امامزادگان قم: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
 
(۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۱ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
 
{{مقاله از یک نشریه}}
 
{{مقاله از یک نشریه}}
علاوه بر بارگاه قدسى [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها در اين شهر ستارگان فروزان ديگرى بر خاك خفته اند كه آشنايى با تك تك آنان كار بيشتر و مجال گسترده ترى مى خواهد.
+
علاوه بر بارگاه قدسى [[حضرت معصومه]] علیهاالسلام در شهر [[قم]]، ستارگان فروزان دیگرى بر خاک آن خفته اند. پس از به [[ولایتعهدى امام رضا علیه السلام|ولایتعهدى]] رسیدن [[امام رضا]] علیه السلام [[علویان]] و [[سادات]] بسیارى به شوق دیدار وى راهى سرزمین [[ایران]] گشتند. ولى بعض از آنان هنوز در نیمه هاى راه بودند که خبر [[شهادت امام رضا علیه السلام|شهادت امام رضا]] علیه السلام را شنیدند و دیگر به [[حجاز]] بازنگشته و از خوف جان خویش در مناطق امن ایران به خصوص شهر قم سکونت گزیدند.
  
پس از به ولايت‌ عهدى رسيدن [[امام رضا]] عليه السلام علويان و [[سادات]] بى شمارى به شوق ديدار وى راهى سرزمين ايران گشتند. ولى بعض از آنان هنوز در نيمه هاى راه بودند كه خبر شهادت امام علیه السلام را شنيدند و ديگر به [[حجاز]] بازنگشته و از خوف جان خويش در مناطق امن ايران به خصوص شهر [[قم]] جلاى وطن زدند.
+
از این رو بسیارى از امامزادگان به این منطقه مهاجرت کرده و پس از گذراندن عمر طبیعى خویش در همین دیار به خاک آرمیدند و برکات و معنویات بسیارى را براى این دیار به بار آوردند. و این نیز از افتخارات این شهر و مردمش به شمار مى رود، زیرا زمانى که فرزندان امامان در گوشه و کنار سرزمین‌هاى مختلف به [[شهادت در راه خدا|شهادت]] مى رسیدند، امامزادگان بسیارى در کمال آرامش، زندگى خویش را در این منطقه سپرى مى کردند.
  
از اين رو بسيارى از امامزادگان به اين منطقه مهاجرت كرده و پس از گذراندن عمر طبيعى خويش در همين ديار به خاك آرميدند و بركات و معنويات بسيارى را براى اين ديار به بار آوردند. و اين نيز از افتخارات اين شهر و مردمش به شمار مى رود. زيرا زمانى كه فرزندان امامان در گوشه و كنار سرزمين‌هاى مختلف به شهادت مى رسيدند امامزادگان بسيارى در كمال آرامش، زندگى خويش را در اين منطقه سپرى مى كردند.
+
مردم این دیار همان گونه که از دختر گرامى [[امام موسی کاظم علیه السلام|امام موسى بن  جعفر]] علیه السلام به گرمى استقبال نمودند، از دیگر امامزادگان و مهاجران [[سادات]] نیز استقبال نمودند و برگ افتخار دیگرى بر کتاب تاریخ خویش افزودند. شاهد این مطلب، تعداد زیادى از امامزادگان این شهر مى باشد. به طورى که رقم امامزادگان این خطه را چهارصد و چهل و چهار عدد بیان داشته اند که بعضى از آنان داراى بقعه و [[ضریح]] نیز مى باشند و از زیباترین شیوه هاى معمارى عصر و دوران خود بهره مندند.
  
مردم اين ديار همان گونه كه از دخت گرامى امام موسى بن  جعفر علیه السلام به گرمى استقبال نمودند از ديگر امامزادگان و مهاجران [[سادات]] نيز استقبال نمودند و برگ افتخار ديگرى بر كتاب تاريخ خويش افزودند. شاهد اين مطلب كثرت بى شمارى از امامزادگان اين شهر مى باشد. به طورى كه رقم امامزادگان اين خطه را چهارصد و چهل و چهار (444) عدد بيان داشته اند كه بعضى از آنان داراى بقعه و ضريح نيز مى باشند و از زيباترين شيوه هاى معمارى عصر و دوران خود بهره مندند.
+
در این نوشتار سعى ما بر آن است تا به امامزادگان مشهور و بدون واسطه این دیار اشاره داشته و سپس به اسامى دیگر امامزادگان بسنده کنیم و مشتاقان و جویندگان این بحث را به کتاب‌هاى «تربت پاکان» و «گنجینه آثار قم» که در این باره به بحث مفصل پرداخته اند، ارجاع مى دهیم.
  
در اين نوشتار سعى ما بر آن است تا به امامزادگان مشهور و بدون واسطه اين ديار اشاره داشته و سپس به اسامى ديگر امامزادگان بسنده كنيم و مشتاقان و جويندگان اين بحث را به كتاب‌هاى تربت پاكان و گنجينه آثار قم كه در اين باره به بحث مفصل پرداخته اند، ارجاع مى دهيم.
+
'''<I>چهل اختران:</I>'''
  
'''امامزادگان داخل شهر'''
+
[[بقعه چهل اختران]]، مقبره جمعى از سادات و امامزادگان - واقع در خیابان آذر - است که در سابق مرکب از سه بنا (چهل اختران، [[امامزاده زید قم|شاهزاده زید]]، [[موسی مبرقع|موسى مبرقع]]) بوده است ولى اکنون از مجموعه قبور آنان تشکیل یافته و زیارتگاهى مشترک را به خود اختصاص داده است.
  
'''<I>چهل اختران:</I>'''
+
در این مکان مقدس، «موسى مبرقع» فرزند امام محمدتقى علیه السلام از ستارگان درخشان و امامزادگان معروف، به خاک سپرده شده است. وى نخستین کس از [[سادات]] رضویه است که در سال ۲۵۶ هجری در [[قم]] رحل اقامت افکنده و در این شهر باقى مانده است. تا جایى که تمام سادات رضویه را از نسل ایشان مى دانند. امامزاده موسى در سال  ۲۹۶ هجری از دنیا رحلت نموده و در منزل خویش - مزار کنونی اش در مقربه چهل اختران - دفن گردیده است. در جوار قبر موسى، امامزادگانى چون «محمد» و «زینب» دو فرزند بزرگوار موسى مبرقع؛ «ام کلثوم»، «فاطمه»، «بریهه»، «ام سلمه» و «احمد بن  محمد بن  احمد بن  موسى» از نوادگان آن بزرگوار و شاهزاده «زید بن  على» از نوادگان [[امام سجاد علیه السلام|سیدالساجدین]] علیه السلام نیز به خاک سپرده شده اند.
 
 
چهل اختران مقبره جمعى از سادات و امامزادگان - واقع در خيابان آذر - است كه در سابق مركب از سه بنا (چهل اختران، شاهزاده زيد، موسى مبرقع) بوده است ولى اكنون از مجموعه نورهاى به هم پيوسته آنان تشكيل يافته و زيارتگاهى مشترك را به خود اختصاص داده است.
 
 
 
در اين مكان مقدس، «موسى مبرقع » فرزند امام محمدتقى علیه السلام از ستارگان درخشان و امامزادگان معروف شهر به خاك سپرده شده است. وى نخستين كس از سادات رضويه است كه در سال 256(ه) در [[قم]] رحل اقامت افكنده و در اين شهر باقى مانده است. تا جايى كه تمام سادات رضويه را از نسل ايشان مى دانند.
 
 
 
امامزاده موسى در سال  296(ه)(1) از دنيا رحلت نموده و در منزل خويش - مزار كنونيش در مقربه چهل اختران - دفن گرديده است. در جوار قبر موسى، امامزادگانى چون «محمد» و «زينب » دو فرزند بزرگوار موسى مبرقع؛ «ام كلثوم »، «فاطمه »، «بريهه »، «ام سلمه » و «احمد بن  محمد بن  احمد بن  موسى » از نوادگان آن بزرگوار و شاهزاده «زيد بن  على » از نوادگان سيدالساجدين علیه السلام نيز به خاك سپرده شده اند.
 
  
 
'''<I>امامزاده حمزه:</I>'''
 
'''<I>امامزاده حمزه:</I>'''
  
مزار اين امامزاده در خيابان آذر نزديك به «ميدان كهنه » قرار گرفته و مركب از دو بقعه است:
+
مزار این امامزاده در خیابان آذر نزدیک به «میدان کهنه» قرار گرفته و مرکب از دو بقعه است:
  
* 1- بقعه و مزار شاه حمزه(2) فرزند (بدون واسطه) موسى بن  جعفر علیه السلام و برادر احمد بن  موسى (شاه چراغ در شيراز).
+
*۱- بقعه و مزار شاه حمزه فرزند (بدون واسطه) موسى بن  جعفر علیه السلام و برادر [[احمد بن موسی بن جعفر|احمد بن  موسى]] (شاهچراغ در [[شیراز|شیراز]]).
  
* 2- بقعه و مزار شاهزاده احمد كه از نوادگان موسى بن  جعفر علیه السلام محسوب مى شود.
+
*۲- بقعه و مزار شاهزاده احمد که از نوادگان موسى بن  جعفر علیه السلام محسوب مى شود.
  
 
'''<I>امامزاده احمد:</I>'''
 
'''<I>امامزاده احمد:</I>'''
  
چهار امامزاده در شهر قم بدين نام شهرت دارند كه هر كدام داراى بقعه و مزار جدا مى باشند:
+
چهار امامزاده در شهر قم بدین نام شهرت دارند که هر کدام داراى بقعه و مزار جدا مى باشند:
  
* 1- امامزاده احمد (در جوار شاه حمزه).
+
*۱- امامزاده احمد (در جوار شاه حمزه).
  
* 2- امامزاده احمد (واقع در بلوار 15 خرداد - نرسيده به شاه سيد على - كه معروف به احمد ميانى و ابواحمد و از نوادگان محمد بن  حنيفه است).
+
*۲- [[امامزاده ابواحمد محمد بن محمد حنفيه|امامزاده احمد]] (واقع در بلوار ۱۵ خرداد - نرسیده به شاه سید على - که معروف به احمد میانى و ابواحمد و از نوادگان محمد بن  حنیفه است).
  
* 3- امامزاده احمد (واقع در خاكفرج).
+
*۳- امامزاده احمد (واقع در خاکفرج).
  
* 4- امامزاده احمد بن  قاسم (واقع در فلكه امامزاده قاسم - دروازه قلعه) درباره اجداد اين امامزاده اختلاف  نظر است؛ بعضى او را از فرزندان موسى بن  جعفر علیه السلام و برخى وى را از نوادگان امام جعفر صادق علیه السلام مى دانند «حسن قمى » نويسنده كتاب تاريخ [[قم]] و «[[شيخ عباس قمى ]]» در كتاب [[منتهى الامال]] او را از فرزندان [[امام صادق]] علیه السلام مى خوانند.
+
*۴- [[امامزاده احمد بن  قاسم]] (واقع در فلکه امامزاده قاسم - دروازه قلعه) درباره اجداد این امامزاده اختلاف  نظر است؛ بعضى او را از فرزندان موسى بن  جعفر علیه السلام و برخى وى را از نوادگان [[امام صادق علیه السلام|امام جعفر صادق]] علیه السلام مى دانند. حسن قمى نویسنده کتاب «تاریخ قم» و [[شیخ عباس قمى ]] در کتاب «[[منتهى الامال|منتهى الآمال]]» او را از فرزندان امام صادق علیه السلام مى خوانند.
  
'''<I>امامزاده على بن  جعفر علیه السلام(3):</I>'''
+
'''<I>امامزاده على بن  جعفر علیه السلام:</I>'''
  
وى از فرزندان بدون واسطه امام جعفر صادق علیه السلام مى باشد (مزار او در خيابان چهارمردان جنب گلزار شهدا، زيارتگاه شيفتگان اهل  بيت علیهم‌السلام است.) خاكفرج: در خيابان خاكفرج (انتهاى 30 مترى كيوانفر) سه بنا وجود دارد كه هر يك از سابقه تاريخى برخوردارند:
+
امامزاده [[علی بن جعفر علیه السلام|على بن جعفر]] علیه السلام از فرزندان بدون واسطه [[امام صادق]] علیه السلام مى باشد که در خیابان چهارمردان جنب گلزار شهدا، زیارتگاهی به او منسوب است. در مزار این امامزاده نیز اقوال دیگرى وجود دارد؛ از جمله قلعه سمنان در خارج سمنان و قریه عریض در یک فرسخى [[مدینه]] مکان هایى است که به عنوان مدفن وى نسبت داده شده است. ولى [[محمدتقی مجلسی|محمدتقی مجلسى]]، مدفن وى را در [[قم]] دانسته اند.
  
* 1- امامزاده خاكفرج: مزار شاهزاده احمد از نوادگان [[امام سجاد]] علیه السلام.
+
'''<I>امامزاده شاه اسماعیل:</I>'''
  
* 2- صفورا: جنب مزار امامزاده خاكفرج است كه برخى وى را از اولاد عمر بن  على بن  ابيطالب دانسته اند ولى اصل و نسب اين امامزاده به درستى مشخص نيست. هم اكنون اين مزار به نام «امامزاده محمد» مشهور مى باشد.
+
[[امامزاده شاه اسماعیل قم|امامزاده شاه اسماعیل]] (معروف به سید سربخش) از نوادگان [[امام صادق]] علیه السلام و مزارش واقع در خیابان آذر - روبروى چهل اختران - است.
  
* 3- قبه هشت گوشه در خاكفرج؛ كه در وسط آن چاهى وجود دارد. اين بنا از قرن‌هاى نهم و دهم هجرى مى باشد و گويند [[حضرت ابراهيم]] خليل علیه السلام [[حجرالاسود]] را از اين مكان برداشته و در [[كعبه]] نصب نموده است.
+
'''<I>شاهزاده ابراهیم:</I>'''
  
'''<I>امامزاده شاه اسماعيل (معروف به سيد سربخش):</I>'''
+
به این نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد:
  
از نوادگان [[امام صادق]] علیه السلام و مزارش واقع در خيابان آذر - روبروى چهل اختران - است.
+
*۱- [[امامزاده ابراهیم بن احمد قم|امامزاده ابراهیم بن احمد]]: واقع در خیابان چهارمردان روبروى گلزار شهدا. وى را از نوادگان امام موسى بن  جعفر علیه السلام معرفى نموده اند.
  
'''<I>شاهزاده ابراهيم:</I>'''
+
*۲- [[امامزاده ابراهیم بن محمد قم|امامزاده ابراهیم (بخشى)]]: واقع در خیابان امامزاده ابراهیم، در این مکان مزار دو تن از نوادگان موسى بن  جعفر علیه السلام به نام «ابراهیم » و «محمد» قرار دارد.
 
 
به اين نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد:
 
 
 
* 1- امامزاده ابراهيم: واقع در خيابان چهارمردان روبروى گلزار شهدا. وى را از نوادگان امام موسى بن جعفر علیه السلام معرفى نموده اند.
 
 
 
* 2- امامزاده ابراهيم (بخشى): واقع در خيابان امامزاده ابراهيم، در اين مكان مزار دو تن از نوادگان موسى بن  جعفر علیه السلام به نام «ابراهيم » و «محمد» قرار دارد.
 
  
 
'''<I>امامزاده شاه جعفر:</I>'''
 
'''<I>امامزاده شاه جعفر:</I>'''
  
واقع در خيابان شاه ابراهيم كه يكى از كهن ترين مزارهاى شهر و از نوادگان [[امام كاظم]] علیه السلام به حساب آمده است.
+
[[امامزاده جعفر شهید قم|امامزاده جعفر شهید]]، واقع در خیابان امامزاده ابراهیم که یکى از کهن ترین مزارهاى شهر و از نوادگان [[امام کاظم]] علیه السلام به حساب آمده است.
  
'''<I>امامزاده سيد معصوم:</I>'''
+
'''<I>امامزاده سید معصوم:</I>'''
  
واقع در انتهاى خيابان نيروگاه و از اولاد [[امام زين العابدين]] علیه السلام است.
+
[[امامزاده سید معصوم قم|امامزاده سید معصوم]]، واقع در انتهاى خیابان نیروگاه و از اولاد [[امام زین العابدین]] علیه السلام است.
  
 
'''<I>شاهزاده عبدالله:</I>'''
 
'''<I>شاهزاده عبدالله:</I>'''
  
از نوادگان امام سجاد علیه السلام كه در سابق به آن «شاه زيد» مى گفتند. اين مزار بعد از امامزاده سيد معصوم (در قلعه صدرى) واقع است.
+
[[امامزاده سید عبدالله ابیض قم|امامزاده عبدالله]]، از نوادگان امام سجاد علیه السلام که در سابق به آن «شاه زید» مى گفتند. این مزار بعد از امامزاده سید معصوم (در قلعه صدرى) واقع است.
  
'''<I>شاه جعفر غريب:</I>'''  
+
'''<I>شاه جعفر غریب:</I>'''  
  
واقع در جاده كاشان نزديك قبرستان بقيع و از نوادگان امام موسى بن  جعفر علیه السلام است.
+
[[امامزاده جعفر غریب قم|امامزاده شاه جعفر غریب]]، واقع در جاده کاشان نزدیک قبرستان بقیع و از نوادگان امام موسى بن  جعفر علیه السلام است.
  
'''<I>شاه سيد على:</I>'''
+
'''<I>شاه سید على:</I>'''
  
واقع در بلوار 15 خرداد، و از اولاد باواسطه حضرت ابوالفضل العباس شمرده شده است. (اين مزار از احترام خاصى در بين اهل شهر برخوردار مى باشد.) چهار امامزاده (ملا آقابابا): در روبروى بقعه امامزاده سيد على - خيابان امامزاده شاه سيد على، مزار چهار تن از نوادگان امام سجاد - به نام‌هاى «حسن »، «حسين »، «ابراهيم » و «جعفر» به چشم مى خورد كه به نام «ملا آقابابا» (خادم آنجا) مشهور است.
+
واقع در بلوار ۱۵ خرداد، و از اولاد باواسطه [[حضرت عباس علیه السلام|حضرت ابوالفضل العباس]] شمرده شده است. (این مزار از احترام خاصى در بین اهل شهر برخوردار مى باشد.)  
  
'''<I>امامزاه شاه جمال:</I>'''
+
'''''چهار امامزاده:'''''  
  
به اين نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد كه عبارتند از:
+
[[بقعه چهار امامزاده قم|بقعه چهار امامزاده]]، در روبروى بقعه امامزاده سید على - خیابان امامزاده شاه سید على، مزار چهار تن از نوادگان [[امام سجاد علیه السلام|امام سجاد]] - به نام‌هاى «حسن»، «حسین»، «ابراهیم» و «جعفر» به چشم مى خورد که به نام «ملا آقابابا» (خادم آنجا) مشهور است.
  
* 1- بقعه شاه جمال از اولاد موسى بن  جعفر علیه السلام، واقع در خيابان اراك (اول اتوبان كمربندى شهر).
+
'''<I>امامزاه شاه جمال:</I>'''
 
 
* 2- بقعه شاه جمال معروف به «جمال زينب » و «شاه جمال غريب » از اولاد موسى بن  جعفر علیه السلام واقع در جاده كاشان جنب [[قبرستان بقيع]].
 
 
 
'''<I>امامزاده ناصرالدين:</I>'''
 
 
 
واقع در چهار راه بازار روبروى در شمالى مسجد [[امام حسن عسكرى]] علیه السلام است امامزاده ناصرالدين از نوادگان [[امام حسن]] مجتبى علیه السلام است.
 
 
 
'''<I>امامزاده سلطان محمد شريف:</I>'''
 
 
 
از نوادگان حضرت امام زين  العابدين علیه السلام است كه مزار و گنبد وى در خيابان چهارمردان در محله اى به همين نام قرار دارد.
 
  
مقبره هاى ديگرى به نام‌هاى «بابامسافر»(4) و «شيخ اباصلت »(5) در اين شهر معروف است كه از احترامى خاص در ميان مردم برخورار است. ليكن امامزاده بودن آنان به ثبت نرسيده است.
+
به این نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد که عبارتند از:
  
پى نوشت
+
*۱- بقعه [[امامزاده شاه جمال قم|شاه جمال]] از اولاد موسى بن جعفر علیه السلام، واقع در ابتدای جاده قم به اراک (اول اتوبان کمربندى شهر).
  
(1). مرحوم [[شيخ بهايى]] وفات موسى مبرقع را به سال 292 ذكر نموده است. آرامگاه هاى خاندان پاك پيامبر و...، سيد عبدالرزاق كمونه حسينى ص 215 و نيز «[[محدث نورى ]]» كتابى را به نام «بدر مشعشع » در خصوص زندگى موسى مبرقع نوشته است.
+
*۲- بقعه شاه جمال معروف به «جمال زینب» و «شاه جمال غریب» از اولاد موسى بن جعفر علیه السلام واقع در جاده کاشان جنب «قبرستان بقیع».
  
(2). مزارهاى ديگرى نيز به نام «شاه حمزه » در شيراز، شهر رى - كنار قبر شاهزاده عبدالعظيم - و اطراف مشهد وجود دارد.
+
'''<I>امامزاده ناصرالدین:</I>'''
  
(3). در مزار اين امامزاده نيز اقوال ديگرى وجود دارد؛ از جمله قلعه سمنان در خارج سمنان و قريه عريض در يك فرسخى [[مدينه]] مكان هايى است كه به عنوان مدفن وى نسبت داده شده است. ولى [[علامه مجلسى]] اول و دوم مدفن وى را در [[قم]] تاييد كرده اند. تاريخ قم نوشته ناصرالشريعة، ص  117.
+
[[امامزاده ناصرالدین قم|امامزاده ناصرالدین]] از نوادگان [[امام حسن|امام حسن مجتبی]] علیه السلام، واقع در چهار راه بازار روبروى در شمالى [[مسجد امام حسن عسکری|مسجد امام حسن عسکرى]] علیه السلام است.
  
(4). واقع در خيابان آذر، روبروى بيمارستان نكويى، داخل كوچه، دست چپ.
+
'''<I>امامزاده سلطان محمد شریف:</I>'''
  
(5). واقع در خيابان آذر، ميدان  كهنه، مسجد جامع، به طرف  دروازه  رى.
+
[[امامزاده سلطان محمد شریف قم|امامزاده سلطان محمد شریف]]، از نوادگان حضرت امام زین  العابدین علیه السلام است که مزار و گنبد وى در خیابان چهارمردان در محله اى به همین نام قرار دارد.
  
===منبع===
+
==منابع==
  
عبدالوحيد وفائى, فرهنگ كوثر، شماره 1، فروردين 1376
+
* عبدالوحید وفائى، فرهنگ کوثر، شماره ۱، فروردین ۱۳۷۶.
[[Category:اماکن قم]]
+
[[رده:امامزادگان]]
 +
[[رده:امامزاده های قم]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ مهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۴۴

مقاله‌ی مربوط به این عنوان از دانشنامه هنوز نوشته نشده است.

Icon article.jpg
محتوای فعلی "مقاله‌ یک نشریه" متناسب با این عنوان است.

(احتمالا تصرف اندکی صورت گرفته است)

علاوه بر بارگاه قدسى حضرت معصومه علیهاالسلام در شهر قم، ستارگان فروزان دیگرى بر خاک آن خفته اند. پس از به ولایتعهدى رسیدن امام رضا علیه السلام علویان و سادات بسیارى به شوق دیدار وى راهى سرزمین ایران گشتند. ولى بعض از آنان هنوز در نیمه هاى راه بودند که خبر شهادت امام رضا علیه السلام را شنیدند و دیگر به حجاز بازنگشته و از خوف جان خویش در مناطق امن ایران به خصوص شهر قم سکونت گزیدند.

از این رو بسیارى از امامزادگان به این منطقه مهاجرت کرده و پس از گذراندن عمر طبیعى خویش در همین دیار به خاک آرمیدند و برکات و معنویات بسیارى را براى این دیار به بار آوردند. و این نیز از افتخارات این شهر و مردمش به شمار مى رود، زیرا زمانى که فرزندان امامان در گوشه و کنار سرزمین‌هاى مختلف به شهادت مى رسیدند، امامزادگان بسیارى در کمال آرامش، زندگى خویش را در این منطقه سپرى مى کردند.

مردم این دیار همان گونه که از دختر گرامى امام موسى بن جعفر علیه السلام به گرمى استقبال نمودند، از دیگر امامزادگان و مهاجران سادات نیز استقبال نمودند و برگ افتخار دیگرى بر کتاب تاریخ خویش افزودند. شاهد این مطلب، تعداد زیادى از امامزادگان این شهر مى باشد. به طورى که رقم امامزادگان این خطه را چهارصد و چهل و چهار عدد بیان داشته اند که بعضى از آنان داراى بقعه و ضریح نیز مى باشند و از زیباترین شیوه هاى معمارى عصر و دوران خود بهره مندند.

در این نوشتار سعى ما بر آن است تا به امامزادگان مشهور و بدون واسطه این دیار اشاره داشته و سپس به اسامى دیگر امامزادگان بسنده کنیم و مشتاقان و جویندگان این بحث را به کتاب‌هاى «تربت پاکان» و «گنجینه آثار قم» که در این باره به بحث مفصل پرداخته اند، ارجاع مى دهیم.

چهل اختران:

بقعه چهل اختران، مقبره جمعى از سادات و امامزادگان - واقع در خیابان آذر - است که در سابق مرکب از سه بنا (چهل اختران، شاهزاده زید، موسى مبرقع) بوده است ولى اکنون از مجموعه قبور آنان تشکیل یافته و زیارتگاهى مشترک را به خود اختصاص داده است.

در این مکان مقدس، «موسى مبرقع» فرزند امام محمدتقى علیه السلام از ستارگان درخشان و امامزادگان معروف، به خاک سپرده شده است. وى نخستین کس از سادات رضویه است که در سال ۲۵۶ هجری در قم رحل اقامت افکنده و در این شهر باقى مانده است. تا جایى که تمام سادات رضویه را از نسل ایشان مى دانند. امامزاده موسى در سال ۲۹۶ هجری از دنیا رحلت نموده و در منزل خویش - مزار کنونی اش در مقربه چهل اختران - دفن گردیده است. در جوار قبر موسى، امامزادگانى چون «محمد» و «زینب» دو فرزند بزرگوار موسى مبرقع؛ «ام کلثوم»، «فاطمه»، «بریهه»، «ام سلمه» و «احمد بن محمد بن احمد بن موسى» از نوادگان آن بزرگوار و شاهزاده «زید بن على» از نوادگان سیدالساجدین علیه السلام نیز به خاک سپرده شده اند.

امامزاده حمزه:

مزار این امامزاده در خیابان آذر نزدیک به «میدان کهنه» قرار گرفته و مرکب از دو بقعه است:

  • ۱- بقعه و مزار شاه حمزه فرزند (بدون واسطه) موسى بن جعفر علیه السلام و برادر احمد بن موسى (شاهچراغ در شیراز).
  • ۲- بقعه و مزار شاهزاده احمد که از نوادگان موسى بن جعفر علیه السلام محسوب مى شود.

امامزاده احمد:

چهار امامزاده در شهر قم بدین نام شهرت دارند که هر کدام داراى بقعه و مزار جدا مى باشند:

  • ۱- امامزاده احمد (در جوار شاه حمزه).
  • ۲- امامزاده احمد (واقع در بلوار ۱۵ خرداد - نرسیده به شاه سید على - که معروف به احمد میانى و ابواحمد و از نوادگان محمد بن حنیفه است).
  • ۳- امامزاده احمد (واقع در خاکفرج).
  • ۴- امامزاده احمد بن قاسم (واقع در فلکه امامزاده قاسم - دروازه قلعه) درباره اجداد این امامزاده اختلاف نظر است؛ بعضى او را از فرزندان موسى بن جعفر علیه السلام و برخى وى را از نوادگان امام جعفر صادق علیه السلام مى دانند. حسن قمى نویسنده کتاب «تاریخ قم» و شیخ عباس قمى در کتاب «منتهى الآمال» او را از فرزندان امام صادق علیه السلام مى خوانند.

امامزاده على بن جعفر علیه السلام:

امامزاده على بن جعفر علیه السلام از فرزندان بدون واسطه امام صادق علیه السلام مى باشد که در خیابان چهارمردان جنب گلزار شهدا، زیارتگاهی به او منسوب است. در مزار این امامزاده نیز اقوال دیگرى وجود دارد؛ از جمله قلعه سمنان در خارج سمنان و قریه عریض در یک فرسخى مدینه مکان هایى است که به عنوان مدفن وى نسبت داده شده است. ولى محمدتقی مجلسى، مدفن وى را در قم دانسته اند.

امامزاده شاه اسماعیل:

امامزاده شاه اسماعیل (معروف به سید سربخش) از نوادگان امام صادق علیه السلام و مزارش واقع در خیابان آذر - روبروى چهل اختران - است.

شاهزاده ابراهیم:

به این نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد:

  • ۱- امامزاده ابراهیم بن احمد: واقع در خیابان چهارمردان روبروى گلزار شهدا. وى را از نوادگان امام موسى بن جعفر علیه السلام معرفى نموده اند.
  • ۲- امامزاده ابراهیم (بخشى): واقع در خیابان امامزاده ابراهیم، در این مکان مزار دو تن از نوادگان موسى بن جعفر علیه السلام به نام «ابراهیم » و «محمد» قرار دارد.

امامزاده شاه جعفر:

امامزاده جعفر شهید، واقع در خیابان امامزاده ابراهیم که یکى از کهن ترین مزارهاى شهر و از نوادگان امام کاظم علیه السلام به حساب آمده است.

امامزاده سید معصوم:

امامزاده سید معصوم، واقع در انتهاى خیابان نیروگاه و از اولاد امام زین العابدین علیه السلام است.

شاهزاده عبدالله:

امامزاده عبدالله، از نوادگان امام سجاد علیه السلام که در سابق به آن «شاه زید» مى گفتند. این مزار بعد از امامزاده سید معصوم (در قلعه صدرى) واقع است.

شاه جعفر غریب:

امامزاده شاه جعفر غریب، واقع در جاده کاشان نزدیک قبرستان بقیع و از نوادگان امام موسى بن جعفر علیه السلام است.

شاه سید على:

واقع در بلوار ۱۵ خرداد، و از اولاد باواسطه حضرت ابوالفضل العباس شمرده شده است. (این مزار از احترام خاصى در بین اهل شهر برخوردار مى باشد.)

چهار امامزاده:

بقعه چهار امامزاده، در روبروى بقعه امامزاده سید على - خیابان امامزاده شاه سید على، مزار چهار تن از نوادگان امام سجاد - به نام‌هاى «حسن»، «حسین»، «ابراهیم» و «جعفر» به چشم مى خورد که به نام «ملا آقابابا» (خادم آنجا) مشهور است.

امامزاه شاه جمال:

به این نام دو امامزاده در شهر قم وجود دارد که عبارتند از:

  • ۱- بقعه شاه جمال از اولاد موسى بن جعفر علیه السلام، واقع در ابتدای جاده قم به اراک (اول اتوبان کمربندى شهر).
  • ۲- بقعه شاه جمال معروف به «جمال زینب» و «شاه جمال غریب» از اولاد موسى بن جعفر علیه السلام واقع در جاده کاشان جنب «قبرستان بقیع».

امامزاده ناصرالدین:

امامزاده ناصرالدین از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام، واقع در چهار راه بازار روبروى در شمالى مسجد امام حسن عسکرى علیه السلام است.

امامزاده سلطان محمد شریف:

امامزاده سلطان محمد شریف، از نوادگان حضرت امام زین العابدین علیه السلام است که مزار و گنبد وى در خیابان چهارمردان در محله اى به همین نام قرار دارد.

منابع

  • عبدالوحید وفائى، فرهنگ کوثر، شماره ۱، فروردین ۱۳۷۶.