محقق حلی: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (یک نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | + | '''«جعفر بن حسن بن یحیی حلی»''' معروف به '''«محقق حلی»''' یا '''«محقق اول»''' (۶۷۶-۶۰۲ ق)، فقیه و اصولی بزرگ [[شیعه|شیعه]] در قرن هفتم قمری است. کتاب «[[شرایع الاسلام]]» او از مهمترین آثار [[فقه|فقهی]] است که بسیار مورد توجه و استفاده علمای بعد قرار گرفته است. عالمان بزرگی چون [[علامه حلی]] و [[ابن داوود حلی]] از شاگردان او هستند. | |
| − | |||
{{شناسنامه عالم | {{شناسنامه عالم | ||
||نام کامل = جعفر بن حسن محقق حلی | ||نام کامل = جعفر بن حسن محقق حلی | ||
| سطر ۹: | سطر ۸: | ||
|وفات = ۶۷۶ قمری | |وفات = ۶۷۶ قمری | ||
|مدفن = حله | |مدفن = حله | ||
| − | |اساتید = حسن بن یحیى حلی، [[ | + | |اساتید = حسن بن یحیى حلی، [[محمد بن جعفر بن نما حلی]]، [[فخار بن معد موسوی]]،... |
|شاگردان = [[علامه حلی]]، [[ابن داوود حلی]]، [[فاضل آبی]]، سید عبدالکریم طاووس،... | |شاگردان = [[علامه حلی]]، [[ابن داوود حلی]]، [[فاضل آبی]]، سید عبدالکریم طاووس،... | ||
|آثار = [[شرایع الاسلام]]، [[مختصرالنافع|مختصر النافع]]، [[معارج الاصول]]، نهج الوصول الی معرفة علم الاصول،... | |آثار = [[شرایع الاسلام]]، [[مختصرالنافع|مختصر النافع]]، [[معارج الاصول]]، نهج الوصول الی معرفة علم الاصول،... | ||
}} | }} | ||
| − | |||
| − | |||
| − | + | ==تحصیل و استادان== | |
| + | ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن بن یحیی، در سال ۶۰۲ قمری در شهر [[حله]] به دنیا آمد. وى از همان سنین کودکى به تحصیل مقدمات علوم متداول عصر خویش پرداخت. او [[ادبیات عرب]] را که زبان مادرى اش بود، بهخوبى فراگرفت و هیئت، [[ریاضیات]]، [[منطق]] و [[کلام]] را به مقدار لازم آموخت و در تمام این رشتهها با توجه به هوش سرشار خود تبحر کامل یافت. | ||
| − | + | محقق حلى، آنگاه، [[فقه]] و [[اصول فقه|اصول]] را نزد پدر فاضلش، حسن بن یحیى آموخت و از محضر فقهاى مشهور حله، مانند [[محمد بن جعفر بن نما حلی]] (متوفاى ۶۴۵) و [[فخار بن معد موسوی|سید فخار بن معد موسوى]] (متوفاى ۶۳۰) نیز بهره برد. | |
| − | == شاگردان == | + | ==شاگردان== |
| − | + | عالمان بزرگی از محضر علمی محقق حلی بهره بردند، که برخی از ایشان عبارتند از: | |
| − | * [[علامه حلی|حسن بن یوسف مطهر حلی]] | + | *[[علامه حلی|حسن بن یوسف مطهر حلی]] |
| − | * [[ابن داوود حلی]] | + | *[[ابن داوود حلی]] |
| − | * [[فاضل آبی|حسن بن | + | *[[فاضل آبی|حسن بن ابیطالب فاضل آبی]] |
| − | * غیاث الدین سید عبدالکریم طاووس | + | *غیاث الدین سید عبدالکریم طاووس |
| − | * سید محمد | + | *سید محمد جلال‌الدین فرزند سید رضی‌الدین طاووس (عموزاده سید عبدالکریم) |
| − | * جمال الدین یوسف فرزند حاتم شامی | + | *جمال الدین یوسف فرزند حاتم شامی |
| − | * شمس الدین محمد بن صالح قسینی | + | *شمس الدین محمد بن صالح قسینی |
گفته شده [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر طوسی]] نیز گاه به کرسی درس محقق حاضر می شد و محقق به احترام خواجه از جا برخاسته و از او درخواست تدریس می نمود، ولی او قبول نمی کرد و در جلسه مستمع بود. نوشته اند آنگاه که محقق در مسئله [[استحباب]] تیاسر [[قبله]] سخن می راند، بین محقق و خواجه بحثی به میان آمد و خواجه رأی محقق را پسندید و قبول کرد (مقصود از تیاسر: مختصر انحرافی به سمت چپ از سوی قبله به قبله است). | گفته شده [[خواجه نصیرالدین طوسی|خواجه نصیر طوسی]] نیز گاه به کرسی درس محقق حاضر می شد و محقق به احترام خواجه از جا برخاسته و از او درخواست تدریس می نمود، ولی او قبول نمی کرد و در جلسه مستمع بود. نوشته اند آنگاه که محقق در مسئله [[استحباب]] تیاسر [[قبله]] سخن می راند، بین محقق و خواجه بحثی به میان آمد و خواجه رأی محقق را پسندید و قبول کرد (مقصود از تیاسر: مختصر انحرافی به سمت چپ از سوی قبله به قبله است). | ||
| − | == آثار و تألیفات == | + | ==آثار و تألیفات== |
برخی از آثار مهم محقق حلی عبارت است از: | برخی از آثار مهم محقق حلی عبارت است از: | ||
| − | # [[شرایع الاسلام|شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام]]، حاوی دوازده هزار مسئله از مسائل [[حلال]] و [[حرام]] می باشد که چندین بار تجدید چاپ شده و شامل کلیه ابواب فقهی است. | + | #[[شرایع الاسلام|شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام]]، حاوی دوازده هزار مسئله از مسائل [[حلال]] و [[حرام]] می باشد که چندین بار تجدید چاپ شده و شامل کلیه ابواب فقهی است. |
| − | # [[مختصرالنافع|مختصر النافع]] | + | #[[مختصرالنافع|مختصر النافع]] یا «النافع فی مختصر الشرایع» ،در [[فقه]] |
| − | # [[معارج الاصول]] در [[اصول فقه|اصول]] | + | #[[معارج الاصول (کتاب)|معارج الاصول]]، در [[اصول فقه|اصول]] |
| − | # نهج الوصول الی معرفة علم الاصول | + | #نهج الوصول الی معرفة علم الاصول |
| − | # | + | #الکهنة، در [[منطق]] |
| − | # | + | #المسلک، در [[اصول دین]] |
| − | # تلخیص الفهرست، که ملخص [[فهرست شیخ طوسی (کتاب)|فهرست شیخ طوسی]] است | + | #تلخیص الفهرست، که ملخص [[فهرست شیخ طوسی (کتاب)|فهرست شیخ طوسی]] است |
| − | # نکت النهایه. | + | #نکت النهایه. |
| − | == از نظر عالمان == | + | ==از نظر عالمان== |
کلیه صاحب تراجم علما در کتب خویش اعم از [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]]، به فضائل علمی و استادی محقق حلی اعتراف دارند: | کلیه صاحب تراجم علما در کتب خویش اعم از [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]]، به فضائل علمی و استادی محقق حلی اعتراف دارند: | ||
| − | * [[علامه حلی]] در اجازه‌نامه‌ای که به خاندان زهره داده، درباره او نوشته است: «کان هذا الشیخ افضل اهل عصره فی الفقه» (این عالم بزرگ، فقیه‌ترین مردم روزگار خویش بوده است). | + | *[[علامه حلی]] در اجازه‌نامه‌ای که به خاندان زهره داده، درباره او نوشته است: «کان هذا الشیخ افضل اهل عصره فی الفقه» (این عالم بزرگ، فقیه‌ترین مردم روزگار خویش بوده است). |
| − | * [[محدث نوری]] او را این چنین می‌ستاید: «کشف کننده حقایق شریعت با ظریف‌ترین نکته‌هایی که تاکنون هیچ انس و جنی با آن‌ها اُنس و آشنایی نداشته است. او رئیس علما و فقیه حکما، آفتاب درخشان فضلا، ماه چهارده شبه عرفا و نام و دانش او بازگو کننده قصه جزیره خضرا و وارث علوم پیشوایان معصوم (ع) و حجت‌های حق بر جهانیان می‌باشد. او برافرازنده پرچم تحقیق بر جهانیان است...». | + | *[[محدث نوری]] او را این چنین می‌ستاید: «کشف کننده حقایق شریعت با ظریف‌ترین نکته‌هایی که تاکنون هیچ انس و جنی با آن‌ها اُنس و آشنایی نداشته است. او رئیس علما و فقیه حکما، آفتاب درخشان فضلا، ماه چهارده شبه عرفا و نام و دانش او بازگو کننده قصه جزیره خضرا و وارث علوم پیشوایان معصوم (ع) و حجت‌های حق بر جهانیان می‌باشد. او برافرازنده پرچم تحقیق بر جهانیان است...». |
| − | * [[سید حسن صدر]] صاحب کتاب [[تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام (کتاب)|تأسیس الشیعه]] می‌نویسد: «انگشت قلم، عاجز از بازشماری اوصاف اوست. او کتاب شرایع الاسلام دارد که به مثابه قرآنِ فقه است. کتاب معروف النافع، المعتبر، و دیگر المعارج در اصول فقه دارد و در علم کلام، رسالات و تالیفاتی دارد که در فهرست کتاب‌های مفصل آمده است و از مجلس عالی درس او بیش از ۴۰۰ مجتهد آگاه که شرح حال آنان در [[علم رجال]] آمده است، فارغ التحصیل گردیده‌اند و چنین موفقیتی تاکنون بر احدی نصیب نگردیده است.» | + | *[[سید حسن صدر]] صاحب کتاب [[تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام (کتاب)|تأسیس الشیعه]] می‌نویسد: «انگشت قلم، عاجز از بازشماری اوصاف اوست. او کتاب شرایع الاسلام دارد که به مثابه قرآنِ فقه است. کتاب معروف النافع، المعتبر، و دیگر المعارج در اصول فقه دارد و در علم کلام، رسالات و تالیفاتی دارد که در فهرست کتاب‌های مفصل آمده است و از مجلس عالی درس او بیش از ۴۰۰ مجتهد آگاه که شرح حال آنان در [[علم رجال]] آمده است، فارغ التحصیل گردیده‌اند و چنین موفقیتی تاکنون بر احدی نصیب نگردیده است.» |
| − | * [[حسن بن زین الدین شهید ثانی|شیخ حسن]] فرزند [[شهید ثانی]] او را بدین گونه یاد می‌کند: «اگر علامه حلّی، «محقق» را [[فقیه]] و بزرگ همه زمان‌ها می‌شمرد، بهتر بود؛ چرا که محقق، سرآمد فقیهان شیعه است و در میان آنان نظیری ندارد.» | + | *[[حسن بن زین الدین شهید ثانی|شیخ حسن]] فرزند [[شهید ثانی]] او را بدین گونه یاد می‌کند: «اگر علامه حلّی، «محقق» را [[فقیه]] و بزرگ همه زمان‌ها می‌شمرد، بهتر بود؛ چرا که محقق، سرآمد فقیهان شیعه است و در میان آنان نظیری ندارد.» |
| − | * [[ابن داوود حلی|ابن داود حلی]]، شاگرد محقق، در کتاب رجالش درباره او می‌نویسد: «محقق یکتای عصر خویش و گویاترین اهل زمان و منطقی‌ترین آنان بود، فردی که حضور ذهن سریع داشت.» | + | *[[ابن داوود حلی|ابن داود حلی]]، شاگرد محقق، در کتاب رجالش درباره او می‌نویسد: «محقق یکتای عصر خویش و گویاترین اهل زمان و منطقی‌ترین آنان بود، فردی که حضور ذهن سریع داشت.» |
| − | == وفات == | + | ==وفات== |
محقق حلی سرانجام به سال ۶۷۶ قمری در سن هفتاد و چهار سالگی وفات نمود. البته صاحب [[تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام (کتاب)|تأسیس الشیعه]] در این مورد می گوید: «وفات او در [[حله]] در ماه [[ربیع الثانی|ربیع الاخر]] سال ۶۹۶ رخ داده است و بر قبر شریف او در حله قبه بلندی قرار دارد که هم اکنون مورد [[تبرک]] و زیارت علاقمندان قرار می‌گیرد». | محقق حلی سرانجام به سال ۶۷۶ قمری در سن هفتاد و چهار سالگی وفات نمود. البته صاحب [[تأسیس الشیعه لعلوم الاسلام (کتاب)|تأسیس الشیعه]] در این مورد می گوید: «وفات او در [[حله]] در ماه [[ربیع الثانی|ربیع الاخر]] سال ۶۹۶ رخ داده است و بر قبر شریف او در حله قبه بلندی قرار دارد که هم اکنون مورد [[تبرک]] و زیارت علاقمندان قرار می‌گیرد». | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * پایگاه شعائر. | + | *مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور. |
| − | * ویکی شیعه. | + | *پایگاه شعائر. |
| − | + | *ویکی شیعه. | |
| + | |||
[[رده:علمای قرن هفتم]] | [[رده:علمای قرن هفتم]] | ||
| − | [[رده: | + | [[رده:علماء شیعه]] |
| + | [[رده:فقیهان]] | ||
| + | [[رده:اصولیون]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۷:۲۳
«جعفر بن حسن بن یحیی حلی» معروف به «محقق حلی» یا «محقق اول» (۶۷۶-۶۰۲ ق)، فقیه و اصولی بزرگ شیعه در قرن هفتم قمری است. کتاب «شرایع الاسلام» او از مهمترین آثار فقهی است که بسیار مورد توجه و استفاده علمای بعد قرار گرفته است. عالمان بزرگی چون علامه حلی و ابن داوود حلی از شاگردان او هستند.
| نام کامل | جعفر بن حسن محقق حلی |
| زادروز | ۶۰۲ قمری |
| زادگاه | حله |
| وفات | ۶۷۶ قمری |
| مدفن | حله |
|
| |
| اساتید |
حسن بن یحیى حلی، محمد بن جعفر بن نما حلی، فخار بن معد موسوی،... |
| شاگردان |
علامه حلی، ابن داوود حلی، فاضل آبی، سید عبدالکریم طاووس،... |
| آثار |
شرایع الاسلام، مختصر النافع، معارج الاصول، نهج الوصول الی معرفة علم الاصول،... |
تحصیل و استادان
ابوالقاسم نجم الدین جعفر بن حسن بن یحیی، در سال ۶۰۲ قمری در شهر حله به دنیا آمد. وى از همان سنین کودکى به تحصیل مقدمات علوم متداول عصر خویش پرداخت. او ادبیات عرب را که زبان مادرى اش بود، بهخوبى فراگرفت و هیئت، ریاضیات، منطق و کلام را به مقدار لازم آموخت و در تمام این رشتهها با توجه به هوش سرشار خود تبحر کامل یافت.
محقق حلى، آنگاه، فقه و اصول را نزد پدر فاضلش، حسن بن یحیى آموخت و از محضر فقهاى مشهور حله، مانند محمد بن جعفر بن نما حلی (متوفاى ۶۴۵) و سید فخار بن معد موسوى (متوفاى ۶۳۰) نیز بهره برد.
شاگردان
عالمان بزرگی از محضر علمی محقق حلی بهره بردند، که برخی از ایشان عبارتند از:
- حسن بن یوسف مطهر حلی
- ابن داوود حلی
- حسن بن ابیطالب فاضل آبی
- غیاث الدین سید عبدالکریم طاووس
- سید محمد جلال‌الدین فرزند سید رضی‌الدین طاووس (عموزاده سید عبدالکریم)
- جمال الدین یوسف فرزند حاتم شامی
- شمس الدین محمد بن صالح قسینی
گفته شده خواجه نصیر طوسی نیز گاه به کرسی درس محقق حاضر می شد و محقق به احترام خواجه از جا برخاسته و از او درخواست تدریس می نمود، ولی او قبول نمی کرد و در جلسه مستمع بود. نوشته اند آنگاه که محقق در مسئله استحباب تیاسر قبله سخن می راند، بین محقق و خواجه بحثی به میان آمد و خواجه رأی محقق را پسندید و قبول کرد (مقصود از تیاسر: مختصر انحرافی به سمت چپ از سوی قبله به قبله است).
آثار و تألیفات
برخی از آثار مهم محقق حلی عبارت است از:
- شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، حاوی دوازده هزار مسئله از مسائل حلال و حرام می باشد که چندین بار تجدید چاپ شده و شامل کلیه ابواب فقهی است.
- مختصر النافع یا «النافع فی مختصر الشرایع» ،در فقه
- معارج الاصول، در اصول
- نهج الوصول الی معرفة علم الاصول
- الکهنة، در منطق
- المسلک، در اصول دین
- تلخیص الفهرست، که ملخص فهرست شیخ طوسی است
- نکت النهایه.
از نظر عالمان
کلیه صاحب تراجم علما در کتب خویش اعم از شیعه و سنی، به فضائل علمی و استادی محقق حلی اعتراف دارند:
- علامه حلی در اجازه‌نامه‌ای که به خاندان زهره داده، درباره او نوشته است: «کان هذا الشیخ افضل اهل عصره فی الفقه» (این عالم بزرگ، فقیه‌ترین مردم روزگار خویش بوده است).
- محدث نوری او را این چنین می‌ستاید: «کشف کننده حقایق شریعت با ظریف‌ترین نکته‌هایی که تاکنون هیچ انس و جنی با آن‌ها اُنس و آشنایی نداشته است. او رئیس علما و فقیه حکما، آفتاب درخشان فضلا، ماه چهارده شبه عرفا و نام و دانش او بازگو کننده قصه جزیره خضرا و وارث علوم پیشوایان معصوم (ع) و حجت‌های حق بر جهانیان می‌باشد. او برافرازنده پرچم تحقیق بر جهانیان است...».
- سید حسن صدر صاحب کتاب تأسیس الشیعه می‌نویسد: «انگشت قلم، عاجز از بازشماری اوصاف اوست. او کتاب شرایع الاسلام دارد که به مثابه قرآنِ فقه است. کتاب معروف النافع، المعتبر، و دیگر المعارج در اصول فقه دارد و در علم کلام، رسالات و تالیفاتی دارد که در فهرست کتاب‌های مفصل آمده است و از مجلس عالی درس او بیش از ۴۰۰ مجتهد آگاه که شرح حال آنان در علم رجال آمده است، فارغ التحصیل گردیده‌اند و چنین موفقیتی تاکنون بر احدی نصیب نگردیده است.»
- شیخ حسن فرزند شهید ثانی او را بدین گونه یاد می‌کند: «اگر علامه حلّی، «محقق» را فقیه و بزرگ همه زمان‌ها می‌شمرد، بهتر بود؛ چرا که محقق، سرآمد فقیهان شیعه است و در میان آنان نظیری ندارد.»
- ابن داود حلی، شاگرد محقق، در کتاب رجالش درباره او می‌نویسد: «محقق یکتای عصر خویش و گویاترین اهل زمان و منطقی‌ترین آنان بود، فردی که حضور ذهن سریع داشت.»
وفات
محقق حلی سرانجام به سال ۶۷۶ قمری در سن هفتاد و چهار سالگی وفات نمود. البته صاحب تأسیس الشیعه در این مورد می گوید: «وفات او در حله در ماه ربیع الاخر سال ۶۹۶ رخ داده است و بر قبر شریف او در حله قبه بلندی قرار دارد که هم اکنون مورد تبرک و زیارت علاقمندان قرار می‌گیرد».
منابع
- مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
- پایگاه شعائر.
- ویکی شیعه.
