مخصوص مساجد را ندارد، بنابراین محدودیت ‌حضور در آن مثل مسجد نیست.

«تکیه یا تکیه‌گاه بعد از مسجد در حقیقت پایگاه معنوى مسلمانان خصوصا شیعیان به حساب ‌مى‌آید. جایى که مردم با تعزیه خوانى و سوگوارى سالار شهیدان و یاران باوفایش به او متوسل و متکى مى‌شوند... تکیه با تعزیه و عزادارى عجین گشته و این دو را هرگز نتوان از یکدیگر جدا کرد...».[۱]

در نقل فوق، روى تکیه‌گاه بودن تکیه براى عزاداران حسینى تکیه شده است. این ‌دقت را دیگران نیز داشته‌اند و در پیشینه تاریخى آن به این جنبه عنایت کرده‌اند. از جمله ‌به این نقل توجه کنید: «جایى که مأمن و پناهگاه و تکیه‌گاه فقیران و مسافران بوده و رایگان در آنجا اقامت موقت داشته‌اند. محافظان و نگهبانان آن (تکیه‌داران) از جوانمردان ‌بودند و آداب و رسومى خاص داشتند که در «فتوت‌نامه‌»ها آمده است».

جز این مفهوم، تکایا محلى براى اجراى تعزیه براى سالار شهیدان بوده که در وسط تکیه، روى سکویى ‌برآمده از زمین، تعزیه ‌خوانان موجب تحریک احساسات جماعت عزادار مى‌شدند. رفته رفته تکیه به محلى براى عزادارى تبدیل شد. از زمان ناصرالدین شاه قاجار به بعد، تکیه‌هاى به طور رسمى محل اجراى نمایش هاى مذهبى شد. در بیشتر تکیه‌ها - به اقتضاى‌ فصل - چادرهایى بزرگ برمى‌افراشتند که در واقع سقف این گونه تکیه‌ها به شمار مى‌رفت. پارچه‌هایى سیاه که اشعارى در سوگ خاندان امام حسین علیه السلام بر آن نقش بسته‌ است و علامت و شکل مخصوص تکیه نیز در جایى از آن قرار مى‌گرفت.

هر تکیه، علامتى ویژه و علمى ممتاز از بقیه تکیه‌ها براى خود داشت. بیشتر تکیه‌ها بر گذرگاهها و راههاى رفت و آمد مردم ساخته مى‌شدند و دو مدخل داشتند که قافله‌ها و شبیه‌گردانان و دسته‌هاى عزادارى از آن عبور مى‌کردند... در هر تکیه به یادبود تشنگى شهیدان کربلا سقاخانه‌اى بنا مى‌شد. بعدها در کنار تکیه‌ها، محل هایى به نام حسینیه و زینبیه بنا شد و یا تکایا به نام‌ «حسینیه‌» تغییر نام یافتند.[۲] گاهى به همت اهل یک شهر، در شهرهاى زیارتى از قبیل‌ «مشهد»، «کربلا»، «نجف‌» و...، حسینیه‌هایى ساخته مى‌شود که اغلب مورد استفاده ‌زوار آن شهر قرار مى‌گیرد.

پانویس

  1. تاریخ تکایا و عزادارى قم، ص ۶۹.
  2. مجله ‌«کیهان فرهنگى‌»، سال ۱۰ شماره ۳، ص ۲۹-۳۰.

منابع

  • فرهنگ عاشورا، جواد محدثی، نشر معروف.
11.jpg
واقعه عاشورا
قبل از واقعه
شرح واقعه
پس از واقعه
بازتاب واقعه
وابسته ها