تتمة المنتهی فی وقایع ایام الخلفاء (کتاب): تفاوت بین نسخه‌ها
جز (Aghajani صفحهٔ تتمه المنتهى فى وقايع ايام الخلفاء را به تتمه المنتهى فى وقايع ايام الخلفاء (کتاب) منتقل کرد) |
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) جز |
||
| (۴ نسخهٔ میانیِ همین کاربر نمایش داده نشده است) | |||
| سطر ۱۱: | سطر ۱۱: | ||
|زبان= فارسی | |زبان= فارسی | ||
| − | |تعداد جلد= | + | |تعداد جلد= ۱ |
| − | |عنوان افزوده1= مصحح | + | |عنوان افزوده1= مصحح و محقق |
| − | |افزوده1= | + | |افزوده1= ناصر باقری بیدهندی |
|عنوان افزوده2= | |عنوان افزوده2= | ||
| سطر ۲۴: | سطر ۲۴: | ||
}} | }} | ||
| + | کتاب '''«تتمة المنتهى فى وقایع ایام الخلفاء»''' از تألیفات [[شیخ عباس قمى]] (م، ۱۳۵۲ ق) به زبان فارسی، مشتمل بر شرح تاریخ [[خلافت]] خلفا و علما، از سال ۱۰ هجرى یعنى ابتداى خلافت [[خلفای نخستین|خلفاى نخستین]] تا پایان زوال دولت [[بنى عباس]] مى‌باشد. همچنین «طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علما و شعرا» اثر دیگر محدث قمی است که ضمیمه کتاب «تتمة المنتهی» شده است. | ||
| + | |||
==مؤلف== | ==مؤلف== | ||
| − | + | [[شیخ عباس قمى|حاج شیخ عباس قمى]] (۱۳۵۹-۱۲۹۴ ق) محدث بزرگ [[شیعه]] و متولد در [[قم]] و متوفی در [[نجف]] است. او پس از تحصیلات ابتدایى در سال ۱۳۱۶ ق. به نجف رفت و از محضر اساتید بزرگی چون [[سید محمدکاظم طباطبائی یزدی|سید محمد کاظم یزدی]]، [[میرزا محمد تقی شیرازی|میرزا محمدتقی شیرازی]] و [[محدث نوری|میرزا حسین نورى]] کسب علم نمود. | |
| + | |||
| + | محدث قمی در زمان خود، از مربیان و معلمان [[اخلاق]] اسلامی در میان مردم و [[حوزه علمیه|حوزه‌های علمیه]] شناخته می شد. [[سید علی نقی فیض الاسلام|سید علی‌نقی فیض‌الاسلام]]، [[سید محمدهادی میلانی]] و [[سردار کابلی|حیدرقلی سردار کابلی]] از شاگردان او هستند. | ||
| + | |||
| + | برخی دیگر از تألیفات مهم شیخ عباس قمی عبارت است از: [[سفینة البحار (کتاب)|سفینة البحار]]، [[منتهى الآمال]]، [[مفاتیح الجنان]]، فواید الرضویة و [[نفس المهموم]]. | ||
| + | ==ساختار کتاب== | ||
| − | + | این کتاب - که تتمه و تکمیل «[[منتهى الآمال (کتاب)|منتهی الآمال]]» است -، یکى از کتب مفیدى است که در موضوع تاریخ خلفا و وزرا و علما است و از نظر اتقان و اعتبار در میان کتب فارسى کم نظیر است. این کتاب با رعایت اختصار، موافق ذوق عموم نگاشته شده و حاوى مطالب سودمند و حکایات بسیار جذاب و داستان‌هاى دلپذیر است. | |
| − | + | مصادر مورد استفاده مؤلف در «تتمة المنتهی»، کتاب‌هایى همچون: [[اسد الغابه فی معرفة الصحابه (کتاب)|اسدالغابة]]، [[تاریخ طبرى]]، [[الکامل فی التاریخ (کتاب)|کامل ابن اثیر]] و دیگر کتب معتبر تاریخى است. | |
| − | + | برخى از سرفصل‌هاى این کتاب عبارتند از: خلافت [[ابوبکر]]، خلافت [[عمر بن خطاب|عمر]]، خلافت [[عثمان بن عفان|عثمان]]، خلافت [[امام علی علیه السلام|امیرالمومنین على]] علیه السلام، [[صفین|جنگ صفین]]، شهادت [[عمار]]، [[جنگ نهروان]]، [[شهادت امام علی علیه السلام|شهادت امیرالمؤمنین]] علیه السلام، خلافت [[امام حسن]] علیه السلام، خلافت [[معاویه]]. | |
| − | + | مؤلف، در بیان مطالب و مباحث، از [[آیه|آیات]]، روایات، اشعار فارسى و عربى و حکایت‌هاى عبرت آموز استفاده نموده است. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| + | «طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علما و شعرا» اثر دیگر [[محدث قمی]] مى‌باشد که ضمیمه کتاب «تتمة المنتهی» شده است. | ||
| − | == | + | ==محتوای کتاب== |
| + | بخش اول کتاب «تتمة المنتهی»، در مورد خلافت خلفاى ثلاثه و پس از آن خلافت با برکت [[امیرالمومنین|امیرالمؤمنین]] (ع) است. به دلیل اینکه بناى مؤلف به ذکر مطالب به صورت مختصر بوده است، لذا در مورد خلافت [[علی بن ابیطالب(ع)، امام اول|حضرت على]] (ع) به بیان وقایع جنگ با «[[ناکثین]]، [[قاسطین]] و [[مارقین]]» اکتفا نموده است. مطلب پایانى بخش اول، در مورد خلافت [[امام حسن علیه السلام|امام حسن]] (ع) است که بسیار کوتاه و در یک صفحه جاى گرفته است. | ||
| − | این | + | بخش دوم در مورد خلفاى [[بنی امیه|بنى امیه]] مى‌باشد. این بخش از خلافت [[معاویه|معاویه]] آغاز شده و تا سلطنت مروان بن محمد ادامه یافته است. در این بخش، یک تذییل و یک خاتمه نیز بیان شده است. اولین مطلب این بخش در مورد ذکر امارات و خلافت معاویه و مختصرى از والدین او مى‌باشد. نویسنده در این قسمت به بیان و شرح [[قیام توابین|قیام توابین]] در کوفه پرداخته است. وى در تذییل، پیرامون بنى امیه از دیدگاه [[اهل سنت]] سخن گفته است. وى در این زمینه، آیات و روایاتى را بیان نموده و توضیح داده است. نویسنده در خاتمه توضیحى در مورد خلفاى بنى امیه ذکر نموده و آن‌ها را به دو دسته تقسیم کرده است. دسته اول که در شام اقامت داشتند و دسته دوم در مغرب زمین. |
| − | + | بخش سوم پیرامون خلفاى [[بنى عباس]] است. مؤلف، در این بخش علاوه بر ذکر خلافت خلفاى بنى عباس، مختصرى از مقاتل طالبین، تاریخ وفات اعیان و مشاهیر و معارفى که در روزگار آن‌ها اتفاق افتاده را بیان کرده و به اختصار شرح داده است. اولین خلیفه‌اى که در این قسمت ذکر شده، [[ابوالعباس سفاح|ابوالعباس السفاح]] است. آخرین مطلب این بخش، در مورد خلافت [[مستعصم|مستعصم بالله]] و زوال دولت بنى عباس مى‌باشد. | |
| − | + | نویسنده سپس کتاب «طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علماء و شعرا» را ضمیه کرده و در آغاز این اثر، به انگیزه تألیف اشاره کرده است. چون کتاب «تتمة المنتهى» (اثر حاضر) مشتمل بر مطالب زیادى از جمله تعیین طبقات خلفا، اصحاب ائمه(ع)، علما، شعرا و... بوده لذا وى این فهرست را براى آن کتاب، به گونه‌اى نگاشته که خود کتابى مستقل باشد. وى در این کتاب، فهرست طبقات علما را تا زمان خود اضافه کرده است. مؤلف، وقایع را صد سال به صد سال بیان کرده و بسیار کوتاه توضیح داده است. وقایع از سال ۱۰ هجرى آغاز شده و تا زمان زندگى مؤلف ادامه یافته است. | |
| − | این | + | برخى از وقایعى که نویسنده در این بخش بیان نموده عبارت است از: در سنه ۲۰: فتح مصر و اسکندریه؛ در سنه ۹۵: وفات [[امام سجاد علیه السلام|امام زین‌العابدین]] (ع)؛ در سنه ۱۹۶: خلافت [[مأمون|مامون]]؛ سنه ۲۰۳: شهادت [[امام رضا(ع)|امام رضا]] (ع)؛ سنه ۴۳۱: وفات حکیم [[ناصر خسرو|ناصر خسرو علوى]]؛ سنه ۵۸۱: وفات حکیم [[خاقانی|خاقانى]] شاعر؛ سنه ۶۷۶: وفات [[حلی، جعفر بن حسن|محقق حلى]] و... . |
| + | ==منابع== | ||
| + | * ویکی نور. | ||
| + | * کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، نویسنده: محمدرضا ضمیری. | ||
[[رده:منابع تاریخ اسلام]] | [[رده:منابع تاریخ اسلام]] | ||
[[رده:منابع تاریخ سیاسی اسلام]] | [[رده:منابع تاریخ سیاسی اسلام]] | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۲ ژوئن ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۱۸
 | |
| نویسنده | شیخ عباس قمى |
| موضوع | تاریخ اسلام |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ |
| مصحح و محقق | ناصر باقری بیدهندی |
|
| |
کتاب «تتمة المنتهى فى وقایع ایام الخلفاء» از تألیفات شیخ عباس قمى (م، ۱۳۵۲ ق) به زبان فارسی، مشتمل بر شرح تاریخ خلافت خلفا و علما، از سال ۱۰ هجرى یعنى ابتداى خلافت خلفاى نخستین تا پایان زوال دولت بنى عباس مى‌باشد. همچنین «طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علما و شعرا» اثر دیگر محدث قمی است که ضمیمه کتاب «تتمة المنتهی» شده است.
محتویات
مؤلف
حاج شیخ عباس قمى (۱۳۵۹-۱۲۹۴ ق) محدث بزرگ شیعه و متولد در قم و متوفی در نجف است. او پس از تحصیلات ابتدایى در سال ۱۳۱۶ ق. به نجف رفت و از محضر اساتید بزرگی چون سید محمد کاظم یزدی، میرزا محمدتقی شیرازی و میرزا حسین نورى کسب علم نمود.
محدث قمی در زمان خود، از مربیان و معلمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزه‌های علمیه شناخته می شد. سید علی‌نقی فیض‌الاسلام، سید محمدهادی میلانی و حیدرقلی سردار کابلی از شاگردان او هستند.
برخی دیگر از تألیفات مهم شیخ عباس قمی عبارت است از: سفینة البحار، منتهى الآمال، مفاتیح الجنان، فواید الرضویة و نفس المهموم.
ساختار کتاب
این کتاب - که تتمه و تکمیل «منتهی الآمال» است -، یکى از کتب مفیدى است که در موضوع تاریخ خلفا و وزرا و علما است و از نظر اتقان و اعتبار در میان کتب فارسى کم نظیر است. این کتاب با رعایت اختصار، موافق ذوق عموم نگاشته شده و حاوى مطالب سودمند و حکایات بسیار جذاب و داستان‌هاى دلپذیر است.
مصادر مورد استفاده مؤلف در «تتمة المنتهی»، کتاب‌هایى همچون: اسدالغابة، تاریخ طبرى، کامل ابن اثیر و دیگر کتب معتبر تاریخى است.
برخى از سرفصل‌هاى این کتاب عبارتند از: خلافت ابوبکر، خلافت عمر، خلافت عثمان، خلافت امیرالمومنین على علیه السلام، جنگ صفین، شهادت عمار، جنگ نهروان، شهادت امیرالمؤمنین علیه السلام، خلافت امام حسن علیه السلام، خلافت معاویه.
مؤلف، در بیان مطالب و مباحث، از آیات، روایات، اشعار فارسى و عربى و حکایت‌هاى عبرت آموز استفاده نموده است.
«طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علما و شعرا» اثر دیگر محدث قمی مى‌باشد که ضمیمه کتاب «تتمة المنتهی» شده است.
محتوای کتاب
بخش اول کتاب «تتمة المنتهی»، در مورد خلافت خلفاى ثلاثه و پس از آن خلافت با برکت امیرالمؤمنین (ع) است. به دلیل اینکه بناى مؤلف به ذکر مطالب به صورت مختصر بوده است، لذا در مورد خلافت حضرت على (ع) به بیان وقایع جنگ با «ناکثین، قاسطین و مارقین» اکتفا نموده است. مطلب پایانى بخش اول، در مورد خلافت امام حسن (ع) است که بسیار کوتاه و در یک صفحه جاى گرفته است.
بخش دوم در مورد خلفاى بنى امیه مى‌باشد. این بخش از خلافت معاویه آغاز شده و تا سلطنت مروان بن محمد ادامه یافته است. در این بخش، یک تذییل و یک خاتمه نیز بیان شده است. اولین مطلب این بخش در مورد ذکر امارات و خلافت معاویه و مختصرى از والدین او مى‌باشد. نویسنده در این قسمت به بیان و شرح قیام توابین در کوفه پرداخته است. وى در تذییل، پیرامون بنى امیه از دیدگاه اهل سنت سخن گفته است. وى در این زمینه، آیات و روایاتى را بیان نموده و توضیح داده است. نویسنده در خاتمه توضیحى در مورد خلفاى بنى امیه ذکر نموده و آن‌ها را به دو دسته تقسیم کرده است. دسته اول که در شام اقامت داشتند و دسته دوم در مغرب زمین.
بخش سوم پیرامون خلفاى بنى عباس است. مؤلف، در این بخش علاوه بر ذکر خلافت خلفاى بنى عباس، مختصرى از مقاتل طالبین، تاریخ وفات اعیان و مشاهیر و معارفى که در روزگار آن‌ها اتفاق افتاده را بیان کرده و به اختصار شرح داده است. اولین خلیفه‌اى که در این قسمت ذکر شده، ابوالعباس السفاح است. آخرین مطلب این بخش، در مورد خلافت مستعصم بالله و زوال دولت بنى عباس مى‌باشد.
نویسنده سپس کتاب «طبقات خلفاء و اصحاب ائمه و علماء و شعرا» را ضمیه کرده و در آغاز این اثر، به انگیزه تألیف اشاره کرده است. چون کتاب «تتمة المنتهى» (اثر حاضر) مشتمل بر مطالب زیادى از جمله تعیین طبقات خلفا، اصحاب ائمه(ع)، علما، شعرا و... بوده لذا وى این فهرست را براى آن کتاب، به گونه‌اى نگاشته که خود کتابى مستقل باشد. وى در این کتاب، فهرست طبقات علما را تا زمان خود اضافه کرده است. مؤلف، وقایع را صد سال به صد سال بیان کرده و بسیار کوتاه توضیح داده است. وقایع از سال ۱۰ هجرى آغاز شده و تا زمان زندگى مؤلف ادامه یافته است.
برخى از وقایعى که نویسنده در این بخش بیان نموده عبارت است از: در سنه ۲۰: فتح مصر و اسکندریه؛ در سنه ۹۵: وفات امام زین‌العابدین (ع)؛ در سنه ۱۹۶: خلافت مامون؛ سنه ۲۰۳: شهادت امام رضا (ع)؛ سنه ۴۳۱: وفات حکیم ناصر خسرو علوى؛ سنه ۵۸۱: وفات حکیم خاقانى شاعر؛ سنه ۶۷۶: وفات محقق حلى و... .
منابع
- ویکی نور.
- کتابشناسی تفصیلی مذاهب اسلامی، نویسنده: محمدرضا ضمیری.
