حرم حضرت زینب عليها السلام: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱۱ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۸: سطر ۸:
 
|گوگل مپ=https://www.google.com/maps/place/%D8%AD%D8%B1%D9%85+%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA+%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8+%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85+%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87+%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D8%A7%E2%80%AD/@33.4443608,36.343017,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x1518e18f97102175:0xee3f816ebb0cfcb2!8m2!3d33.4443981!4d36.3408848?hl=fa
 
|گوگل مپ=https://www.google.com/maps/place/%D8%AD%D8%B1%D9%85+%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA+%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8+%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85+%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87+%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D8%A7%E2%80%AD/@33.4443608,36.343017,17z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x1518e18f97102175:0xee3f816ebb0cfcb2!8m2!3d33.4443981!4d36.3408848?hl=fa
 
}}
 
}}
−
{{بخشی از یک کتاب}}
+
مرقد [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب کبری]] (علیهاالسلام)، از زیارتگاه های مهم و مورد توجه همه مذاهب اسلامی در [[دمشق]] است. گرچه در مورد محل دفن حضرت زینب میان مورخان و محققان اختلاف است و [[بقیع|قبرستان بقیع]] و قاهره [[مصر]] نیز در این رابطه مطرح شده، اما قول اول مشهورتر می باشد.
−
يكي از زيارتگاه هاي بسيار مهم و مورد توجه همه مذاهب اسلامي در [[دمشق]]، مرقد و آرامگاه زينب كبري، دختر اميرالمؤمنين عليه السلام است كه همواره خيل مشتاقان و ارادتمندان آن بانوي فداكار و بزرگوار از سرزمين هاي اسلامي به ويژه ايران، براي [[زيارت]] قبر او عازم اين سرزمين هستند.
 
  
−
اميرالمومنين علي عليه السلام از [[حضرت فاطمه]] سلام الله عليها دو دختر و از ساير زنان نيز چندين دختر داشتند كه چند تن از آنان ملقب به ام كلثوم بوده اند. بر اساس گفته «زبير بن بكار»، نسب شناس مشهور عرب، زينب كبري كه به همسري عبدالله بن جعفر درآمد و ام كلثوم كبري كه همسر عمر بن خطاب شد.<ref>در مورد مسئله ازدواج ام كلثوم با عمر بن خطاب اختلافات فراواني در منابع تاريخي بوده و علما و مورخان [[شيعه]] نيز نسبت به آن مواضعي مختلف و متعدد دارند. بعضي چون [[شيخ مفيد]]، عبدالرزاق مقرم، شيخ محمدجواد بلاغي به كلي اين مسأله را انكار كرده و نمي پذيرند.
+
==دختران امام علی علیه‌السلام==
 +
[[امام علی علیه السلام|حضرت علی]] علیه السلام از [[حضرت فاطمه]] سلام الله علیها دو دختر و از سایر زنان نیز چندین دختر داشتند که چند تن از آنان ملقب به ام کلثوم بوده اند. بر اساس گفته «زبیر بن بکار»، نسب شناس مشهور عرب، زینب کبری که به همسری [[عبدالله بن جعفر]] درآمد و ام کلثوم کبری که همسر [[عمر بن خطاب]] شد.<ref>در مورد مسئله ازدواج ام کلثوم با عمر بن خطاب اختلافات فراوانی در منابع تاریخی بوده و علما و مورخان شیعه نیز نسبت به آن مواضعی مختلف و متعدد دارند. بعضی چون شیخ مفید، عبدالرزاق مقرم، شیخ محمدجواد بلاغی به کلی این مسأله را انکار کرده و نمی پذیرند.
 +
در حالی که کسانی چون قزوینی رازی، ابن شهر آشوب، محسن الامین، محمدهاشم خراسانی آن را پذیرفته اند. در این میان عده ای چون شیخ طوسی، کلینی، و طبرسی از اجله علما و محدثان و فقهای شیعه ضمن پذیرش آن، ازدواج را امری اجباری دانسته و اظهار می دارند که علی علیه السلام قلباً به این امر راضی نبوده است.
 +
از طرف دیگر مورخان اهل سنت، بالاتفاق به این مطلب اشاره داشته و می گویند عمر می خواسته به وسیله این ازدواج با خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله از طریق فاطمه سلام الله علیها ارتباط نسبی و سببی برقرار کند زیرا عمر خود گفته است: از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیده ام که «کلُ نَسَب و سبب مُنْقَطِع یومَ القیامه اِلاّ نسبی و سَبَبی» لذا ام کلثوم کبری را که فرزند فاطمه سلام الله علیها بود. از علی علیه السلام خواستگاری کرد و چون عباس واسطه شد علی علیه السلام پذیرفت.
 +
در این میان مورخان و محققان اهل سنتِ متمایل به شیعه از جمله محمد بن جریر بن رستم طبری، ابن صباغ مالکی، محب الدین طبری، ابن عنبه، گنجی شافعی و... نیز به تشریح آن را مورد بررسی و پذیرش قرار داده اند. برای اطلاع بیشتر بنگرید به: محسن الامین اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۸۵؛ محب طبری، ذخائرالعقبی، ص۱۶۷ الی ۱۷۱؛ قزوینی رازی، النقض، ص ۲۷۸؛ ابن کثیر، البدایة والنهایه، ج۶، ص۸۱؛ شریف مرتضی، نکاح علی ابنة عمر، رساله خطی ش۲۱، ص۲۷ ـ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.</ref> هر دو از فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده اند. وی دختران معروف دیگر ایشان از غیر فاطمه سلام الله علیها را چنین نام برده است: رقیه دختر صَهباء که همسر [[مسلم بن عقیل|مسلم بن عقیل]] گشت، زینب صغری به ازدواج [[محمد بن عقیل|محمد بن عقیل]] درآمد و ام کلثوم صغری که نامش نفیسه بود به همسری عبدالله اکبر بن عقیل انتخاب شد.<ref>کتاب نسب قریش ص۴۳ـ۴۷؛ وی نام هفت دختر دیگر از علی علیه السلام که فرزندان سایر همسران آن حضرت بوده اند را برشمرده و ابن عنبه، نسابی معروف و مشهور نیز به نقل از ابوالحسن العمری در المجدی، تعداد دختران علی علیه السلام را هیجده تن ذکر کرده است (عمدة الطالب فی انساب آل ابیطالب، ص۸۳) همچنین ابن صباغ به نقل روایات مختلف در مورد تعداد دختران و پسران علی علیه السلام پرداخته است . (الفصول المهمه فی معرفة احوال الائمه، ص۱۳۴ـ۱۳۵)</ref>
  
−
در حالي كه كساني چون قزويني رازي، ابن شهر آشوب، محسن الامين، محمدهاشم خراساني آن را پذيرفته اند. در اين ميان عده اي چون [[شيخ طوسی]]، كليني، و طبرسي از اجله علما و محدثان و فقهاي [[شيعه]] ضمن پذيرش آن، ازدواج را امري اجباري دانسته و اظهار مي دارند كه علي علیه السلام قلباً به اين امر راضي نبوده است.
+
[[سید محسن امین|سید محسن امین]] تعداد دختران [[امام علی علیه السلام|علی]] علیه السلام که لقب ام کلثوم داشته اند را چهار تن ذکر کرده است: همسر مسلم بن عقیل، همسر عبدالله اصغر بن عقیل، همسر عمر بن خطاب، همسر عبدالله بن جعفر.<ref>اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۸۵.</ref>
  
−
از طرف ديگر مورخان اهل سنت، بالاتفاق به اين مطلب اشاره داشته و مي گويند عمر مي خواسته به وسيله اين ازدواج با خاندان پيامبر صلی الله علیه و آله از طريق فاطمه سلام الله علیها ارتباط نسبي و سببي برقرار كند زيرا عمر خود گفته است: از پيامبر صلی الله علیه و آله شنيده ام كه «كُلُ نَسَب و سبب مُنْقَطِع يُومَ القيامه اِلاّ نسبي و سَبَبي» لذا ام كلثوم كبري را كه فرزند فاطمه سلام الله علیها بود. از علي علیه السلام خواستگاري كرد و چون عباس واسطه شد علي علیه السلام پذيرفت.
+
با توجه به تعداد فراوان دختران علی علیه السلام و القاب مشابه آنان، بدیهی است مورخان و نسب شناسان و همچنین محققان [[تاریخ اسلام]] و [[شیعه]] در مورد این تعداد و محل دفن آنان تا حدودی دچار اشتباه یا تناقض و سرگردانی شوند و متأسفانه دانش پژوهان و محققان بعدی نیز ناخودآگاه به بیان اشتباهات آنان بپردازند. این اختلاف در مورد دفن زینب کبری، ام کلثوم کبری و زینب صغری شدت بیشتری می یابد.
  
−
در اين ميان مورخان و محققان اهل سنتِ متمايل به [[شيعه]] از جمله محمد بن جرير بن رستم طبري، ابن صباغ مالكي، محب الدين طبري، ابن عنبه، گنجي شافعي و... نيز به تشريح آن را مورد بررسي و پذيرش قرار داده اند. براي اطلاع بيشتر بنگريد به: محسن الامين اعيان الشيعه، ج3، ص485؛ محب طبري، ذخائرالعقبي، ص167 الي 171؛ قزويني رازي، النقض، ص 278؛ ابن كثير، البداية والنهايه، ج6، ص81؛ شريف مرتضي، نكاح علي ابنة عمر، رساله خطي ش21، ص27 ـ كتابخانه مركزي دانشگاه تهران.</ref>؛ هر دو از فاطمه زهرا سلام الله عليها بوده اند. وي دختران معروف ديگر ايشان از غير فاطمه سلام الله علیها را چنين نام برده است: رقيه دختر صَهباء كه همسر مسلم بن عقيل گشت، زينب صغري به ازدواج محمد بن عقيل درآمد وام كلثوم صغري كه نامش نفيسه بود به همسري عبدالله اكبر بن عقيل انتخاب شد.<ref>كتاب نسب قريش ص43ـ47؛ وي نام هفت دختر ديگر از علي علیه السلام كه فرزندان ساير همسران آن حضرت بوده اند را برشمرده و ابن عنبه، نسابي معروف و مشهور نيز به نقل از ابوالحسن العمري در المجدي، تعداد دختران علي علیه السلام را هيجده تن ذكر كرده است (عمدة الطالب في انساب آل ابيطالب، ص83) همچنين ابن صباغ به نقل روايات مختلف در مورد تعداد دختران و پسران علي علیه السلام پرداخته است . (الفصول المهمه في معرفة احوال الائمه، ص134ـ135)</ref>
+
از آنجا که از جانب محققان و دانش پژوهان [[شیعه]] و [[اهل سنت|سنی]] تحقیقات بسیار گسترده ای در مورد محل دفن زینب کبری سلام الله علیها به عمل آمده و ما نیز اشاره ای به آنها خواهیم داشت؛ با یک بررسی و تدقیق علمی، جای شکی بر کسی نخواهد ماند که زینب کبری سلام الله علیها در شهرک راویه [[دمشق]] مدفون شده اند.  
  
−
محسن الامين تعداد دختران علي علیه السلام كه لقب ام كلثوم داشته اند را چهار تن ذكر كرده است:
+
==زندگی‌نامه زینب کبری==
−
# همسر مسلم بن عقيل
+
[[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب کبری]] علیهاالسلام، فرزند [[امام علی علیه السلام|امام علی]] علیه السلام و [[حضرت فاطمه]] علیهاالسلام در سال ششم هجری ـ پس از [[صلح حدیبیه]] ـ و دو سال بعد از تولد [[امام حسین علیه السلام|حسین بن علی]] علیه السلام پا به عرصه وجود گذاشت.  
−
# همسر عبدالله اصغر بن عقيل
 
−
# همسر عمر بن خطاب
 
−
# همسر عبدالله بن جعفر<ref>اعيان الشيعه، ج3، ص485.</ref>
 
  
−
با توجه به تعداد فراوان دختران علي علیه السلام و القاب مشابه آنان، بديهي است مورخان و نسب شناسان و همچنين محققان [[تاريخ اسلام]] و [[شيعه]] در مورد اين تعداد و محل دفن آنان تا حدودي دچار اشتباه يا تناقض و سرگرداني شوند و متأسفانه دانش پژوهان و محققان بعدي نيز ناخودآگاه به بيان اشتباهات آنان بپردازند. اين اختلاف در مورد دفن زينب كبري، ام كلثوم كبري و زينب صغري شدت بيشتري مي يابد ليكن با نقد و بررسي اين اختلافات مي توان به يك نتيجه قطعي دست يافت كه در ادامه به ذكر اقوال مختصري در اين خصوص خواهيم پرداخت.
+
زینب سلام الله علیها پس از آن که به سن ازدواج رسید، به همسری [[عبدالله بن جعفر|عبدالله بن جعفر]] ـ که پنج سال از او بزرگتر بود ـ درآمد.
  
−
از آنجا كه از جانب محققان و دانش پژوهان [[شيعه]] و سني تحقيقات بسيار گسترده اي در مورد محل دفن زينب كبري سلام الله علیها به عمل آمده و ما نيز اشاره اي به آنها خواهيم داشت؛ با يك بررسي و تدقيق علمي، جاي شكي بر كسي نخواهد ماند كه زينب كبري سلام الله عليها در شهرك راويه دمشق مدفون شده اند. در اين مبحث كوتاه ابتدا به شمه اي مجمل از دوران حيات پرافتخار آن بانوي فداكار پرداخته و سپس نظرات و آراء مختلف در مورد محل دفن ايشان را تشريح خواهيم ساخت.
+
زینب کبری سلام الله علیها در فاجعه [[کربلا]] دهها تن از بهترین و عزیزترین کسانش را از دست داد. سرانجام خود و سایر زنان اهل بیت به اسارت شامیان پلید درآمده و با آن همه مصیبت جان فزا، دلیرانه در مقابل [[عبیدالله بن زیاد|عبیدالله بن زیاد]] ملعون در [[کوفه]] به خطبه ایستاد و چهره ننگین او را رسوا کرد. سپس همین اقدام را در مقابل [[یزید بن معاویه|یزید]] ملعون در [[دمشق]] کرده و با خطبه های غرّاء و آتشین خود به پاسداری از خون حسین علیه السلام و رسالت الهی او پرداخت.<ref>برای اطلاع از خطبه های کوبنده زینب سلام الله بنگرید به طبرسی، الاحتجاج، جلد دوم؛ مجلسی، بحارالانوار، جزء ۴۵ از مجلد پانزدهم؛ ابن طیفور، بلاغات النساء؛ عبدالرزاق مقرم، مقتل الحسین او حدیث کربلا.</ref>
  
−
«زينب كبري» ملقب به ام كلثوم در سال ششم هجري ـ پس از صلح حديبيه ـ و دو سال بعد از تولد حسين بن علي علیه السلام پا به عرصه وجود گذاشت، محيطي كه او در آن رشد كرد مهبط جبرئيل امين و جايگاه وحي سرمدي بود و روزي كه خداوند به رسولش فرمان داد تا تمامي درهايي كه به مسجدالنبي صلی الله علیه و آله باز مي شدند را مسدود كند، زادگاه او را مستثني ساخت. مادرش پاره تن رسول الله صلی الله علیه و آله، پدرش بهترين صحابه و نخستين مرد مسلمان در اسلام و خاندان او افضل خاندان عالم بود كه خداوند متعال رجس و پليدي را از آنان دور كرده و تحت «كساء» رسولش، در ظل حمايت خويش وارد ساخته بود.
+
آن حضرت پس از چند روز توقف در دمشق، همراه سایر زنان اهل بیت و کاروان [[اسرای اهل بیت علیهم السلام|اسرای کربلا]] به [[مدینه]] بازگشت و در [[واقعه حره]] به سال ۶۲ هجری و یا سال قحطی مدینه، همراه عبدالله بن جعفر ـ که در دمشق زمین هایی داشت ـ به این شهر مهاجرت و در همان جا وفات یافت.
  
−
زينب سلام الله علیها تحت تربيت چنين خاندان استثنايي رشد كرد. از همان ابتدا با مصيبت هاي فراواني روبرو شد كه تحمل آن بر بسياري امكان پذير نبوده و نخواهد بود. هنوز پنج سال از تولد او نگذشته بود كه پدر بزرگ گرامي وي ـ رسول خدا صلی الله علیه و آله ـ آن كه همواره او و برادرانش حسن علیه السلام و حسين علیه السلام در آغوش پرمهر و محبت او روزگار مي گذرانيدند، به سوي حق شتافت. اين مصيبت عظيم براي او و به ويژه مادرش طاقت فرسا و گران بود.
+
==محل دفن زینب کبری==
  
−
او از همان ابتدا در كنار مادر بيمار خود كه به دنبال ارتحال جانسوز پدر و مصيبت هاي وارده پس از آن به بستر بيماري افتاده و روزهاي آخر را مي گذرانيد به پرستاري از او پرداخت و سرانجام نيز شاهد [[مرگ]] او و بهترين پناه دوران كودكي خود شد. او شب هنگام، همراه برادرانش حسن علیه السلام و حسين علیه السلام، پدرش علي علیه السلام و چند تن ديگر از محرمان اهل بيت، در مراسم خاكسپاري مادر حضور يافت و پس از آن تلاش مي كرد تا براي دو برادر، مادري مهربان باشد.
+
چهار سرزمین برای محل دفن حضرت زینب سلام الله علیها بیان شده است: سنجار، قاهره [[مصر]]، [[بقیع|قبرستان بقیع]]، و [[دمشق]].
  
−
زينب سلام الله علیها پس از آن كه به سن ازدواج رسيد، طبق گفته [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله كه روزي به فرزندان علي علیه السلام و جعفر نگاه كرده و فرموده بود: «دختران ما براي پسران ما و پسران ما براي دختران ما»؛ از ميان آن همه خواستگاراني كه داشت به همسري برادرزاده اش، عبدالله بن جعفر بن ابيطالب ـ كه پنج سال از او بزرگتر بود ـ درآمد. وي نخستين نوزاد اسلام در حبشه بود.<ref>ابن حجر، الاصابه في تمييز الصحابه، ج4، ص87.</ref> پدر عبدالله يعني «جعفر طيار» در «غزوه موته» به شهادت رسيده و مادر او، «اسماء بنت عميس» پس از شهادت همسر به ازدواج ابوبكر درآمد. اسماء پس از مرگ وي، همراه فرزند خردسال خود محمد بن ابي بكر به خانه علي علیه السلام رفت و پس از پيمان همسري، براي آن حضرت يحيي و محمداصغر را به دنيا آورد.<ref>عايشه بنت الشاطي، السيده زينب، ص48؛ در مورد اسماء بنگريد به ص از كتاب حاضر.</ref> را بدون فرزند ذكر كرده است.<ref>ابن عنبه، عمدة الطالب في انساب آل ابي طالب، ص55.</ref> در حالي كه عون، عبدالله و محمد در ركاب امام حسين علیه السلام ـ در كربلا ـ به شهادت رسيدند و ام كلثوم نيز به ازدواج قاسم بن محمد بن جعفر طيار درآمد<ref>زبير بن بكار، همان كتاب، ص 82؛ عايشه بنت الشاطي، همان كتاب، ص 48.</ref>
+
'''سنجار در عراق:'''
  
−
در هر حال، اندك زماني نگذشته بود كه زينب كبري سلام الله علیها دوباره شاهد مصيبتي ديگر شد و آن از دست دادن پدر بزرگوارش علي علیه السلام ـ كه در سال چهلم هجري به شهادت رسيد ـ بود. پس از اين مصيبت، زينب بيش از بيش تنها ماند و وظيفه او در قبال برادرانش سنگين تر شد.
+
«سنجار» شهری معروف در شمال [[عراق]] و جنوب منطقه «نصیبین» و بر سر راه [[شام]]. در این شهر مراقدی منسوب به [[اهل البیت|اهل بیت]] علیهم السلام قرار دارد. یکی از این مراقد شریف، منسوب به حضرت زینب کبری سلام الله علیها است. این قول سند تاریخی ندارد و مهم ترین دلیل آن، شهرت میان مردم به ویژه بومیان منطقه است. تنها یک منبع از اقوال متأخر به دست آمد که این دیدگاه را در کنار اقوال دیگر آورده و تأکید کرده که این قول، سند قطعی ندارد. با این حال، تصریح کرده است که این مرقد در طول تاریخ، توسط دولت های شیعی چون [[آل بویه]]، حمدانیان و عقیلیون بازسازی و آباد شده است.<ref>المرأة العظیمة : ص ٢٣٨.</ref>
  
−
از آنجا كه او بايد در آتش حوادث مي سوخت و آبديده تر مي شد. هنوز از غم فقدان پدر فارغ نشده بود كه پاره هاي جگر برادر، مقابل چشمان او ظاهر گشت. او با اين همه مصيبت ها آموخت كه چگونه در كنار تنها برادر بازمانده چون كوهي استوار ايستاده و پذيراي مصيبت هاي بزرگتر باشد.
+
'''زینبیه در مصر:'''
  
−
زينب كبري سلام الله علیها در فاجعه [[كربلا]] دهها تن از بهترين و عزيزترين كسانش را از دست داد. سرانجام خود و ساير زنان اهل بيت به اسارت شاميان پليد و ننگين چهره درآمده و با آن همه مصيبت جان فزا، دليرانه در مقابل عبيدالله بن زياد ملعون در [[كوفه]] به خطبه ايستاد و چهره ننگين او را رسوا كرد. سپس همين اقدام را در مقابل يزيد ملعون در [[دمشق]] كرده و با خطبه هاي غرّاء و آتشين خود به پاسداري از خون حسين علیه السلام و رسالت الهي او پرداخت<ref>براي اطلاع از خطبه هاي كوبنده زينب سلام الله بنگريد به طبرسي، الاحتجاج، جلد دوم؛ مجلسي، بحارالانوار، جزء 45 از مجلد پانزدهم؛ ابن طيفور، بلاغات النساء؛ عبدالرزاق مقرم، مقتل الحسين او حديث كربلا.</ref>
+
برخی بر این عقیده هستند که [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب کبری]] سلام الله علیها در قاهره [[مصر]] مدفون است. این دیدگاه، ناشی از اشتراک اسم «زینب» در میان بسیاری از بانوان است.<ref>بطلة الکربلاء : ص ۳۹۶.</ref>
  
−
آن معصومه فداكار پس از چند روز توقف در دمشق، همراه ساير زنان اهل بيت و كاروان اسراي [[كربلا]] به [[مدينه]] بازگشت و چنانچه خواهيم گفت در واقعه حره به سال 62 هجری و يا سال قحطي مدينه، همراه عبدالله جعفر ـ كه در دمشق زمين هايي داشت ـ به اين شهر مهاجرت و در همان جا وفات يافت.
+
مهم ترین کتابی که مرقد حضرت را در مصر دانسته و دیگران به آن اعتماد کرده اند، رساله کوچکی به نام «اخبار الزینبات» نوشته عُبیدلی نسابه (۲۷۷- ۲۱۴ ق) است. در این اثر زنان [[صحابی]] و زنان اهل بیت علیهم السلام که نامشان «زینب» است، معرفی شده اند. در این کتاب آمده است که بعد از مراجعت کاروان باقی مانده واقعه [[کربلا]] از شام به [[مدینه]]، جوّ عمومی مدینه نا آرام شد. حاکم مدینه نامه ای برای [[یزید بن معاویه|یزید]] نوشت و وضع پیش آمده در مدینه و نقش حضرت زینب سلام الله علیها در بیداری و مقاومت مردم را برای یزید توضیح داد. یزید در پاسخ نوشت که زینب را از مدینه اخراج کند. حاکم مدینه مُصِرّ بود که زینب از مدینه خارج شود. سرانجام حضرت زینب سلام الله علیها از مدینه به مصر هجرت کرد و مورد استقبال حاکم مصر و عده زیادی از اهالی مصر قرار گرفت. حضرت زینب بعد از گذشت حدود یک سال در غروب پانزدهم [[ماه رجب|رجب]] سال ۶۳ در قاهره رحلت نمود.<ref>اخبار الزینبات :  صص  ۱۱۵- ۱۲۲.</ref>
  
−
==آراء و نظرات مورخان و محققان در مورد محل دفن زينب كبري سلام الله علیها==
+
محمد حسنین سابقی نویسنده کتاب «مرقد العقیله زینب علیهاالسلام» اشکالاتی را بر احادیث کتاب اخبار الزینبات وارد کرده ضمن نقد این اقوال و نیز ردّ مسئله تبعید حضرت زینب به دستور یزید به مصر یا استقبال باشکوه «مسلمة بن مخلد» ـ حاکم [[بنی امیه|اموی]] مصر و دشمن [[اهل البیت|اهل بیت]] ـ از ایشان، می گوید: اکثر راویانی که عبیدلی این روایات را از آنان نقل کرده است، مجهول هستند و پس از بررسی و تتبع فراوان در کتب [[رجال]] و تراجم و نسب هیچ اثری از آنان به دست نیامد. مفاد این روایات نیز خالی از تناقض و اشکال تاریخی نیست.
  
−
يكي از آنان است كه در پاسخ به نظر شيخ بخيت المطيعي ـ كه معتقد بود در «زينبيه» قاهره زينب بنت يحيي بن زيد بن علي علیه السلام، نه زينب كبري سلام الله علیها مدفون مي باشد ـ به كتاب عبيدلي استناد جسته است.<ref>محمد زكي ابراهيم، مراقد اهل البيت بالقاهره، ص53 به بعد.</ref>
+
این بارگاه در قاهره در منطقه سیدة زینب قرار دارد و در سال ۱۱۷۳ هجری قمری بازسازی شده است. این مکان به مقام السیدة زینب و مسجد السیدة زینب مشهور است.<ref>أعلام النساء :  ج ۲، ص ۹۹.</ref>
  
−
دلايلي كه وي ذكر كرده از جمله نظر ابن عساكر، ابن طولون، ابن جبير، ابن اثير و طبري بسيار متناقض و بدون ذكر سند و ارجاع است.
+
'''قبرستان بقیع در مدینة:'''
  
−
مرحوم حسنين سابقي در كتاب خود بطور دقيق و علمي استنادات او را بي اساس دانسته و تناقضات اخبارالزينبات عبيدلي را فاش ساخته است. وي اذعان مي دارد تأليفات مورخاني كه حسن قاسم ذكر كرده را به دقت بررسي و در هيچ يك از آنها جز كتاب عبيدلي، مطلبي از زينب دختر علي علیه السلام نديده است.<ref>مرقد القيله زينب سلام الله علیها، ص101 به بعد. مرحوم شيخ جعفر نقدي نيز يكي از كساني است كه قبر زينب را در [[مصر]] دانسته و مرحوم سابقي دلائل وي را نيز به طور مستند رد كرده است.</ref>
+
[[سید محسن امین]] قبرستان [[بقیع]] در [[مدینه]] را محل دفن حضرت زینب علیهاالسلام دانسته است.<ref>اعیان الشیعة :  ج ۷،  ص ۱۴۰-۱۴۱.</ref> او برای این مطلب دلیل می‏ آورد که بازگشت‏ حضرت زینب پس از فاجعه [[کربلا]] به مدینه، قطعی و مسلم است اما خروج مجدد او از این شهر ثابت نشده است، بنابراین باید گفت: در مدینه وفات یافته و در همانجا دفن شده است، گرچه تاریخ وفات و محل دفنش دقیقا روشن نباشد. این دلیل در واقع نوعی [[اصل استصحاب|استصحاب]] است که مرحوم امین به آن استناد کرده است.
  
−
نگارنده اين سطور نيز بعضي از منابع مذكور را بررسي ولي در هيچ يك از آنها جز كتاب عبيدلي، مطلبي از زينب بنت علي علیه السلام نيافته و بيشتر آن مورخان از زينب هاي ديگري از جمله زينب بنت يحيي المتوج بن الحسن المثني بن الحسن بن علي علیه السلام؛ زينب بنت يحيي بن علي بن الحسين علیه السلام، فاطمه بنت القاسم بن محمد المأمون بن جعفر الصادق علیه السلام ياد كرده اند. (م 902 ق) صاحب رساله زينبيات<ref>سخاوي سخن مؤلف الكواكب السياره را تأييد كرده است. (الخطط التوفيقيه، ج5، ص10)</ref>
+
در ردّ دیدگاه فوق، این سؤال مطرح است که آن بانوی مشهور و جلیل القدر که مقامش با دیگر زنان مدینه قابل مقایسه نبود، چرا مانند دیگر بانوان بزرگ و سرشناس شهر مدینه، دارای [[قبر]] مشخصی نیست و هیچ یک از مورخان و تراجم نویسان به وفات ایشان در مدینه و دفن شان در بقیع اشاره نکرده اند؟ برخی در پاسخ گفته اند که این احتمال وجود دارد با آن همه ظلم و ستم که بر آن حضرت و دودمانش در کربلا و [[کوفه]] و شام، و عدم رضایت از مردم زمانه خویش، مانند مادرش [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|فاطمه زهرا]] سلام الله علیها وصیت کرده باشد که شبانه به خاکش سپارند تا کسی از مدفنش آگاه نباشد.<ref>السیدة زینب :  ص ۳۲۶.</ref>
  
−
ابراهيم بن علي فخرومي مصري (م 891 ق) مؤلف الفضائل الباهره في محاسن مصر و القاهره. سخاوي حنفي مصري (م 814 ق) صاحب تحفة الاحباب. عبدالرحمان سيوطي (م 911 ق) صاحب حسن المحاضره في تاريخ [[مصر]] والقاهره و نيز درّالسحابه فيمن دخل مصر من الصحابه<ref> سيوطي در اين كتاب به نام تمامي صحابه اي كه به مصر آمده اند اشاره كرده و از زينب بنت علي علیه السلام در رساله زينبات خود نامي نبرده است. (همان كتاب، ص 7ـ19)</ref> ابن تغري بردي (م 704 ق) مؤلف النجوم الزاهره في الخبار ملوك مصر والقاهره. ابن دقماق (م 792 ق) صاحب الانتصار لواسطه عقد الامصار<ref> رـك به حسنين تسابقي، مرقد العقيله زينب سلام الله علیها، ص82 به بعد.</ref>
+
'''دمشق در شام:'''
  
−
در بين محققان و مورخان شيعه، تنها محسن الامين قبر زينب سلام الله را در بقيع مي داند؛ در حالي كه هيچيك از مورخان به نام زينب كبري كه در بقيع مدفون باشد اشاره نكرده اند و زينبي كه در بقيع بخاك سپرده شده، ام كلثوم كبري ـ مادر زيد بن عمر ـ بوده كه هر دو در يك روز از دنيا رفته اند.<ref>ابن سعد، طبقات الكبري، ج8، ص464؛ محب طبري، ذخائر العقبي، ص171.</ref>
+
مرحوم [[عباس قمی|شیخ عباس قمی]] به نقل از استاد خودش مرحوم [[محدث نوری]] و دیگران احتمال [[شام]] را تقویت کرده‏ اند. بر اساس اخبار، موقعی که [[واقعه حره|واقعه حرّه]]<ref>در سال ۶۲ هجری، پس از شهادت امام حسین علیه السلام، مردم مدینه علیه حاکم اموی این شهر شوریده و یزید را از خلافت خلع کردند، آنان بر اساس دعوت عبدالله بن زبیر در مکه دست به چنین اقدامی زده و بسیاری نیز تحت تأثیر شدید حادثه شوم کربلا واقع شده بودند.
 +
یزید نیز مسلم بن عقبه یکی از خونخوارترین و سفاک ترین مأمورین خود را برای سرکوبی مردم مدینه فرستاد. وی چند شب و روز به کشتار بازماندگان رسول خدا صلی الله علیه و آله سادات و... پرداخت.</ref> و غارت و کشتار مردم [[مدینه]] در سال ۶۲ هجری توسط یزیدیان رخ داد، [[عبدالله بن جعفر طیار|عبدالله بن جعفر]] برای این که ناراحتی همسرش زینب تجدید نشود و قدری غم و اندوه او کاسته شود، افزون بر این، مرض وبا و طاعون در مدینه شایع شده بود و برای در امان ماندن از آن، به همراه حضرت زینب به سوی مزرعه ای در شام رفتند و در آن جا اقامت گزیدند تا این که حضرت زینب مریض شد و در آن دیار از دنیا رفت.
  
−
صيادي شافعي و... معتقدند كه زينب سلام الله در «قريه راديه دمشق» بخاك سپرده شده و علت سفر عتيله بني هاشم را واقعه حرّه به سال 62 هجري.<ref>در سال 62 هجري، پس از شهادت [[امام حسين]] علیه السلام، مردم [[مدينه]] عليه حاكم اموي اين شهر شوريده و يزيد را از خلافت خلع كردند، آنان بر اساس دعوت عبدالله بن زبير در مكه دست به چنين اقدامي زده و بسياري نيز تحت تأثير شديد حادثه شوم كربلا واقع شده بودند.
+
بیشتر محققان و صاحب نظران [[شیعه|شیعه]] از جمله «[[سید محمد مهدی بحرالعلوم|علامه بحرالعلوم]]»، و مورخان [[اهل سنت]] از جمله «[[ابن بطوطه]]»، «ابن حورانی» و... نیز معتقدند که زینب سلام الله در «قریه رادیه دمشق» بخاک سپرده شده و علت سفر عقیله بنی هاشم را واقعه حرّه به سال ۶۲ هجری یا قحطی در مدینه دانسته که زینب به همراه همسرش به دمشق که زمین هایی در آنجا داشته رفته است.
  
−
يزيد نيز مسلم بن عقبه يكي از خونخوارترين و سفاك ترين مأمورين خود را براي سركوبي مردم مدينه فرستاد. وي چند شب و روز به كشتار بازماندگان [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله سادات و... پرداخت.</ref>يا قحطي در مدينه دانسته كه زينب به همراه همسرش به دمشق كه زمين هايي در آنجا داشته رفته است.
+
ابوبکر موصلی (قرن هشتم) در کتاب خود به نام «فتوح الرحمن» گفته است: «خانم زینب کبری (س)، دختر علی (ع) ... بعد از مصیبت برادرش وفات یافت و در روستایی از اطراف دمشق که به آن راویه می گویند، دفن گردید. من با گروهی از دوستانم قبر ایشان را زیارت کردیم».<ref>ابوالبقاء بدری، نزهة الانام فی محاسن الشام، ص۳۷۴-۳۸۱؛ عدوی شافعی، الزیارات بدمشق، ص۲۱.</ref>
  
−
در اين ميان بعضي از آنان چون «ابن حوراني» و «محسن الامين»، قبر زينب را در راويه دانسته ولي او را ام كلثوم صغري دختر علي علیه السلام و همسر عمر بن خطاب مي دانند كه اين سخن در گذشته مورد نقد و پاسخ قرار داده شد. اين اشتباه بيشتر بخاطر لقب آن دو يعني ام كلثوم است زيرا چنانچه گفتيم بعضي از دختران علي علیه السلام لقب ام كلثوم داشته اند. در حالي كه بعضي مي انديشند تنها ام كلثوم صغري چنين لقبي داشته است.
+
در کتاب «خیرات الحسان» نیز آمده است: در مدینه قحطی پیش آمد. زینب همراه شوهرش عبدالله بن جعفر به شام کوچ کردند و قطعه زمینی داشتند. زینب در همان جا در سال ۶۵ هجری درگذشت و در همان مکان دفن شد.<ref>خیرات حسان، ص ۲۹، هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، ص ۳۵۳.</ref>
  
−
قريه اي كه حضرت زينب سلام الله عليها در آن مدفون هستند در گذشته به «راويه» و اكنون به زينبيه مشهور است. در حال حاضر اين قريه به شهر متصل و در هفت كيلومتري شرق دمشق قديم به طرف فرودگاه واقع مي باشد.
+
این مکان اکنون در جنوب [[دمشق]] قرار دارد. به سبب وجود حرم حضرت زینب(س)، این منطقه «شهرک السیدة زینب» نام گرفته است.<ref>قرشی، السیده زینب، ص۲۹۹.</ref> احتمال دفن شدن حضرت زینب(س) در شام با وجود اندک درنگ تاریخی، از سه دیدگاه قبلی کامل تر و استوارتر است.
  
−
در خيابان اصلي اين شهرك از دور، گنبد و مأذنه هاي مقبره آن بانوي گرامي و دخت امام علي علیه السلام ديده مي شود. گنبد اين مرقد طلائي است و در سمت شرقي و غربي آن دو مناره كاشيكاري شده قرار دارد.
+
==موقعیت و ساختار حرم زینب کبری==
 +
قریه ای که [[حضرت زینب سلام الله علیها|حضرت زینب]] سلام الله علیها در آن مدفون هستند در گذشته به «راویه» و اکنون به «زینبیه» مشهور است. در حال حاضر این قریه به شهر متصل و در هفت کیلومتری شرق [[دمشق]] قدیم به طرف فرودگاه واقع می باشد. در خیابان اصلی این شهرک از دور، گنبد و مأذنه های مقبره آن بانوی گرامی دیده می شود. گنبد این مرقد طلائی است و در سمت شرقی و غربی آن دو مناره کاشیکاری شده قرار دارد.
  
−
در مدخل درِ غربي حرم و سمت راست آن ـ داخل اطاق كوچكي ـ سه قبر وجود دارد كه يكي از آنها قبر «آيت الله سيد حسين يوسف مكي عاملي» متوفي 1397 هجري و ديگري مرحوم «محسن الامين عاملي»، صاحب تأليف معروف «اعيان الشيعه» و سومين آنها نيز دختر ميرزا تقي بهبهاني مي باشد.
+
فضای حرم حضرت زینب و صحن آن به صورت مربع مستطیل می باشد که شبستان و گنبد و حرم در وسط آن قرار گرفته و دارای چهار درِ ورودی می باشد. سقف شبستان و حرم از سه قسمت تشکیل شده که به صورت پله ای بر روی هم قرار دارند و گنبد نیز در وسط آن قرار یافته است. بر روی این گنبد آیاتی از [[قرآن]] نوشته شده و طلاکاری آن در سالهای اخیر به وسیله [[ایران|ایران]] انجام شده است.
  
−
فضاي حرم حضرت زينب و صحن آن به صورت مربع مستطيل مي باشد كه شبستان و گنبد و حرم در وسط آن قرار گرفته و داراي چهار درِ ورودي مي باشد. سقف شبستان و حرم از سه قسمت تشكيل شده كه به صورت پله اي بر روي هم قرار دارند و گنبد نيز در وسط آن قرار يافته است. بر روي اين گنبد آياتي از [[قرآن]] نوشته شده و طلاكاري آن در سالهاي اخير به وسيله ايران انجام شده است.
+
در سمت شرق صحن مطهر، مصلای زینبیه به همّت «آیت الله فهری زنجانی» نماینده [[سید علی حسینی خامنه ای|مقام معظم رهبری]] در [[سوریه]] ساخته شده و مراسم [[نماز جماعت]]، [[دعای کمیل]] و [[نماز جمعه]] در آن برقرار می گردد. این شبستان بسیار بزرگ می باشد. مساحت کل صحن، حرم و سایر مراکز وابسته حدود ده هزار متر مربع است. در حرم جمعاً ۱۱۴ اطاق وجود دارد که ۶۴ اطاق آن در صحن بزرگ و بقیه در صحن دوم و حسینیه های اطراف است.
  
−
در سمت شرق صحن مطهر، مصلاي زينبيه به همّت «آيت الله فهري زنجاني» نماينده مقام معظم ولي فقيه در [[سوريه]] ساخته شده و مراسم [[نماز جماعت]]، [[دعای كميل]] و [[نماز جمعه]] در آن برقرار مي گردد. اين شبستان بسيار بزرگ مي باشد. مساحت كل صحن، حرم و ساير مراكز وابسته حدود ده هزار متر مربع است. در حرم جمعاً 114 اطاق وجود دارد كه 64 اطاق آن در صحن بزرگ و بقيه در صحن دوم و حسينيه هاي اطراف است.
+
در مدخل درِ غربی حرم و سمت راست آن ـ داخل اطاق کوچکی ـ سه قبر وجود دارد که یکی از آنها قبر «آیت الله سید حسین یوسف مکی عاملی» متوفی ۱۳۹۷ هجری و دیگری مرحوم «[[سید محسن امین|سید محسن امین عاملی]]»، صاحب «[[اعیان الشیعه (کتاب)|اعیان الشیعه]]» و سومین آنها نیز دختر میرزا تقی بهبهانی می باشد.  
  
−
مقبره آن بانوي بزرگوار زينب كبري سلام الله عليها در وسط حرم با ضريحي نقره اي و اطراف آن هشت ستون كاشيكاري شده كه گنبد حرم بر آن استوار شده وجود دارد. ديوارهاي حرم مطهر تا نصف آن سنگ سفيد و بقيه آئينه كاري بوده و جلوه اي از هنر و معماري ايراني اسلامي است. بناي داخل و خارج حرم و همچنين مناره ها و گنبد از حدود بيست سال پيش است ولي توسعه هاي اطراف صحن و تزئينات آنها همگي از سوي جمهوري اسلامي انجام شده است.
+
مقبره حضرت زینب کبری سلام الله علیها در وسط حرم با [[ضریح|ضریحی]] نقره ای و اطراف آن هشت ستون کاشیکاری شده که گنبد حرم بر آن استوار شده وجود دارد. دیوارهای حرم مطهر تا نصف آن سنگ سفید و بقیه آئینه کاری بوده و جلوه ای از هنر و معماری ایرانی اسلامی است. بنای داخل و خارج حرم و همچنین مناره ها و گنبد از حدود بیست سال پیش است ولی توسعه های اطراف صحن و تزئینات آنها همگی از سوی جمهوری اسلامی انجام شده است.
−
 
 
−
قبر حضرت زينب همواره به عنوان نواده [[رسول خدا]] صلی الله علیه و آله، فرزند بهترين حامي و ياور او و خواهر شهيد مظلوم [[كربلا]] ـ حسين بن علي علیه السلام ـ مورد [[زيارت]] عامه مردم [[دمشق]] و كشورهاي مختلف قرار مي گيرد كه به مقصد زيارت آن بانوي مظلوم و ستمديده با هر گونه وابستگي و اعتقاد مذهبي فرسنگ ها راه پيموده و به اين قريه كوچك مي آيند، در بين اهل سنت نيز «عقيله بني هاشم» از حرمت و وجاهت ويژه اي برخوردار است.
 
  
 +
از سال ۱۳۹۱ ش. با تشدید بحران در [[سوریه]] و حضور گسترده تروریست‌های [[تکفیر|تکفیری]] در این کشور، این حرم چندین بار مورد حمله قرار گرفت که به دنبال آن بخشی از قسمت‌های حرم از جمله گنبد، صحن و درهای اصلی حرم آسیب دید. به دنبال این اقدامات، گروه‌های مختلفی برای دفاع از حرم‌های اهل بیت(ع) عازم سوریه شدند. این گروه‌ها که به مدافعان حرم مشهورند توانستند مانع از ورود گروه‌های تروریستی به منطقه زینبیه شوند.
 
==پانویس==
 
==پانویس==
−
<references/>
+
<references />
−
 
 
 
==منابع==
 
==منابع==
−
[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/84575/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%83%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%8A_%D9%88_%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%8A_%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82 اصغر قائدان، اماكن سياحتي و زيارتي دمشق]، بازیابی: 18 دی ماه 1391.
+
* [http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource/84575/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%83%D9%86_%D8%B3%D9%8A%D8%A7%D8%AD%D8%AA%D9%8A_%D9%88_%D8%B2%D9%8A%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D9%8A_%D8%AF%D9%85%D8%B4%D9%82 اصغر قائدان، اماکن سیاحتی و زیارتی دمشق]، بازیابی: ۱۸ دی ماه ۱۳۹۱.
 +
* ویکی شیعه.
  
 
[[رده:اماکن مقدسه سوریه]]
 
[[رده:اماکن مقدسه سوریه]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۵۲

حرم حضرت زنیب 3.jpg

کشور

سوریه

شهر

دمشق

  • طول:"20.25.1°36 شرقی
  • عرض:"40.7'26°33 شمالی
حرم حضرت زنیب در نقشه.PNG
مشاهده در نقشه

مرقد حضرت زینب کبری (علیهاالسلام)، از زیارتگاه های مهم و مورد توجه همه مذاهب اسلامی در دمشق است. گرچه در مورد محل دفن حضرت زینب میان مورخان و محققان اختلاف است و قبرستان بقیع و قاهره مصر نیز در این رابطه مطرح شده، اما قول اول مشهورتر می باشد.

دختران امام علی علیه‌السلام

حضرت علی علیه السلام از حضرت فاطمه سلام الله علیها دو دختر و از سایر زنان نیز چندین دختر داشتند که چند تن از آنان ملقب به ام کلثوم بوده اند. بر اساس گفته «زبیر بن بکار»، نسب شناس مشهور عرب، زینب کبری که به همسری عبدالله بن جعفر درآمد و ام کلثوم کبری که همسر عمر بن خطاب شد.[۱] هر دو از فاطمه زهرا سلام الله علیها بوده اند. وی دختران معروف دیگر ایشان از غیر فاطمه سلام الله علیها را چنین نام برده است: رقیه دختر صَهباء که همسر مسلم بن عقیل گشت، زینب صغری به ازدواج محمد بن عقیل درآمد و ام کلثوم صغری که نامش نفیسه بود به همسری عبدالله اکبر بن عقیل انتخاب شد.[۲]

سید محسن امین تعداد دختران علی علیه السلام که لقب ام کلثوم داشته اند را چهار تن ذکر کرده است: همسر مسلم بن عقیل، همسر عبدالله اصغر بن عقیل، همسر عمر بن خطاب، همسر عبدالله بن جعفر.[۳]

با توجه به تعداد فراوان دختران علی علیه السلام و القاب مشابه آنان، بدیهی است مورخان و نسب شناسان و همچنین محققان تاریخ اسلام و شیعه در مورد این تعداد و محل دفن آنان تا حدودی دچار اشتباه یا تناقض و سرگردانی شوند و متأسفانه دانش پژوهان و محققان بعدی نیز ناخودآگاه به بیان اشتباهات آنان بپردازند. این اختلاف در مورد دفن زینب کبری، ام کلثوم کبری و زینب صغری شدت بیشتری می یابد.

از آنجا که از جانب محققان و دانش پژوهان شیعه و سنی تحقیقات بسیار گسترده ای در مورد محل دفن زینب کبری سلام الله علیها به عمل آمده و ما نیز اشاره ای به آنها خواهیم داشت؛ با یک بررسی و تدقیق علمی، جای شکی بر کسی نخواهد ماند که زینب کبری سلام الله علیها در شهرک راویه دمشق مدفون شده اند.

زندگی‌نامه زینب کبری

حضرت زینب کبری علیهاالسلام، فرزند امام علی علیه السلام و حضرت فاطمه علیهاالسلام در سال ششم هجری ـ پس از صلح حدیبیه ـ و دو سال بعد از تولد حسین بن علی علیه السلام پا به عرصه وجود گذاشت.

زینب سلام الله علیها پس از آن که به سن ازدواج رسید، به همسری عبدالله بن جعفر ـ که پنج سال از او بزرگتر بود ـ درآمد.

زینب کبری سلام الله علیها در فاجعه کربلا دهها تن از بهترین و عزیزترین کسانش را از دست داد. سرانجام خود و سایر زنان اهل بیت به اسارت شامیان پلید درآمده و با آن همه مصیبت جان فزا، دلیرانه در مقابل عبیدالله بن زیاد ملعون در کوفه به خطبه ایستاد و چهره ننگین او را رسوا کرد. سپس همین اقدام را در مقابل یزید ملعون در دمشق کرده و با خطبه های غرّاء و آتشین خود به پاسداری از خون حسین علیه السلام و رسالت الهی او پرداخت.[۴]

آن حضرت پس از چند روز توقف در دمشق، همراه سایر زنان اهل بیت و کاروان اسرای کربلا به مدینه بازگشت و در واقعه حره به سال ۶۲ هجری و یا سال قحطی مدینه، همراه عبدالله بن جعفر ـ که در دمشق زمین هایی داشت ـ به این شهر مهاجرت و در همان جا وفات یافت.

محل دفن زینب کبری

چهار سرزمین برای محل دفن حضرت زینب سلام الله علیها بیان شده است: سنجار، قاهره مصر، قبرستان بقیع، و دمشق.

سنجار در عراق:

«سنجار» شهری معروف در شمال عراق و جنوب منطقه «نصیبین» و بر سر راه شام. در این شهر مراقدی منسوب به اهل بیت علیهم السلام قرار دارد. یکی از این مراقد شریف، منسوب به حضرت زینب کبری سلام الله علیها است. این قول سند تاریخی ندارد و مهم ترین دلیل آن، شهرت میان مردم به ویژه بومیان منطقه است. تنها یک منبع از اقوال متأخر به دست آمد که این دیدگاه را در کنار اقوال دیگر آورده و تأکید کرده که این قول، سند قطعی ندارد. با این حال، تصریح کرده است که این مرقد در طول تاریخ، توسط دولت های شیعی چون آل بویه، حمدانیان و عقیلیون بازسازی و آباد شده است.[۵]

زینبیه در مصر:

برخی بر این عقیده هستند که حضرت زینب کبری سلام الله علیها در قاهره مصر مدفون است. این دیدگاه، ناشی از اشتراک اسم «زینب» در میان بسیاری از بانوان است.[۶]

مهم ترین کتابی که مرقد حضرت را در مصر دانسته و دیگران به آن اعتماد کرده اند، رساله کوچکی به نام «اخبار الزینبات» نوشته عُبیدلی نسابه (۲۷۷- ۲۱۴ ق) است. در این اثر زنان صحابی و زنان اهل بیت علیهم السلام که نامشان «زینب» است، معرفی شده اند. در این کتاب آمده است که بعد از مراجعت کاروان باقی مانده واقعه کربلا از شام به مدینه، جوّ عمومی مدینه نا آرام شد. حاکم مدینه نامه ای برای یزید نوشت و وضع پیش آمده در مدینه و نقش حضرت زینب سلام الله علیها در بیداری و مقاومت مردم را برای یزید توضیح داد. یزید در پاسخ نوشت که زینب را از مدینه اخراج کند. حاکم مدینه مُصِرّ بود که زینب از مدینه خارج شود. سرانجام حضرت زینب سلام الله علیها از مدینه به مصر هجرت کرد و مورد استقبال حاکم مصر و عده زیادی از اهالی مصر قرار گرفت. حضرت زینب بعد از گذشت حدود یک سال در غروب پانزدهم رجب سال ۶۳ در قاهره رحلت نمود.[۷]

محمد حسنین سابقی نویسنده کتاب «مرقد العقیله زینب علیهاالسلام» اشکالاتی را بر احادیث کتاب اخبار الزینبات وارد کرده ضمن نقد این اقوال و نیز ردّ مسئله تبعید حضرت زینب به دستور یزید به مصر یا استقبال باشکوه «مسلمة بن مخلد» ـ حاکم اموی مصر و دشمن اهل بیت ـ از ایشان، می گوید: اکثر راویانی که عبیدلی این روایات را از آنان نقل کرده است، مجهول هستند و پس از بررسی و تتبع فراوان در کتب رجال و تراجم و نسب هیچ اثری از آنان به دست نیامد. مفاد این روایات نیز خالی از تناقض و اشکال تاریخی نیست.

این بارگاه در قاهره در منطقه سیدة زینب قرار دارد و در سال ۱۱۷۳ هجری قمری بازسازی شده است. این مکان به مقام السیدة زینب و مسجد السیدة زینب مشهور است.[۸]

قبرستان بقیع در مدینة:

سید محسن امین قبرستان بقیع در مدینه را محل دفن حضرت زینب علیهاالسلام دانسته است.[۹] او برای این مطلب دلیل می‏ آورد که بازگشت‏ حضرت زینب پس از فاجعه کربلا به مدینه، قطعی و مسلم است اما خروج مجدد او از این شهر ثابت نشده است، بنابراین باید گفت: در مدینه وفات یافته و در همانجا دفن شده است، گرچه تاریخ وفات و محل دفنش دقیقا روشن نباشد. این دلیل در واقع نوعی استصحاب است که مرحوم امین به آن استناد کرده است.

در ردّ دیدگاه فوق، این سؤال مطرح است که آن بانوی مشهور و جلیل القدر که مقامش با دیگر زنان مدینه قابل مقایسه نبود، چرا مانند دیگر بانوان بزرگ و سرشناس شهر مدینه، دارای قبر مشخصی نیست و هیچ یک از مورخان و تراجم نویسان به وفات ایشان در مدینه و دفن شان در بقیع اشاره نکرده اند؟ برخی در پاسخ گفته اند که این احتمال وجود دارد با آن همه ظلم و ستم که بر آن حضرت و دودمانش در کربلا و کوفه و شام، و عدم رضایت از مردم زمانه خویش، مانند مادرش فاطمه زهرا سلام الله علیها وصیت کرده باشد که شبانه به خاکش سپارند تا کسی از مدفنش آگاه نباشد.[۱۰]

دمشق در شام:

مرحوم شیخ عباس قمی به نقل از استاد خودش مرحوم محدث نوری و دیگران احتمال شام را تقویت کرده‏ اند. بر اساس اخبار، موقعی که واقعه حرّه[۱۱] و غارت و کشتار مردم مدینه در سال ۶۲ هجری توسط یزیدیان رخ داد، عبدالله بن جعفر برای این که ناراحتی همسرش زینب تجدید نشود و قدری غم و اندوه او کاسته شود، افزون بر این، مرض وبا و طاعون در مدینه شایع شده بود و برای در امان ماندن از آن، به همراه حضرت زینب به سوی مزرعه ای در شام رفتند و در آن جا اقامت گزیدند تا این که حضرت زینب مریض شد و در آن دیار از دنیا رفت.

بیشتر محققان و صاحب نظران شیعه از جمله «علامه بحرالعلوم»، و مورخان اهل سنت از جمله «ابن بطوطه»، «ابن حورانی» و... نیز معتقدند که زینب سلام الله در «قریه رادیه دمشق» بخاک سپرده شده و علت سفر عقیله بنی هاشم را واقعه حرّه به سال ۶۲ هجری یا قحطی در مدینه دانسته که زینب به همراه همسرش به دمشق که زمین هایی در آنجا داشته رفته است.

ابوبکر موصلی (قرن هشتم) در کتاب خود به نام «فتوح الرحمن» گفته است: «خانم زینب کبری (س)، دختر علی (ع) ... بعد از مصیبت برادرش وفات یافت و در روستایی از اطراف دمشق که به آن راویه می گویند، دفن گردید. من با گروهی از دوستانم قبر ایشان را زیارت کردیم».[۱۲]

در کتاب «خیرات الحسان» نیز آمده است: در مدینه قحطی پیش آمد. زینب همراه شوهرش عبدالله بن جعفر به شام کوچ کردند و قطعه زمینی داشتند. زینب در همان جا در سال ۶۵ هجری درگذشت و در همان مکان دفن شد.[۱۳]

این مکان اکنون در جنوب دمشق قرار دارد. به سبب وجود حرم حضرت زینب(س)، این منطقه «شهرک السیدة زینب» نام گرفته است.[۱۴] احتمال دفن شدن حضرت زینب(س) در شام با وجود اندک درنگ تاریخی، از سه دیدگاه قبلی کامل تر و استوارتر است.

موقعیت و ساختار حرم زینب کبری

قریه ای که حضرت زینب سلام الله علیها در آن مدفون هستند در گذشته به «راویه» و اکنون به «زینبیه» مشهور است. در حال حاضر این قریه به شهر متصل و در هفت کیلومتری شرق دمشق قدیم به طرف فرودگاه واقع می باشد. در خیابان اصلی این شهرک از دور، گنبد و مأذنه های مقبره آن بانوی گرامی دیده می شود. گنبد این مرقد طلائی است و در سمت شرقی و غربی آن دو مناره کاشیکاری شده قرار دارد.

فضای حرم حضرت زینب و صحن آن به صورت مربع مستطیل می باشد که شبستان و گنبد و حرم در وسط آن قرار گرفته و دارای چهار درِ ورودی می باشد. سقف شبستان و حرم از سه قسمت تشکیل شده که به صورت پله ای بر روی هم قرار دارند و گنبد نیز در وسط آن قرار یافته است. بر روی این گنبد آیاتی از قرآن نوشته شده و طلاکاری آن در سالهای اخیر به وسیله ایران انجام شده است.

در سمت شرق صحن مطهر، مصلای زینبیه به همّت «آیت الله فهری زنجانی» نماینده مقام معظم رهبری در سوریه ساخته شده و مراسم نماز جماعت، دعای کمیل و نماز جمعه در آن برقرار می گردد. این شبستان بسیار بزرگ می باشد. مساحت کل صحن، حرم و سایر مراکز وابسته حدود ده هزار متر مربع است. در حرم جمعاً ۱۱۴ اطاق وجود دارد که ۶۴ اطاق آن در صحن بزرگ و بقیه در صحن دوم و حسینیه های اطراف است.

در مدخل درِ غربی حرم و سمت راست آن ـ داخل اطاق کوچکی ـ سه قبر وجود دارد که یکی از آنها قبر «آیت الله سید حسین یوسف مکی عاملی» متوفی ۱۳۹۷ هجری و دیگری مرحوم «سید محسن امین عاملی»، صاحب «اعیان الشیعه» و سومین آنها نیز دختر میرزا تقی بهبهانی می باشد.

مقبره حضرت زینب کبری سلام الله علیها در وسط حرم با ضریحی نقره ای و اطراف آن هشت ستون کاشیکاری شده که گنبد حرم بر آن استوار شده وجود دارد. دیوارهای حرم مطهر تا نصف آن سنگ سفید و بقیه آئینه کاری بوده و جلوه ای از هنر و معماری ایرانی اسلامی است. بنای داخل و خارج حرم و همچنین مناره ها و گنبد از حدود بیست سال پیش است ولی توسعه های اطراف صحن و تزئینات آنها همگی از سوی جمهوری اسلامی انجام شده است.

از سال ۱۳۹۱ ش. با تشدید بحران در سوریه و حضور گسترده تروریست‌های تکفیری در این کشور، این حرم چندین بار مورد حمله قرار گرفت که به دنبال آن بخشی از قسمت‌های حرم از جمله گنبد، صحن و درهای اصلی حرم آسیب دید. به دنبال این اقدامات، گروه‌های مختلفی برای دفاع از حرم‌های اهل بیت(ع) عازم سوریه شدند. این گروه‌ها که به مدافعان حرم مشهورند توانستند مانع از ورود گروه‌های تروریستی به منطقه زینبیه شوند.

پانویس

  1. ↑ در مورد مسئله ازدواج ام کلثوم با عمر بن خطاب اختلافات فراوانی در منابع تاریخی بوده و علما و مورخان شیعه نیز نسبت به آن مواضعی مختلف و متعدد دارند. بعضی چون شیخ مفید، عبدالرزاق مقرم، شیخ محمدجواد بلاغی به کلی این مسأله را انکار کرده و نمی پذیرند. در حالی که کسانی چون قزوینی رازی، ابن شهر آشوب، محسن الامین، محمدهاشم خراسانی آن را پذیرفته اند. در این میان عده ای چون شیخ طوسی، کلینی، و طبرسی از اجله علما و محدثان و فقهای شیعه ضمن پذیرش آن، ازدواج را امری اجباری دانسته و اظهار می دارند که علی علیه السلام قلباً به این امر راضی نبوده است. از طرف دیگر مورخان اهل سنت، بالاتفاق به این مطلب اشاره داشته و می گویند عمر می خواسته به وسیله این ازدواج با خاندان پیامبر صلی الله علیه و آله از طریق فاطمه سلام الله علیها ارتباط نسبی و سببی برقرار کند زیرا عمر خود گفته است: از پیامبر صلی الله علیه و آله شنیده ام که «کلُ نَسَب و سبب مُنْقَطِع یومَ القیامه اِلاّ نسبی و سَبَبی» لذا ام کلثوم کبری را که فرزند فاطمه سلام الله علیها بود. از علی علیه السلام خواستگاری کرد و چون عباس واسطه شد علی علیه السلام پذیرفت. در این میان مورخان و محققان اهل سنتِ متمایل به شیعه از جمله محمد بن جریر بن رستم طبری، ابن صباغ مالکی، محب الدین طبری، ابن عنبه، گنجی شافعی و... نیز به تشریح آن را مورد بررسی و پذیرش قرار داده اند. برای اطلاع بیشتر بنگرید به: محسن الامین اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۸۵؛ محب طبری، ذخائرالعقبی، ص۱۶۷ الی ۱۷۱؛ قزوینی رازی، النقض، ص ۲۷۸؛ ابن کثیر، البدایة والنهایه، ج۶، ص۸۱؛ شریف مرتضی، نکاح علی ابنة عمر، رساله خطی ش۲۱، ص۲۷ ـ کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
  2. ↑ کتاب نسب قریش ص۴۳ـ۴۷؛ وی نام هفت دختر دیگر از علی علیه السلام که فرزندان سایر همسران آن حضرت بوده اند را برشمرده و ابن عنبه، نسابی معروف و مشهور نیز به نقل از ابوالحسن العمری در المجدی، تعداد دختران علی علیه السلام را هیجده تن ذکر کرده است (عمدة الطالب فی انساب آل ابیطالب، ص۸۳) همچنین ابن صباغ به نقل روایات مختلف در مورد تعداد دختران و پسران علی علیه السلام پرداخته است . (الفصول المهمه فی معرفة احوال الائمه، ص۱۳۴ـ۱۳۵)
  3. ↑ اعیان الشیعه، ج۳، ص۴۸۵.
  4. ↑ برای اطلاع از خطبه های کوبنده زینب سلام الله بنگرید به طبرسی، الاحتجاج، جلد دوم؛ مجلسی، بحارالانوار، جزء ۴۵ از مجلد پانزدهم؛ ابن طیفور، بلاغات النساء؛ عبدالرزاق مقرم، مقتل الحسین او حدیث کربلا.
  5. ↑ المرأة العظیمة : ص ٢٣٨.
  6. ↑ بطلة الکربلاء : ص ۳۹۶.
  7. ↑ اخبار الزینبات : صص ۱۱۵- ۱۲۲.
  8. ↑ أعلام النساء : ج ۲، ص ۹۹.
  9. ↑ اعیان الشیعة : ج ۷، ص ۱۴۰-۱۴۱.
  10. ↑ السیدة زینب : ص ۳۲۶.
  11. ↑ در سال ۶۲ هجری، پس از شهادت امام حسین علیه السلام، مردم مدینه علیه حاکم اموی این شهر شوریده و یزید را از خلافت خلع کردند، آنان بر اساس دعوت عبدالله بن زبیر در مکه دست به چنین اقدامی زده و بسیاری نیز تحت تأثیر شدید حادثه شوم کربلا واقع شده بودند. یزید نیز مسلم بن عقبه یکی از خونخوارترین و سفاک ترین مأمورین خود را برای سرکوبی مردم مدینه فرستاد. وی چند شب و روز به کشتار بازماندگان رسول خدا صلی الله علیه و آله سادات و... پرداخت.
  12. ↑ ابوالبقاء بدری، نزهة الانام فی محاسن الشام، ص۳۷۴-۳۸۱؛ عدوی شافعی، الزیارات بدمشق، ص۲۱.
  13. ↑ خیرات حسان، ص ۲۹، هدیة الزائرین و بهجة الناظرین، ص ۳۵۳.
  14. ↑ قرشی، السیده زینب، ص۲۹۹.

منابع

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=حرم_حضرت_زینب_عليها_السلام&oldid=154010»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا