من هو المهدی (علیه‌السلام) (کتاب)

کتاب «مَن هو المهدى»، تألیف آیت‌الله ابوطالب تجلیل تبریزى (م، ۱۳۸۷ ش)، اثرى در اثبات ولادت، حیات و ظهور حضرت مهدى (عجل الله تعالی فرجه) در آخرالزمان است. این کتاب با هدف ردّ ادعاى کسانى که قائلند امام مهدى (علیه‌السلام) هنوز متولد نشده، بلکه در زمان ظهور متولد مى‌شود، نوشته شده است.

نویسنده	ابوطالب تجلیل تبریزی
موضوع	زندگی‌نامه امام مهدى علیه‌السلام
زبان	عربی
تعداد جلد	۱

معرفی کتاب

کتاب «مَن هو المهدى» به زبان عربى و در سال ۱۳۹۸ قمری نوشته شده است. این کتاب بیش از آنکه رنگ تاریخى داشته باشد، صبغه حدیثى دارد. مؤلف با بهره‌گیرى از منابع روایى و تاریخى دست اول شیعه و سنی، روایات درباره شناخت امام زمان(ع) را نقل مى‌کند.

انگیزه مؤلف این بوده که از نصوص و احادیث روایت‌شده، به مقدارى که به حد تواتر برسد، بر تعیین شخص، پدر و مادر و هریک از اجداد حضرت مهدى(ع) تا پیامبر اکرم(ص) با نام آنان گردآورى شود، تا هم ایشان و هم اجداد گرامى‌شان شناخته شود؛ لذا از میان نصوص فراوانى که در باره آن حضرت آورده شده، تنها احادیثى که مشتمل بر این منظور است، ذکر شده است.

مؤلف، احادیث مروى از پیامبر(ص) را تنها از عامه و احادیث ائمه(ع) را از کتب اصلى شیعه که نزدیک به عصر آن بزرگواران تألیف شده، مانند کتاب «کافى»، «اکمال‌الدین»، «کفایة الاثر»، «غیبت» شیخ طوسى، «دلائل الامامة» و... ذکر کرده است و از مؤلفان متأخر از زمان آنان، جز به‌ندرت، نقل نشده است.

محتوای کتاب

مطالب کتاب حاضر در سه بخش و هر بخش در چند فصل ارائه شده، بدین ترتیب که ابتدا براى احادیث وارده از پیامبر(ص) و هریک از ائمه(ع)، فصول جداگانه‌اى تعیین شده و احادیثى که در این خصوص از هرکدام از آنان آمده، در فصل مستقلى آورده شده است، سپس فصول دیگرى به نام هریک از اجداد طاهرین حضرت مهدى(عج) فراهم شده و در هرکدام از آن‌ها، احادیثى را که دلالت مى‌کند که چند پشت بین او و امام مهدى(ع) وجود دارد، آورده شده است.

نویسنده در بخش اول، به بررسى روایات مربوط به حضرت مهدى(ع) در کتب اهل سنت پرداخته است. فصل اول و دوم، این سخن پیامبر(ص) در مورد لزوم شناخت امام زمان که «هرکه امام زمان خود را نشناسد و بمیرد، به مرگ جاهلیت مرده است»، از کتب اهل سنت نقل شده و پس از ذکر حدیث ثقلین و اشاره به اینکه این روایت در میان هر دو فرقه متواتر بوده و در مواضع گوناگونى از جمله: روز عرفه، در مسجد خیف، در حجةالوداع و در خطبه‌اى که روز وفات بر منبر ایراد شد، از پیامبر(ص) صادر گردیده، به مدارک آن از کتب اهل سنت اشاره شده است.

فصل سوم تا پنجم، بر اساس منابع اهل سنت، سخنان پیامبر(ص) مبنى بر اینکه امامان، دوازده تن هستند و نام یکایک آنان به تصریح پیامبر(ص) از کتب اهل سنت نقل شده و این مطلب که گروهى از بزرگان اهل سنت به تواتر احادیث مربوط به حضرت مهدى(عج) تصریح کرده‌اند، مستندا بیان شده است.

نویسنده معتقد است کثرت احادیثى که درباره حضرت مهدى(عج) وارد شده، به حدى است که در اسلام، کمتر موضوعى یافت مى‌شود که بدین اندازه، درباره آن حدیث وارده شده باشد. از جمله علماى اهل سنتى که احادیث حضرت مهدى(عج) در آثار آن‌ها ثبت شده و نویسنده از آن‌ها نام برده است، عبارتند از: بخارى در الصحیح، مسلم بن حجاج در الصحیح، بخارى در تاریخ کبیر، ابو داوود سجستانی در السنن، حاکم نیشابوری در المستدرک، احمد بن حنبل در المسند، ترمذى السنن، ابن کثیر در البدایة و النهایة، حسن الزمان در الفقه الاکبر، خطیب در مشکاة المصابیح، ذهبى در میزان الاعتدال و... .

در فصل ششم و هفتم، در باره ویژگى‌هاى حضرت مهدى(عج) و اینکه ایشان کسى است که زمین را پر از عدل و داد خواهد کرد، پس از آنکه از ستم و ظلم به تنگ آمده باشد و بخش دیگرى از احادیثى که در کتب اهل سنت در باره حضرت مهدى(ع) از پیامبر(ص) آمده، اشاره شده و در فصل هشتم، به ۶۰ حدیث با این مضمون که «زمین هیچ‌گاه از حجت خالى نیست» آمده است.

در بخش دوم، احادیثى که پیرامون حضرت مهدى(ع) از معصومین(ع) وارد گردیده، نقل شده است. فصل نهم تا بیست و سوم، مربوط به نقل احادیثى است که از پیامبر(ص) و ائمه(ع) در مورد حضرت مهدى(عج) بیان شده و ایشان را به نام خود و پدران گرامى‌اش معرفى کرده‌اند.

از جمله احادیث نقل‌شده در این بخش، روایتى است که دلیل غیبت آن بزرگوار را آزمودن بندگان دانسته تا خداوند ببیند چه کسى از او فرمانبردارى کرده و به غیبت ایمان مى‌آورد و در حدیثى، علت تأخیر در قیام را بیرون آمدن مؤمنانى که در صلب کافران به ودیعت نهاده شده‌اند، بیان شده است.

در روایتى به نقل از اثبات الهداة، از امام صادق (ع) چنین روایت شده است که پیامبر(ع) فرمودند: «حضرت قائم از فرزندان من خواهد بود، نامش از نام من و کنیه‌اش از کنیه من است و هر که غیبت این امام را انکار کند، مرا انکار کرده است».

در روایت دیگرى از همین کتاب، به نقل از پیامبر(ص) آمده است که فرمودند: «على بن ابى‌طالب، وصى من و پس از من، پیشواى این امت و جانشین من بر مردم است. امام قائم و منتظر از فرزندان او خواهد بود و کسى است که زمین را پر از عدل و داد مى‌کند، پس از آنکه از ظلم و ستم پر شود. کسانى که در عقیده به غیبت آن حضرت ثابت قدم باشند، از کبریت احمر گرامى‌ترند».

در روایتى از امام کاظم(ع) به نقل از کتاب «کفایة الاثر» که در فصل نوزدهم آمده است، نقل شده که یونس بن عبدالرحمن، از آن حضرت در مورد «قائم به حق» سؤال کردد و آن حضرت در پاسخ فرمود: «من قائم به حق هستم، ولى قائمى که جهان را بعد از اینکه از ظلم و ستم پر شده، از عدل و داد پر کند و روى زمین را از دشمنان خدا پاک گرداند، پنجمین فرزند من است. او را غیبتى خواهد بود که مدت آن طولانى باشد. در آن مدت، عده‌اى از او برگردند و عده‌اى بر او ثابت بمانند. خوشا به حال آن شیعیان که در زمان غیبت قائم، به ریسمان ما درآویزند و بر دوستى ما و دشمنى دشمنان، ثابت بمانند...».

در بخش سوم، بیش از صد روایت درباره غیبت امام زمان، معرفى آن حضرت به نام و نام پدران گرامى‌اش از سوى پیامبر(ص) و حضرت على(ع)، معرفى آن حضرت به عنوان نهمین فرزند امام حسین(ع)، معرفى آن حضرت از طرف امام حسین(ع) با نام ایشان و نام پدران بزرگوارشان و همین طور معرفى آن حضرت از طرف همه امامان(ع) ذکر شده است.

مطالب فصول پایانى کتاب را این عناوین تشکیل مى‌دهد: تاریخ ولادت حضرت مهدى(ع) در کتب اهل سنت، برخى از کسانى که دست‌خط امام در غیبت صغرى به نام ایشان صادر شده است، برخى از کسانى که آن حضرت را در زمان حیات امام حسن عسکری(ع) و یا در زمان غیبت دیده‌اند و وکیلان آن حضرت در زمان غیبت صغرى.

منابع

• "امام مهدى در آینه قلم؛ کارنامه منابع پیرامون امام مهدى و مهدویت"، مؤسسه اطلاع‌رسانى اسلامى مرجع، ج۲، ص۷۲۸.
• "آینه موعود معرفى و بررسى پانصد کتاب درباره امام زمان"، على دژاکام، دفتر نشر معارف، ص۲۷۴.