آیه 43 سوره اسراء

سُبْحَانَهُ وَتَعَالَىٰ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيرًا

[17–43] (مشاهده آیه در سوره)

<<42	آیه 43 سوره اسراء	44>>
سوره : سوره اسراء (17) جزء : 15 نزول : مکه

ترجمه های فارسی

خدا از آنچه (مشرکان نادان) می‌گویند بسیار برتر و منزه‌تر است.

او از آنچه می گویند، منزّه و بسیار برتر و والاتر است.

او [پاك و] منزّه است و از آنچه مى‌گويند بسى والاتر است.

او منزه است، و از آنچه در باره‌اش مى‌گويند برتر و بالاتر است.

او پاک و برتر است از آنچه آنها می‌گویند، بسیار برتر و منزه‌تر!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

Immaculate is He, and greatly exalted above what they say!’

Glory be to Him and exalted be He in high exaltation above what they say.

Glorified is He, and High Exalted above what they say!

Glory to Him! He is high above all that they say!- Exalted and Great (beyond measure)!

معانی کلمات آیه

«عُلُوّاً»: بالائی و والائی. مفعول مطلق و برای تأکید است. مصدری است که از غیر فعل خود آمده است.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قُلْ لَوْ كانَ مَعَهُ آلِهَةٌ كَما يَقُولُونَ إِذاً لَابْتَغَوْا إِلى‌ ذِي الْعَرْشِ سَبِيلًا «42»

بگو: اگر با خداوند، خدايانى بود- آنگونه كه مشركان مى‌گويند- در آن هنگام آن خدايان در پى يافتن راه نفوذى به سوى خداى صاحب عرش بودند (تا قدرت را از او بگيرند).

سُبْحانَهُ وَ تَعالى‌ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيراً «43»

خداوند منزّه و برتر است از آنچه مى‌گويند، برترى بزرگ!

نکته ها

مشركان، خداوند را قبول داشتند و «اللّه» را آفريدگار هستى مى‌دانستند، ولى بت‌ها را شفيع خود يا شريك خدا مى‌پنداشتند. اين آيه وجود چنين رابطه‌اى را ميان خدا و بت‌ها نفى مى‌كند، چون بت‌ها نه مى‌توانند قدرت را از دست خداى بزرگ بيرون آورند، نه راهى براى تقويت خود دارند.

پیام ها

1- نظام هستى، بهترين دليل بريكتايى خداست. (اگر خدايان ديگر بودند، رقابت مى‌شد واگر رقابت بود نظام بهم‌مى‌خورد.) «إِذاً لَابْتَغَوْا إِلى‌ ذِي الْعَرْشِ سَبِيلًا»

2- هرگاه نسبت ناروايى داده شود، تبرئه و تنزيه لازم است. «سُبْحانَهُ»

جلد 5 - صفحه 66

3- خداوند از هرگونه شريك پاك است و ميان ذات مقدّس او و خرافاتى كه مى‌گويند، فاصله و برترى بسيارى است. «سُبْحانَهُ وَ تَعالى‌ عَمَّا يَقُولُونَ»

4- هر كه و به هر مقدار خدا را ستايش كند، باز خداوند برتر از آن گفته‌هاو توصيف‌هاست. «تَعالى‌ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيراً»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

سُبْحانَهُ وَ تَعالى‌ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيراً (43)

سُبْحانَهُ وَ تَعالى‌ عَمَّا يَقُولُونَ‌: منزه و متعالى است ذات احديت الهى از آنچه مى‌گويند مشركين. عُلُوًّا كَبِيراً: رفعتى بزرگ كه غايتى براى آن متصور نيست.

تبصره: اصول مقدسات مذهبى و قضاياى فطرى انسانى، توحيد سبحانى است، يعنى ذات الهى يكتاست در ذات و يكه است در صفات. و برهان آن ضرورى است، زيرا اگر دو بودى نظام وجود فاسد گشتى، بدين تقرير: اگر يكى اراده كند سكون چيزى را مثلا، و ديگرى اراده كند حركت آن را، پس‌

جلد 7 - صفحه 380

اگر اراده هر دو به عمل آيد متنافيين لازم، و آن محال است. و اگر اراده هيچيك واقع نشود، عجز هر دو ثابت گردد. و اگر اراده يكى وقوع يابد، اثبات الوهيت او، و عجز ديگرى محقق شود. بنابراين چنانچه كنه ذات الهى را نتوان شناخت، همچنين كنه صفات سبحانى را نتوان دريافت.

در كافى شريف‌ «1»- محمد بن حكيم روايت نموده كه حضرت موسى بن جعفر عليه السّلام براى پدرم نوشت كه: انّ اللّه اعلى و اجل و اعظم من ان يبلغ كنه صفته فصفوه بما وصف به نفسه و كفّوا عمّا سوى ذلك.

بتحقيق ذات خداوندى عاليتر و جليل‌تر و عظيمتر است از اينكه برسد كسى كنه صفت او را، پس وصف كنيد ذات او به آنچه ذات سبحانى خود توصيف فرموده، و باز داريد خود را از غير آن. تعالى اللّه عمّا يقول الظّالمون علوّا كبيرا.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ لَقَدْ صَرَّفْنا فِي هذَا الْقُرْآنِ لِيَذَّكَّرُوا وَ ما يَزِيدُهُمْ إِلاَّ نُفُوراً (41) قُلْ لَوْ كانَ مَعَهُ آلِهَةٌ كَما يَقُولُونَ إِذاً لابْتَغَوْا إِلى‌ ذِي الْعَرْشِ سَبِيلاً (42) سُبْحانَهُ وَ تَعالى‌ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوًّا كَبِيراً (43) تُسَبِّحُ لَهُ السَّماواتُ السَّبْعُ وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ فِيهِنَّ وَ إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلاَّ يُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَ لكِنْ لا تَفْقَهُونَ تَسْبِيحَهُمْ إِنَّهُ كانَ حَلِيماً غَفُوراً (44)

ترجمه‌

و بتحقيق مكرّر بيان كرديم در اين قرآن تا پند گيرند و نيفزود مر آنها را مگر تنفّر

بگو اگر بودند با او خدايانى چنانچه ميگويند در آنهنگام هر آينه طلب مينمودند بسوى خداوند ملك راهى‌

منزّه است او و برتر است از آنچه ميگويند برترى بزرگى‌

تسبيح ميكنند مر او را آسمانهاى هفتگانه و زمين و هر كه در آنها است و نيست هيچ چيز مگر آنكه تسبيح ميكند بستايش او ولى نمى‌فهميد تسبيح آنها را همانا او باشد بردبار آمرزنده.

تفسير

خداوند سبحان مكرّر بطرق متعدده در قرآن مجيد توحيد و تنزيه خود را از شريك و ولد و ساير لوازم جسميّت اثبات فرموده براى تذكّر و تنبّه و ارشاد و هدايت خلق ولى مع الاسف كلام حقّ در قلوب قاسيه اهل شرك و الحاد و تعصب و عناد مؤثر نيست بلكه موجب مزيد تمرّد و طغيان و تنفر و عصيان آنها خواهد بود امّا اتمام حجّت از خدا بر خلق ميشود لذا خداوند دستور فرموده به پيغمبر خود كه بآنها بگويد اگر با معبود بحقّ معبودهاى ديگرى بود كه شما آنها را خدايان كوچك و شفعاء خود ميدانيد مانند عزير و مسيح و ملائكه و قائل بشركت آنها با خداوند در معبوديّت و سلطنت شده‌ايد ناچار آنها بايد طلب كنند بسوى خداى بزرگ كه صاحب ملك و عرش عظيم است راهى كه خارج از دو غرض نيست يا براى غلبه خودشان بر او اگر در مقام معارضه باشند چنانچه دأب سلاطين است و در اين صورت امر ملك مختلّ شود يا براى تقرّب باو اگر در مقام تمكين باشند چنانچه رسم اتباع است‌

جلد 3 صفحه 362

و در اين صورت لازم است شما هم بآنها اقتدا نمائيد و راه تقرب بخدا و مالك الملك حقيقى را پيدا كنيد و آن اطاعت او امر و نواهى او است كه بتوسط پيغمبرش بشما ابلاغ شده و مفسّرين هر يك از اين دو احتمال را كه دو طرف ترديد است مستقلا در مقام تفسير آيه دوم ذكر نموده‌اند و بعضى بيكى از آن دو اكتفاء و اعتماد كرده‌اند و بنظر حقير هر يك از جهتى رجحان دارد و جمع ميان آن دو به بيانيكه شد از جهاتى، كه بر ارباب ذوق پوشيده نخواهد ماند و بر هر تقدير احتمال اوّل اشاره بدليل تمانع و تنازع و احتمال دوم اشاره براه فقر و احتياج است كه بهر يك از آن دو مستقلا اثبات توحيد در قرآن شده نهايت آنكه در اين سوره عمّا قريب بيايد آياتى كه مفسّر يا مؤيّد طريقه اخيره است منزه و متعالى است ذات اقدس احديّت از جميع نقائص امكانيّه و آنچه نادانان نسبت باو دهند از شريك و ولد و مثل و مانند و امثال اين امور كه منافى با وجوب وجود ذاتى و صفاتى ميباشد و اين تعالى بحدى است كه بهيچ وجه نميتوان قياس نمود هيچ چيز از موجودات را بهيچ چيز از او و اين علوّ كبير و برترى بزرگ است و اين تنزيه در تمام اجزاء وجود آسمانهاى هفت گانه و زمين و هر كه در آنها است از ملائكه و جن و انس و غيرهم سارى و جارى است بحسب حال و مقام و قابليّت و كمال بلكه هيچ موجودى نيست در هيچ يك از عوالم وجود مگر آنكه تنزيه ميكند خدا را بستايش و شكر و تسبيح و تقديس مينمايد او را بحمد و ثنا و تضرّع و دعا بر حسب اقتضاء ذات و صفات و استعداد و كمال بلسان حال و مقال ولى تمام مردم نميفهمند اقتضاء حال و نميشنوند مقال آنها را در كافى و عيّاشى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه شكست ديوارها تسبيح آنها است و هيچ پرنده‌اى شكار كرده نميشود مگر براى كوتاهيش در تسبيح خود و از امام باقر عليه السّلام نقل شده كه چوب خشك صوت شكست آن تسبيح خداوند است فيض ره فرموده و اين براى آنستكه نقصانات خلائق دلائل كمالات خالق است و كثرات و اختلافاتشان شواهد وحدانيّت و انتفاء شريك و ضد و ند از او است و اين تسبيح فطرى و اقتضاء ذاتى است كه ناشى شده از تجلّى حقّ براى آنها و محبوبيّت او كه وادار شده‌اند به ثناء بر او بدون تكلّف و آن عبادت ذاتيّه‌اى است كه بر پا داشته است آنرا خداوند در آنها بحكم استحقاقى كه ثابت است براى او جلّ جلاله و بيايد مزيد بيانى براى‌

جلد 3 صفحه 363

اين امر در سوره نور انشاء اللّه تعالى حقير عرض ميكنم تسبيح سنگ ريزه در دست پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم كه يكى از معجزات متواتره آنحضرت است اهل تحقيق گفته‌اند وجه اعجاز آن شنواندن حضرت است صوت آنرا بشنوندگان و الا تسبيح آنها هميشه محقّق بوده و هست و ناله ستون حنّانه از هجر رسول اكرم از مسلّمات تاريخى و روايتى است و اذكار خاصه بسيارى از حيوانات در اخبار ائمه اطهار وارد شده كه ذكرش موجب تطويل است و بنابراين ميتوان گفت تمامى ذرات عالم آشكار و نهان بقدر حظوظ و نصيبشان از ادراك و شعور در عوالم خودشان اذكارى دارند كه اگر گوشى مناسب با آن عالم باشد ميشنود چنانچه گفته‌اند صرير باب و خرير آب ذكر آنها است و اين ذكر قالى منافات با تسبيح حالى كه عبارت از دلالت آنها است بر وجود صانع ندارد و براى شامل شدن لفظ هر دو تسبيح را تعبير بتفقهون فرموده كه ظاهرا بمعناى ادراك و اعم از تعقّل و استماع است و خداوند بردبار است تعجيل نميفرمايد در عقوبت كسانيكه تعقّل ننمودند در دلالت موجودات بر وجود صانع و آمرزنده است آنها را بعد از توبه و انابه ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

سُبحانَه‌ُ وَ تَعالي‌ عَمّا يَقُولُون‌َ عُلُوًّا كَبِيراً (43)

خداوند منزه‌ و مبري‌ و بالاتر ‌از‌ اينست‌ ‌که‌ ‌در‌ معبوديت‌ شريك‌ داشته‌ ‌باشد‌ و بلندي‌ و بزرگي‌ ‌او‌ بلا نهايت‌ ‌است‌ ‌که‌ ذاتا و صفتا و فعلا و الوهيت‌ منحصر باو ‌است‌ شريك‌ عديل‌ نظير مثل‌ و ندّ و ضدي‌ ‌از‌ ‌براي‌ ‌او‌ محال‌ ‌است‌ (سبحانه‌) تسبيح‌ تنزيه‌ حق‌ ‌است‌ ‌از‌ جميع‌ عيوب‌ و نواقص‌ و احتياج‌ لذا مي‌گوييم‌.

(نه‌ مركب‌ ‌بود‌ و جسم‌ نه‌ جوهر نه‌ عرض‌

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 43)- و از آنجا که در تعبیرات مشرکان، خداوند بزرگ تا سر حد یک طرف نزاع تنزل کرده است، در این آیه بلافاصله می‌گوید: «خداوند از آنچه آنها می‌گویند پاک و منزه است و (از آنچه می‌اندیشند) بسیار برتر و بالاتر است» (سُبْحانَهُ وَ تَعالی عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوًّا کَبِیراً).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

منابع

• تفسیر نور، محسن قرائتی، تهران:مركز فرهنگى درسهايى از قرآن، 1383 ش، چاپ يازدهم
• اطیب البیان فی تفسیر القرآن‌، سید عبدالحسین طیب، تهران:انتشارات اسلام‌، 1378 ش‌، چاپ دوم‌
• تفسیر اثنی عشری، حسین حسینی شاه عبدالعظیمی، تهران:انتشارات ميقات، 1363 ش، چاپ اول
• تفسیر روان جاوید، محمد ثقفی تهرانی، تهران:انتشارات برهان، 1398 ق، چاپ سوم
• برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و جمعي از فضلا، تنظیم احمد علی بابایی، تهران: دارالکتب اسلامیه، ۱۳۸۶ش
• تفسیر راهنما، علی اکبر هاشمی رفسنجانی، قم:بوستان كتاب(انتشارات دفتر تبليغات اسلامي حوزه علميه قم)، 1386 ش‌، چاپ پنجم‌