سید محمدجواد ذهنی تهرانی: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(آرشیو عکس و تصویر)
 
(۷ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
آيت الله سيد محمدجواد ذهني تهراني
+
'''آیت الله سید محمدجواد ذهنی تهرانی''' (۱۳۲۶ - ۱۳۸۱ ش)، عالم وارسته [[شیعه]] و از شاگردان [[علامه شعرانی]] بود. وی دارای ذوقی سرشار، قلمی توانا و خطی زیبا بود و آثار ارزشمندی در موضوعات مختلف از خود به یادگار نهاد.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = سید محمدجواد ذهنی تهرانی
 +
||تصویر= [[پرونده:Zehni.jpg|230px]]
 +
||زادروز =  ۱۳۲۶ شمسی
 +
|زادگاه = [[تهران]]
 +
|وفات =  ۱۳۸۱ شمسی
 +
|مدفن = [[قم]] -  بقعه علی بن بابویه قمی
 +
|اساتید =  [[علامه شعرانی]]، [[سید محمدتقی خوانساری|سید محمدتقی خوانساری]]، [[سید احمد خوانساری|سید احمد خوانساری]]،...
 +
|شاگردان = محمدرضا کریمی، موحدی کاشانی، سید مهدی طباطبایی،...
 +
|آثار = الدرة الثمینه (شرح [[صمدیه (کتاب)|صمدیه]])، اساس الصرف، روش تجزیه و ترکیب، گنجینه ذهنی، المباحث الفقهیه، تشریح المقاصد (شرح [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]])،...
 +
}}
 +
==تحصیل و استادان==
  
==تحصيلات و استادان ==
+
سید محمدجواد ذهنی تهرانی متولد سال ۱۳۲۶ شمسی در [[تهران]] بود. دوره ابتدایی را در دبستان عاصمی (حوالی میدان خراسان) با نمرات عالی به پایان رساند و در دبیرستان نیز دانش آموزی ممتاز بشمار می رفت. او از نظر اخلاقی نیز نمونه و برجسته بود، به طوری که در آغاز جوانی، به دلیل علاقه‌اش به مسائل مذهبی، در مجالس و مواعظ مرحوم «حاجی شیخ مهدی معزالدوله» که در [[مسجد]] معزالدوله برگزار می شد؛ شرکت می نمود. نفس گرم آن مرد خدایی، مسیر زندگی او را تغییر داد. 
  
سيد محمدجواد ذهني تهراني متولد سال 1326 ش. در [[تهران]] بود. دوره ابتدايي را در دبستان عاصمي (حوالي ميدان خراسان) با نمرات عالي به پايان رساند و در دبيرستان نيز دانش آموزي ممتاز بشمار مي رفت. او از نظر اخلاقي نيز نمونه و برجسته بود، به طوري كه در آغاز جواني، به دليل علاقه‌اش به مسائل مذهبي، در مجالس و مواعظ مرحوم «حاجي شيخ مهدي معزالدوله» كه در [[مسجد]] معزالدوله برگزار مي شد؛ شركت مي نمود. نفس گرم آن مرد خدايي، مسير زندگي او را تغيير داد. سيد محمدجواد به شوق تحصيل علوم ديني، در سال آخر دبيرستان، درس را رها كرد و دروس حوزوي را شروع نمود.
+
سید محمدجواد پس از ترک دبیرستان، دروس حوزوی را در مدارس علمیه تهران، زیر نظر استادانی بزرگ آغاز نمود و پس از به پایان رساندن دروس سطح، در سال ۱۳۵۱ ش. وارد [[حوزه علمیه قم]] گردید.  
 
 
سيد محمدجواد پس از ترك دبيرستان، دروس حوزوي را در مدارس علميه تهران، زير نظر استاداني بزرگ آغاز نمود و پس از به پايان رساندن دروس سطح، در سال 1351 ش. وارد [[حوزه علميه قم]] گرديد.
 
  
 
'''<I>استادان سطح در تهران:</I>'''
 
'''<I>استادان سطح در تهران:</I>'''
  
*1- [[علامه شعرانی|علامه ابوالحسن شعراني]]؛
+
*۱- [[علامه شعرانی|علامه ابوالحسن شعرانی]]؛
  
*2- شيخ حسين كني؛
+
*۲- شیخ حسین کنی؛
  
*3- [[سید محمدتقی خوانساری|سيد محمدتقي خوانساري]]؛
+
*۳- [[سید محمدتقی خوانساری|سید محمدتقی خوانساری]]؛
  
*4- سيد مهدي خلخالي؛
+
*۴- سید مهدی خلخالی؛
  
 
'''<I>استادان در قم:</I>'''
 
'''<I>استادان در قم:</I>'''
  
*1- [[سید احمد خوانساری|سيد احمد خوانساري]]؛
+
*۱- [[سید احمد خوانساری|سید احمد خوانساری]]؛
  
*2- [[آیت الله محمد علی اراکی|محمدعلي اراكي]]؛
+
*۲- [[آیت الله محمد علی اراکی|محمدعلی اراکی]]؛
  
*3- [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی|سيد محمدرضا گلپايگاني]]؛
+
*۳- [[سید محمدرضا موسوی گلپایگانی|سید محمدرضا گلپایگانی]]؛
  
*4- [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سيد شهاب الدين مرعشي نجفي]]؛
+
*۴- [[سید شهاب الدین مرعشی نجفی|سید شهاب الدین مرعشی نجفی]]؛
  
*5- سيد كاظم شريعتمداري؛
+
*۵- سید کاظم شریعتمداری؛
  
*6- حاج شيخ راضي تبريزي؛
+
*۶- حاج شیخ راضی تبریزی؛
  
*7- شيخ محمدتقي مجلسي؛
+
*۷- شیخ محمدتقی مجلسی؛
  
*8- سيد رسول موسوي تهراني؛ ایشان -كه آيت الله ذهني، حاشيه ملا عبدالله، شمسيه، مطوّل و [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]] را نزد ايشان فراگرفته- درباره شاگردش می گوید: «در مدت 47 سال تدريس، شاگردي به اين درجه از هوش، استعداد و [[تقوا]] نداشته‌ام».<ref> مصاحبه با استاد سيد رسول موسوي تهراني.</ref>
+
*۸- سید رسول موسوی تهرانی؛ ایشان درباره شاگردش می گوید: «در مدت ۴۷ سال تدریس، شاگردی به این درجه از هوش، استعداد و [[تقوا]] نداشته‌ام».<ref> مصاحبه با استاد سید رسول موسوی تهرانی.</ref>
  
==شاگردان وی==
+
==تدریس و شاگردان ==
  
تخصص آيت الله ذهني در تأليف و تدريس در زمينه [[فقه]]، [[اصول]]، علوم غريبه و ادبيات عرب بود. آن بزرگوار همزمان با تحصيل و تأليف، تدريس را نيز آغاز نمود و در مدت بيش از 35 سال در زمينه‌هاي مختلف، شاگردان بسياري تربيت نمود. طلاب علوم ديني بيش از 15 سال، از درس خارج فقه و اصول ايشان استفاده نمودند. وي در برخي از فصول تحصيلي، روزانه 14 درس از مقدمات تا سطوح عاليه تدريس مي كرد. تعدادي از شاگردان آن بزرگوار عبارتند از حجج الاسلام:
+
تخصص آیت الله ذهنی در تألیف و تدریس در زمینه [[فقه]]، [[اصول فقه|اصول]]، علوم غریبه و [[ادبیات عرب|ادبیات عرب]] بود. آن بزرگوار همزمان با تحصیل و تألیف، تدریس را نیز آغاز نمود و در مدت بیش از ۳۵ سال در زمینه‌های مختلف، شاگردان بسیاری تربیت نمود. طلاب علوم دینی بیش از ۱۵ سال، از درس خارج فقه و اصول ایشان استفاده نمودند. وی در برخی از فصول تحصیلی، روزانه ۱۴ درس از مقدمات تا سطوح عالیه تدریس می کرد. تعدادی از شاگردان آن بزرگوار عبارتند:
  
*1- محمدرضا كريمي؛
+
*۱- محمدرضا کریمی؛
  
*2- موحدي كاشاني؛
+
*۲- موحدی کاشانی؛
  
*3- برادران ملكي اصفهاني، (از استادان حوزه علميه قم)؛
+
*۳- برادران ملکی اصفهانی، (از استادان [[حوزه علمیه قم]]
  
*4- سيد مهدي طباطبايي، (پدر سيد محمدحسين طباطبايي خردسالترين حافظ قرآن)؛
+
*۴- سید مهدی طباطبایی، (پدر سید محمدحسین طباطبایی خردسالترین حافظ قرآن)؛
  
*5- سيد اكبر طباطبايي؛
+
*۵- سید اکبر طباطبایی؛
  
*6- سيد محمد سجادي؛
+
*۶- سید محمد سجادی.
  
==آثار سید محمد جواد ذهنی==
+
==آثار و تألیفات==
  
حضرت استاد به واسطه استعداد سرشار، از ابتداي طلبگي شروع به تأليف و تقرير نمود و در طي عمر كوتاه، ولي پربركت خود، بيش از 170 جلد كتاب در 44 عنوان از خود به يادگار نهاد. اولين تأليف ايشان كتاب درة الثمينه (شرح عربي بر صمديه) و اولين تقرير وي كتاب صلاة جمعه به عربي (تقرير درس آيت الله شيخ محمدتقي مجلسي) است. در خصوص اين تأليفات ذكر چهار نكته ضروري است:
+
آیت الله ذهنی تهرانی به واسطه استعداد سرشار، از ابتدای طلبگی شروع به تألیف و تقریر نمود و در طی عمر کوتاه، ولی پربرکت خود، بیش از ۱۷۰ جلد کتاب در ۴۴ عنوان از خود به یادگار نهاد. در خصوص این تألیفات ذکر چهار نکته ضروری است:
  
1- هدف ايشان از تأليف و شرح كتاب هاي حوزوي راهنمايي و كمك به طالبان علم بود كه در مقدمه يكي از كتاب‌هايش به اين موضوع اشاره مي كند: «در اين كتاب سعي نمودم نكات و رموزات را به زباني ساده و روشن بيان نمايم؛ تا تمام محصلين بتوانند از آن استفاده نموده و احياناً اگر در نقطه و مكاني باشند كه از فيض درس استاد محرومند؛ با راهنمايي اين كتاب مشكلات متن، حل شده و نيازي به حضور در جلسه درس نداشته باشند».<ref> تشريح المقاصد، شرح فارسي بر رسائل شيخ (ناتمام)، سيد جواد ذهني تهراني، انتشارات حاذق، انتشارات وجداني، مقدمه كتاب.</ref>
+
۱- هدف ایشان از تألیف و شرح کتاب های حوزوی، راهنمایی و کمک به طالبان علم بود که در مقدمه یکی از کتاب‌هایش به این موضوع اشاره می کند: «در این کتاب سعی نمودم نکات و رموزات را به زبانی ساده و روشن بیان نمایم؛ تا تمام محصلین بتوانند از آن استفاده نموده و احیاناً اگر در نقطه و مکانی باشند که از فیض درس استاد محرومند؛ با راهنمایی این کتاب مشکلات متن، حل شده و نیازی به حضور در جلسه درس نداشته باشند».<ref> تشریح المقاصد، شرح فارسی بر رسائل شیخ (ناتمام)، سید جواد ذهنی تهرانی، انتشارات حاذق، انتشارات وجدانی، مقدمه کتاب.</ref>
  
2- ايشان داراي ذوقي سرشار و قلمي توانا بود. مطالب را فقط يك بار مي نوشت و ديگر بازنويسي، حك و اصلاح نمي كرد. به طوري كه در نوشته هايش، به ندرت خط خوردگي يا حذف و اضافه ديده مي شود.
+
۲- ایشان دارای ذوقی سرشار و قلمی توانا بود. مطالب را فقط یک بار می نوشت و دیگر بازنویسی و اصلاح نمی کرد. به طوری که در نوشته هایش، به ندرت خط خوردگی یا حذف و اضافه دیده می شود.
  
3- ايشان خط زيبايي داشت و دو كتاب تحفة الاحباب و اللباب در يك نوبت، با دست خط ايشان، در كتابفروشي كتبي نجفي به طبع رسيد.
+
۳- ایشان خط زیبایی داشت و دو کتاب «تحفة الاحباب» و «اللباب» در یک نوبت، با دست خط ایشان، در کتابفروشی کتبی نجفی به طبع رسید.
  
4- براي اين كه كتاب ها با قيمت ارزانتري به دست خوانندگان و مشتاقان علم برسد؛ از ناشران كتاب هايش حق التأليف نمي گرفت.
+
۴- برای این که کتاب ها با قیمت ارزانتری به دست خوانندگان و مشتاقان علم برسد؛ از ناشران کتابهایش حق التألیف نمی گرفت.
  
 
'''<I>آثار چاپ شده:</I>'''
 
'''<I>آثار چاپ شده:</I>'''
  
*1- الكلام اللطيف؛ شرح فارسي بر تصريف، 1 جلد.
+
*۱- الکلام اللطیف؛ شرح فارسی بر تصریف، ۱ جلد.
  
*2- الافاضه؛ شرح فارسي بر هدايه، 1 جلد.
+
*۲- الافاضه؛ شرح فارسی بر هدایه، ۱ جلد.
  
*3- الدرة المثينه؛ شرح عربي بر صمديه، 1 جلد.
+
*۳- الدرة الثمینه؛ شرح عربی بر [[صمدیه (کتاب)|صمدیه]]، ۱ جلد.
  
*4- كلمات العلويه؛ شرح فارسي بر صمديه، 1 جلد.
+
*۴- کلمات العلویه؛ شرح فارسی بر صمدیه، ۱ جلد.
  
*5- المباحث النحويه؛ شرح فارسي بر صمديه، 4 جلد.
+
*۵- المباحث النحویه؛ شرح فارسی بر صمدیه، ۴ جلد.
  
*6- الاثار الباقيه؛ شرح فارسي بر حاشيه ملاعبدالله، 1 جلد.
+
*۶- الآثار الباقیه؛ شرح فارسی بر حاشیه ملاعبدالله، ۱ جلد.
  
*7- اساس الصرف؛ مشتمل بر امهات علم صرف به فارسي، 1 جلد.
+
*۷- اساس الصرف؛ مشتمل بر امهات علم [[صرف]] به فارسی، ۱ جلد.
  
*8- انيس الطالبين؛ ترجمه آداب المتعلمين، 1 جلد.
+
*۸- انیس الطالبین؛ ترجمه آداب المتعلمین، ۱ جلد.
  
*9- روش تجزيه و تركيب؛ 1 جلد.
+
*۹- روش تجزیه و ترکیب؛ ۱ جلد.
  
*10- گنجينه ذهني؛ مشتمل بر اصطلاحات علوم، 1 جلد.
+
*۱۰- گنجینه ذهنی؛ مشتمل بر اصطلاحات علوم، ۱ جلد.
  
*11- الكلام الغني؛ شرح فارسي بر باب اول مغني؛ 2 جلد.
+
*۱۱- الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب اول مغنی؛ ۲ جلد.
  
*12- الكلام الغني؛ شرح فارسي بر باب رابع مغني، 1 جلد.
+
*۱۲- الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب رابع مغنی، ۱ جلد.
  
*13- توضيح المباني؛ شرح فارسي بر مختصر المعاني، 6 جلد.
+
*۱۳- توضیح المبانی؛ شرح فارسی بر مختصر المعانی، ۶ جلد.
 +
[[پرونده:Ganjineh.jpg|thumb|left|گنجینه ذهنی - یکی از آثار آیت الله ذهنی تهرانی]]
  
*14- تفصيل الفصول؛ شرح فارسي بر معالم الاصول، 6 جلد.
+
*۱۴- تفصیل الفصول؛ شرح فارسی بر معالم الاصول، ۶ جلد.
  
*15- بيان المراد؛ شرح فارسي بر جلد اول اصول الفقه، 3 جلد.
+
*۱۵- بیان المراد؛ شرح فارسی بر جلد اول اصول الفقه، ۳ جلد.
  
*16- منهج الهدايه، شرح فارسي بر مبحث وقت و قبله، 1 جلد.
+
*۱۶- منهج الهدایه، شرح فارسی بر مبحث وقت و قبله، ۱ جلد.
  
*17- المباحث الفقهيه، شرح فارسي بر شرح لمعه، 30 جلد.
+
*۱۷- المباحث الفقهیه، شرح فارسی بر [[شرح لمعه]]، ۳۰ جلد.
  
*18- تشريح المقاصد؛ شرح فارسي بر رسائل، 6 جلد.
+
*۱۸- تشریح المقاصد؛ شرح فارسی بر [[فرائد الاصول (کتاب)|رسائل]]، ۶ جلد.
  
*19- تشريح المطالب؛ شرح فارسي بر مكاسب (ناتمام)، 8 جلد.
+
*۱۹- تشریح المطالب؛ شرح فارسی بر [[مکاسب (کتاب)|مکاسب]] (ناتمام)، ۸ جلد.
  
*20- تحرير الفصول؛ شرح فارسي بر كفاية الاصول، 6 جلد.
+
*۲۰- تحریر الفصول؛ شرح فارسی بر [[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]]، ۶ جلد.
  
*21- فصول المنطق؛ شرح فارسي بر لئالي مرحوم حاجي، 2 جلد.
+
*۲۱- فصول المنطق؛ شرح فارسی بر لئالی مرحوم حاجی، ۲ جلد.
  
*22- فصول الحكمه؛ شرح فارسي بر الهيات منظومه، 3 جلد.
+
*۲۲- فصول الحکمه؛ شرح فارسی بر الهیات منظومه، ۳ جلد.
  
*23- تحفة الاحباب؛ شرح فارسي بر تشريح الافلاك، 1 جلد.
+
*۲۳- تحفة الاحباب؛ شرح فارسی بر تشریح الافلاک، ۱ جلد.
  
*24- اللباب؛ شرح فارسي بر خلاصة الحساب [[شیخ بهایی]]، 1 جلد.
+
*۲۴- اللباب؛ شرح فارسی بر خلاصة الحساب [[شیخ بهایی]]، ۱ جلد.
  
*25- المقامع؛ شرح فارسي بر جوامع الجامع طبرسي (ناتمام)، 2 جلد.
+
*۲۵- المقامع؛ شرح فارسی بر [[جوامع الجامع (کتاب)|جوامع الجامع]] طبرسی (ناتمام)، ۲ جلد.
  
*26- ترجمه كامل الزيارات ابن قولويه؛ 1 جلد.
+
*۲۶- ترجمه [[کامل الزیارات (کتاب)|کامل الزیارات]] ابن قولویه؛ ۱ جلد.
  
*27- از [[مدينه]] تا مدينه؛ دوره كامل مقتل حضرت [[سيدالشهداء]] علیهم السلام 7، 1 جلد.
+
*۲۷- از مدینه تا مدینه؛ دوره کامل [[مقتل]] حضرت [[سیدالشهداء]] علیه السلام، ۱ جلد.
  
*28- رساله در صلوة جمعه؛ 1 جلد.
+
*۲۸- رساله در صلوة جمعه؛ ۱ جلد.
  
*29- تصحيح و تعليق بر شرح [[نهج البلاغه]] ملا فتح الله كاشاني؛ 2 جلد.
+
*۲۹- تصحیح و تعلیق بر «شرح [[نهج البلاغه]]» [[ملا فتح الله کاشانی|ملا فتح الله کاشانی]]؛ ۲ جلد.
  
*30- تصحيح و تعليق بر رساله حقوق [[علامه مجلسی]]، 1 جلد.
+
*۳۰- تصحیح و تعلیق بر رساله حقوق [[علامه مجلسی]]، ۱ جلد.
  
*31- المباحث الاصوليه؛ يك دوره اصول فارسي، 1 جلد.
+
*۳۱- المباحث الاصولیه؛ یک دوره اصول فارسی، ۱ جلد.
  
*32- اسرار [[آفرينش]]؛ ترجمه [[علل الشرايع]]، 2 جلد.
+
*۳۲- اسرار آفرینش؛ ترجمه [[علل الشرایع]]، ۲ جلد.
  
*33- عناوين الاحكام؛ ترجمه متن لمعه، 4 جلد.
+
*۳۳- عناوین الاحکام؛ ترجمه متن [[اللمعة الدمشقیة (کتاب)|لمعه]]، ۴ جلد.
  
*34- تصحيح و تعليق بر گوهر شب چراغ؛ 10 جلد.
+
*۳۴- تصحیح و تعلیق بر گوهر شب چراغ؛ ۱۰ جلد.
  
*35- كشكول ذهني؛ مشتمل بر موضوعات چهارده گانه، 1 جلد.
+
*۳۵- کشکول ذهنی؛ مشتمل بر موضوعات چهارده گانه، ۱ جلد.
  
*36- حل المسائل هدايه، 1 جلد.
+
*۳۶- حل المسائل هدایه، ۱ جلد.
  
 
'''<I>آثار چاپ نشده:</I>'''
 
'''<I>آثار چاپ نشده:</I>'''
  
*1- الفوائد النحويه في ما يروي عن الائمة الاثني عشريه؛ 3 جلد.
+
*۱- الفوائد النحویه فی ما یروی عن الائمة الاثنی عشریه؛ ۳ جلد.
  
*2- مدارك الاحكام شرح فارسي بر شرايع الاسلام؛ (ناتمام) 10 جلد.
+
*۲- مدارک الاحکام شرح فارسی بر [[شرایع الاسلام (کتاب)|شرایع الاسلام]]؛ (ناتمام) ۱۰ جلد.
  
*3- حاشيه بر عروة الوثقي سيد محمدكاظم يزدي؛ 1 جلد.
+
*۳- حاشیه بر [[عروة الوثقى (کتاب)|عروة الوثقی]] سید محمدکاظم یزدی؛ ۱ جلد.
  
*4- شرح و ترجمه كشف المراد؛ 1 جلد.
+
*۴- شرح و ترجمه [[کشف المراد (کتاب)|کشف المراد]]؛ ۱ جلد.
  
*5- شرح و ترجمه باب حادي العشر؛ 1 جلد.
+
*۵- شرح و ترجمه [[باب حادی عشر (کتاب)|باب حادی العشر]]؛ ۱ جلد.
  
*6- ترجمه گوهر شب چراغ؛ 1 جلد.
+
*۶- ترجمه گوهر شب چراغ؛ ۱ جلد.
  
*7- منطق مقدماتي؛ 1 جلد.
+
*۷- منطق مقدماتی؛ ۱ جلد.
  
==ويژگي هاي اخلاقی سید محمد جواد==
+
==ویژگی‌های اخلاقی ==
  
سيد محمدجواد ذهني بسيار صبور، مؤدب، باوقار و شهرت گريز بود. خيلي كم مي خوابيد. 2 تا 3 ساعت قبل از [[اذان]] صبح بيدار و به [[عبادت]] و مطالعه مشغول بود. مناعت طبع عجيبي داشت. پس از هجرت به [[قم]]، تا ساليان دراز در محله‌هاي مختلف اقامت گزيد و با وجود داشتن اقوام ثروتمند، دست نياز به سوي كسي دراز نكرد. سرانجام در محله قديمي سيدان، در خانه‌اي ساكن شد كه يك دانگ از آن متعلق به او بود. در اواخر عمر شريفش به [[كربلا]]ي معلي مشرف شد. سال 1368 ش. به اصرار اهالي و معتمدان محل، امامت جماعت مسجد حبيب الله بيگ (واقع در محله سيدان) را پذيرفت و همواره در رفع مشكلات مردم، به ويژه افراد نيازمند تلاش مي كرد. بناي اين مسجد در سال 1346 ش. با كمك مؤمنان خيرانديش و به اهتمام آقاي سيد محمود برقعي، فرزند سيد حسين، تجديد و به اتمام رسيد. قبول امامت مسجد حبيب الله بيگ، توسط اين عالم بزرگوار داستاني شنيدني دارد. آقاي سيد محمود برقعي، متولي مسجد، در اين باره مي گويد:
+
مرحوم سید محمدجواد ذهنی بسیار صبور، مؤدب، باوقار و شهرت‌گریز بود. خیلی کم می خوابید. ۲ تا ۳ ساعت قبل از [[اذان]] صبح بیدار و به [[عبادت]] و مطالعه مشغول بود.
  
«شب قبل از ماه [[رمضان]] سال 1368 ش. امام جماعت قبلي مسجد با من خداحافظي كرد و گفت عازم تهران است و بعد از ماه مبارك هم نخواهد آمد. او از من خواست به فكر امام جماعت جديد باشم. متحير ماندم چه كنم؟ به مردم چه بگويم. صبح با ناراحتي درب مغازه‌ام را - كه در همسايگي مسجد است - باز كردم. آن روز صبح حاج آقا ذهني براي اولين بار به مغازه تشريف آوردند. دورادور ايشان را مي شناختم سال ها بود در محله سيدان ساكن بودند؛ اما به ندرت از خانه خارج مي شدند. سلام و عليك كرديم. وقتي خواستند بروند، گفتم: حاج آقا حسابتان را تصفيه كرديد! او با تعجب گفت: بچه هايم چيزي نسيه گرفته‌اند! گفتم: نه! ماه مبارك شروع شده، امام جماعت نداريم. براي اقامه [[نماز]] تشريف مي آوريد مسجد! حاج آقا گفت: ما در منزل نماز جماعتي داريم. چند نفر طلبه براي نماز مي آيند. من هم با ناراحتي گفتم: هيچ مسأله اي نيست من همين حالا در مسجد را قفل مي كنم، ظهر براي نماز به خانه شما مي آيم. اگر [[روز قيامت]] گفتند چرا در خانه خدا را قفل كردي، مي گويم علتش را از حاج آقا ذهني بپرسيد. ايشان خنديدند و گفتند: باشد آقا سيد، مي آيم؛ اما فقط [[رمضان]] المبارك! ماه مبارك تمام شد. ايشان نماز [[عيد فطر]] را در [[مسجد]] اقامه فرمودند. ظهر هم براي [[نماز جماعت]] تشريف آوردند بعد از نماز به من گفتند: آقا سيد، ما به وعده خود وفا كرديم. يك ماه تمام شد! من هم خيلي خونسرد گفتم: يك ماه پيش كه با شما صحبت كردم بيرون مسجد بود. اما حالا در خانه خدا هستيم. به جدم قسم! بايد به امامت خود در اين جا ادامه دهيد. مردم شما را دوست دارند. اگر قبول نكنيد؛ روز قيامت سر پل صراط جلوي شما را مي‌گيرم! حاج آقا مكثي كردند و بعد قبول كردند. بعدها خودشان گفتند وقتي از پل صراط صحبت كردي؛ بدنم به لرزه افتاد. ايشان در كارهاي خير پيشقدم بود. يك بار به مغازه آمد و گفت: خانه كوچكي براي يك خانواده نيازمند فراهم شده، بيشتر پول آن آماده است؛ اما هنوز كسري دارد. بنده خدايي براي [[حج]] عمره ثبت نام كرده بود. فيش حج خود را فروخت و آن خانواده آبرومند صاحب خانه شدند».<ref> مصاحبه با آقاي سيد محمود برقعي، متولي مسجد حبيب الله بيگ (محله سيدان).</ref>
+
مناعت‌طبع عجیبی داشت. پس از هجرت به [[قم]]، تا سالیان دراز در محله‌های مختلف اقامت گزید و با وجود داشتن اقوام ثروتمند، دست نیاز به سوی کسی دراز نکرد. سرانجام در محله قدیمی سیدان، در خانه‌ای ساکن شد که یک دانگ از آن متعلق به او بود. سال ۱۳۶۸ ش. به اصرار اهالی و معتمدان محل، [[امام جماعت‌|امامت جماعت]] مسجد حبیب الله بیگ (واقع در محله سیدان) را پذیرفت و همواره در رفع مشکلات مردم، به ویژه افراد نیازمند تلاش می کرد.
  
آقاي سيد محمود برقعي به كلام خود خاتمه داد در حالي كه بغض راه گلويش را بسته و اشك در چشمانش حلقه زده بود.
+
آیت الله ذهنی تهرانی ارادت مخصوصی به [[ائمه اطهار|امامان معصوم]]، به خصوص سید و سالار شهیدان [[امام حسین]] علیه السلام داشت و همیشه مهمترین مسأله را در این دنیا، کسب معارف [[اهل بیت]] علیهم السلام می دانست. ایشان در مصائب معصومان، با تعطیل درس و ملبس شدن به لباس عزا، با ذوق و عبارات مخصوص خود، همیشه اطرافیان را متوجه [[مناقب]] عالیه اهل بیت علیهم السلام می نمود.  
  
==علاقه آیت الله ذهنی به اهل بيت علیهم السلام==
+
مجالس [[روضه خوانی|روضه]] را به طور غیرمستقیم در [[مسجد]] حبیب الله بیگ برگزار می کرد. ایشان در مقدمه کتاب مقتل الحسین علیه السلام این گونه می نویسد: «...با خود حدیث نفس می‌نمودم که گیرم در تمام علوم و فنون اثری از خود به جای گذاشتی و از هر بوستانی گل‌هایی چیدی، اگر در زمینه مصائب [[خامس آل عبا]] و اهل بیت گرامی اش اثری از خویش به یادگار نگذاری، چه کارکردی و کجا دینِ خود را به صاحب شرع ادا نموده ای...؟».<ref> مقتل الحسین علیه السلام از مدینه تا مدینه، سید محمدجواد ذهنی، انتشارات گنجینه ذهنی، چاپ اول، ص ۴ و ۵.</ref>
  
آیت الله ذهني تهراني ارادت مخصوصي به امامان معصوم: به خصوص سيد و سالار شهيدان حضرت [[امام حسين]] علیه السلام داشت و هميشه مهمترين مسأله را در اين دنيا، كسب معارف [[اهل بيت]] علیهم السلام مي دانست. ايشان در مصائب معصومان، با تعطيل درس و ملبس شدن به لباس عزا، با ذوق و عبارات مخصوص خود، هميشه اطرافيان را متوجه مناقب عاليه اهل بيت علیهم السلام مي نمود.
+
==وفات ==
  
مجالس روضه را به طور غيرمستقيم در مسجد حبيب الله بيگ برگزار مي كرد. ايشان در مقدمه كتاب مقتل الحسين علیه السلام اين گونه مي نويسد: «...با خود [[حديث]] نفس مي‌نمودم كه گيرم در تمام علوم و فنون اثري از خود به جاي گذاشتي و از هر بوستاني گل‌هايي چيدي، اگر در زمينه مصائب خامس آل عبا و اهل بيت گرامي اش اثري از خويش به يادگار نگذاري، چه كاركردي و كجا دينِ خود را به صاحب شرع ادا نموده اي...؟».<ref> مقتل الحسين علیه السلام از [[مدینه]] تا مدينه، سيد محمدجواد ذهني، انتشارات گنجينه ذهني، چاپ اول، ص 4 و 5.</ref>
+
آیت الله سید محمدجواد ذهنی تهرانی، سرانجام عصر پنج شنبه ۷ شهریور ۱۳۸۱ شمسی (برابر با ۲۰ [[جمادی الثانی]] ۱۴۲۳ ق) در سالروز میلاد جده اش [[حضرت فاطمه]] (سلام الله علیها) چشم از جهان فروبست و به دیدار اجداد طاهرینش شتافت. پیکر مطهر آن [[فقیه|فقیه]] وارسته، به [[قم]] انتقال یافت و در بقعه علی بن بابویه قمی (پدر [[شیخ صدوق]])، به خاک سپرده شد.
  
==وفات سید محمد جواد ذهنی==
+
==پانویس==
 
+
<references />
سرانجام عصر پنج شنبه 7 شهريور 1381 ش. برابر با 20 [[جمادی الثانی]] 1423 ق. آيت الله سيد محمدجواد ذهني تهراني، پس از يك ماه بستري شدن در بيمارستان باهر تهران، در سالروز ميلاد جده اش [[حضرت فاطمه]] زهرا سلام الله علیها و در حالي كه يكي از دوستان بر بالين ايشان نغمه «حسين جان، من از كودكي عاشقت بودم!» سر مي داد؛ با شنيدن نغمه‌هاي ولايت، قطره اشكي بر گونه‌اش روان شد و چشم از جهان فروبست و به ديدار اجداد طاهرينش شتافت. پيكر مطهر آن فقيه وارسته، به قم انتقال يافت و در بقعه علي بن بابويه (شيخ القميين) پدر بزرگوار [[شيخ صدوق]]، به خاك سپرده شد. چند ماه بعد، پيكر عالم رباني آيت الله شيخ كاظم ملكي اصفهاني نيز در جوار ايشان دفن گرديد.
+
==منابع==
  
==فرزندان سید محمد جواد==
+
* مرتضی عبدالوهابی، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد ۱۷، صفحه ۱۷۲-۱۸۳.
  
از مرحوم آيت الله ذهني پنج فرزند پسر و دو دختر به يادگار مانده است. دو تن از فرزندان ايشان: سيد علي اصغر و سيد محمدرضا، گام در راه پدر نهاده‌اند و به تحصيل علوم ديني اشتغال دارند.
+
==آرشیو عکس و تصویر==
 +
<gallery mode="packed" heights="170">
 +
پرونده:منهج.jpg|کتاب منهج الهدایة - یکی از آثار سید محمدجواد ذهنی تهرانی
  
==پانویس==
+
</gallery>
<references />
 
==منابع==
 
  
مرتضي عبدالوهابي, ستارگان حرم، جلد 17، صفحه 172-183
+
[[رده:علمای معاصر|ذهنی تهرانی،سید محمدجواد]]
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
+
[[رده:مدفونین در قم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۹ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۳:۴۶

آیت الله سید محمدجواد ذهنی تهرانی (۱۳۲۶ - ۱۳۸۱ ش)، عالم وارسته شیعه و از شاگردان علامه شعرانی بود. وی دارای ذوقی سرشار، قلمی توانا و خطی زیبا بود و آثار ارزشمندی در موضوعات مختلف از خود به یادگار نهاد.

Zehni.jpg
نام کامل سید محمدجواد ذهنی تهرانی
زادروز ۱۳۲۶ شمسی
زادگاه تهران
وفات ۱۳۸۱ شمسی
مدفن قم - بقعه علی بن بابویه قمی

Line.png

اساتید

علامه شعرانی، سید محمدتقی خوانساری، سید احمد خوانساری،...

شاگردان

محمدرضا کریمی، موحدی کاشانی، سید مهدی طباطبایی،...

آثار

الدرة الثمینه (شرح صمدیه)، اساس الصرف، روش تجزیه و ترکیب، گنجینه ذهنی، المباحث الفقهیه، تشریح المقاصد (شرح رسائل)،...

تحصیل و استادان

سید محمدجواد ذهنی تهرانی متولد سال ۱۳۲۶ شمسی در تهران بود. دوره ابتدایی را در دبستان عاصمی (حوالی میدان خراسان) با نمرات عالی به پایان رساند و در دبیرستان نیز دانش آموزی ممتاز بشمار می رفت. او از نظر اخلاقی نیز نمونه و برجسته بود، به طوری که در آغاز جوانی، به دلیل علاقه‌اش به مسائل مذهبی، در مجالس و مواعظ مرحوم «حاجی شیخ مهدی معزالدوله» که در مسجد معزالدوله برگزار می شد؛ شرکت می نمود. نفس گرم آن مرد خدایی، مسیر زندگی او را تغییر داد.

سید محمدجواد پس از ترک دبیرستان، دروس حوزوی را در مدارس علمیه تهران، زیر نظر استادانی بزرگ آغاز نمود و پس از به پایان رساندن دروس سطح، در سال ۱۳۵۱ ش. وارد حوزه علمیه قم گردید.

استادان سطح در تهران:

  • ۲- شیخ حسین کنی؛
  • ۴- سید مهدی خلخالی؛

استادان در قم:

  • ۵- سید کاظم شریعتمداری؛
  • ۶- حاج شیخ راضی تبریزی؛
  • ۷- شیخ محمدتقی مجلسی؛
  • ۸- سید رسول موسوی تهرانی؛ ایشان درباره شاگردش می گوید: «در مدت ۴۷ سال تدریس، شاگردی به این درجه از هوش، استعداد و تقوا نداشته‌ام».[۱]

تدریس و شاگردان

تخصص آیت الله ذهنی در تألیف و تدریس در زمینه فقه، اصول، علوم غریبه و ادبیات عرب بود. آن بزرگوار همزمان با تحصیل و تألیف، تدریس را نیز آغاز نمود و در مدت بیش از ۳۵ سال در زمینه‌های مختلف، شاگردان بسیاری تربیت نمود. طلاب علوم دینی بیش از ۱۵ سال، از درس خارج فقه و اصول ایشان استفاده نمودند. وی در برخی از فصول تحصیلی، روزانه ۱۴ درس از مقدمات تا سطوح عالیه تدریس می کرد. تعدادی از شاگردان آن بزرگوار عبارتند:

  • ۱- محمدرضا کریمی؛
  • ۲- موحدی کاشانی؛
  • ۴- سید مهدی طباطبایی، (پدر سید محمدحسین طباطبایی خردسالترین حافظ قرآن)؛
  • ۵- سید اکبر طباطبایی؛
  • ۶- سید محمد سجادی.

آثار و تألیفات

آیت الله ذهنی تهرانی به واسطه استعداد سرشار، از ابتدای طلبگی شروع به تألیف و تقریر نمود و در طی عمر کوتاه، ولی پربرکت خود، بیش از ۱۷۰ جلد کتاب در ۴۴ عنوان از خود به یادگار نهاد. در خصوص این تألیفات ذکر چهار نکته ضروری است:

۱- هدف ایشان از تألیف و شرح کتاب های حوزوی، راهنمایی و کمک به طالبان علم بود که در مقدمه یکی از کتاب‌هایش به این موضوع اشاره می کند: «در این کتاب سعی نمودم نکات و رموزات را به زبانی ساده و روشن بیان نمایم؛ تا تمام محصلین بتوانند از آن استفاده نموده و احیاناً اگر در نقطه و مکانی باشند که از فیض درس استاد محرومند؛ با راهنمایی این کتاب مشکلات متن، حل شده و نیازی به حضور در جلسه درس نداشته باشند».[۲]

۲- ایشان دارای ذوقی سرشار و قلمی توانا بود. مطالب را فقط یک بار می نوشت و دیگر بازنویسی و اصلاح نمی کرد. به طوری که در نوشته هایش، به ندرت خط خوردگی یا حذف و اضافه دیده می شود.

۳- ایشان خط زیبایی داشت و دو کتاب «تحفة الاحباب» و «اللباب» در یک نوبت، با دست خط ایشان، در کتابفروشی کتبی نجفی به طبع رسید.

۴- برای این که کتاب ها با قیمت ارزانتری به دست خوانندگان و مشتاقان علم برسد؛ از ناشران کتابهایش حق التألیف نمی گرفت.

آثار چاپ شده:

  • ۱- الکلام اللطیف؛ شرح فارسی بر تصریف، ۱ جلد.
  • ۲- الافاضه؛ شرح فارسی بر هدایه، ۱ جلد.
  • ۳- الدرة الثمینه؛ شرح عربی بر صمدیه، ۱ جلد.
  • ۴- کلمات العلویه؛ شرح فارسی بر صمدیه، ۱ جلد.
  • ۵- المباحث النحویه؛ شرح فارسی بر صمدیه، ۴ جلد.
  • ۶- الآثار الباقیه؛ شرح فارسی بر حاشیه ملاعبدالله، ۱ جلد.
  • ۷- اساس الصرف؛ مشتمل بر امهات علم صرف به فارسی، ۱ جلد.
  • ۸- انیس الطالبین؛ ترجمه آداب المتعلمین، ۱ جلد.
  • ۹- روش تجزیه و ترکیب؛ ۱ جلد.
  • ۱۰- گنجینه ذهنی؛ مشتمل بر اصطلاحات علوم، ۱ جلد.
  • ۱۱- الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب اول مغنی؛ ۲ جلد.
  • ۱۲- الکلام الغنی؛ شرح فارسی بر باب رابع مغنی، ۱ جلد.
  • ۱۳- توضیح المبانی؛ شرح فارسی بر مختصر المعانی، ۶ جلد.
گنجینه ذهنی - یکی از آثار آیت الله ذهنی تهرانی
  • ۱۴- تفصیل الفصول؛ شرح فارسی بر معالم الاصول، ۶ جلد.
  • ۱۵- بیان المراد؛ شرح فارسی بر جلد اول اصول الفقه، ۳ جلد.
  • ۱۶- منهج الهدایه، شرح فارسی بر مبحث وقت و قبله، ۱ جلد.
  • ۱۷- المباحث الفقهیه، شرح فارسی بر شرح لمعه، ۳۰ جلد.
  • ۱۸- تشریح المقاصد؛ شرح فارسی بر رسائل، ۶ جلد.
  • ۱۹- تشریح المطالب؛ شرح فارسی بر مکاسب (ناتمام)، ۸ جلد.
  • ۲۱- فصول المنطق؛ شرح فارسی بر لئالی مرحوم حاجی، ۲ جلد.
  • ۲۲- فصول الحکمه؛ شرح فارسی بر الهیات منظومه، ۳ جلد.
  • ۲۳- تحفة الاحباب؛ شرح فارسی بر تشریح الافلاک، ۱ جلد.
  • ۲۴- اللباب؛ شرح فارسی بر خلاصة الحساب شیخ بهایی، ۱ جلد.
  • ۲۸- رساله در صلوة جمعه؛ ۱ جلد.
  • ۳۱- المباحث الاصولیه؛ یک دوره اصول فارسی، ۱ جلد.
  • ۳۳- عناوین الاحکام؛ ترجمه متن لمعه، ۴ جلد.
  • ۳۴- تصحیح و تعلیق بر گوهر شب چراغ؛ ۱۰ جلد.
  • ۳۵- کشکول ذهنی؛ مشتمل بر موضوعات چهارده گانه، ۱ جلد.
  • ۳۶- حل المسائل هدایه، ۱ جلد.

آثار چاپ نشده:

  • ۱- الفوائد النحویه فی ما یروی عن الائمة الاثنی عشریه؛ ۳ جلد.
  • ۶- ترجمه گوهر شب چراغ؛ ۱ جلد.
  • ۷- منطق مقدماتی؛ ۱ جلد.

ویژگی‌های اخلاقی

مرحوم سید محمدجواد ذهنی بسیار صبور، مؤدب، باوقار و شهرت‌گریز بود. خیلی کم می خوابید. ۲ تا ۳ ساعت قبل از اذان صبح بیدار و به عبادت و مطالعه مشغول بود.

مناعت‌طبع عجیبی داشت. پس از هجرت به قم، تا سالیان دراز در محله‌های مختلف اقامت گزید و با وجود داشتن اقوام ثروتمند، دست نیاز به سوی کسی دراز نکرد. سرانجام در محله قدیمی سیدان، در خانه‌ای ساکن شد که یک دانگ از آن متعلق به او بود. سال ۱۳۶۸ ش. به اصرار اهالی و معتمدان محل، امامت جماعت مسجد حبیب الله بیگ (واقع در محله سیدان) را پذیرفت و همواره در رفع مشکلات مردم، به ویژه افراد نیازمند تلاش می کرد.

آیت الله ذهنی تهرانی ارادت مخصوصی به امامان معصوم، به خصوص سید و سالار شهیدان امام حسین علیه السلام داشت و همیشه مهمترین مسأله را در این دنیا، کسب معارف اهل بیت علیهم السلام می دانست. ایشان در مصائب معصومان، با تعطیل درس و ملبس شدن به لباس عزا، با ذوق و عبارات مخصوص خود، همیشه اطرافیان را متوجه مناقب عالیه اهل بیت علیهم السلام می نمود.

مجالس روضه را به طور غیرمستقیم در مسجد حبیب الله بیگ برگزار می کرد. ایشان در مقدمه کتاب مقتل الحسین علیه السلام این گونه می نویسد: «...با خود حدیث نفس می‌نمودم که گیرم در تمام علوم و فنون اثری از خود به جای گذاشتی و از هر بوستانی گل‌هایی چیدی، اگر در زمینه مصائب خامس آل عبا و اهل بیت گرامی اش اثری از خویش به یادگار نگذاری، چه کارکردی و کجا دینِ خود را به صاحب شرع ادا نموده ای...؟».[۳]

وفات

آیت الله سید محمدجواد ذهنی تهرانی، سرانجام عصر پنج شنبه ۷ شهریور ۱۳۸۱ شمسی (برابر با ۲۰ جمادی الثانی ۱۴۲۳ ق) در سالروز میلاد جده اش حضرت فاطمه (سلام الله علیها) چشم از جهان فروبست و به دیدار اجداد طاهرینش شتافت. پیکر مطهر آن فقیه وارسته، به قم انتقال یافت و در بقعه علی بن بابویه قمی (پدر شیخ صدوق)، به خاک سپرده شد.

پانویس

  1. مصاحبه با استاد سید رسول موسوی تهرانی.
  2. تشریح المقاصد، شرح فارسی بر رسائل شیخ (ناتمام)، سید جواد ذهنی تهرانی، انتشارات حاذق، انتشارات وجدانی، مقدمه کتاب.
  3. مقتل الحسین علیه السلام از مدینه تا مدینه، سید محمدجواد ذهنی، انتشارات گنجینه ذهنی، چاپ اول، ص ۴ و ۵.

منابع

آرشیو عکس و تصویر