مقدس اردبيلی: تفاوت بین نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
مهدی موسوی (بحث | مشارکتها) (ویرایش) |
(رده مدفونین در حرم امام علی علیه السلام) |
||
| (۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشده) | |||
| سطر ۱: | سطر ۱: | ||
| − | احمد بن محمد اردبیلی | + | '''احمد بن محمد اردبیلی نجفی''' (م، ۹۳۳ ق) معروف به «مقدس اردبیلی»، از علما و فقهای برجسته [[شیعه|شیعه]] در قرن دهم هجری است. وی با دربار [[صفویه]] ارتباط داشت و از این راه در گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان بهره برد. مقدس اردبیلی صاحب آثار ارزشمندی مانند [[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|«زبدة البیان فی آیات احکام القرآن»]] و «[[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]]» بود. علمای بزرگی چون [[صاحب معالم]] و [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] از شاگردان او می‌‌باشند. |
| + | |||
{{شناسنامه عالم | {{شناسنامه عالم | ||
|نام کامل = احمد بن محمد اردبیلی | |نام کامل = احمد بن محمد اردبیلی | ||
| سطر ۵: | سطر ۶: | ||
|زادروز = | |زادروز = | ||
|زادگاه = اردبیل | |زادگاه = اردبیل | ||
| − | |وفات = | + | |وفات = ۹۹۳ قمری |
| − | |مدفن = [[نجف]] | + | |مدفن = [[نجف]]، [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امام علی]] |
| − | |اساتید = جمال الدین محمود، ملا عبدالله | + | |اساتید = جمال الدین محمود، [[ملا عبدالله یزدی]]، مولی میرزاجان باغندی،... |
| − | |شاگردان = [[ملا عبدالله شوشتری]]، [[صاحب معالم]]،... | + | |شاگردان = [[ملا عبدالله شوشتری]]، [[صاحب معالم]]، [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]]،... |
| − | |آثار = زبدة البیان فی آیات | + | |آثار = [[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان فی آیات احکام القرآن]]، [[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]]، حدیقة الشیعه، اصول الدین،... |
}} | }} | ||
==زندگی‌نامه== | ==زندگی‌نامه== | ||
| − | احمد بن محمد اردبیلی (مقدس اردبیلی) در عصر [[صفویه]] و در شهر اردبیل دیده به جهان گشود. پس از رشد و نما و کسب تحصیلات ابتدایی به قصد تحصیلات عالیه به [[نجف]] اشرف مهاجرت کرد و با بهره‌گیری از فضای علمی و معنوی نجف اشرف مجاورت آن خاک اقدس را پذیرفت و علی‌رغم دعوت‌های مکرری که از سوی امرا و حکام صفوی از او به عمل آمد، نپذیرفت و تدریس و تدرس را بر استفاده از مزایای اجتماعی و سیاسی [[ایران]] ترجیح داد. وی پس از [[شهید ثانی]] مرجعیت و ریاست تامه [[شیعه]] را در نجف بر عهده داشت. | + | احمد بن محمد اردبیلی (مقدس اردبیلی) در عصر [[صفویه]] و در شهر اردبیل دیده به جهان گشود. پس از رشد و نما و کسب تحصیلات ابتدایی به قصد تحصیلات عالیه به [[نجف]] اشرف مهاجرت کرد و با بهره‌گیری از فضای علمی و معنوی نجف اشرف مجاورت آن خاک اقدس را پذیرفت و علی‌رغم دعوت‌های مکرری که از سوی امرا و حکام صفوی از او به عمل آمد، نپذیرفت و تدریس و تدرس را بر استفاده از مزایای اجتماعی و سیاسی [[ایران]] ترجیح داد. وی پس از [[شهید ثانی]]، [[مرجعیت]] و ریاست تامه [[شیعه]] را در نجف بر عهده داشت. |
علی‌رغم شهرتی که مقدس اردبیلی در میان توده‌های مردم داشت، ولی با کمال تاسف منابع شناخت این [[فقیه]] عالیقدر در میان کتاب‌ها و منابع تراجم و [[رجال]] بسیار محدود است. | علی‌رغم شهرتی که مقدس اردبیلی در میان توده‌های مردم داشت، ولی با کمال تاسف منابع شناخت این [[فقیه]] عالیقدر در میان کتاب‌ها و منابع تراجم و [[رجال]] بسیار محدود است. | ||
| − | + | [[مرتضی مطهری|شهید مطهری]] در کتاب «[[آشنایی با علوم اسلامی (کتاب)|آشنایی با علوم اسلامی]]» می نویسد: مقدس اردبیلی، ضرب‌المثل [[زهد]] و [[تقوا]] است و در عین حال از محققان فقهای [[شیعه]] است. محقق اردبیلی، در نجف سکنی گزید. گویند شاه عباس اصرار داشت که به [[اصفهان]] بیاید، او حاضر نشد. شاه عباس خیلی مایل بود که مقدس اردبیلی خدمتی به او ارجاع دهد تا این که اتفاق افتاد که شخصی به علت تقصیری از ایران فرار کرد و در نجف از مقدس اردبیلی خواست که نزد شاه عباس شفاعت کند، مقدس نامه‌ای به او نوشت به این مضمون: «بانی ملک عاریت بداند اگر چه این مرد اول ظالم بود اکنون مظلوم می‌‌نماید، چنانچه از تقصیر او بگذری شاید حق سبحانه از پاره‌ای از تقصیرات تو بگذرد». شاه عباس در جواب نوشت: «به عرض می‌‌رساند عباس خدماتی را که فرموده بودید به جان منت داشت به تقدیم رسانید، امید که این محب را از دعای خیر فراموش ننمایید». | |
| − | + | امتناع مقدس اردبیلی از آمدن به ایران، سبب شد که حوزه [[نجف]] به عنوان مرکزی دیگر در مقابل حوزه اصفهان احیا شود. همچنان که امتناع [[شهید ثانی]] و پسرش شیخ حسن [[صاحب معالم]] و دخترزاده‌اش سید محمد [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] از مهاجرت از جبل عامل به ایران، سبب شد که حوزه [[شام]] و جبل عامل همچنان ادامه یابد و منقرض نگردد. صاحب معالم و مدارک برای این که دچار محظور و رودربایستی برای توقف در ایران نشوند، از [[زیارت]] حضرت [[امام رضا]] علیه السلام که فوق العاده مشتاق آن بودند صرف‌نظر کردند. این بنده فعلا نمی‌‌داند که مقدس اردبیلی [[فقه]] را از کجا و نزد چه کسی تحصیل کرده است، همین قدر می‌‌دانیم که فقه را نزد شاگردان شهید ثانی تحصیل کرده است. پسر شهید ثانی و نواده دختریش، صاحب مدارک در نجف شاگرد او بوده‌اند. در کتاب جلال الدین دوانی می‌‌نویسد: ملا احمد اردبیلی، [[ملا عبدالله شوشتری]]، خواجه فضل الله ترکه، میر فخرالدین هاکی، شاه ابومحمد شیرازی، مولانا میرزاجان و میر فتح‌الله شیرازی، شاگردان خواجه جمال الدین محمود بوده‌اند و او شاگرد [[جلال الدین محمد دوانی|محقق دوانی]] بوده است<ref> زندگی جلال الدین دوانی، تالیف فاضل نامی آقای علی دوانی.</ref> و ظاهرا تحصیل خواجه جمال‌الدین محمود در رشته‌های معقول بود، نه منقول... .<ref> آشنایی با علوم اسلامی، ص ۳۰۴.</ref> | |
| − | |||
| − | امتناع مقدس اردبیلی از آمدن به ایران، سبب شد که حوزه [[نجف]] به عنوان مرکزی دیگر در مقابل حوزه اصفهان احیا شود. همچنان که امتناع [[شهید ثانی]] و پسرش شیخ حسن [[صاحب معالم]] و دخترزاده‌اش سید محمد [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] از مهاجرت از جبل عامل به ایران، سبب شد که حوزه [[شام]] و جبل عامل همچنان ادامه یابد و منقرض نگردد. صاحب معالم و مدارک برای این که دچار محظور و رودربایستی برای توقف در ایران نشوند، از [[زیارت]] حضرت [[امام رضا]] علیه السلام که فوق العاده مشتاق آن بودند صرف‌نظر کردند. این بنده فعلا نمی‌‌داند که مقدس اردبیلی [[فقه]] را از کجا و نزد چه کسی تحصیل کرده است، همین قدر می‌‌دانیم که فقه را نزد شاگردان شهید ثانی تحصیل کرده است. پسر شهید ثانی و نواده دختریش، صاحب مدارک در نجف شاگرد او بوده‌اند. در کتاب جلال الدین دوانی می‌‌نویسد: ملا احمد اردبیلی، [[ملا عبدالله شوشتری]]، خواجه فضل الله ترکه، میر فخرالدین هاکی، شاه ابومحمد شیرازی، مولانا میرزاجان و میر فتح‌الله شیرازی، شاگردان خواجه جمال الدین محمود بوده‌اند و او شاگرد | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==اساتید و شاگردان== | ==اساتید و شاگردان== | ||
| − | + | مقدس اردبیلی با [[شیخ بهایی]] و میرزا محمد استرآبادی صاحب رجال معروف، معاصر بود و از بعضی از تلامذه [[شهید ثانی]] تلمذ نموده است و صاحب [[اعیان الشیعه (کتاب)|اعیان الشیعه]] اساتید او را، جمال الدین محمود شیرازی (شاگرد [[جلال الدین محمد دوانی|جلال الدین دوانی]])، [[ملا عبدالله یزدی]] (صاحب [[حاشیه]] تهذیب المنطق) و مولی میرزاجان باغندی ذکر نموده است.<ref> اعیان الشیعه، ج ۹، ص ۹۵.</ref> | |
| − | همچنین، [[صاحب معالم]] و [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] و [[ملا عبدالله شوشتری]] از شاگردان او می‌‌باشند و از دیگر شاگردان او امیر غلام و امیر فضل‌الله | + | همچنین، [[صاحب معالم]] و [[صاحب مدارک|صاحب مدارک]] و [[ملا عبدالله شوشتری]] از شاگردان او می‌‌باشند و از دیگر شاگردان او امیر غلام و امیر فضل‌الله می‌‌باشد و هنگام فوت از او پرسیدند: به چه کسی می‌‌توانیم رجوع کنیم؟ گفت: در [[شرع|شرعیات]] به امیر غلام و در عقلیات به امیر فضل‌الله تفرشی.<ref> مدرک سابق.</ref> |
==آثار و تألیفات== | ==آثار و تألیفات== | ||
| − | احمد بن محمد اردبیلی | + | احمد بن محمد اردبیلی در بین توده مردم به «مقدس اردبیلی» و در میان خواص و فقها به محقق و مدقق اردبیلی شهرت دارد و عامل این شهرت، وجود آثار و تألیفات و تحقیقات گرانقدری است که در زمینه [[فقه]]، [[علم کلام|کلام]] و [[عقاید]] از او به یادگار مانده است، از جمله: |
| − | #[[ | + | #[[زبدة البیان فی احکام القرآن (کتاب)|زبدة البیان فی آیات احکام القرآن]]، که در ایران بارها چاپ شده است.<ref> این کتاب فقهی و تفسیری آیات الاحکام، در مجلد دوم کتاب طبقات مفسران شیعه، تالیف نگارنده، ص ۴۱۶ به تفصیل معرفی شده است.</ref> |
| − | #[[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان]] | + | #[[مجمع الفائده والبرهان فی شرح ارشاد الاذهان|مجمع الفائدة والبرهان]] در شرح «[[ارشاد الاذهان الی احکام الایمان (کتاب)|ارشاد الاذهان]]» [[علامه حلی]]، که شروع تالیف آن در ماه [[رمضان]] ۹۷۷ در [[کربلا]] صورت گرفته و انجام آن در سال ۹۸۵ بوده است. این کتاب اخیرا از سوی جامعه مدرسین [[حوزه علمیه قم|حوزه علمیه قم]] در ۱۲ جلد آغاز چاپ شده است. |
| − | # | + | #حدیقة الشیعه، در تفصیل احوال [[پیامبر اسلام]] صلی الله علیه و آله و [[ائمه اطهار]] علیهم السلام (فارسی). |
#شرح الهیات تجرید قوشجی. | #شرح الهیات تجرید قوشجی. | ||
#اثبات واجب تعالی. | #اثبات واجب تعالی. | ||
| سطر ۵۴: | سطر ۳۹: | ||
#تعلیقه‌ای بر شرح مختصر الاصول عضدی. | #تعلیقه‌ای بر شرح مختصر الاصول عضدی. | ||
#تعلیقه‌ای بر خراجیه [[محقق ثانی]]. این کتاب در مورد مساله [[خراج]] و مالیات نوشته شده و هر دو در سال ۱۳۱۸ هـ.ق در حاشیه «[[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]]» [[آخوند خراسانی]] چاپ سنگی شده است. | #تعلیقه‌ای بر خراجیه [[محقق ثانی]]. این کتاب در مورد مساله [[خراج]] و مالیات نوشته شده و هر دو در سال ۱۳۱۸ هـ.ق در حاشیه «[[کفایة الاصول (کتاب)|کفایة الاصول]]» [[آخوند خراسانی]] چاپ سنگی شده است. | ||
| − | #استیناس | + | #استیناس المعنویه، در [[علم کلام|علم کلام]] (به عربی). |
#اصول الدین، که یک نسخه از آن در کتابخانه رضویه موجود است. | #اصول الدین، که یک نسخه از آن در کتابخانه رضویه موجود است. | ||
| + | ==مقدس در نظر دانشمندان== | ||
| + | |||
| + | *علامه [[شیخ حر عاملی]] درباره او گوید: مولی بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی، عالم فاضل، مدقق، عابد زاهد، ثقه، پرهیزگار، جلیل القدر و عظیم‌الشان می‌‌باشد.<ref> معجم رجال الحدیث، ج ۲، ص ۲۲۹.</ref> | ||
| + | *[[محمد بن علی اردبیلی]] صاحب [[جامع الرواة (کتاب)|جامع الرواة]]، در حق همشهری خویش می‌‌گوید: احمد بن محمد اردبیلی در جلالت قدر و اعتبار و موثق بودن، مشهورتر از آن است که ذکر گردد. او [[فقیه]]، متکلم، جلیل القدر، و عابدترین و پرهیزکارترین مردم عصر خویش بوده است.<ref> مدرک فوق.</ref> | ||
| + | *گفتار [[محدث نوری]]: عالم ربانی، فقیه و محقق صمدانی، مولی احمد بن محمد اردبیلی، متوفی ۹۹۳ قمری، درخت علم و تحقیقات او با انوار درخشان قدس، [[زهد]]، [[اخلاص]] و کرامات او پوشیده است.<ref> خاتمه المستدرک، ج ۳، ص ۳۹۲.</ref> | ||
| + | *گفتار [[حاج شیخ عباس قمی|محدث قمی]] در کتاب [[الکنی و الالقاب (کتاب)|الکنی والالقاب]]: عالم ربانی، محقق و فقیه بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی در [[تقوا|تقوی]]، جلالت، فضیلت، اصالت، زهد، دیانت، ورع، امانت مشهورتر از آن است که قلم بر آن احاطه کند یا تحت عدد و شمارش درآید. او متکلم و فقیه بزرگوار می‌‌باشد، به حدی که [[علامه مجلسی]] درباره او گفته است: او در ورع و تقوی و زهد به حد نهایی و مرتبت عالیه رسیده است و همانند او را در میان پیشینیان و متاخرین نشنیده‌ام. خداوند او را با پیشوایان [[معصوم]] علیهم السلام محشور دارد.<ref> الکنی والالقاب.</ref> | ||
| + | |||
| + | ==فضایل و کرامات اخلاقی== | ||
| + | مولانا احمد اردبیلی (قدس الله روحه) در [[زهد]] و [[تقوا]] و علم و فضل یگانه عصر خود بود و او را در خدمت ائمه علیهم السلام قرب عظیم بوده است. | ||
| + | در کتاب انوار نعمانیه [[سید نعمت الله جزائری|سید نعمت الله جزائری]]، و در [[روضات الجنات (کتاب)|روضات الجنات]]، حوادث و قضایای حیرت‌انگیزی از آن عالم ربانی نقل کرده‌اند که صدور چنین اعمال و کرامات از دارندگان چنین ارواح وارسته و پاک با آن همه اخلاص و پاکی، هیچ نوع تعجب و شگفتی ندارد. | ||
| + | |||
| + | از جمله در انوار نعمانیه آمده است: | ||
| + | «... بعضی از ثقات به وسایط معتمده از شاگرد او میرفضل الله تفریشی - که او نیز از علما و اتقیا بوده - نقل می نمودند که گفت: شبی از شبها دیدم که او از خانه خود بیرون آمد و متوجه [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|روضه مقدسه حضرت امیرالمؤمنین]] علیه السلام شد. من نیز مخفی به نحوی که او مطلع نشود از عقب او روان شدم. چون به نزدیک در روضه مقدس رسید، درها گشوده و قفلها باز شد. پس، آمد و در برابر ضریح مبارک ایستاد و می شنیدم که شخصی سخن می گوید. پس، بیرون آمد و متوجه [[مسجد کوفه]] شد و باز من از عقب او همه می رفتم تا داخل مسجد کوفه شد. پس، به نزد [[محراب]] مسجد آمد و با شخصی بسیار سخن گفت و مراجعت نمود. در حال مراجعت مرا تنحنحی عارض شد. پس، او به طرف عقب نگریست و مرا دید و پرسید که، تو با من بودی؟ گفتم: بلی از آن وقت که از خانه بیرون آمدی تا الحال که مرا دیدی، پیوسته از عقب تو روان بودم. پس، سوگند دادم که مرا خبر ده به آنچه از او مشاهده نمودم. فرمود که، مساله ای از مسایل دین بر من مشکل شده بود. آمدم به خدمت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و از آن حضرت پرسیدم. آن حضرت فرمود که، امروز امام زمان، [[امام زمان|حضرت صاحب الامر]] علیه السلام است، برو به مسجد کوفه از آن حضرت سؤال کن. پس، رفتم به نزد محراب مسجد و آن مساله مشکله را از آن حضرت سؤال نمودم و جواب شنیدم. چون این واقعه را نقل فرمود، از من عهد گرفت که در حیات او این واقعه را به کسی نقل ننمایم و من به عهد خود وفا کردم».<ref>الانوار النعمانیة، ج 2، ص 303; بحارالانوار، ج 52، ص 174 - 175.</ref> | ||
| + | [[پرونده:علی0.jpg|بندانگشتی|مدفن علمای حرم حضرت امیرالمومنین امام علی علیه السلام]] | ||
==وفات== | ==وفات== | ||
| − | + | مرحوم مقدس اردبیلی پس از عمری تلاش و کوشش در راه [[اسلام]] و معنویت، سرانجام در ماه [[صفر]] سال ۹۹۳ هـ.ق در [[نجف]] اشرف به رحمت ایزدی پیوست و در [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امام علی]] (علیه السلام) و مقابل مقبره مرحوم [[علامه حلی]] مدفون گردید. | |
==پانویس== | ==پانویس== | ||
<references /> | <references /> | ||
| + | ==منابع== | ||
| + | |||
| + | *عقیقی بخشایشی، "مقدس اردبیلی" تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، صفحه ۲۰۳. | ||
| + | *مجله پیام حوزه، تابستان و پاییز ۱۳۷۵، شماره ۱۰ و ۱۱. | ||
| − | == | + | ==پيوندها== |
| − | * | + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36376&scope=0jH3eGvUjals494ieBF7QDG17pDdVqSQ&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D9%84%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه ۱]''' |
| + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36130&scope=0jH3eGvUjakyrvDetE8DRLTMOiXxMVVA&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D9%84%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه ۲]''' | ||
| + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=36081&scope=0jH3eGvUjak_-HcX6c1dap6M2zYMnVNl&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D9%84%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true زندگينامه ۳]''' | ||
| + | *'''[http://lib.ahlolbait.ir/parvan/resource.do?action=resource&id=39219&scope=0jH3eGvUjalzCibMg68vvU6EpQZBZB6j&flowLastAction=view&from=search&query=%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A8%D9%86%20%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%20%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D8%A8%D9%8A%D9%84%D9%8A&field=&collectionPID=0&lang=&count=20&execute=true کتاب زبدة البيان فی أحكام القرآن]''' | ||
| − | == | + | ==آرشیو عکس و تصویر== |
| − | + | <gallery mode="packed" heights="170"> | |
| − | + | پرونده:مقدس اردبیلی.jpg|مرقد مقدس اردبیلی، در [[حرم امیرالمؤمنین علیه السلام|حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام]] | |
| − | + | </gallery> | |
| − | |||
[[رده:علمای قرن دهم]] | [[رده:علمای قرن دهم]] | ||
[[رده:فقیهان]] | [[رده:فقیهان]] | ||
| + | [[رده:مدفونین در حرم امام علی علیه السلام]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳۰ اوت ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۴۸
احمد بن محمد اردبیلی نجفی (م، ۹۳۳ ق) معروف به «مقدس اردبیلی»، از علما و فقهای برجسته شیعه در قرن دهم هجری است. وی با دربار صفویه ارتباط داشت و از این راه در گسترش تشیع و حل مشکلات شیعیان بهره برد. مقدس اردبیلی صاحب آثار ارزشمندی مانند «زبدة البیان فی آیات احکام القرآن» و «مجمع الفائدة والبرهان» بود. علمای بزرگی چون صاحب معالم و صاحب مدارک از شاگردان او می‌‌باشند.
| |
| نام کامل | احمد بن محمد اردبیلی |
| زادگاه | اردبیل |
| وفات | ۹۹۳ قمری |
| مدفن | نجف، حرم امام علی |
|
| |
| اساتید |
جمال الدین محمود، ملا عبدالله یزدی، مولی میرزاجان باغندی،... |
| شاگردان |
|
| آثار |
زبدة البیان فی آیات احکام القرآن، مجمع الفائدة والبرهان، حدیقة الشیعه، اصول الدین،... |
محتویات
زندگی‌نامه
احمد بن محمد اردبیلی (مقدس اردبیلی) در عصر صفویه و در شهر اردبیل دیده به جهان گشود. پس از رشد و نما و کسب تحصیلات ابتدایی به قصد تحصیلات عالیه به نجف اشرف مهاجرت کرد و با بهره‌گیری از فضای علمی و معنوی نجف اشرف مجاورت آن خاک اقدس را پذیرفت و علی‌رغم دعوت‌های مکرری که از سوی امرا و حکام صفوی از او به عمل آمد، نپذیرفت و تدریس و تدرس را بر استفاده از مزایای اجتماعی و سیاسی ایران ترجیح داد. وی پس از شهید ثانی، مرجعیت و ریاست تامه شیعه را در نجف بر عهده داشت.
علی‌رغم شهرتی که مقدس اردبیلی در میان توده‌های مردم داشت، ولی با کمال تاسف منابع شناخت این فقیه عالیقدر در میان کتاب‌ها و منابع تراجم و رجال بسیار محدود است.
شهید مطهری در کتاب «آشنایی با علوم اسلامی» می نویسد: مقدس اردبیلی، ضرب‌المثل زهد و تقوا است و در عین حال از محققان فقهای شیعه است. محقق اردبیلی، در نجف سکنی گزید. گویند شاه عباس اصرار داشت که به اصفهان بیاید، او حاضر نشد. شاه عباس خیلی مایل بود که مقدس اردبیلی خدمتی به او ارجاع دهد تا این که اتفاق افتاد که شخصی به علت تقصیری از ایران فرار کرد و در نجف از مقدس اردبیلی خواست که نزد شاه عباس شفاعت کند، مقدس نامه‌ای به او نوشت به این مضمون: «بانی ملک عاریت بداند اگر چه این مرد اول ظالم بود اکنون مظلوم می‌‌نماید، چنانچه از تقصیر او بگذری شاید حق سبحانه از پاره‌ای از تقصیرات تو بگذرد». شاه عباس در جواب نوشت: «به عرض می‌‌رساند عباس خدماتی را که فرموده بودید به جان منت داشت به تقدیم رسانید، امید که این محب را از دعای خیر فراموش ننمایید».
امتناع مقدس اردبیلی از آمدن به ایران، سبب شد که حوزه نجف به عنوان مرکزی دیگر در مقابل حوزه اصفهان احیا شود. همچنان که امتناع شهید ثانی و پسرش شیخ حسن صاحب معالم و دخترزاده‌اش سید محمد صاحب مدارک از مهاجرت از جبل عامل به ایران، سبب شد که حوزه شام و جبل عامل همچنان ادامه یابد و منقرض نگردد. صاحب معالم و مدارک برای این که دچار محظور و رودربایستی برای توقف در ایران نشوند، از زیارت حضرت امام رضا علیه السلام که فوق العاده مشتاق آن بودند صرف‌نظر کردند. این بنده فعلا نمی‌‌داند که مقدس اردبیلی فقه را از کجا و نزد چه کسی تحصیل کرده است، همین قدر می‌‌دانیم که فقه را نزد شاگردان شهید ثانی تحصیل کرده است. پسر شهید ثانی و نواده دختریش، صاحب مدارک در نجف شاگرد او بوده‌اند. در کتاب جلال الدین دوانی می‌‌نویسد: ملا احمد اردبیلی، ملا عبدالله شوشتری، خواجه فضل الله ترکه، میر فخرالدین هاکی، شاه ابومحمد شیرازی، مولانا میرزاجان و میر فتح‌الله شیرازی، شاگردان خواجه جمال الدین محمود بوده‌اند و او شاگرد محقق دوانی بوده است[۱] و ظاهرا تحصیل خواجه جمال‌الدین محمود در رشته‌های معقول بود، نه منقول... .[۲]
اساتید و شاگردان
مقدس اردبیلی با شیخ بهایی و میرزا محمد استرآبادی صاحب رجال معروف، معاصر بود و از بعضی از تلامذه شهید ثانی تلمذ نموده است و صاحب اعیان الشیعه اساتید او را، جمال الدین محمود شیرازی (شاگرد جلال الدین دوانی)، ملا عبدالله یزدی (صاحب حاشیه تهذیب المنطق) و مولی میرزاجان باغندی ذکر نموده است.[۳]
همچنین، صاحب معالم و صاحب مدارک و ملا عبدالله شوشتری از شاگردان او می‌‌باشند و از دیگر شاگردان او امیر غلام و امیر فضل‌الله می‌‌باشد و هنگام فوت از او پرسیدند: به چه کسی می‌‌توانیم رجوع کنیم؟ گفت: در شرعیات به امیر غلام و در عقلیات به امیر فضل‌الله تفرشی.[۴]
آثار و تألیفات
احمد بن محمد اردبیلی در بین توده مردم به «مقدس اردبیلی» و در میان خواص و فقها به محقق و مدقق اردبیلی شهرت دارد و عامل این شهرت، وجود آثار و تألیفات و تحقیقات گرانقدری است که در زمینه فقه، کلام و عقاید از او به یادگار مانده است، از جمله:
- زبدة البیان فی آیات احکام القرآن، که در ایران بارها چاپ شده است.[۵]
- مجمع الفائدة والبرهان در شرح «ارشاد الاذهان» علامه حلی، که شروع تالیف آن در ماه رمضان ۹۷۷ در کربلا صورت گرفته و انجام آن در سال ۹۸۵ بوده است. این کتاب اخیرا از سوی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ۱۲ جلد آغاز چاپ شده است.
- حدیقة الشیعه، در تفصیل احوال پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه اطهار علیهم السلام (فارسی).
- شرح الهیات تجرید قوشجی.
- اثبات واجب تعالی.
- اثبات امامت.
- تعلیقه‌ای بر شرح مختصر الاصول عضدی.
- تعلیقه‌ای بر خراجیه محقق ثانی. این کتاب در مورد مساله خراج و مالیات نوشته شده و هر دو در سال ۱۳۱۸ هـ.ق در حاشیه «کفایة الاصول» آخوند خراسانی چاپ سنگی شده است.
- استیناس المعنویه، در علم کلام (به عربی).
- اصول الدین، که یک نسخه از آن در کتابخانه رضویه موجود است.
مقدس در نظر دانشمندان
- علامه شیخ حر عاملی درباره او گوید: مولی بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی، عالم فاضل، مدقق، عابد زاهد، ثقه، پرهیزگار، جلیل القدر و عظیم‌الشان می‌‌باشد.[۶]
- محمد بن علی اردبیلی صاحب جامع الرواة، در حق همشهری خویش می‌‌گوید: احمد بن محمد اردبیلی در جلالت قدر و اعتبار و موثق بودن، مشهورتر از آن است که ذکر گردد. او فقیه، متکلم، جلیل القدر، و عابدترین و پرهیزکارترین مردم عصر خویش بوده است.[۷]
- گفتار محدث نوری: عالم ربانی، فقیه و محقق صمدانی، مولی احمد بن محمد اردبیلی، متوفی ۹۹۳ قمری، درخت علم و تحقیقات او با انوار درخشان قدس، زهد، اخلاص و کرامات او پوشیده است.[۸]
- گفتار محدث قمی در کتاب الکنی والالقاب: عالم ربانی، محقق و فقیه بزرگوار احمد بن محمد اردبیلی در تقوی، جلالت، فضیلت، اصالت، زهد، دیانت، ورع، امانت مشهورتر از آن است که قلم بر آن احاطه کند یا تحت عدد و شمارش درآید. او متکلم و فقیه بزرگوار می‌‌باشد، به حدی که علامه مجلسی درباره او گفته است: او در ورع و تقوی و زهد به حد نهایی و مرتبت عالیه رسیده است و همانند او را در میان پیشینیان و متاخرین نشنیده‌ام. خداوند او را با پیشوایان معصوم علیهم السلام محشور دارد.[۹]
فضایل و کرامات اخلاقی
مولانا احمد اردبیلی (قدس الله روحه) در زهد و تقوا و علم و فضل یگانه عصر خود بود و او را در خدمت ائمه علیهم السلام قرب عظیم بوده است. در کتاب انوار نعمانیه سید نعمت الله جزائری، و در روضات الجنات، حوادث و قضایای حیرت‌انگیزی از آن عالم ربانی نقل کرده‌اند که صدور چنین اعمال و کرامات از دارندگان چنین ارواح وارسته و پاک با آن همه اخلاص و پاکی، هیچ نوع تعجب و شگفتی ندارد.
از جمله در انوار نعمانیه آمده است: «... بعضی از ثقات به وسایط معتمده از شاگرد او میرفضل الله تفریشی - که او نیز از علما و اتقیا بوده - نقل می نمودند که گفت: شبی از شبها دیدم که او از خانه خود بیرون آمد و متوجه روضه مقدسه حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام شد. من نیز مخفی به نحوی که او مطلع نشود از عقب او روان شدم. چون به نزدیک در روضه مقدس رسید، درها گشوده و قفلها باز شد. پس، آمد و در برابر ضریح مبارک ایستاد و می شنیدم که شخصی سخن می گوید. پس، بیرون آمد و متوجه مسجد کوفه شد و باز من از عقب او همه می رفتم تا داخل مسجد کوفه شد. پس، به نزد محراب مسجد آمد و با شخصی بسیار سخن گفت و مراجعت نمود. در حال مراجعت مرا تنحنحی عارض شد. پس، او به طرف عقب نگریست و مرا دید و پرسید که، تو با من بودی؟ گفتم: بلی از آن وقت که از خانه بیرون آمدی تا الحال که مرا دیدی، پیوسته از عقب تو روان بودم. پس، سوگند دادم که مرا خبر ده به آنچه از او مشاهده نمودم. فرمود که، مساله ای از مسایل دین بر من مشکل شده بود. آمدم به خدمت حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام و از آن حضرت پرسیدم. آن حضرت فرمود که، امروز امام زمان، حضرت صاحب الامر علیه السلام است، برو به مسجد کوفه از آن حضرت سؤال کن. پس، رفتم به نزد محراب مسجد و آن مساله مشکله را از آن حضرت سؤال نمودم و جواب شنیدم. چون این واقعه را نقل فرمود، از من عهد گرفت که در حیات او این واقعه را به کسی نقل ننمایم و من به عهد خود وفا کردم».[۱۰]
وفات
مرحوم مقدس اردبیلی پس از عمری تلاش و کوشش در راه اسلام و معنویت، سرانجام در ماه صفر سال ۹۹۳ هـ.ق در نجف اشرف به رحمت ایزدی پیوست و در حرم امام علی (علیه السلام) و مقابل مقبره مرحوم علامه حلی مدفون گردید.
پانویس
- ↑ زندگی جلال الدین دوانی، تالیف فاضل نامی آقای علی دوانی.
- ↑ آشنایی با علوم اسلامی، ص ۳۰۴.
- ↑ اعیان الشیعه، ج ۹، ص ۹۵.
- ↑ مدرک سابق.
- ↑ این کتاب فقهی و تفسیری آیات الاحکام، در مجلد دوم کتاب طبقات مفسران شیعه، تالیف نگارنده، ص ۴۱۶ به تفصیل معرفی شده است.
- ↑ معجم رجال الحدیث، ج ۲، ص ۲۲۹.
- ↑ مدرک فوق.
- ↑ خاتمه المستدرک، ج ۳، ص ۳۹۲.
- ↑ الکنی والالقاب.
- ↑ الانوار النعمانیة، ج 2، ص 303; بحارالانوار، ج 52، ص 174 - 175.
منابع
- عقیقی بخشایشی، "مقدس اردبیلی" تلخیص از کتاب فقهای نامدار شیعه، صفحه ۲۰۳.
- مجله پیام حوزه، تابستان و پاییز ۱۳۷۵، شماره ۱۰ و ۱۱.
پيوندها
آرشیو عکس و تصویر
مرقد مقدس اردبیلی، در حرم امیرالمومنین امام علی علیه السلام
