اصل الشیعة و اصولها (کتاب)

کتاب «أصلُ الشیعة و أصولُها» اثر مهم محمدحسین کاشف الغطاء (۱۳۷۳-۱۲۹۴ ق)، حاوی مطالبی در بیان تاریخ مذهب تشیع و عقاید و احکام مورد اتفاق علمای شیعه است. مؤلف در این کتاب همچنین، به شبهات در باب تشیع پاسخ داده و نشان می‌دهد که مکتب شیعه از هر شائبۀ جعل و غلوّ، خالی است.

نویسنده	محمد حسین کاشف الغطاء
موضوع	احکام و عقاید شيعه
زبان	عربی
تعداد جلد	۱
تحقيق	علاء آل جعفر
اصل الشيعة و اصولها

مؤلف

محمدحسین کاشف الغطاء (۱۲۹۴ - ۱۳۷۳ ق) نوه شیخ جعفر کاشف ‎الغطاء، عالم مجاهد شیعه در قرن ۱۴ هجری است. او از شاگردان آخوند خراسانی، سید محمدکاظم یزدی، آقا رضا همدانی و محدث نوری بود.

علاوه بر کتاب ارزشمند «اصل الشیعه و اصولها»، برخی از آثار او عبارت است از: الآیات البینات، الدین و الاسلام، وجیزة الاحکام، شرح عروة الوثقی، مناسک حج.

کاشف ‎الغطاء از معتقدین به مبحث «ولایت فقیه» بود و نیز در راه ایجاد وحدت اسلامی و مبارزه با استعمار خارجی تلاش زیادی کرد.

انگیزه نگارش

هدف و انگیزه مؤلف در درجه اول، به وجود آوردن زمینه استوار برای یکپارچگی مسلمانان جهان در برابر دشمنان بیرونی و در واقع، تقویت تفاهم میان مذاهب اسلامی است و این امر از طریق آشناکردن برادران مسلمان با فرهنگ و عقاید و تعلیمات شیعه، ممکن می شود. وی تاکید می کند که قصد ندارد با طرح همه موارد اختلاف، آتش دشمنی بین اصحاب مذاهب اسلامی بیندازد.

کاشف ‎الغطاء انگیزه خود را از تألیف این کتاب چنین بیان داشته است: به دنبال اتهامات وارده بر مذهب شیعه از طرف برخی از ‌نویسندگان و روزنامه‌نگاران سنی، فکر کردم نهایت ظلم و بی‌انصافی است که بیش از این سکوت کنم؛ نه به‌خاطر اینکه بخواهم از شیعه در برابر سیل تهمت‌ها دفاع کنم، بلکه از این نظر که پرده‌های نادانی را از چشمان مسلمانان کنار بزنم تا افراد باانصاف در داوری درباره شیعه راه عدالت پیش بگیرند و عذر و بهانه‌ای هم برای آن دسته از دانشمندان که یاوه‌هایی بر زیان شیعه می‌گویند و می‌نویسند، باقی نماند که بگویند دانشمندان شیعه، مذهب خود را معرفی نکردند.

محتوای کتاب

کتاب با مقدمه ای طولانی شروع می شود و سپس بحث ها و بخش های کتاب در موارد ذیل ارائه شده است:

• بیان سرچشمه تاریخی مذهب تشیع (به اعتقاد نویسنده، تشیع از زمان رسول الله صلی الله علیه وآله و بدست آن حضرت شکل گرفته است).
• بیان اصول دین از دیدگاه تشیع (توحید، نبوت، امامت، عدل، معاد).
• مباحث و بخش های بعدی در باب دیدگاههای شیعه در مسائل احکام شرعی مانند: نماز، روزه، حج، زکات، متعه، قضاوت و... .
• قسمت پایانی کتاب مربوط به چند مسئله مهم مانند «بداء» و «تقیه» است که بیشتر جنبه پاسخگویی دارد.

شیخ کاشف ‎الغطاء در این کتاب می ‎نویسد: «نخستین فردی که بذر تشیع را در سرزمین اسلام کاشت، بنیانگذار آن، حضرت محمد صلی الله علیه و آله بود. دهها حدیث در کتابهای اهل سنت آمده است که در آنها پیامبر صلی الله علیه و آله، امام علی علیه السلام و شیعیان او را رستگاران جهان آخرت یاد کرده است... اندیشه شیعی از زمان پیامبر آغاز شد... شیعه در لغت به معنای پیرو است و به پیروان حضرت علی علیه السلام در زمان پیامبر، شیعیان علی علیه السلام می‎ گفتند... . سلمان فارسی که پیامبر درباره ‎اش فرمود: سلمان از اهل ‎بیت ماست و ابوذر که پیامبر درباره ‎اش فرمود: آسمان سایه نیفکنده و زمین دربرنگرفته کسی را که راستگوتر از ابوذر باشد، هر دو از یاران حضرت علی علیه السلام بودند. ابوالاسود دوئلی، بنیانگذار علم نحو از شیعیان امام علی علیه السلام است. خلیل بن احمد فراهیدی، بنیانگذار علم لغت و عروض نیز از یاران اوست. ابومسلم معاذ بن مسلم هراء، پایه‎ گذار علم صرف و عبدالله مفسر بزرگ قرآن نیز شیعه بودند. محمد بن عمر واقدی نخستین فردی که علوم قرآنی را گردآوری کرد، شیعه بود. ابو رافع بنیانگذار علم حدیث و پسرش علی که نخستین فردی است که کتابی در علم فقه نوشت و پسر دیگرش عبیدالله که نخستین مسلمانی است که کتابی در علم تاریخ نوشت، شیعه بودند. ابان بن عثمان الاحمر شیعی نخستین فردی است که کتابی در علم تاریخ اسلام نوشت... نابغه جعدی، کعب بن زهیر، فرزدق، کمیت، حمیری، دعبل، ابونواس و... بسیاری از شاعران بزرگ عرب در دامان مکتب شیعه پرورش یافتند. آیا این بزرگان میدان دانش، ادب و جهاد می‎ خواستند اسلام را نابود کنند؟!».

مباحث بعدی کتاب به اصول عقاید شیعه اختصاص یافته است. مؤلف در این فصل از کتاب به مهم‌ترین مسائل عقیدتی این مذهب اکتفا نموده و تا جایی که ممکن بوده از بیان جزئیات خوداری کرده و به تبیین اصولی پرداخته است که همگی علمای شیعه بر آن اجماع دارند. به اعتقاد نویسنده، آنچه به عنوان نظر شخصی در باب تشیع از طرف برخی اصحاب این مذهب اظهار می شود، به اندازه یک نظر شخصی اعتبار دارد و نباید آن را حمل بر اعتقاد عموم شیعیان و علمای مذهب کرد.

مبحث دیگر کتاب درباره نظر شیعه در احکام فرعی است. مؤلف در این‌باره می‌گوید: شیعه معتقد است که در اسلام برای هر موضوعی «حکمی» تعیین شده است و این احکام از طریق کتاب، سنت، عقل و اجماع باید اخذ شوند. در این بین تفاوت‌هایی بین شیعه و دیگر فرق اسلامی در اخذ احکام وجود دارد؛ از آن جمله اینکه امامیه هرگز به قیاس عمل نمی‌کنند و نیز اینکه همه احادیثی که از ائمه نقل می‌شود به پیامبر(ص) ختم می‌شود. از دیگر موارد اختلاف این است که امامیه باب اجتهاد را همیشه باز می‌داند؛ درحالی‌که دیگر مذاهب اسلامی این باب را بر روی دانشمندان خود مسدود کرده‌اند و زمان، دلیل و کیفیت بسته شدن باب اجتهاد را توضیح نداده‌اند.

ترجمه‌های کتاب

ترجمه فارسی کتاب «اصل الشیعة و اصولها»، با عنوان «ریشه شیعه و پایه های آن» توسط علیرضا خسروانی در سال ۱۳۱۷ شمسی چاپ شد. همچنین این کتاب تحت عنوان «آیین ما» توسط آیت الله مکارم شیرازی به فارسی ترجمه شده است.

منابع

• "اصل الشیعة و اصولها"، دایرةالمعارف طهور (۱۳ خرداد ۱۳۹۱).
• "أصل الشيعة و أصولها"، ویکی نور.
• "زندگى، شخصيت و آثار آيت‌الله كاشف الغطاء"، دكتر احمد بهشتى، کنگره بین المللی علامه محمدحسین کاشف الغطا.