موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۲ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است)
سطر ۱: سطر ۱:
'''«موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام»''' توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عج) شامل آقایان سید محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعیلى و سید ابوالفضل طباطبایى، تحت اشراف سید محمدحسینى قزوینى، تألیف و در سال ۱۴۲۴ق منتشر شده است. از جمله اهداف نگارندگان در این دایرةالمعارف، بررسى موضوعات [[علم کلام|کلامى]]، [[فقه|فقهى]]، [[تاریخ|تاریخى]] و غیر آن بر حسب کلام [[امام هادی علیه السلام|امام هادی]](ع) بوده است. بر این اساس، هر [[حدیث|حدیث]] به‌طور کامل در باب مخصوص به آن گردآورى و در پاورقى به منابع آن اشاره شده است.<ref>اصغرى‌نژاد، محمد، ص۱۷۹</ref>
+
کتاب '''«موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام»''' توسط گروه علمى مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولى عصر تألیف شده است. این مجموعه‌ مشتمل بر زندگى و سیره و فضایل [[امام هادی]](علیه‌السلام) و نیز راویان و روایات ایشان است. از جمله اهداف نگارندگان در این دایرةالمعارف، بررسى موضوعات [[علم کلام|کلامى]]، [[فقه|فقهى]]، [[تاریخ|تاریخى]] و... بر حسب کلام امام هادی(علیه‌السلام) بوده است.  
[[پرونده:Ketab465.jpg|بندانگشتی|موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام]]
+
{{مشخصات کتاب
  
==ساختار کتاب==
+
|عنوان=موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام
  
 +
|تصویر= [[پرونده:Ketab465.jpg|240px|وسط]]
  
کتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلى و سید محمدحسینى قزوینى آغاز و مطالب در نه باب و یک خاتمه، در چهار جلد، تنظیم شده است.
+
|نویسنده= مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر
  
شیوه تحقیقى اثر بدین‌ترتیب است که اگر احادیث به عبارات مختلف و سندهاى متعدد نقل شده، احادیث از قدیمى‌ترین مأخذ و وسیع‌ترین متن انتخاب شده و در پاورقى، به سایر طرق حدیث و مصادر و موارد اختلافش اشاره شده است. همچنین به اغلاط و اشتباهات صورت گرفته در نقل متن یا [[سند حدیث|سند حدیث]] اشاره و مواردى که ممکن بوده اصلاح شده است.<ref>مقدمه حسینى قزوینى، جلد ۱، ص ۱۴</ref>
+
|موضوع= زندگی و احادیث امام هادی علیه‌السلام
  
از جمله ویژگى‌هاى این اثر، آن است که برخى از عبارت‌هاى احادیث مبهم و واژه‌هاى مشکل آنها، با استفاده از کتب معتبر لغت، روشن شده است و همچنین با استفاده از قرائن رجالى و غیر آن، [[معصوم]] مورد نظر، در [[حدیث مضمر‌|احادیث مضمر]] که در آن‌ها نام معصوم مزبور یاد نشده، مشخص شده است.<ref>اصغرى‌نژاد، محمد، ص۱۷۹</ref>
+
|زبان= عربی
  
در برخى از احادیث، نام معصومى که حدیث از او نقل شده، دقیقاً مشخص نیست؛ مثل ابوالحسن که مشترک میان [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم]](ع)، [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]](ع) و [[امام هادی علیه السلام|امام هادى]](ع) است. پدیدآورندگان در این اثر، به رفع این ابهام پرداخته‌اند.<ref>همان</ref>
+
|تعداد جلد= ۴
  
گردآورندگان در این مجموعه، متعرض تصحیح یا تضعیف سند احادیث نشده‌اند.<ref>همان</ref>
+
|عنوان افزوده1=تحت اشراف
  
==گزارش محتوا==
+
|افزوده1=سید محمد حسینى قزوینى
  
 +
|عنوان افزوده2=
  
ابوالقاسم خزعلى در مقدمه‌اش بر کتاب به شرح حال [[امام هادی علیه السلام|امام هادى]](ع) و اخبار و زیارات صادر شده از آن حضرت از جمله [[زیارت جامعه کبیره|زیارت جامعه کبیره]] و زیارت غدیریه به اجمال اشاره کرده است.<ref>مقدمه، ج۱، ص۵-۱۲</ref> سید محمدحسینى قزوینى نیز در مقدمه‌اش ضمن بیان وظیفه و رسالتى که مؤسسه ولى عصر(عج) برعهده دارد، به نکاتى پیرامون کتاب تذکر داده است. سپس برخى از خصائص و ویژگى‌هاى این اثر را تشریح و درباره اسلوب تحقیق و نگارش کتاب، توضیحاتى ارائه نموده است.<ref>همان، ص۱۳-۱۶</ref>
+
|افزوده2=
  
باب اول، داراى شش فصل بوده و در آن، [[حدیث|احادیث]] مربوط به نسب و احوال امام هادى(ع)، از جمله تاریخ ولادت، اسامى، شمایل، مادر، همسران، فرزندان، اقوام، سن و مدت [[امامت]] و شهادت ایشان ذکر شده است.<ref>اصغرى‌نژاد، محمد، ص۱۷۹</ref>
+
|لینک=
 +
}}
  
امام هادى(ع) در سال ۲۱۲ یا ۲۱۳ یا ۲۱۴ قمری در دومین یا سومین یا سیزدهمین روز [[ماه رجب]]، ولادت یافت و برخى نیمه یا ۲۷ یا آخرین روز [[ماه ذی الحجه|ذیحجه]] را روز ولادت آن حضرت دانسته‌اند. ولادت ایشان در محلى به نام «صربا» یا «صریا» در سه مایلى [[مدینه|مدینه]] بوده است. این محل، به دست شریف [[امام موسی کاظم علیه السلام|حضرت موسى بن جعفر]](ع) احداث شده بود. آن حضرت در سال ۲۲۰ق در حالى که فقط شش سال و چند ماه داشت، مسئولیت خطیر امامت را عهده‌ار شد. مدت امامت ایشان، حدود ۳۳ سال بود.<ref>همان، ص۱۸۱</ref>
+
==معرفی کتاب==
 +
مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولى عصر، مجموعه‌اى مفصل درباره زندگانى [[ائمه اطهار|ائمه معصومین]] علیهم‌السلام را آغاز کرده که تاکنون زندگى سه [[امام]] تدوین و منتشر شده است: «[[موسوعة الإمام الجواد عليه‌السلام (کتاب)|موسوعة الامام الجواد علیه‌السلام]]» در ۲ جلد، «موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام» در ۴ جلد و «موسوعة الإمام العسکری علیه‌السلام» در ۶ جلد.  
  
باب دوم، طى شش فصل ذیل، به معرفى فضایل امام هادى(ع) اختصاص یافته است: نصوص بر امامت (از طرف [[حضرت خضر علیه السلام|حضرت خضر]](ع)، [[پیامبر اسلام|پیامبر]](ص) و سایر [[ائمه اطهار|ائمه]](ع))؛ نصوص بر امامت و [[مناقب]] ایشان؛ فضایل و نشانه‌هاى امامت؛ کرامات و [[معجزه|معجزات]] و امور خارق العاده‌اى که از امام هادى(ع) ظاهر شد؛ [[زیارت]] و [[توسّل‌‌‌‌‌|توسل]] به آن حضرت؛ آنچه از علما و غیرعلما در عظمت آن حضرت گفته شده است.<ref>متن کتاب، ج۱، ص۱۰۷-۳۶۵</ref>
+
این مجموعه‌ها مشتمل بر اخبار تاریخى و زندگى هر امام از آغاز تا وفات و سپس نقل روایات و همچنین ذکر همه راویان و اصحاب آن بزرگوار است. مؤلفان این مجموعه‌ها تمامى روایات مربوط به زندگى و آثار هر امام را به طور کامل جمع آورى و ارائه کرده‌اند. در این مجموعه آثار، عناوین بسیار جزئى شده و گاه ذیل یک عنوان تنها یکى دو خبر نقل شده است. البته روایات و اخبار، تجزیه شده و در قسمت مربوطه، فقط آنچه از روایت که مرتبط با عنوان بوده، آورده شده است.
  
باب سوم داراى دو فصل بوده که در فصل اول آن، به سیره فردى و اجتماعى امام هادى(ع) پرداخته شده و در فصل دوم، چگونگى برخورد آن حضرت با خلفاى زمان خویش تشریح شده است.<ref>همان، ص۳۷۳-۵۰۵</ref>
+
این موسوعه‌ها مشتمل بر هیچ گونه تحلیل و بررسى نیست و تنها به جمع‌آورى و نقل اخبار می‌پردازد. شیوه نقل هر خبر بر اساس نام مؤلف منبعى است که آن را گزارش کرده و پس از نام مؤلف مانند [[شيخ مفيد|شیخ مفید]]، [[ابوعمرو کشی]] یا [[مجلسی، محمدباقر|علامه مجلسى]]، سلسله اسناد وى ذکر شده و در پاورقى آدرس کامل آن اثر آمده است. بناى مؤلفان موسوعه‌ها بر آن است که در موارد تکرار و اختلاف روایات، به قدیمى ترین منبع مراجعه و متن خبر آن درج شود و بقیه موارد در پاورقى تذکر داده شود.
  
باب چهارم درباره [[عقاید]] و مشتمل بر چهار فصل است که موضوعات زیر به ترتیب در آن مطرح شده است: [[توحید|توحید]]، [[نبوت]]، [[امامت]] و [[معاد]].<ref>همان، ج۲، ص۷-۱۸۶</ref>
+
کتاب حاضر، «موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام» توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عج) شامل آقایان سید محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعیلى و سید ابوالفضل طباطبایى، تحت اشراف سید محمدحسینى قزوینى، تألیف و در سال ۱۴۲۴ ق. منتشر شده است.  
  
در باب پنجم، در بیست و سه فصل، به [[احکام]] فقهى پرداخته شده است: مقدمات [[فقه]]، [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[زکات|زکات]]، [[خمس]]، [[حج]] و زیارت، [[جهاد]] و [[تقیه|تقیه]]، [[نکاح|نکاح]] و احکام اولاد، [[طلاق]]، [[وقف|وقف‌ها]] و [[صدقه|صدقه‌ها]]، دین و [[قرض]] و ضمان، [[وصیت|وصیت]]، اجاره، شفعه و لقطه، بیع و تجارت، بندگان، [[ارث]]، خوردنى و آشامیدنى‌ها، زینت و تجمل، قسم و [[نذر]]، قضاوت و شهادت، [[حدود‌‌‌‌|حدود]] و [[قصاص]] و [[دیات|دیات]].<ref>همان، ص۱۸۸-۴۴۵</ref>
+
==محتوای کتاب==
  
باب ششم، داراى دو فصل بوده و در آن، روایات مربوط به [[قرآن]] و [[دعا|ادعیه]] و اذکار گردآورى شده است.<ref>همان، ص۴۴۹-۵۸۲</ref>
+
کتاب با دو مقدمه از [[ابوالقاسم خزعلی]] و سید محمدحسینى قزوینى آغاز و مطالب در نه باب و یک خاتمه، در چهار جلد تنظیم شده است.
  
باب هفتم داراى سه فصل بوده و مشتمل بر روایات امام هادى(ع) در زمینه مواعظ اخلاقى، پزشکى، اشعار امام و ذکر پاره‌اى از اشعار درباره امام است.<ref>همان، ج۳، ص۷-۷۶</ref>
+
*باب اول کتاب، داراى شش فصل بوده و در آن، [[حدیث|احادیث]] مربوط به نسب و احوال [[امام هادى]](ع)، از جمله تاریخ ولادت، اسامى، شمایل، مادر، همسران، فرزندان، اقوام، سن و مدت [[امامت]] و [[شهادت امام هادی علیه السلام|شهادت]] ایشان ذکر شده است.
  
مناظرات علمى و مکاتبه‌هاى امام و نامه‌هاى ایشان، در باب هشتم آمده<ref>همان، ص۷۹-۲۸۵</ref> و روایات امام هادى(ع) از پدران خود و دیگران، در باب نهم جاى گرفته است.<ref>همان، ص۲۸۹-۳۷۹</ref>
+
*باب دوم، طى شش فصل ذیل، به معرفى فضایل امام هادى(ع) اختصاص یافته است: نصوص بر امامت (از طرف [[حضرت خضر علیه السلام|حضرت خضر]](ع)، [[پیامبر اسلام|پیامبر]](ص) و سایر [[ائمه اطهار|ائمه]](ع))؛ نصوص بر امامت و [[مناقب]] ایشان؛ فضایل و نشانه‌هاى امامت؛ کرامات و [[معجزه|معجزات]] و امور خارق العاده‌اى که از امام هادى(ع) ظاهر شد؛ [[زیارت]] و [[توسّل‌‌‌‌‌|توسل]] به آن حضرت؛ آنچه از علما و غیرعلما در عظمت آن حضرت گفته شده است.
  
بخش پایانى، درباره احادیث مشتبه و کسانى است که امام هادى(ع) به گونه‌اى آن‌ها را مدح یا مذمت کرده و نیز درباره کذابان و افراد مورد وثوق امام، وکلا، نایبان امام و شعراى مورد توجه ایشان است.<ref>همان، ص۳۸۳-۴۳۵</ref>
+
*باب سوم داراى دو فصل بوده که در فصل اول آن، به سیره فردى و اجتماعى امام هادى(ع) پرداخته شده و در فصل دوم، چگونگى برخورد آن حضرت با خلفاى زمان خویش تشریح شده است.
  
جلد چهارم اختصاص به ذکر اصحاب و راویان امام هادى(ع) دارد. در ابتدا اسامى ۵۱۶ نفر از اصحاب بدون ذکر شرح حال آنها و سپس نام ۳۷۹ نفر از راویان با ذکر شرح حال مختصرى از هر یک ارائه شده است.<ref>همان، جلد چهارم، ص ۵-۲۰۲</ref> در انتهاى بخش دوم ۱۵ اصطلاح که در طریق برخى از احادیث امام هادى(ع) ذکر شده، آمده که نویسنده نتوانسته معناى روشنى براى آنها بیابد آمده است.<ref>همان، ص ۲۰۲-۲۰۳</ref>
+
*باب چهارم درباره عقاید و مشتمل بر چهار فصل است که موضوعات زیر به ترتیب در آن مطرح شده است: [[توحید|توحید]]، [[نبوت]]، [[امامت]] و [[معاد]].
  
==وضعیت کتاب==
+
*در باب پنجم، در بیست و سه فصل، به [[احکام]] فقهى پرداخته شده است: مقدمات [[فقه]]، [[طهارت]]، [[نماز]]، [[روزه]]، [[زکات|زکات]]، [[خمس]]، [[حج]] و [[زیارت]]، [[جهاد]] و [[تقیه|تقیه]]، [[ازدواج|نکاح]] و احکام اولاد، [[طلاق]]، [[وقف|وقف‌ها]] و [[صدقه|صدقه‌ها]]، دین و [[قرض]] و ضمان، [[وصیت|وصیت]]، [[اجاره]]، شفعه و [[لقطه]]، بیع و تجارت، بندگان، [[ارث]]، خوردنى و آشامیدنى‌ها، زینت و تجمل، قسم و [[نذر]]، [[قضاوت]] و شهادت، [[حدود‌‌‌‌|حدود]] و [[قصاص]] و [[دیات|دیات]].
  
 +
*باب ششم، داراى دو فصل بوده و در آن، روایات مربوط به [[قرآن]] و [[دعا|ادعیه]] و اذکار گردآورى شده است.
  
فهارس کتاب، در پایان چهارم جاى گرفته است. این فهارس عبارتند از: فهرست آیات قرآنى؛ ادعیه و زیارات؛ احادیث؛ آثار و کتب؛ معصومین(ع)؛ [[پیامبران|انبیا]] و اوصیا؛ [[ملائکه]] و [[جن|اجنه]]؛ اعلام مردان؛ اعلام زنان؛ مکان‌ها و شهرها؛ حرفه‌ها و صنایع؛ فرق و مذاهب؛ قبایل و طوایف؛ امرا و خلفا؛ عناوین فقهى؛ طول‌ها، وزن‌ها، مکیال و نقود؛ اشعار؛ اوائل؛ امثال؛ امراض؛ زبان‌ها؛ مناصب الهى؛ حیوانات؛ اطعمه و اشربه؛ البسه، زینت و رنگ‌ها؛ کتب وارد شده در متن اعم از آسمانى و غیر آسمانى؛ مصادر و مراجع مورد استفاده نویسندگان و فهرست عناوین و موضوعات.
+
*باب هفتم داراى سه فصل بوده و مشتمل بر روایات امام هادى(ع) در زمینه مواعظ اخلاقى، پزشکى، اشعار امام و ذکر پاره‌اى از اشعار درباره امام است.
  
در پاورقى‌ها، علاوه بر ذکر منابع، توضیحات جامع و مفصلى پیرامون برخى از مطالب، عناوین، کلمات و اعلام متن داده شده است.
+
*در باب هشتم، مناظرات علمى و مکاتبه‌هاى امام هادی(ع) و نامه‌هاى ایشان آمده است.  
  
==پانویس==
+
*در باب نهم، روایات امام هادى(ع) از پدران خود و دیگران جاى گرفته است. بخش پایانى، درباره احادیث مشتبه و کسانى است که امام هادى(ع) به گونه‌اى آن‌ها را مدح یا مذمت کرده و نیز درباره کذابان و افراد مورد وثوق امام، وکلا، نایبان امام و شعراى مورد توجه ایشان است.
<references />
 
  
==منابع مقاله==
+
*جلد چهارم کتاب نیز اختصاص به ذکر اصحاب و راویان امام هادى(ع) دارد. در ابتدا اسامى ۵۱۶ نفر از اصحاب بدون ذکر شرح حال آنها و سپس نام ۳۷۹ نفر از راویان با ذکر شرح حال مختصرى از هر یک ارائه شده است. در انتهاى بخش دوم ۱۵ اصطلاح که در طریق برخى از احادیث امام هادى(ع) ذکر شده، آمده که نویسنده نتوانسته معناى روشنى براى آنها بیابد آمده است.
  
#مقدمه و متن كتاب.
+
شیوه تحقیقى اثر بدین‌ترتیب است که اگر [[احادیث]] به عبارات مختلف و سندهاى متعدد نقل شده، احادیث از قدیمى‌ترین مأخذ و وسیع‌ترین متن انتخاب شده و در پاورقى، به سایر طرق حدیث و مصادر و موارد اختلافش اشاره شده است. همچنین به اغلاط و اشتباهات صورت گرفته در نقل متن یا [[سند حدیث|سند حدیث]] اشاره و مواردى که ممکن بوده اصلاح شده است.
#اصغرى‌نژاد، محمد، «گزارشى از موسوعه امام هادى(ع)» نشريه فرهنگ كوثر، تابستان 1386، شماره 70، ص 178 تا 181.
 
  
==منبع==
+
از جمله ویژگى‌هاى این اثر، آن است که برخى از عبارت‌هاى احادیث مبهم و واژه‌هاى مشکل آنها، با استفاده از کتب معتبر لغت، روشن شده است و همچنین با استفاده از قرائن رجالى و غیر آن، [[معصوم]] مورد نظر در [[حدیث مضمر‌|احادیث مضمر]] که در آن‌ها نام معصوم مزبور یاد نشده، مشخص شده است.
ویکی نور
+
 
 +
در برخى از احادیث، نام معصومى که حدیث از او نقل شده، دقیقاً مشخص نیست؛ مثل «ابوالحسن» که مشترک میان [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام کاظم]](ع)، [[امام رضا علیه السلام|امام رضا]](ع) و [[امام هادی علیه السلام|امام هادى]](ع) است. پدیدآورندگان در این اثر، به رفع این ابهام پرداخته‌اند. گردآورندگان در این مجموعه، متعرض تصحیح یا تضعیف سند احادیث نشده‌اند.
 +
 
 +
==منابع==
 +
*"گزارشى از موسوعه امام هادى(ع)"، محمد اصغرى‌نژاد، نشريه فرهنگ كوثر، تابستان ۱۳۸۶، شماره ۷۰.
 +
*[[نرم افزار سیره معصومان (علیهم السلام)|نرم افزار سیره معصومان]]، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
 +
[[رده:منابع حدیثی]][[رده:منابع تاریخ زندگی ائمه (ع)]][[رده:امام هادی علیه السلام]][[رده:کتابشناسی ائمه اطهار]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ مهٔ ۲۰۲۵، ساعت ۱۷:۳۳

کتاب «موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام» توسط گروه علمى مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولى عصر تألیف شده است. این مجموعه‌ مشتمل بر زندگى و سیره و فضایل امام هادی(علیه‌السلام) و نیز راویان و روایات ایشان است. از جمله اهداف نگارندگان در این دایرةالمعارف، بررسى موضوعات کلامى، فقهى، تاریخى و... بر حسب کلام امام هادی(علیه‌السلام) بوده است.

Ketab465.jpg
نویسنده مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولی عصر
موضوع زندگی و احادیث امام هادی علیه‌السلام
زبان عربی
تعداد جلد ۴
تحت اشراف سید محمد حسینى قزوینى

معرفی کتاب

مؤسسه تحقیقاتی حضرت ولى عصر، مجموعه‌اى مفصل درباره زندگانى ائمه معصومین علیهم‌السلام را آغاز کرده که تاکنون زندگى سه امام تدوین و منتشر شده است: «موسوعة الامام الجواد علیه‌السلام» در ۲ جلد، «موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام» در ۴ جلد و «موسوعة الإمام العسکری علیه‌السلام» در ۶ جلد.

این مجموعه‌ها مشتمل بر اخبار تاریخى و زندگى هر امام از آغاز تا وفات و سپس نقل روایات و همچنین ذکر همه راویان و اصحاب آن بزرگوار است. مؤلفان این مجموعه‌ها تمامى روایات مربوط به زندگى و آثار هر امام را به طور کامل جمع آورى و ارائه کرده‌اند. در این مجموعه آثار، عناوین بسیار جزئى شده و گاه ذیل یک عنوان تنها یکى دو خبر نقل شده است. البته روایات و اخبار، تجزیه شده و در قسمت مربوطه، فقط آنچه از روایت که مرتبط با عنوان بوده، آورده شده است.

این موسوعه‌ها مشتمل بر هیچ گونه تحلیل و بررسى نیست و تنها به جمع‌آورى و نقل اخبار می‌پردازد. شیوه نقل هر خبر بر اساس نام مؤلف منبعى است که آن را گزارش کرده و پس از نام مؤلف مانند شیخ مفید، ابوعمرو کشی یا علامه مجلسى، سلسله اسناد وى ذکر شده و در پاورقى آدرس کامل آن اثر آمده است. بناى مؤلفان موسوعه‌ها بر آن است که در موارد تکرار و اختلاف روایات، به قدیمى ترین منبع مراجعه و متن خبر آن درج شود و بقیه موارد در پاورقى تذکر داده شود.

کتاب حاضر، «موسوعة الإمام الهادی علیه‌السلام» توسط گروه علمى مؤسسه ولى عصر(عج) شامل آقایان سید محمد موسوى، عبدالله صالحى، مهدى اسماعیلى و سید ابوالفضل طباطبایى، تحت اشراف سید محمدحسینى قزوینى، تألیف و در سال ۱۴۲۴ ق. منتشر شده است.

محتوای کتاب

کتاب با دو مقدمه از ابوالقاسم خزعلی و سید محمدحسینى قزوینى آغاز و مطالب در نه باب و یک خاتمه، در چهار جلد تنظیم شده است.

  • باب اول کتاب، داراى شش فصل بوده و در آن، احادیث مربوط به نسب و احوال امام هادى(ع)، از جمله تاریخ ولادت، اسامى، شمایل، مادر، همسران، فرزندان، اقوام، سن و مدت امامت و شهادت ایشان ذکر شده است.
  • باب دوم، طى شش فصل ذیل، به معرفى فضایل امام هادى(ع) اختصاص یافته است: نصوص بر امامت (از طرف حضرت خضر(ع)، پیامبر(ص) و سایر ائمه(ع))؛ نصوص بر امامت و مناقب ایشان؛ فضایل و نشانه‌هاى امامت؛ کرامات و معجزات و امور خارق العاده‌اى که از امام هادى(ع) ظاهر شد؛ زیارت و توسل به آن حضرت؛ آنچه از علما و غیرعلما در عظمت آن حضرت گفته شده است.
  • باب سوم داراى دو فصل بوده که در فصل اول آن، به سیره فردى و اجتماعى امام هادى(ع) پرداخته شده و در فصل دوم، چگونگى برخورد آن حضرت با خلفاى زمان خویش تشریح شده است.
  • باب چهارم درباره عقاید و مشتمل بر چهار فصل است که موضوعات زیر به ترتیب در آن مطرح شده است: توحید، نبوت، امامت و معاد.
  • باب ششم، داراى دو فصل بوده و در آن، روایات مربوط به قرآن و ادعیه و اذکار گردآورى شده است.
  • باب هفتم داراى سه فصل بوده و مشتمل بر روایات امام هادى(ع) در زمینه مواعظ اخلاقى، پزشکى، اشعار امام و ذکر پاره‌اى از اشعار درباره امام است.
  • در باب هشتم، مناظرات علمى و مکاتبه‌هاى امام هادی(ع) و نامه‌هاى ایشان آمده است.
  • در باب نهم، روایات امام هادى(ع) از پدران خود و دیگران جاى گرفته است. بخش پایانى، درباره احادیث مشتبه و کسانى است که امام هادى(ع) به گونه‌اى آن‌ها را مدح یا مذمت کرده و نیز درباره کذابان و افراد مورد وثوق امام، وکلا، نایبان امام و شعراى مورد توجه ایشان است.
  • جلد چهارم کتاب نیز اختصاص به ذکر اصحاب و راویان امام هادى(ع) دارد. در ابتدا اسامى ۵۱۶ نفر از اصحاب بدون ذکر شرح حال آنها و سپس نام ۳۷۹ نفر از راویان با ذکر شرح حال مختصرى از هر یک ارائه شده است. در انتهاى بخش دوم ۱۵ اصطلاح که در طریق برخى از احادیث امام هادى(ع) ذکر شده، آمده که نویسنده نتوانسته معناى روشنى براى آنها بیابد آمده است.

شیوه تحقیقى اثر بدین‌ترتیب است که اگر احادیث به عبارات مختلف و سندهاى متعدد نقل شده، احادیث از قدیمى‌ترین مأخذ و وسیع‌ترین متن انتخاب شده و در پاورقى، به سایر طرق حدیث و مصادر و موارد اختلافش اشاره شده است. همچنین به اغلاط و اشتباهات صورت گرفته در نقل متن یا سند حدیث اشاره و مواردى که ممکن بوده اصلاح شده است.

از جمله ویژگى‌هاى این اثر، آن است که برخى از عبارت‌هاى احادیث مبهم و واژه‌هاى مشکل آنها، با استفاده از کتب معتبر لغت، روشن شده است و همچنین با استفاده از قرائن رجالى و غیر آن، معصوم مورد نظر در احادیث مضمر که در آن‌ها نام معصوم مزبور یاد نشده، مشخص شده است.

در برخى از احادیث، نام معصومى که حدیث از او نقل شده، دقیقاً مشخص نیست؛ مثل «ابوالحسن» که مشترک میان امام کاظم(ع)، امام رضا(ع) و امام هادى(ع) است. پدیدآورندگان در این اثر، به رفع این ابهام پرداخته‌اند. گردآورندگان در این مجموعه، متعرض تصحیح یا تضعیف سند احادیث نشده‌اند.

منابع

  • "گزارشى از موسوعه امام هادى(ع)"، محمد اصغرى‌نژاد، نشريه فرهنگ كوثر، تابستان ۱۳۸۶، شماره ۷۰.
  • نرم افزار سیره معصومان، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
مسابقه از خطبه ۱۱۱ نهج البلاغه