صفا و مروه

صفا و مروه، دو کوه کم‌ارتفاع در جانب شرقی کعبه هستند. فاصله بین این دو کوه «مَسعیٰ» نام دارد که محل انجام یکی از مناسک حج و عمره به نام سعی صفا و مروه است. نام این دو کوه به عنوان یکی از شعائر الهی در قرآن کریم ذکر شده است. طبق روایات اسلامی پیشینه تاریخی کوه‌های صفا و مروه به زمان هبوط حضرت آدم (ع) به زمین، بازمی‌گردد.

کوه صفا

موقعیت صفا و مروه

صفا، صفوان، و صفواء، هر سه به معناى تخته‌ سنگ پهن و صاف است. صفا بخشى کوچک از «کوه ابوقبیس» است که در جنوب مسجدالحرام قرار گرفته و مروه قسمتى کوچک از کوه «قعیقعان» مى‌باشد که در شمال شرقى مسجد واقع شده و محل سعى که به آن «مسعى» مى‌گویند، در فاصله میان این دو است که به دو مسیر رفت و برگشت تقسیم کرده‌اند. سعى میان صفا و مروه بعد از هفت شوط، در مروه به پایان مى رسد. فاصله بین صفا و مروه ۳۷۸ متر (یا ۳۹۵ متر) می باشد. گفته شده: کوه صفا، نقطه شروع دعوت علنی پیامبر اسلام(ص) بوده است. همچنین در روز فتح مکه پیامبر بر فراز آن رفت و بشارت فتح مسلمانان را به مردم داد.

صفا و مروه در کنار کعبه

بر بالاى مسعى طبقه دومى نیز ساخته شده که حجاج غیرشیعه در آنجا به سعى مى‌پردازند ولى از آنجا که طبقه دوم میان دو کوه واقع نشده، سعى میان آن‌ها از نظر فقهاى شیعه داراى اشکال است.

صفا و مروه در قرآن و روایات

در جاهلیت مشرکان بین صفا و مروه سعی می کردند و بتی روی صفا نهاده بودند و بت دیگری روی مروه، و در هر بار که به صفا یا مروه می رسیدند این دو بت را به تبرک مس می نمودند. مسلمانان می پنداشتند که سعی میان صفا و مروه برای حرمت آن بتهاست، پس سعی معصیت است. خداوند تعالی فرمود: «إِنَّ الصَّفا وَ الْمَرْوَةَ مِنْ شَعائِرِاللَّهِ...» (سوره بقره، ۱۵۸) خود صفا و مروه از شعائر الهی و علائم الهی است (و سعی برای حرمت بت یا جای بت ها نیست).

پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: «از آن (صفا) آغاز کنید که خداوند بدان آغاز کرده است». بنابراین، در سعى حج و عمره، آغاز کردن سعى از صفا و ختم نمودن آن به مروه واجب گردید.

امام صادق علیه‌السلام درباره وجه تسمیه این دو کوه مى‌فرماید: «آدم مصطفى» پس از اخراج از بهشت بر فراز یکى از این دو فرود آمد و نام کوه از (مصطفى) گرفته و صفا نامیده شد و «حوّا» بر کوه دیگرى فرود آمد و اسم آن از «مرأه» که به معناى‌ زن است، اتخاذ گردید و مروه نام گرفت.

در روایت دیگر امام علیه‌السلام مى‌فرماید: وقتى حضرت ابراهیم، اسماعیل را در سرزمین مکه گذاشت، آن کودک تشنه شد. مادرش (هاجر) بر بالاى کوه صفا رفت و فریاد زد: آیا در این وادى کسى هست؟ سپس به طرف مروه و بر آن کوه بالا رفت و فریاد زد: آیا در این وادى کسى هست؟ پاسخى نشنید تا هفت بار این کار ادامه یافت، از این رو خداوند سعى میان صفا و مروه را هفت بار سنت قرار داد.

در روایات فضیلت‌هایی برای توقف و سعی در صفا و مروه بیان شده و امتیازاتی برای این مکان ذکر شده؛ ازجمله آمده است: توقف در صفا موجب زیادشدن مال می‌شود، سعی صفا و مروه موجب شفاعت ملائکه و پاکی از گناهان می‌شود و مکان سعی محبوب‌ترین مکان نزد خدا است.

منابع

• محمد محمدحسن شرّاب‌، ترجمه حمیدرضا شیخی؛ فرهنگ اعلام جغرافيايى، تاريخى در حديث و سيره نبوى.
• نثر طوبی، علامه شعرانی.
• ویکی شیعه.

آرشیو عکس و تصویر

• 

  داخل باب الصفا(مسجدالحرام)

• 

  خارج باب الصفا (به طرف مسعی)

• 

  جبل الصفا

• 

  ورودی قدیمی صفا

• 

  ورودی قدیمی مروه

• 

  کوه صفا

• 

  کوه مروة