حسین بن روح نوبختی: تفاوت بین نسخه‌ها
(←حوادث دوران نيابت) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) |
||
| (۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
{{خوب}} | {{خوب}} | ||
| − | + | '''«ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى»''' (م، ۳۲۶ ق)، از عالمان و محدثان مشهور [[شیعه]] و سومین فرد از «[[نواب اربعه|نوّاب اربعه]]» [[امام مهدى|امام زمان]] (عجل الله تعالی فرجه) است که در حدود سال ۳۰۵ قمری به این سِمَت منصوب گردید. او از شهرت و اعتبار دینی و اجتماعی مهمی برخوردار بوده و موافقان و مخالفان او را از عاقلترین مردم دانسته‌اند. | |
| + | [[پرونده:حسین بن روح.jpg|بندانگشتی|مرقد حسین بن روح نوبختى در [[بغداد]]]] | ||
| + | ==جایگاه اجتماعی و علمی== | ||
| − | + | ابوالقاسم حسین بن روح، از خاندان بزرگ [[شیعه]] [[ایران|ایرانی]] نوبختی است که مقیم [[بغداد]] بودند. | |
| − | ابوالقاسم حسین بن | + | حسین بن روح، به تصریح موافقان و مخالفان، از مهم‌ترین و عاقلترین افراد دوره خویش بود و در میان مردم و حتّى دربار خلافت [[حکومت بنی عباس|عباسی]] و شخص خلیفه [[مقتدر(خلیفه عباسی)|المقتدر بالله]]، عزّت و احترام ویژه داشت.<ref>تاریخ الإسلام : ج ۲۵ ص ۱۹۱ .</ref> |
| − | |||
| − | |||
| − | + | وی از روی [[تقیه]] و ترس در خانه "ابن یسار" وزیر خلیفه حاضر می شد. رفتار حسین بن روح بویژه در ارتباط با باورهاى عمومى [[اهل سنّت]]، بسیار محتاطانه بود. او دربان خویش را به سبب [[لعن]] کردن [[معاویه]]، از کار برکنار نمود<ref>الغیبة ، طوسى: ص ۳۸۵ ح ۳۴۸.</ref> و با اهل سنّت به آرامى و تساهل برخورد مى‌کرد.<ref>همان : ص ۳۸۴ ح ۳۴۷.</ref> این شیوه، سبب شد که او اقتدار و وجاهت لازم براى راهبرىِ نظام [[شیعه|شیعى]] را در میان حکومت و اهل سنّت به دست آورد. | |
| − | در | ||
| − | + | جماعتی از علمای شیعه از [[ابو سهل نوبختی|ابوسهل نوبختی]] پرسیدند، چطور شد که ابوالقاسم حسین بن روح، نائب امام زمان شد و تو نشدی؟ ابوسهل در جواب گفت: [[ائمه اطهار|ائمه]] علیهم السلام بهتر می دانند که چه کسی را برای این منصب برگزینند. من مردی هستم که با دشمنان شیعه ملاقات نموده و با آنها در مسائل اعتقادی مناظره می کنم. اگر من مانند ابوالقاسم حسین بن روح، مکان امام عصر را می شناختم، شاید هنگام مناظره و گفتگو در آوردن دلیل معطل می ماندم، برای اثبات مدعای خود، جای حضرت را به آنها نشان می دادم (تا بدانند که واقعا امام زمان زنده و هست). ولی ابوالقاسم چنان است که فی المثل اگر امام در دامنش پنهان باشد و او را با قیچی پاره پاره کنند، دامنش را نمی گشاید که دشمنان او را ببینند. | |
| − | + | حسین بن روح را مُفتىِ شیعیان معرفى کرده‌اند.<ref>ذهبی، سیر أعلام النبلاء : ج ۱۵ ص ۲۲۲ - ۲۲۴ .</ref> وی از [[امام حسن عسکری]] و [[امام زمان|امام مهدی]] علیهماالسلام و محدثانی مانند محمد بن زیاد، روایت کرده است و [[محدثان]] بسیاری نیز از او روایت کرده اند که تعداد آنها به ۲۲ نفر می رسد. حسین بن روح، کتابی در مسایل فقهی با عنوان "التأدیب" نگاشت و آن را برای عده ای از فقها و علمای [[قم]] فرستاد و آنها تمامی مطالب آن را صحیح و مقبول دانستند و از آنجا که قم، مرکز فقها و محدثین شیعه بوده و با این حال کتاب حسین بن روح مورد تصویب کامل آنها قرار گرفته بود، میزان علم و فقه و احاطه او به خوبی مشخص می شود.<ref>دایرة المعارف بزرگ تشیع- ج ۶ </ref> | |
| − | |||
| − | + | ==نیابت از امام زمان== | |
| − | + | حسین بن روح نوبختی در زمان سفارت [[محمد بن عثمان عمرى|محمد بن عثمان]] از جانب او متصدى بعضى از امور وی بود. در روایت معتبره وارد شده است که جماعتى از [[شیعه]] نزد محمد بن عثمان جمع شدند و به او گفتند که اگر شما از دنیا بروید چه کسی جانشین شماست؟ وی پاسخ داد: ابوالقاسم حسین بن روح، قائم مقام من است در میان شما و وکیل و امین ثقه [[امام زمان]] علیه السلام است. پس در کارهاى خود به او رجوع نمایید و در مهمات خود به او اعتماد کنید، من مأمور شده بودم که این مطلب را به شما برسانم.<ref> کفایة الموحدین، ۳/۳۴۸؛ بحارالانوار، ۵۱/۳۵۵.</ref> | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | حسین بن روح | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | حدود چهار ماه از نیابت نوبختی گذشته بود و مکاتبه‌ای از [[حضرت مهدی]] (علیه السلام) صادر نشده بود تا اینکه در روز یکشنبه، ششم ماه [[شوال]] ۳۰۵ هـ.ق از سوی حضرت ولی عصر (ع) در تأیید حسین بن روح [[توقیعات امام زمان علیه السلام|توقیعى]] بدین مضمون صادر گردید: | |
| − | + | «نَعْرِفُهُ عَرَّفه اللهُ الخَیرُ کلِّه و رِضوانَهُ وَ اَسْعَدَهُ بالتُّوفیقِ، وَقَفْنا عَلی کتابِهِ وَ ثِقَتُنا بِما هُوَ عَلَیهِ وَ اَنَّه عِنْدَنا بِِالَْمنزِلَةِ وَ المَحَلِّ الَّذینَ یسُرّانِهِ، زادَ اللهُ فی اِحْسانِهِ الیه اِنّه ولی قَدیرٌ»؛ ما او [حسین بن روح] را می‌شناسیم. خداوند همه خوبی ها و رضای خود را به او بشناساند و او را با توفیقات خود سعادتمند گرداند. از نامه او اطلاع یافتیم و او کاملاً مورد وثوق و اطمینان ماست. او در نزد ما مقام و جایگاهی دارد که او را مسرور می‌گرداند. خداوند احسان و نیکی خود را درباره او افزون کند، که او سرپرستی تواناست.<ref> الغیبة، طوسى، ص ۳۵۷؛ کفایة الموحدین، ۳/۳۴۸؛ بحارالانوار، ۵۱/۳۵۶.</ref> | |
| − | سال‌هاى | + | سال‌هاى آغازین نیابت حسین بن روح به آرامش سپرى شد بویژه تا زمانى که خاندان آل فرات، وزارت [[عباسیان|عبّاسیان]] را در اختیار داشتند. اما در سال ۳۱۲ق. و در پى کنار نهاده شده آل فرات و دستگیرى و زندانى شدن آنها به اتّهام همکارى با قرامطه،<ref>تجارب الاُمم : ج ۱ ص ۱۲۰ - ۱۲۷ .</ref> حوادثى پدید آمد که به اختفا و سپس حبس حسین بن روح انجامید.<ref>تاریخ الإسلام : ج ۲۵ ص ۱۹۰ .</ref> او در سال‌هاى ۳۱۲ تا ۳۱۷ق. در زندان به سر برد. |
| − | + | در این زمان، [[محمد بن علی شلمغانی|محمد بن على شلمغانى]] که وکیل مورد اعتماد و یکى از نزدیک‌ترین افراد به نوبختی بود، منحرف شد و براى خود، ادّعاى نیابت کرد و نیابت حسین بن روح را انکار نمود.<ref>تاریخ الطبرى : ص ۱۲۲ .</ref> و سرانجام توقیعی از جانب امام زمان(عج) در لعن او صادر شد. | |
| − | |||
| − | ==وفات حسین بن روح | + | در سال ۳۱۷ق، پس از کودتاى سپاهیان علیه [[مقتدر (خلیفه عباسی)|مقتدر عباسى]]، خلیفه به زندان افتاد و زندانیان پیشین آزاد شدند.<ref>تاریخ الإسلام : ج ۵ ص ۱۹۱ .</ref> پس از آزادى حسین بن روح از زندان و قدرت گرفتن برخى از افراد خاندان نوبختى در دربار عبّاسى،<ref>ر . ک : خاندان نوبختى : ص ۱۸۱ - ۱۹۳ .</ref> او اقتدار و موقعیت پیشین خود را به دست آورد. |
| + | ==وفات == | ||
| + | [[پرونده:نواب (1).jpeg|بندانگشتی|مزار حسین بن روح نوبختى]] | ||
| − | ابوالقاسم حسین بن | + | ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی، پس از ۲۱ سال نیابت خاص و وکالت از جانب امام غائب عجل الله تعالی فرجه الشریف، که بیشتر آن در حال تقیه گذشته بود، در چهارشنبه ۱۸ [[شعبان]] سال ۳۲۶ ه.ق در [[بغداد]] به سرای باقی شتافت. او را در «نوبختیه» در دروازه ای که خانه علی بن احمد نوبختی در آنجا بود، به خاک سپردند. |
| − | او قبل از مرگ | + | او قبل از مرگ خویش، [[علی بن محمد سمری|على بن محمد سمرى]] را به امر امام زمان علیه السلام به عنوان نایب چهارم ایشان معرفى کرد. |
| − | + | ==پانویس== | |
| − | ==پانویس == | ||
<references /> | <references /> | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
| − | * | + | *[[منتهى الآمال (کتاب)|منتهی الآمال]]، شیخ عباس قمی، قسمت اول، باب اول: در تاریخ حضرت خاتم الانبیاء. |
| − | *دایرة المعارف بزرگ تشیع، | + | *دایرة المعارف بزرگ تشیع، جلد ۶. |
| − | * | + | *دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محمد محمدی ری شهری، جلد ۳. |
| − | |||
{{شناختنامه امام زمان (عج)}} | {{شناختنامه امام زمان (عج)}} | ||
| − | |||
{{سنجش کیفی | {{سنجش کیفی | ||
|سنجش=شده | |سنجش=شده | ||
| سطر ۷۲: | سطر ۵۱: | ||
|رده=دارد | |رده=دارد | ||
}} | }} | ||
| − | |||
[[Category:نواب اربعه]] | [[Category:نواب اربعه]] | ||
| − | [[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]] | + | [[Category:اصحاب اهل البیت علیهم السلام]][[رده: اصحاب امام حسن عسکری علیه السلام]][[رده: اصحاب امام زمان (عج)]][[رده: علمای قرن چهارم]][[رده: علماء شیعه]][[رده: محدثان]][[رده: فقیهان]] |
[[رده: مقاله های مهم]] | [[رده: مقاله های مهم]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۸ ژوئن ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۲۲
«ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى» (م، ۳۲۶ ق)، از عالمان و محدثان مشهور شیعه و سومین فرد از «نوّاب اربعه» امام زمان (عجل الله تعالی فرجه) است که در حدود سال ۳۰۵ قمری به این سِمَت منصوب گردید. او از شهرت و اعتبار دینی و اجتماعی مهمی برخوردار بوده و موافقان و مخالفان او را از عاقلترین مردم دانسته‌اند.
جایگاه اجتماعی و علمی
ابوالقاسم حسین بن روح، از خاندان بزرگ شیعه ایرانی نوبختی است که مقیم بغداد بودند. حسین بن روح، به تصریح موافقان و مخالفان، از مهم‌ترین و عاقلترین افراد دوره خویش بود و در میان مردم و حتّى دربار خلافت عباسی و شخص خلیفه المقتدر بالله، عزّت و احترام ویژه داشت.[۱]
وی از روی تقیه و ترس در خانه "ابن یسار" وزیر خلیفه حاضر می شد. رفتار حسین بن روح بویژه در ارتباط با باورهاى عمومى اهل سنّت، بسیار محتاطانه بود. او دربان خویش را به سبب لعن کردن معاویه، از کار برکنار نمود[۲] و با اهل سنّت به آرامى و تساهل برخورد مى‌کرد.[۳] این شیوه، سبب شد که او اقتدار و وجاهت لازم براى راهبرىِ نظام شیعى را در میان حکومت و اهل سنّت به دست آورد.
جماعتی از علمای شیعه از ابوسهل نوبختی پرسیدند، چطور شد که ابوالقاسم حسین بن روح، نائب امام زمان شد و تو نشدی؟ ابوسهل در جواب گفت: ائمه علیهم السلام بهتر می دانند که چه کسی را برای این منصب برگزینند. من مردی هستم که با دشمنان شیعه ملاقات نموده و با آنها در مسائل اعتقادی مناظره می کنم. اگر من مانند ابوالقاسم حسین بن روح، مکان امام عصر را می شناختم، شاید هنگام مناظره و گفتگو در آوردن دلیل معطل می ماندم، برای اثبات مدعای خود، جای حضرت را به آنها نشان می دادم (تا بدانند که واقعا امام زمان زنده و هست). ولی ابوالقاسم چنان است که فی المثل اگر امام در دامنش پنهان باشد و او را با قیچی پاره پاره کنند، دامنش را نمی گشاید که دشمنان او را ببینند.
حسین بن روح را مُفتىِ شیعیان معرفى کرده‌اند.[۴] وی از امام حسن عسکری و امام مهدی علیهماالسلام و محدثانی مانند محمد بن زیاد، روایت کرده است و محدثان بسیاری نیز از او روایت کرده اند که تعداد آنها به ۲۲ نفر می رسد. حسین بن روح، کتابی در مسایل فقهی با عنوان "التأدیب" نگاشت و آن را برای عده ای از فقها و علمای قم فرستاد و آنها تمامی مطالب آن را صحیح و مقبول دانستند و از آنجا که قم، مرکز فقها و محدثین شیعه بوده و با این حال کتاب حسین بن روح مورد تصویب کامل آنها قرار گرفته بود، میزان علم و فقه و احاطه او به خوبی مشخص می شود.[۵]
نیابت از امام زمان
حسین بن روح نوبختی در زمان سفارت محمد بن عثمان از جانب او متصدى بعضى از امور وی بود. در روایت معتبره وارد شده است که جماعتى از شیعه نزد محمد بن عثمان جمع شدند و به او گفتند که اگر شما از دنیا بروید چه کسی جانشین شماست؟ وی پاسخ داد: ابوالقاسم حسین بن روح، قائم مقام من است در میان شما و وکیل و امین ثقه امام زمان علیه السلام است. پس در کارهاى خود به او رجوع نمایید و در مهمات خود به او اعتماد کنید، من مأمور شده بودم که این مطلب را به شما برسانم.[۶]
حدود چهار ماه از نیابت نوبختی گذشته بود و مکاتبه‌ای از حضرت مهدی (علیه السلام) صادر نشده بود تا اینکه در روز یکشنبه، ششم ماه شوال ۳۰۵ هـ.ق از سوی حضرت ولی عصر (ع) در تأیید حسین بن روح توقیعى بدین مضمون صادر گردید:
«نَعْرِفُهُ عَرَّفه اللهُ الخَیرُ کلِّه و رِضوانَهُ وَ اَسْعَدَهُ بالتُّوفیقِ، وَقَفْنا عَلی کتابِهِ وَ ثِقَتُنا بِما هُوَ عَلَیهِ وَ اَنَّه عِنْدَنا بِِالَْمنزِلَةِ وَ المَحَلِّ الَّذینَ یسُرّانِهِ، زادَ اللهُ فی اِحْسانِهِ الیه اِنّه ولی قَدیرٌ»؛ ما او [حسین بن روح] را می‌شناسیم. خداوند همه خوبی ها و رضای خود را به او بشناساند و او را با توفیقات خود سعادتمند گرداند. از نامه او اطلاع یافتیم و او کاملاً مورد وثوق و اطمینان ماست. او در نزد ما مقام و جایگاهی دارد که او را مسرور می‌گرداند. خداوند احسان و نیکی خود را درباره او افزون کند، که او سرپرستی تواناست.[۷]
سال‌هاى آغازین نیابت حسین بن روح به آرامش سپرى شد بویژه تا زمانى که خاندان آل فرات، وزارت عبّاسیان را در اختیار داشتند. اما در سال ۳۱۲ق. و در پى کنار نهاده شده آل فرات و دستگیرى و زندانى شدن آنها به اتّهام همکارى با قرامطه،[۸] حوادثى پدید آمد که به اختفا و سپس حبس حسین بن روح انجامید.[۹] او در سال‌هاى ۳۱۲ تا ۳۱۷ق. در زندان به سر برد.
در این زمان، محمد بن على شلمغانى که وکیل مورد اعتماد و یکى از نزدیک‌ترین افراد به نوبختی بود، منحرف شد و براى خود، ادّعاى نیابت کرد و نیابت حسین بن روح را انکار نمود.[۱۰] و سرانجام توقیعی از جانب امام زمان(عج) در لعن او صادر شد.
در سال ۳۱۷ق، پس از کودتاى سپاهیان علیه مقتدر عباسى، خلیفه به زندان افتاد و زندانیان پیشین آزاد شدند.[۱۱] پس از آزادى حسین بن روح از زندان و قدرت گرفتن برخى از افراد خاندان نوبختى در دربار عبّاسى،[۱۲] او اقتدار و موقعیت پیشین خود را به دست آورد.
وفات
.jpeg)
ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی، پس از ۲۱ سال نیابت خاص و وکالت از جانب امام غائب عجل الله تعالی فرجه الشریف، که بیشتر آن در حال تقیه گذشته بود، در چهارشنبه ۱۸ شعبان سال ۳۲۶ ه.ق در بغداد به سرای باقی شتافت. او را در «نوبختیه» در دروازه ای که خانه علی بن احمد نوبختی در آنجا بود، به خاک سپردند.
او قبل از مرگ خویش، على بن محمد سمرى را به امر امام زمان علیه السلام به عنوان نایب چهارم ایشان معرفى کرد.
پانویس
- ↑ تاریخ الإسلام : ج ۲۵ ص ۱۹۱ .
- ↑ الغیبة ، طوسى: ص ۳۸۵ ح ۳۴۸.
- ↑ همان : ص ۳۸۴ ح ۳۴۷.
- ↑ ذهبی، سیر أعلام النبلاء : ج ۱۵ ص ۲۲۲ - ۲۲۴ .
- ↑ دایرة المعارف بزرگ تشیع- ج ۶
- ↑ کفایة الموحدین، ۳/۳۴۸؛ بحارالانوار، ۵۱/۳۵۵.
- ↑ الغیبة، طوسى، ص ۳۵۷؛ کفایة الموحدین، ۳/۳۴۸؛ بحارالانوار، ۵۱/۳۵۶.
- ↑ تجارب الاُمم : ج ۱ ص ۱۲۰ - ۱۲۷ .
- ↑ تاریخ الإسلام : ج ۲۵ ص ۱۹۰ .
- ↑ تاریخ الطبرى : ص ۱۲۲ .
- ↑ تاریخ الإسلام : ج ۵ ص ۱۹۱ .
- ↑ ر . ک : خاندان نوبختى : ص ۱۸۱ - ۱۹۳ .
منابع
- منتهی الآمال، شیخ عباس قمی، قسمت اول، باب اول: در تاریخ حضرت خاتم الانبیاء.
- دایرة المعارف بزرگ تشیع، جلد ۶.
- دانشنامه امام مهدی عجّل الله فرجه بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ، محمد محمدی ری شهری، جلد ۳.
