سید علی مولانا: تفاوت بین نسخه‌ها

از دانشنامه‌ی اسلامی
پرش به ناوبری پرش به جستجو
(←‏آرشیو عکس و تصویر)
 
(۹ نسخه‌ٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده)
سطر ۱: سطر ۱:
−
==پدر سيد علي مولانا==
+
'''آیت الله سید علی مولانا''' (۱۳۲۰ - ۱۳۹۲ ق)، از علمای پر تلاش [[شیعه]] در قرن ۱۴ هجری و از شاگردان شیخ [[محمد حسین کاشف الغطاء|محمدحسین کاشف الغطاء]] بود. مرحوم مولانا سالیان طولانی بر کرسی خطابه و تبلیغ به ارشاد و موعظه پرداخت و آثار ارزشمندی برای عامه مردم تألیف نمود.
 +
{{شناسنامه عالم
 +
||نام کامل = سید علی مولانا
 +
||تصویر= [[پرونده:Molana.jpg|230px]]
 +
||زادروز = ۱۳۲۰ قمری
 +
|زادگاه = [[نجف]]
 +
|وفات =  ۱۳۹۲ قمری
 +
|مدفن = [[قم]] - قبرستان ابوحسین
 +
|اساتید =  [[محمد حسین کاشف الغطاء]]، [[سید محمد حجت کوه کمره ای|سید محمد حجت کوه کمری]]، [[محمدحسین غروی اصفهانی|شیخ محمدحسین اصفهانی]]،...
 +
|شاگردان = [[سید ابوالحسن مولانا|سید ابوالحسن مولانا]]، [[محسن کوچه باغی تبریزی|میرزا محسن کوچه باغی]]، سید مهدی مرعشی،...
 +
|آثار = آثار المعاصی، حکایات المعصومین، سیره حسنه، صحت و سعادت، لطائف الاخبار، مرآة الحج،...
 +
}}
 +
==ولادت و خاندان==
  
−
سيد علي مولانا، فرزند عالم جليل القدر، [[فقيه]] و اصولي برجسته آيت الله العظمي سيد محمد مولانا است. وي در 1294 ق. در تبريز متولد شد و پس از طي مقدمات علوم اسلامي راهي [[نجف]] اشرف گرديد و از محضر اساتيد بزرگي همچون: فاضل شربياني، شيخ الشريعه اصفهاني و شيخ هادي تهراني استفاده كرد و خود به مقام استادي در آن حوزه كهن نايل آمد. ايشان پس از مراجعت به تبريز به تدريس، تبليغ، تأليف و رسيدگي به امور ديني مردم همت گمارد.<ref> معجم رجال الفكر والادب في النجف خلال الف عام، دكتر هادي اميني، ج 3، ص 1250 و اعيان الشيعه، علامه سيد محسن امين، ج 9، ص 413.</ref>
+
سید علی مولانا در ۱۶ [[ربیع الاول]] ۱۳۲۰ ق. در [[نجف]] اشرف به دنیا آمد. پدرش عالم جلیل القدر، [[فقیه]] و اصولی برجسته آیت الله العظمی [[سید محمد مولانا|سید محمد مولانا]] (م، ۱۳۶۳ ق) است که درباره او نوشته اند: «آن مرحوم از اکابر مجتهدین [[تبریز]] و مرجع [[احکام]] و [[فتوا|فتاوا]]، محقق مدقق، ثقه، [[فقیه|فقیه]]، اصولی، عالم عامل، فاضل عادل متواضع، متخلق به [[اخلاق]] حمیده، منصف در مقام مباحثه، غیر مجادل در مواقع مذاکره. نظیر او را در این اوصاف پسندیده ندیدم...».<ref> علماء معاصرین، خیابانی، ص ۱۹۱.</ref> براهین الحق، مصباح الوسائل فی شرح الرسائل، مصباح السالکین و طریق الهدایة فی علم الدرایه، از آثار آن بزرگوار است.
  
−
نويسنده علماء معاصرين درباره وي نوشته است: «آن مرحوم از اكابر مجتهدين تبريز و مرجع [[احكام]] و فتاوا، محقق مدقق، ثقه، فقيه، اصولي، عالم عامل، فاضل عادل متواضع، متخلق به [[اخلاق]] حميده، منصف در مقام مباحثه، غير مجادل در مواقع مذاكره. نظير او را در اين اوصاف پسنديده نديدم...».<ref> علماء معاصرين، خياباني، ص 191.</ref>
+
==تحصیلات و استادان ==
  
−
آن بزرگوار در 1363 ق. به [[رحمت الهی]] رسيد. براهين الحق، مصباح الوسائل في شرح الرسائل، مصباح السالكين و طريق الهداية في علم الدرايه از آثار آن بزرگوار است.
+
سید علی مولانا نزد پدر گرامی اش فراگیری [[علوم اسلامی|علوم اسلامی]] را آغاز کرد. علوم عربی، [[ادبیات عرب|ادبیات]] و [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] را تا سطح در [[تبریز|تبریز]] پشت سرگذاشت و از محضر اساتید آن روز [[حوزه علمیه]] تبریز استفاده کرد. اما از آن جا که این حوزه طبع بلند و همت عالی او را اقناع نمی کرد، با ارشاد و راهنمایی پدر تصمیم گرفت که به مرکز دانش و فقاهت، یعنی حوزه [[نجف]] اشرف هجرت کند. در سال ۱۳۴۰ ق. راهی [[عراق]] شد و در جوار آستان امام [[امیرالمومنین]] علیه السلام مشغول کسب فیض گشت.<ref> گنجینه دانشمندان، شریف رازی، ج ۳، ص ۳۲۹.</ref>
  
−
==تولد و آغاز تحصيل ایشان==
+
مولانا در حوزه نورانی نجف اشرف از خرمن علم دانشمندان و بزرگان خوشه چینی کرد و رشد یافت. اساتیدی که وی از آن ها استفاده کرده است، عبارتند از آیات بزرگوار:
  
−
سيد علي مولانا در شب شانزدهم [[ربيع الاول]] 1320 ق. در [[نجف]] اشرف به دنيا آمد. سيد علي پس از مراجعت پدرش به تبريز و گذراندن ايام كودكي در اين شهر، نزد پدر گرامي اش فراگيري علوم اسلامي را آغاز كرد.  
+
#[[محمد حسین کاشف الغطاء|شیخ محمدحسین کاشف الغطاء]] (۱۳۷۳ ق) از مصلحین و دانشمندان بزرگ [[شیعه]] است. مدرسه بزرگی را در نجف اشرف بنیان گذاشت و تألیفات او از منابع مهم تفکر و عقیده شیعه است، از جمله: [[اصل الشیعة و اصولها (کتاب)|اصل الشیعة و اصولها]]، المراجعات الریحانیة، الدین والاسلام.<ref>نقباء البشر فی قرن الرابع عشر، علامه آقا بزرگ تهرانی، ج ۲، ص ۶۱۲.</ref>
 +
#شیخ احمد کاشف الغطاء (۱۳۴۴ ق)
 +
#[[سید محمد حجت کوه کمره ای|سید محمد حجت کوه کمری]] (۱۳۷۲ ق)
 +
#[[محمدحسین غروی اصفهانی|شیخ محمدحسین کمپانی اصفهانی]] (۱۳۶۱ ق)
 +
#[[آقا ضیاءالدین عراقی|آقا ضیاءالدین عراقی]] (۱۳۶۱ ق)
 +
#[[میرزا علی ایروانی|حاج میرزا علی ایروانی]] (۱۳۵۴ ق)
  
−
علوم عربي، ادبيات و [[فقه]] و [[اصول]] را تا سطح در تبريز پشت سرگذاشت و از محضر اساتيد آن روز حوزه تبريز استفاده كرد. اما از آن جا كه اين حوزه طبع بلند و همت عالي او را اقناع نمي كرد، با ارشاد و راهنمايي پدر تصميم گرفت كه به مركز دانش و فقاهت، يعني حوزه علميه [[نجف]] اشرف هجرت كند. در سال 1340 ق. راهي [[عراق]] شد و در جوار آستان ملك پاسبان، امام [[امیرالمومنین]] علیه السلام مشغول كسب فيض گشت.<ref> گنجينه دانشمندان، شريف رازي، ج 3، ص 329.</ref>
+
آقا سید علی مولانا پس از سال ها استفاده از محضر این بزرگان و پشت سرگذاشتن مراتب عالی تحصیل، موفق به اخذ درجه [[اجتهاد]] گردید. ایشان دارای [[اجازه (علم الحدیث)|اجازه]] اجتهاد و روایت از استاد بزرگ خود مرحوم علامه [[محمد حسین کاشف الغطاء|محمدحسین کاشف الغطاء]] بود. در این اجازه آمده است: «او را در [[علم]] و فضیلت و خصوصیات ممتاز، بسان ستاره ای درخشان، بلکه ماه نورافشان یافتیم، که پس از زحمات و تلاش های فراوان به مقام اجتهاد رسید، همراه با [[تقوا]] و پارسایی...». او از مرحوم آیت الله [[سید ابوالحسن اصفهانی|سید ابوالحسن اصفهانی]] نیز دارای اجازه اجتهاد و روایت بود.
  
−
==استادان وی==
+
==تدریس و شاگردان==
  
−
حاج سيد علي مولانا در حوزه نوراني نجف اشرف از خرمن علم دانشمندان و بزرگان خوشه چيني كرد و رشد يافت. اساتيدي كه وي از آن ها استفاده كرده است، عبارتند از آيات بزرگوار:
+
آیت الله مولانا در سال ۱۳۴۶ ق. به [[تبریز]] بازگشت و همه وقت و عمر خود را صرف تدریس، تبلیغ و تألیف کرد. ایشان در [[حوزه علمیه]] تبریز سطوح عالی [[فقه]] و [[اصول فقه‌‌‌‌|اصول]] را تدریس می کرد و جمعی از فضلای این شهر از محضرش بهره می بردند.<ref> مفاخر آذربایجان، عقیقی بخشایشی، ج ۵، ص ۲۸۵۷.</ref> آن بزرگوار بر علم هیئت و [[علم نجوم|نجوم]] نیز تسلط داشت و اول کسی بود که انحراف [[قبله]] تبریز را از سمت جنوب به دقت محاسبه کرد.<ref> نقل از جناب حجة الاسلام والمسلمین حاج سید مهدی مرعشی، از فضلای تبریز.</ref>
  
−
# آقا شيخ احمد كاشف الغطاء. آن بزرگوار از شخصیت هاي صاحب نام [[نجف]] اشرف و مراجع زمان خودش بود. از حاج آقا رضا همداني، آخوند خراساني، صاحب عُروة و ميرزا حسين خليلي استفاده كرد و به مقام بلند استادي و مرجعيت رسيد. وي در 19 [[ذی الحجه]] 1344 ق. درگذشت.<ref> طبقات اعلام الشيعه، علامه [[آقا بزرگ تهرانی]]، ج 1، ص 326.</ref>
+
بعضی از شاگردان ایشان عبارتند از:
−
# آقا شيخ محمدحسين كاشف الغطاء. از مصلحين و دانشمندان بزرگ [[شيعه]] است. مدرسه بزرگي را در نجف اشرف بنيان گذاشت و تأليفات او از منابع مهم تفكر و عقيده شيعه است. آن مصلح عالي قدر و رهبر مبارز در نيمه [[ذی القعده]] 1373 ق. درگذشت. از تأليفات او مي توان به اصل الشيعة و اصول ها، المراجعات الريحانية والدين والاسلام اشاره كرد.<ref> نقباء البشر في قرن الرابع عشر، علامه آقا بزرگ تهراني، ج 2، ص 612.</ref>
 
−
# سيد محمد حجت كوه كمري. (1372 ق)
 
−
# آيت الله شيخ محمدحسين كمپاني اصفهاني. (1361 ق)
 
−
# آقا ضياءالدين عراقي. (1361 ق)
 
−
# حاج ميرزا علي ايرواني. (1354 ق)
 
  
−
آقا سيد علي مولانا پس از سال ها استفاده از محضر اين بزرگان و پشت سرگذاشتن مراتب عالي تحصيل، موفق به اخذ به درجه [[اجتهاد]] گرديد. ايشان داراي اجازه اجتهاد و روايت از استاد بزرگ خود مرحوم علامه محمدحسين كاشف الغطاء بود. در اين اجازه آمده است: «او را در [[علم]] و فضيلت و خصوصيات ممتاز، بسان ستاره اي درخشان، بلكه ماه نورافشان، يافتيم كه پس از زحمات و تلاش هاي فراوان به مقام اجتهاد رسيد، همراه با [[تقوا]] و پارسايي...».
+
# فرزندش [[سید ابوالحسن مولانا|سید ابوالحسن مولانا]]،
 +
# فرزندش سید ابوالقاسم مولانا،
 +
# [[محسن کوچه باغی تبریزی|میرزا محسن کوچه باغی]]،
 +
# سید مهدی مرعشی،
 +
# میرزا عبدالله کامران،
 +
# سید محمدتقی آل هاشم،
 +
# حاج میرحیدر هریسی.
  
−
او از مرحوم آيت الله آقا سيد ابوالحسن اصفهاني نيز داراي اجازه اجتهاد و روايت بود، كه متن و صورت اين دو اجازه در خانواده ايشان موجود است.
+
==آثار و تألیفات ==
 +
[[پرونده:Asbahta.jpg|thumb|left|کیف اصبحتَ. مجموعه ای از اخبار و احادیث - یکی از آثار آیت الله مولانا]]
  
−
==بازگشت سید به وطن==
+
آیت الله سید علی مولانا، صاحب قلمی شیوا و روان و دارای تألیفاتی برای عامه مردم بود. برخی از عناوین آثار وی به شرح ذیل می باشد:
  
−
آيت الله مولانا در سال 1346 ق. به تبريز بازگشت و همه وقت و عمر خود را صرف تدريس، تبليغ و تأليف كرد. ايشان در حوزه علميه تبريز سطوح عالي [[فقه]] و [[اصول]] را تدريس مي كرد و جمعي از فضلاي اين شهر از محضرش بهره مي بردند.<ref> مفاخر آذربايجان، عقيقي بخشايشي، ج 5، ص 2857.</ref> بعضي از شاگردان ايشان عبارتند از آيات و حجج الاسلام: حاج سيد ابوالحسن مولانا، حاج سيد ابوالقاسم مولانا، حاج ميرزا محسن كوچه باغي، حاج سيد مهدي مرعشي، حاج ميرزا عبدالله كامران، سيد محمدتقي آل هاشم، حاج ميرحيدر هريسي.
+
#آثار المعاصی، در بیان آثار دنیوی [[گناه|گناهان]]؛ این کتاب در قطع جیبی است و تاکنون سه بار به چاپ رسیده است.
 +
#البرکات. شامل اخبار و روایاتی که کلمه «[[برکت]]» در آنها ذکر شده است، (چاپ تبریز).
 +
#حکایات المعصومین (چاپ تبریز، ۱۳۳۳ ش، جیبی، ۱۴۳ صفحه).
 +
#سیره حسنه. یا فوائد مسلسله در موضوعات مختلف اخلاقی و دینی (چاپ تبریز).
 +
#صحت و سعادت. (چاپ تبریز، ۱۳۳۲ ش، تبریز، جیبی، ۲۵۷ صفحه).
 +
#الفرق بین المرء والمرئة فی الاحکام. (چاپ تبریز، ۱۳۳۸ ش، ۲۳۳ صفحه).
 +
#لطائف الاخبار. (چاپ تبریز).
 +
#مرآة الحج. در بیان [[احکام]] و مناسک [[حج]]، (چاپ تبریز، ۱۳۳۷ ش).
 +
#الملاحم. (شامل برخی پیشگویی های [[معصوم|معصومین]] علیهم السلام، چاپ تبریز).
 +
#نصایح المعصومین. شامل برخی از مواعظ و نصایح معصومین علیهم السلام، (چاپ تبریز، ۱۳۳۰ ش).<ref> مؤلفین کتب چاپی، ج ۴، ص ۴۲۱.</ref>
 +
#شرط و جزاء. بیان [[احادیث]] و روایاتی که در مورد آثار و نتایج اعمال وارد شده است.
 +
#کیف اصبحتَ. مجموعه ای از اخبار و احادیث.
 +
#چهل حدیث در [[امامت]].
 +
#خدا، نه طبیعت. در اثبات [[توحید]] به [[شعر]].
 +
#حج نامه. در مورد اعمال حج به شعر، (چاپ تبریز، ۱۳۵۰ ش).
 +
#تعدیل المیزان. در بیان اوزان و مقادیر رایج در دنیا.<ref> گنجینه دانشمندان، ج ۳، ص ۳۲۹.</ref>
 +
#دُرّ منظوم. تاریخ مختصر [[چهارده معصوم]] به [[شعر]]، (چاپ تبریز، ۱۳۷۳ ق، جیبی، ۱۵۹ صفحه).
  
−
آن بزرگوار بر علم هيئت و نجوم نيز تسلط داشت و اول كسي بود كه انحراف قبله تبريز را از سمت جنوب به دقت محاسبه كرد.<ref> نقل از جناب حجة الاسلام والمسلمين حاج سيد مهدي مرعشي، از فضلاي تبريز.</ref>
+
شعری از کتاب «دُرّ منظوم» او در فضیلت «[[تقوا]] و پارسایی» در اینجا ذکر می شود:
  
−
==فعاليت های سيد علي مولانا==
+
خداوند جهان از روی حکمت  *  خلایق را نموده بر دو قسمت
  
−
وي از همان اوان ورود به تبريز، به تبليغ، ارشاد و اقامه جماعت اهتمامي بليغ داشت و چون داراي روحيه اي مردمي و [[تواضع]] و حسن سلوك بود، خيلي زود مؤمنين به گرد شمع وجودش جمع آمدند و از افاضاتش بهره بردند. استاد معظم آيت الله حاج شيخ ابوطالب تجليل تبريزي دامت بركاته - براي نگارنده - از آن مرحوم چنين ياد كردند:
+
یکی را کرده بر یک لقمه محتاج  *  یکی را غرق نعمت، بر سرش تاج
  
−
«تابستان ها كه به تبريز مي رفتيم، به اتفاق پدر خدمت آقاي مولانا مي رسيدم. مرد مرتب و منضبطي بود و در مسجدشان صحبت مي كرد و مخصوصاً ماه مبارك، مردم را موعظه مي نمود. اين خانواده از مردم ممتاز و مايه افتخار تبريز بودند».
+
بسی را داده نعمت، تندرستی  *  بسی را کرده در امراض و سستی
  
−
آيت الله مولانا ظهرها در بازار، «مسجد سيد المحققين» و شب ها در «مسجد دو قلعه»، اقامه جماعت مي كرد و محفل وعظ و خطابه داشت. آيت الله آل هاشم، از شاگردان و نزديكان آن مرحوم، درباره ايشان مي فرمودند: «ايشان داراي ذوق سرشار، شاعر، اديب، فقيه، خليق، متواضع و عارف بود و ضمن اقامه جماعت، حلقه جلسات درس اخلاق داشت كه پر از مردم و طلاب بود. حقير با معظم له رابطه دوستي و ارادت داشتم و از خرمن فضل، علم، ادب و كمالات ايشان بهره مي بردم. در سال 1342 ش. در معيت ايشان به [[مکه]] معظمه مشرف شديم».
+
نه هر محتاج از عقلست مهجور  *  نه هر بی چیز باشد از خدا دور
  
−
يكي از اقدامات ماندگار مرحوم آيت الله مولانا در تبريز، تجديد بناي «مسجد كرامت» است. وجه تسميه اين [[مسجد]] به «كرامت» به خاطر شفاي يك بيمار در اين مسجد است. آيت الله سيد ابوالقاسم مولانا، فرزند آن مرحوم، در كتاب الطلعةُ الرشيده قضيه مسجد كرامت را نقل كرده اند كه به اختصار چنين است:
+
اگر مردی، برو تقوا به دست آر  *  به تقوا هست مقبول از تو کردار
  
−
يكي از مواضع متبركه شهر تبريز، مسجد كرامت است. روز دوشنبه پانزده [[ذی الحجه]] 1386 ق، آقاي محمدعلي خاركينان، كه مدتي سخت مريض بود و قادر به راه رفتن نبود، با توجهِ حضرت بقية الله الاعظم در اين مكان شفا يافت. اين مسجد با همت مردان خير و نظارت و اشراف آيت الله سيد علي مولانا تجديد بنا شد و اشعار پدرم درباره اين كرامت با خط جلي در ديوارهاي داخلي مسجد نوشته شد... بخشي از اين اشعار چنين است:
+
هر آن کس را که تقوا نیست در دل  *  مر او را طاعت حق است مشکل
  
−
اين مسجد كرامت و اين خانه خدا × در كوي چهار بخش همي گفت با صدا
+
نماید شخص بی تقوا به هر کار  *  به فرمان هوای نفس رفتار
  
−
من مسجدم كه با اين وضع ناگوار × ويرانه مانده ام، حقم نشد ادا
+
بگوید آن چه آید بر زبانش  *  به نفعش باشد آن یا بر زیانش
  
−
آخر به امر حضرت حجت، ولي عصر × ارواح اهل دو عالم به او فدا
+
کند بر هر چه خواهد چشم خود باز  *  بدارد گوش بر هر گونه آواز
  
−
با حُسن نيت و [[اخلاص]] و اشتياق × شد امتثال امر همايون مقتدا
+
هر آن کس را گناهان هست زاید  *  مر او را جز مذلت نیست عاید
  
−
از نو نهاد گروهي اساس آن × بهتر بسي ز اول و برتر ز ابتدا
+
شود تأثیر عصیان در مسلمان  *  خروج از مذهب و آیین و ایمان
  
−
پرسيدم از خِرَد چو ز تاريخ آن، سرود × قل ههُنا بَدَتِ الكرامةُ والهدي
+
کند در پیروش ردّ روایات  *  جسارت بر خدا، تکذیب آیات<ref> درِ منظوم، سید علی مولانا، بخش اول، ص ۱۵۵ و ۱۵۶.</ref>
  
−
يعني شد آشكار كرامت در اين مكان × از يُمن لطف منجي ما حجت خدا
+
==فعالیت‌های اجتماعی==
  
−
مرحوم مولانا ساليان طولاني بر كرسي خطابه و تبليغ به ارشاد و موعظه پرداخت و با وجود بيماري و كهولت، در قضاي حاجات مؤمنان و رفع گرفتاري از ايشان، مقيد و كوشا بود.
+
سید علی مولانا از همان اوان ورود به تبریز، به تبلیغ، ارشاد و اقامه [[نماز جماعت|جماعت]] اهتمامی بلیغ داشت و چون دارای روحیه ای مردمی و [[تواضع]] و حسن سلوک بود، خیلی زود مؤمنین به گرد شمع وجودش جمع آمدند و از افاضاتش بهره بردند. استاد معظم آیت الله حاج شیخ ابوطالب تجلیل تبریزی دامت برکاته از آن مرحوم چنین یاد کردند: «تابستان ها که به تبریز می رفتیم، به اتفاق پدر خدمت آقای مولانا می رسیدم. مرد مرتب و منضبطی بود و در مسجدشان صحبت می کرد و مخصوصاً ماه مبارک [[ماه رمضان|رمضان]]، مردم را موعظه می نمود. این خانواده از مردم ممتاز و مایه افتخار تبریز بودند».
  
−
==كرامتي از مولا اميرمؤمنان علیه السلام==
+
آیت الله مولانا ظهرها در بازار، [[مسجد]] «سید المحققین» و شب ها در مسجد «دو قلعه»، اقامه جماعت می کرد و محفل وعظ و خطابه داشت. آیت الله آل هاشم، از شاگردان و نزدیکان آن مرحوم، درباره ایشان می فرمودند: «ایشان دارای ذوق سرشار، شاعر، ادیب، [[فقیه|فقیه]]، خلیق، متواضع و عارف بود و ضمن اقامه جماعت، حلقه جلسات درس [[اخلاق]] داشت که پر از مردم و طلاب بود. حقیر با معظم له رابطه دوستی و ارادت داشتم و از خرمن فضل، علم، ادب و کمالات ایشان بهره می بردم. در سال ۱۳۴۲ ش. در معیت ایشان به [[مکه]] معظمه مشرف شدیم».
  
−
كرامتي از سوي حضرت [[امیرالمومنین]] علیه السلام براي مرحوم آيت الله مولانا اتفاق افتاده است كه در اين نوشته كوتاه مي آوريم. اين جريان را فرزند گرامي ايشان، آيت الله آقا سيد ابوالحسن مولانا، از يادداشت هاي خطي پدرش نقل كرده و براي نگارنده، ارسال داشته كه چنين است: «در دومين سفرم به عتبات عاليات با يكي از منسوبين همراه بودم. او چند جفت قاليچه براي فروش در [[بغداد]] و [[كاظمين]] با خود آورده بود و تعدادي از آن ها را فروخت. من نيز در [[نجف]] منزلي براي خود تهيه كردم و به قصد تحصيل ماندم. روزي به منزلم آمد و با اصرارِ تمام از من خواهش كرد كه پنج ليره عثماني به من قرض بدهد تا من لوازم زندگي فراهم آورم و من قبول نمي كردم؛ چون مي دانستم آدمي، غيرمتعارف است.  
+
یکی از اقدامات ماندگار مرحوم آیت الله مولانا در تبریز، تجدید بنای مسجد «کرامت» است. وجه تسمیه این مسجد به «کرامت» به خاطر شفای یک بیمار در این مسجد با توجه [[امام زمان عجل الله فرجه الشریف|حضرت بقیة الله الاعظم]] است.  
  
−
بالاخره پنج ليره داد تا پس از بازگشتن به تبريز، از والد معظم عوض آن ها را دريافت نمايد. من هم آن ها را براي خريد لوازم منزل خرج كردم. بعد از چند روز آمد و گفت: من عازم تبريزم و پنج ليره اي كه به شما داده بودم، اكنون برايم لازم است، آن ها را تحويل بده. من گفتم: آن ها را خرج كرده ام. اصرار كرد كه بايد بدهي. در خاطر دارم روز پنجشنبه بود. عصر براي [[زيارت]] اهل قبور به وادي السلام رفتم و هنگام بازگشت، از بازار بزرگ وارد صحن مبارك حضرت شدم و مقابل حرم شريف ايستادم و با حضور قلب به حضرت عرض كردم: يا اميرالمؤمنين! من تازه وارد هستم و در اين شهر كسي را نمي شناسم. و عرايضم را به حضرت گفتم و روانه منزل شدم. هنوز ننشسته بودم كه درِ منزل را زدند. در را باز كردم. شخص ناشناسي بود. پنج ليره به من داد و گفت: اين پنج ليره براي شما است. و خداحافظي كرد و رفت. شكر خدا كردم و فرداي همان روز، پنج ليره را به همسفرم دادم و فكرم آسوده شد».
+
مرحوم مولانا سالیان طولانی بر کرسی خطابه و تبلیغ به ارشاد و موعظه پرداخت و با وجود بیماری و کهولت، در قضای حاجات مؤمنان و رفع گرفتاری از ایشان، مقید و کوشا بود.
  
−
==وفات سيد علي مولانا==
+
==وفات ==
  
−
آيت الله سيد علي مولانا بعد از عمري تلاش در ترويج مكتب و [[شريعت]] و عمري خدمت، پس از يك دوره بيماري در روز چهارشنبه 22 [[شوال]] 1392 ق. در تهران بدرود حيات گفت و به ديار باقي شتافت. در زمان فوت، 72 سال از عمر شريفش گذشته بود.<ref> گنجينه دانشمندان، ج 3، ص 329؛ همچنين دست خط به جاي مانده از مرحوم آيت الله مولانا.</ref> جنازه ايشان به [[قم]] منتقل شد و پس از تشييع باشكوه در جوار بارگاه ملكوتي [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها در قبرستان ابوحسين (مقبره خاندان صادقي) به خاك سپرده شد.
+
آیت الله سید علی مولانا بعد از عمری تلاش در ترویج مکتب و [[شریعت]] و عمری خدمت، پس از یک دوره بیماری در ۷۲ سالگی در روز چهارشنبه ۲۲ [[شوال]] ۱۳۹۲ ق. در [[تهران]] بدرود حیات گفت و به دیار باقی شتافت. پیکر مطهر ایشان به [[قم]] منتقل شد و پس از [[تشییع جنازه|تشییع]] باشکوه، در جوار بارگاه ملکوتی [[حضرت معصومه]] سلام الله علیها در قبرستان ابوحسین (مقبره خاندان صادقی) به خاک سپرده شد.
  
−
==فرزندان ایشان==
+
==پانویس==
 +
<references />
  
−
از مرحوم سيد علي مولانا، دو فرزند روحاني و فاضل به يادگار مانده است كه از [[صدقات]] جاريه آن بزرگوارند و منشأ خدمات بسياري در دارالعلم تبريز مي باشند.
+
==منابع==
−
 
 
−
1. آيت الله آقا سيدابوالحسن مولانا دامت بركاته. ايشان متولد 1343 ق. در [[نجف]] اشرف است. در تبريز، [[قم]] و نجف اشرف تحصيل نمود و از محضر اساتيدي همچون حضرات آيات: سيد محمدباقر سلطاني طباطبايي، سيد محمدرضا گلپايگاني، [[علامه طباطبايى]]، سيد محمدمحقق داماد، حاج آقا حسين طباطبايي بروجردي، سيد محمدحجت و سيد ابوالقاسم خويي استفاده كرد.<ref> فرازهايي از زندگاني آيت الله سيد ابوالحسن مولانا، جمعي از مؤلفين، انتشارات نور ولايت، تبريز، 1379 ش.</ref>
 
−
 
 
−
وي هم اكنون در تبريز ضمن اقامه جماعت و رسيدگي به امور ديني مردم، داراي جلسات تدريس است. آيت الله مولانا علاوه بر تقريرات [[فقه]] و [[اصول]] اساتيد خود، تأليفات متعدد در زمينه هاي ديني و اعتقادي دارد كه از آن جمله است: البيان في تفسير القرآن، شرح [[نهج البلاغه]]، مهدي عجل الله تعالی فرجه شریف و مسأله [[غيبت]]، در تابناك در كلمات معصومين علیهم السلام، الملاحم والفتن.<ref> مجموعه مقالات و گفتارها پيرامون حضرت [[امام مهدی]] عجل الله تعالی فرجه شریف، انتشارات مسجد آيت الله انگجي، تبريز، ص 235.</ref>
 
−
 
 
−
2. آيت الله سيد ابوالقاسم مولانا دامت بركاته. ايشان فرزند كوچكتر مرحوم سيد علي مولانا است. در تبريز از خرمن دانش پدر خوشه چيني كرده و در قم از حضرات آيات: حاج آقا حسين بروجردي، آقاي مرعشي نجفي و علامه طباطبايي و ديگران استفاده برده است.<ref> بر اساس آن چه ايشان براي نگارنده ارسال فرموده‌اند.</ref> وي صاحب اجازه روايي مفصلي از مرحوم آيت الله مرعشي نجفي است.<ref> اين اجازه در المسلسلات از مرحوم آيت الله مرعشي نجفي به چاپ رسيده است.</ref> و در حال حاضر از ائمه جماعات و علماي بنام و محترم تبريز بشمار مي رود.
 
−
 
 
−
==تأليفات سيد علي مولانا==
 
−
 
 
−
آيت الله سيد علي مولانا، صاحب قلمي شيوا و روان و داراي تأليفاتي براي عامه مردم بود. عناوين آثار وي به شرح ذيل مي باشد:
 
−
 
 
−
# آثار المعاصي. (چاپ تبريز، سال 1330 ش.) در بيان آثار دنيوي گناهان؛ اين كتاب در قطع جيبي است و تاكنون سه بار به چاپ رسيده است.
 
−
# البركات. شامل اخبار و رواياتي كه كلمه «بركت» در آنها ذكر شده است، (چاپ تبريز).
 
−
# حكايات المعصومين (چاپ تبريز، 1333 ش، جيبي، 143 صفحه).
 
−
# دُرّ منظوم. تاريخ مختصر چهارده معصوم به شعر، (چاپ تبريز، 1373 ق، جيبي، 159 صفحه).
 
−
# سيره حسنه. يا فوائد مسلسله در موضوعات مختلف اخلاقي و ديني (چاپ تبريز).
 
−
# صحت و سعادت. (چاپ تبريز، 1332 ش، تبريز، جيبي، 257 صفحه).
 
−
# الفرق بين المرء والمرئة في الاحكام. (چاپ تبريز، 1338 ش، 233 صفحه).
 
−
# لطائف الاخبار. (چاپ تبريز).
 
−
# مرآة الحج. در بيان [[احكام]] و مناسك [[حج]]، (چاپ تبريز، 1337 ش).
 
−
# الملاحم. (شامل برخي پيشگويي هاي معصومين علیهم السلام، چاپ تبريز).
 
−
# نصايح المعصومين. شامل برخي از مواعظ و نصايح معصومين علیهم السلام<ref> مؤلفين كتب چاپي، ج 4، ص 421.</ref>، (چاپ تبريز، 1330 ش).
 
−
# شرط و جزاء. بيان [[احاديث]] و رواياتي كه در مورد آثار و نتايج اعمال وارد شده است.
 
−
# كيف اصبحتَ. مجموعه اي از اخبار و احاديث.
 
−
# چهل [[حديث]] در امامت.
 
−
# خدا، نه طبيعت. در اثبات [[توحيد]] به شعر.
 
−
# حج نامه. در مورد اعمال حج به شعر، (چاپ تبريز، 1350 ش).
 
−
# تعديل الميزان. در بيان اوزان و مقادير رايج در دنيا.<ref> گنجينه دانشمندان، ج 3، ص 329.</ref>
 
−
 
 
−
همه آثار فوق به چاپ رسيده است. از آن بزرگوار تأليفات و تقريرات ديگري از جمله منجزات مريض، به جاي مانده كه مخطوط است و به زيور طبع آراسته نشده‌اند.
 
−
 
 
−
==سخن پایانی==
 
−
 
 
−
با شعر كوتاهي در فضيلت «[[تقوا]] و پارسايي»، اثر طبع مرحوم آيت الله مولانا، اين نوشتار را به پايان مي بريم:
 
−
 
 
−
خداوند جهان از روي حكمت × خلايق را نموده بر دو قسمت
 
−
 
 
−
يكي را كرده بر يك لقمه محتاج × يكي را غرق نعمت، بر سرش تاج
 
−
 
 
−
بسي را داده نعمت، تندرستي × بسي را كرده در امراض و سستي
 
−
 
 
−
نه هر محتاج از عقلست مهجور × نه هر بي چيز باشد از خدا دور
 
−
 
 
−
اگر مردي، برو تقوا به دست آر × به تقوا هست مقبول از تو كردار
 
  
−
هر آن كس را كه تقوا نيست در دل × مر او را طاعت حق است مشكل
+
* مهدی سلیمانی آشتیانی، [[ستارگان حرم (کتاب)|ستارگان حرم]]، جلد ۱۶، صفحه ۱۷۰-۱۸۰.
  
−
نمايد شخص بي تقوا به هر كار × به فرمان هواي نفس رفتار
+
==آرشیو عکس و تصویر==
−
 
+
<gallery mode="packed" heights="170">
−
بگويد آن چه آيد بر زبانش × به نفعش باشد آن يا بر زيانش
+
پرونده:مولانا.jpg|از راست: سید احمد موسوی خویی، [[علی غروی علیاری]]، [[سید محمد حجت کوه کمری|سید محمد حجت حسینی کوه کمری]]، [[سید علی مولانا]] و سید مرتضی موسوی تبریزی‎ (مستنبط)
−
 
 
−
كند بر هر چه خواهد چشم خود باز × بدارد گوش بر هر گونه آواز
 
−
 
 
−
هر آن كس را گناهان هست زايد × مر او را جز مذلت نيست عايد
 
−
 
 
−
شود تأثير عصيان در مسلمان × خروج از مذهب و آيين و ايمان
 
−
 
 
−
كند در پيروش ردّ روايات × جسارت بر خدا، تكذيب آيات.<ref> درِ منظوم، سيد علي مولانا، بخش اول، ص 155 و 156.</ref>
 
−
 
 
−
در پايان از لطف فرزندان معظم آن فقيد، حضرات آيات: سيدابوالحسن و سيد ابوالقاسم مولانا و نيز همكاري دوست گرامي آقاي زماني تبريزي، تشكر مي نمايم.
 
−
 
 
−
==پانویس==
 
−
<references/>
 
−
 
 
−
==منابع==
 
  
−
مهدي سليماني آشتياني، ستارگان حرم، جلد 16، صفحه 170-180
+
</gallery>
  
−
[[رده:علمای قرن چهاردهم]]
+
[[رده:علمای قرن چهاردهم|مولانا،سید علی]]
 +
[[رده:مجتهدین]]
 +
[[رده:مدفونین در قبرستان نو]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۰ مهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۰۹:۵۷

آیت الله سید علی مولانا (۱۳۲۰ - ۱۳۹۲ ق)، از علمای پر تلاش شیعه در قرن ۱۴ هجری و از شاگردان شیخ محمدحسین کاشف الغطاء بود. مرحوم مولانا سالیان طولانی بر کرسی خطابه و تبلیغ به ارشاد و موعظه پرداخت و آثار ارزشمندی برای عامه مردم تألیف نمود.

Molana.jpg
نام کامل سید علی مولانا
زادروز ۱۳۲۰ قمری
زادگاه نجف
وفات ۱۳۹۲ قمری
مدفن قم - قبرستان ابوحسین

Line.png

اساتید

محمد حسین کاشف الغطاء، سید محمد حجت کوه کمری، شیخ محمدحسین اصفهانی،...

شاگردان

سید ابوالحسن مولانا، میرزا محسن کوچه باغی، سید مهدی مرعشی،...

آثار

آثار المعاصی، حکایات المعصومین، سیره حسنه، صحت و سعادت، لطائف الاخبار، مرآة الحج،...

ولادت و خاندان

سید علی مولانا در ۱۶ ربیع الاول ۱۳۲۰ ق. در نجف اشرف به دنیا آمد. پدرش عالم جلیل القدر، فقیه و اصولی برجسته آیت الله العظمی سید محمد مولانا (م، ۱۳۶۳ ق) است که درباره او نوشته اند: «آن مرحوم از اکابر مجتهدین تبریز و مرجع احکام و فتاوا، محقق مدقق، ثقه، فقیه، اصولی، عالم عامل، فاضل عادل متواضع، متخلق به اخلاق حمیده، منصف در مقام مباحثه، غیر مجادل در مواقع مذاکره. نظیر او را در این اوصاف پسندیده ندیدم...».[۱] براهین الحق، مصباح الوسائل فی شرح الرسائل، مصباح السالکین و طریق الهدایة فی علم الدرایه، از آثار آن بزرگوار است.

تحصیلات و استادان

سید علی مولانا نزد پدر گرامی اش فراگیری علوم اسلامی را آغاز کرد. علوم عربی، ادبیات و فقه و اصول را تا سطح در تبریز پشت سرگذاشت و از محضر اساتید آن روز حوزه علمیه تبریز استفاده کرد. اما از آن جا که این حوزه طبع بلند و همت عالی او را اقناع نمی کرد، با ارشاد و راهنمایی پدر تصمیم گرفت که به مرکز دانش و فقاهت، یعنی حوزه نجف اشرف هجرت کند. در سال ۱۳۴۰ ق. راهی عراق شد و در جوار آستان امام امیرالمومنین علیه السلام مشغول کسب فیض گشت.[۲]

مولانا در حوزه نورانی نجف اشرف از خرمن علم دانشمندان و بزرگان خوشه چینی کرد و رشد یافت. اساتیدی که وی از آن ها استفاده کرده است، عبارتند از آیات بزرگوار:

  1. شیخ محمدحسین کاشف الغطاء (۱۳۷۳ ق) از مصلحین و دانشمندان بزرگ شیعه است. مدرسه بزرگی را در نجف اشرف بنیان گذاشت و تألیفات او از منابع مهم تفکر و عقیده شیعه است، از جمله: اصل الشیعة و اصولها، المراجعات الریحانیة، الدین والاسلام.[۳]
  2. شیخ احمد کاشف الغطاء (۱۳۴۴ ق)
  3. سید محمد حجت کوه کمری (۱۳۷۲ ق)
  4. شیخ محمدحسین کمپانی اصفهانی (۱۳۶۱ ق)
  5. آقا ضیاءالدین عراقی (۱۳۶۱ ق)
  6. حاج میرزا علی ایروانی (۱۳۵۴ ق)

آقا سید علی مولانا پس از سال ها استفاده از محضر این بزرگان و پشت سرگذاشتن مراتب عالی تحصیل، موفق به اخذ درجه اجتهاد گردید. ایشان دارای اجازه اجتهاد و روایت از استاد بزرگ خود مرحوم علامه محمدحسین کاشف الغطاء بود. در این اجازه آمده است: «او را در علم و فضیلت و خصوصیات ممتاز، بسان ستاره ای درخشان، بلکه ماه نورافشان یافتیم، که پس از زحمات و تلاش های فراوان به مقام اجتهاد رسید، همراه با تقوا و پارسایی...». او از مرحوم آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی نیز دارای اجازه اجتهاد و روایت بود.

تدریس و شاگردان

آیت الله مولانا در سال ۱۳۴۶ ق. به تبریز بازگشت و همه وقت و عمر خود را صرف تدریس، تبلیغ و تألیف کرد. ایشان در حوزه علمیه تبریز سطوح عالی فقه و اصول را تدریس می کرد و جمعی از فضلای این شهر از محضرش بهره می بردند.[۴] آن بزرگوار بر علم هیئت و نجوم نیز تسلط داشت و اول کسی بود که انحراف قبله تبریز را از سمت جنوب به دقت محاسبه کرد.[۵]

بعضی از شاگردان ایشان عبارتند از:

  1. فرزندش سید ابوالحسن مولانا،
  2. فرزندش سید ابوالقاسم مولانا،
  3. میرزا محسن کوچه باغی،
  4. سید مهدی مرعشی،
  5. میرزا عبدالله کامران،
  6. سید محمدتقی آل هاشم،
  7. حاج میرحیدر هریسی.

آثار و تألیفات

کیف اصبحتَ. مجموعه ای از اخبار و احادیث - یکی از آثار آیت الله مولانا

آیت الله سید علی مولانا، صاحب قلمی شیوا و روان و دارای تألیفاتی برای عامه مردم بود. برخی از عناوین آثار وی به شرح ذیل می باشد:

  1. آثار المعاصی، در بیان آثار دنیوی گناهان؛ این کتاب در قطع جیبی است و تاکنون سه بار به چاپ رسیده است.
  2. البرکات. شامل اخبار و روایاتی که کلمه «برکت» در آنها ذکر شده است، (چاپ تبریز).
  3. حکایات المعصومین (چاپ تبریز، ۱۳۳۳ ش، جیبی، ۱۴۳ صفحه).
  4. سیره حسنه. یا فوائد مسلسله در موضوعات مختلف اخلاقی و دینی (چاپ تبریز).
  5. صحت و سعادت. (چاپ تبریز، ۱۳۳۲ ش، تبریز، جیبی، ۲۵۷ صفحه).
  6. الفرق بین المرء والمرئة فی الاحکام. (چاپ تبریز، ۱۳۳۸ ش، ۲۳۳ صفحه).
  7. لطائف الاخبار. (چاپ تبریز).
  8. مرآة الحج. در بیان احکام و مناسک حج، (چاپ تبریز، ۱۳۳۷ ش).
  9. الملاحم. (شامل برخی پیشگویی های معصومین علیهم السلام، چاپ تبریز).
  10. نصایح المعصومین. شامل برخی از مواعظ و نصایح معصومین علیهم السلام، (چاپ تبریز، ۱۳۳۰ ش).[۶]
  11. شرط و جزاء. بیان احادیث و روایاتی که در مورد آثار و نتایج اعمال وارد شده است.
  12. کیف اصبحتَ. مجموعه ای از اخبار و احادیث.
  13. چهل حدیث در امامت.
  14. خدا، نه طبیعت. در اثبات توحید به شعر.
  15. حج نامه. در مورد اعمال حج به شعر، (چاپ تبریز، ۱۳۵۰ ش).
  16. تعدیل المیزان. در بیان اوزان و مقادیر رایج در دنیا.[۷]
  17. دُرّ منظوم. تاریخ مختصر چهارده معصوم به شعر، (چاپ تبریز، ۱۳۷۳ ق، جیبی، ۱۵۹ صفحه).

شعری از کتاب «دُرّ منظوم» او در فضیلت «تقوا و پارسایی» در اینجا ذکر می شود:

خداوند جهان از روی حکمت * خلایق را نموده بر دو قسمت

یکی را کرده بر یک لقمه محتاج * یکی را غرق نعمت، بر سرش تاج

بسی را داده نعمت، تندرستی * بسی را کرده در امراض و سستی

نه هر محتاج از عقلست مهجور * نه هر بی چیز باشد از خدا دور

اگر مردی، برو تقوا به دست آر * به تقوا هست مقبول از تو کردار

هر آن کس را که تقوا نیست در دل * مر او را طاعت حق است مشکل

نماید شخص بی تقوا به هر کار * به فرمان هوای نفس رفتار

بگوید آن چه آید بر زبانش * به نفعش باشد آن یا بر زیانش

کند بر هر چه خواهد چشم خود باز * بدارد گوش بر هر گونه آواز

هر آن کس را گناهان هست زاید * مر او را جز مذلت نیست عاید

شود تأثیر عصیان در مسلمان * خروج از مذهب و آیین و ایمان

کند در پیروش ردّ روایات * جسارت بر خدا، تکذیب آیات[۸]

فعالیت‌های اجتماعی

سید علی مولانا از همان اوان ورود به تبریز، به تبلیغ، ارشاد و اقامه جماعت اهتمامی بلیغ داشت و چون دارای روحیه ای مردمی و تواضع و حسن سلوک بود، خیلی زود مؤمنین به گرد شمع وجودش جمع آمدند و از افاضاتش بهره بردند. استاد معظم آیت الله حاج شیخ ابوطالب تجلیل تبریزی دامت برکاته از آن مرحوم چنین یاد کردند: «تابستان ها که به تبریز می رفتیم، به اتفاق پدر خدمت آقای مولانا می رسیدم. مرد مرتب و منضبطی بود و در مسجدشان صحبت می کرد و مخصوصاً ماه مبارک رمضان، مردم را موعظه می نمود. این خانواده از مردم ممتاز و مایه افتخار تبریز بودند».

آیت الله مولانا ظهرها در بازار، مسجد «سید المحققین» و شب ها در مسجد «دو قلعه»، اقامه جماعت می کرد و محفل وعظ و خطابه داشت. آیت الله آل هاشم، از شاگردان و نزدیکان آن مرحوم، درباره ایشان می فرمودند: «ایشان دارای ذوق سرشار، شاعر، ادیب، فقیه، خلیق، متواضع و عارف بود و ضمن اقامه جماعت، حلقه جلسات درس اخلاق داشت که پر از مردم و طلاب بود. حقیر با معظم له رابطه دوستی و ارادت داشتم و از خرمن فضل، علم، ادب و کمالات ایشان بهره می بردم. در سال ۱۳۴۲ ش. در معیت ایشان به مکه معظمه مشرف شدیم».

یکی از اقدامات ماندگار مرحوم آیت الله مولانا در تبریز، تجدید بنای مسجد «کرامت» است. وجه تسمیه این مسجد به «کرامت» به خاطر شفای یک بیمار در این مسجد با توجه حضرت بقیة الله الاعظم است.

مرحوم مولانا سالیان طولانی بر کرسی خطابه و تبلیغ به ارشاد و موعظه پرداخت و با وجود بیماری و کهولت، در قضای حاجات مؤمنان و رفع گرفتاری از ایشان، مقید و کوشا بود.

وفات

آیت الله سید علی مولانا بعد از عمری تلاش در ترویج مکتب و شریعت و عمری خدمت، پس از یک دوره بیماری در ۷۲ سالگی در روز چهارشنبه ۲۲ شوال ۱۳۹۲ ق. در تهران بدرود حیات گفت و به دیار باقی شتافت. پیکر مطهر ایشان به قم منتقل شد و پس از تشییع باشکوه، در جوار بارگاه ملکوتی حضرت معصومه سلام الله علیها در قبرستان ابوحسین (مقبره خاندان صادقی) به خاک سپرده شد.

پانویس

  1. ↑ علماء معاصرین، خیابانی، ص ۱۹۱.
  2. ↑ گنجینه دانشمندان، شریف رازی، ج ۳، ص ۳۲۹.
  3. ↑ نقباء البشر فی قرن الرابع عشر، علامه آقا بزرگ تهرانی، ج ۲، ص ۶۱۲.
  4. ↑ مفاخر آذربایجان، عقیقی بخشایشی، ج ۵، ص ۲۸۵۷.
  5. ↑ نقل از جناب حجة الاسلام والمسلمین حاج سید مهدی مرعشی، از فضلای تبریز.
  6. ↑ مؤلفین کتب چاپی، ج ۴، ص ۴۲۱.
  7. ↑ گنجینه دانشمندان، ج ۳، ص ۳۲۹.
  8. ↑ درِ منظوم، سید علی مولانا، بخش اول، ص ۱۵۵ و ۱۵۶.

منابع

آرشیو عکس و تصویر

برگرفته از «https://wiki.ahlolbait.com/index.php?title=سید_علی_مولانا&oldid=145991»
آپارات موسسه اهل البیت علیهم السلام کانال عکس نوشته قرآن و حدیث در اینستاگرام تلگرام قرآن و حدیث کانال قرآن و حدیث در ایتا